خدا حافظ : شريمتي سانيا
[/b]
جديد مراٺي ڪهاڻيڪارن ۽ ناول نگارن ۾ هڪ اهم نالو آهي پاڻ مهاراشٽر جي شهر سانگلي ۾ پيدا ٿي، پر زندگيءَ جو وڏو حصو ممبئيءَ ۾ ئي گذاريو اٿس. هن اڪائونٽنگ جي تعليم حاصل ڪئي پر ڀانءِ کيس ادب ئي پيو. هن وقت هڪ سماجي ادارو هلائي ٿي، جيڪو عورتن جي حقن لاءِ جاکوڙي ٿو، هن مهل تائين سندس ٽي ناول ۽ يارنهن مجموعا ڪهاڻين جا ڇپجي چڪا آهن، سندن ڪهاڻيون هندي ۽ انگريزيءَ کان علاوه ڀارت جي مختلف ٻولين ۾ ترجمو ٿي چڪيون آهن.
[b] [مراٺي ڪهاڻي _ شريمتي سانيا]
خدا حافظ[/b]
مينهن بند ٿي چڪو هو پر آسمان تي اڃا ڪجهه ڪڪر نظر پئي آيا. سج به پوين پساهن ۾ هئو، جنهن سبب آسمان تي شام واري ڳاڙهاڻ ڦهليل هئي، چارو دريءَ کان ٻاهر مينهن جي پاڻيءَ ۾ پسيل باغيچي کي تڪي رهي هئي. هن جي ڪمري ۾ رکيل وڏيءَ ميز تي چڪاس جو سامان دوائن سان ڀريل الماڙي ۽ ڀتين تي لڳل مختلف مرضن جي تشخيص وارا چارٽ لڳل هئا، ڪجهه ڪرسيون مريضن جي ويهڻ لاءِ وڏو لوهو اسٽول، ڪنڊائتو رکيل وڏو گلدان... هي چارو جي اسپتال هئي، جتي هر نئين ڏينهن مختلف مرضن ۾ وڪوڙيل مريض اهنج ۽ ڏک مان هن وٽ اچي نڪرندا هئا.... ڪنهن کي بخار، زڪام، کنگهه ته وري ڪو زخمي ۽ سورن ورتل مطلب ته هر ڪوئي پنهنجي پنهنجي سُور ۾ سوڙهو نظر ايندو هو ۽ هڪ هڪ ٿي نمبر وار چارو جي ڀر ۾ رکيل لوهي اسٽول تي اچي ويهندو هو، پر اڄ مينهوڳيءَ سبب مريض نه هجڻ جي برابر هئا. تڏهن ئي ته هوءَ دري کان ٻاهر شام جي سمي واري هن قدرتي منظر مان لطف اندوز ٿي رهي هئي جتي هاڻ سج پوين پساهن ۾ هو، ۽ ڇٻر تي پوندڙ سج جي ڳاڙهاڻ ڏاڍو وڻندڙ ڏيک ڏئي رهي هئي، اوچتو ٻاهر دروازي تي سڏ ٿيو ته چارو کي ڪي قدر حيرانگي ٿي، جو اهو پهريون ڀيرو هئو جو اسپتال جي در وٽ بيهي، ڪنهن مريض سڏ ڪيو هو.
”لڳي ٿو ڪو نئون مريض آهي، تڏهن ئي ته اجازت ٿو گهري.“ چارو اهو سوچيندي جيئن ئي دروازو کوليو هن جي آڏو پيءُ پٽ بيٺل هئا. پيءُ جي عمر لڳ ڀڳ پنجٽيهه سال هئي ۽ پٽ ستن سالن جو هو، پيءُ کيس ڳالهه سمجهائڻ ۾ رڌل هو، پر پٽ ڪنڌ سان نهڪر ڪندي، ضد ڪيو بيٺو هو.
”اوهان ڊاڪٽر آهيو نه؟ مان منوهر پنڊت ۽ هيءُ منهنجو پٽ آشيش.“ پوءِ ٻئي ڪلينڪ اندر هليا آيا ته پٽ پيءُ جو هٿ ڇڏائي ڪاوڙيل انداز ۾ ڪرسيءَ تي ٿي ويٺو، پيءُ لڄي ٿيندي چارو کي ٻڌائڻ لڳو: ”هن جي طبيعت خراب آهي، ان ڪري....“
”ويهو“ چارو پيءُ کي ڪرسي تي ويهڻ لاءِ چيو.
”مون کي لڳي ٿو ته پيٽ خراب ٿي پيو اٿس.“ منوهر ڪرسيءَ تي ويهي ٻڌائڻ لڳو، چارو ڇوڪري ڏانهن ڏٺو ۽ چپن تي هلڪڙي مسڪراهٽ آڻيندي، چوڻ لڳي.
”هيلو... تنهنجو نالو ڇا آهي؟!... پاڻ ٻڌائيندين يا مان تنهنجي ابوءَ کان پڇي وٺان.“
”هونئن ته هي هر ڳالهه سمجهي ويندو آهي، پر ڳالهه ٻولهه رڳو انگريزيءَ ۾ ڪندو آ.“ پٽ بدران وري به پيءُ جواب ڏنو.
پيءُ پٽ جي ڳالهه ٻولهه جي انداز، سڀاءُ ۽ لباس کي ڏسي، چارو کي پڪ ٿي وئي ته هنن ٻنهي جو تعلق سندس علائقي سان هرگز به نه آهي، تڏهن هن کي وڌيڪ پڪ ڏياريندي منوهر پاڻ ئي ٻڌائڻ لڳو: ”اسين آمريڪا ۾ رهندا آهيون... ڪجهه ڏينهن ٿيا آهن جو هتي موڪلون گذارڻ آيا آهيون... هيءُ پاڻي اوٻاريل پيئي ٿو، پر شايد کاڌي جي ڪري هن جو پيٽ خراب ٿي پيو آهي.“
”تو اڃا تائين پنهنجو نالو به ناهي ٻڌايو... پوءِ آئون توکي دوا ڪيئن ڏيندس؟!“ منوهر جي ڳالهه کي اڻ ٻڌو ڪري، چارو آشيش سان مخاطب ٿي.
”مون کي دوا نه گهرجي.“ آشيش چڙ ۽ ڪاوڙ مان چارو کي انگريزيءَ ۾ جواب ڏنو.
”ٺيڪ آ... ڀلي نه وٺ... پر مون کي چيڪ ڪرڻ ته ڏي.“ هوءَ سندس چڪاس ڪندي، وري چوڻ لڳس: ”تنهنجي عمر ڇا آهي؟“ آشيش تڏهن به چپ رهيو، پوءِ چارو ميز جي خاني مان پيڊ ڪڍي، ان تي ڪجهه دوائون لکڻ لڳي ته منوهر شروع ٿي ويو.
”توهان جي اسپتال کان ٻه گهٽيون ڇڏي، منهنجو گهر آهي.“
منوهر جنهن گهر بابت ٻڌايو هو، اهو گهر وڪيل پنڊت جو هو، جنهن کي هوءَ ٿورو گهڻو سڃاڻيندي هئي، اهو به ان ڪري جو مريض جي ناتي هو چارو وٽ دوا درمل لاءِ ايندو ويندو هو، ڊاڪٽر جي حيثيت سان ته هوءَ علائقي جي ماڻهن کي چڱيءَ ريت سڃاڻيندي هئي، پر پنهنجي باري ۾ ٻئي ڪنهن کي ڄاڻ رکڻ جي اجازت نه ڏيندي هئي، چارو محسوس ڪيو ته منوهر ضرورت کان وڌيڪ پئي ڳالهايو.
”پوئين ڀيري جڏهن هيءَ ماءُ سان گڏ آيو هو ته ان وقت چئن مهينن جو مس هو، تڏهن به گهڻو بيمار ٿي پيو هو، ايتري قدر جو اسپتال ۾ ڊاڪٽرن هن کي گلوڪوس جون ٿيلهيون چاڙهيون هيون... مون نه چاهيندي به کيس ٻيهر پاڻ سان گڏ آندو آهي، منهنجي ماءُ هن کي ڏسڻ لاءِ بيچين هئي، پاڻ ته گهمڻ ڦرڻ کان لاچار آهي... منهنجي گهر واري آمريڪا ۾ سائنسدان طور ڪم ٿي ڪري، ان ڪري هن لاءِ موڪل تمام ڏکي هئي. هونئن به هوءَ هندستان اچڻ لاءِ تيار نه هئي، جو هاڻ هتي هن جو ڪوبه مٽ مائٽ نه رهيو آهي... هن جا ماءُ پيءُ پرلوڪ پڌاري ويا آهن. هڪڙو ڀاءُ ۽ هڪڙي ڀيڻ اٿس، جيڪي به ٻاهرين ملڪن ۾ آباد آهن.... بس! ڇا ڪجي امڙ جي خواهش پوري ڪرڻ لاءِ مون کي ئي آشيش کي وٺي اچڻو پيو.“
آشيش هن سموري گفتگو ۽ سڄي ماحول کان بي خبر، ميز تي رکيل چارو جي ڊاڪٽري وارن اوزارن سان راند ڪرڻ ۾ پورو هو، کيس ائين ڏسي هڪدم چارو جي ذهن ۾ ڪو خيال ڊوڙي آيو. ساڻس انگريزيءَ ۾ مخاطب ٿي چوڻ لڳي: ”اچ... هن ميز تي اچي ليٽ ته مان ورائي تنهنجو پيٽ چيڪ ڪريان.“ پر موٽ ۾ ڪنڌ جي لوڏ سان آشيش نه نه ڪندو رهيو. منوهر کيس گهڻو ئي سمجهايو، لالچون ڏنيون، پر سڀ ڪوششون فضول ثابت ٿيون، جو آشيش زور زور سان رڙيون ڪندي، پنهنجا پير زمين تي هڻي رهيو هو پٽ جي اهڙي حرڪت تي منوهر پشيمان ٿيندي چيو: ”ڏاڍو ضديرو آهي... ماءُ کان سواءِ ڪنهن ٻئي جي ڳالهه مشڪل سان سمجهندو آ.... هت گهر ۾ به وڏي ڀاءُ ۽ ڀاڄائيءَ سندن ٻارن ساڻس هڻي وس ڪيا آهن، پر مجال آ جو ڪنهن سان ڪو اکر به زبان مان ڪڍيو هجائين... هر وقت مون سان پاڇي وانگر لڳو ٿو رهي، معمولي ڪو امان جي ٻڌي ٿو، جيڪا هن کي رڳو ٻڌندي رهي ٿي، جو هن جي انگريزيءَ هن کي پلئه نه ٿي پوي... سڀ ڪم ڪار به هن جا مون کي ئي ڪرڻا ٿا پون.“ اها ڳالهه ختم ڪندي منوهر هڪدم چپ ٿي ويو، جو کيس پنهنجي گهڻي ڳالهائڻ جو احساس ٿي چڪو هو.
”ڪا ڳالهه ناهي... توهان جي ٻڌايل صورتحال کي سمجهندي مون دوا لکي آهي... پندرهن منٽن تائين پاڻي اوٻاري، هن کي هر هر پيئاريو... کاڌو في الحال گهر جو ئي کارايوس ۽ صفائيءَ جو خيال رکو... گهڻي پريشانيءَ جي ڳالهه ناهي. ٻاهر رهندڙ ٻارن کي هتي اچي ٿورڙي گهڻي پريشاني ٿيندي آهي. اهو سڀ ماحول جي تبديليءَ جو اثر آهي.“ منوهر جون نظرون چارو ۾ اٽڪيل هيون، جن کان بچڻ لاءِ هن وري کلندي چيو.
”فڪرمند ٿيڻ جي ڪابه ڳالهه ناهي، سڀ ٺيڪ ٿي ويندو... ۽ ها! توهان هت ڪيتري وقت لاءِ آيا آهيو؟“
”آيا ته ٻن مهينن جي لاءِ آهيون پر هن جو حال اهڙو رهيو ته شايد جلد ئي واپس موٽي وڃون.“
”توهان جي نوڪري؟!!“
”ان جو ڪوبه فڪر ناهي وري ملي ويندي... تڏهن ئي ته مان ايتري موڪل ڪري آيو آهيان ته جيئن هرهڪ سان تفصيلي ميل ميلاپ ڪري، سڀني کي راضي ڪري وڃان... پر لڳي ٿو ته ائين نه ٿي سگهندو.“
منوهر جي بي بسي ڏسي، چارو کي ساڻس ڪجهه وقت لاءِ همدردي ٿيڻ لڳي جو سندس پٽ غير معمولي حد تائين ضديرو هو.... منوهر لکيل دوائن جو پرچو کنيو. ڪجهه دوائون هن کي چارو به ڏنيون. هن في ادا ڪئي ته چارو آشيش کي خدا حافظ چيو، پر هن ڪاوڙ ۾ اهڙي نموني منهن ٻئي پاسي ڦيريو جو چارو مسڪرائيندو رهجي وئي. هو جيئن ئي نڪتا ته هڪ ٻيو مريض ڪنجهندي ڪلينڪ اندر داخل ٿيو.
هن واقعي کي اڃا ٻه ڏينهن مس گذريا هئا، چارو جي در تي لڳل اليڪٽرانڪ بيل زور زور سان وڄڻ لڳي، هوءَ ڏاڪا لهندي در وٽ آئي ۽ در کوليائين ته منوهر، آشيش جو هٿ جهليو، سندس نظرن آڏو بيٺو هو.
”اسپتال جو در بند هيو، ان ڪري گهر جي بيل وڄائي.“
”مان رڳو شام جي وقت اسپتال ۾ ويهندي آهيان.“ چارو بيزاريءَ مان وراڻيو.
”معافي ٿو گهران... پرچي تي لکيل وقت ڪونه پڙهيو اٿم سو ائين ئي هن کي وٺي آيو آهيان.“
”پر هاڻي ته اچي ويا آهيو نه... خير آ... صبح يا رات جيڪڏهن ڪو اچي ويندو آهي ته مان هروڀرو واپس ناهيان ڪندي... مٿي هليا اچو....“ ائين چئي، چارو واپس ڏاڪا چڙهڻ لڳا ۽ سندس پٺيان هي پيءُ پٽ به مٿي وڃڻ لڳا، جڏهن وڏي هال ۾ داخل ٿيا ته منوهر کي اهو هال بيحد ڪشادو نظر آيو، جنهن جي فرش تي هڪ پراڻو قالين وڇايل هئو، هال اندر خوبصورت صوفا سيٽ گهڻن خانن واري دلفريب ڪاٺ جي وڏي ميز ڪرسيون ۽ اهڙيون ڪيتريون ئي شيون سجاوٽ سان رکيل هيون، جن سان هيءُ هال وڻندڙ ٿي پيو هو.
”اوهان وٽ ته پراڻو ۽ ناياب فرنيچر رکيل آهي.“ منوهر ساراهه ڪندي چيو.
”ها! پر هي سڀ شيون منهنجي سهري جون آهن، هو پراڻي فرنيچر جو شوقين آهي.“ چارو مختصر جواب ۾ وراڻيو.
منوهر جي نظر هڪ بڪ شيلف ۾ ترتيب سان رکيل ڪتابن تي پئي ته هن وڌي ڪتابن کي ويجهي کان ڏٺو. منوهر جي اهڙي عمل تي چارو پاڻ مٿان ڪاوڙ کائڻ لڳي ته هن مريض جي حيثيت ۾ آيل ماڻهن کي پنهنجي گهر اندر آڻي غلطي ڪئي جيڪي هاڻ گهر اندر رکيل شين کي مهمانن جيان ڏسي رهيا هئا... پر پوءِ پاڻ تي قابو پائيندي، هن منوهر کي ويهڻ لاءِ چيو جڏهن هو صوفا سيٽ تي ٿي ويٺو، چارو کانئس معلوم ڪرڻ لڳي:
”آشيش کي فائدو آهي يا نه؟...“
”في الحال ته فرحت اٿس... پر پيٽ جي سُور جي شڪايت برقرار آهي، ان ڪري گهٽ ٿو کائي پيئي.“
”هُونهه... ته پوءِ هن جي هيٺ هلي چڪاس ڪرڻ گهرجي.“ پر هيٺ وڃڻ بدران چارو فقط زبان سان ائين وراڻيو هو، آشيش نهايت غور سان هال ۾ رکيل شين کي گهوريندو وڃي هڪ وڏي گهڙيال سامهون ٿي بيٺو.
”هن قسم جو گهڙيال شايد پهريون ڀيرو ڏسي رهيو آهي.“ منوهر پٽ جي ڪيفيت جي ترجماني ڪرڻ لڳو.
چارو جي گهر ۾ پير رکندي ئي آشيش بلڪل بدلجي ويو هو. هن جي چهري تي ڪاوڙ بدران مسڪراهٽ تري آئي هئي ۽ هو پاڻ کي خوش خوش محسوس ڪري رهيو هو. پٽ جي ڪيفيت کي پرکيندي منوهر سرهائي وچان وڌيڪ چيو: ”توهان جو گهر وڻي ويو اٿس... هن وڏي گهر جي سار سنڀال ڪير ڪندو آهي؟“
”مان ڪندي آهيان.“ چارو وراڻي ڏني. ”هن شين کان سواءِ هن گهر ۾ ٻيون به ڪئي قديم ۽ ناياب شيون موجود آهن، پر انهن تي هينئر مٽيءَ جا تهه چڙهي ويا آهن، ڇا ڪجي واندڪائي نٿي ملي جو انهن جي صفائي ڪرائجي.“
”توهان جو مڙس ۽ سُهرو ڪهڙو ڪاروبار ڪندا آهن؟“
”هڪ ڪارخانو آهي جنهن کي ٻئي گڏجي سنڀالي رهيا آهن.“ هڪدم چارو کي محسوس ٿيڻ لڳو ته هوءَ آيل مريض سان ذاتي ڳالهيون ڪري رهي آهي، تڏهن پاڻ سنڀاليندي هن موضوع بدلائيندي چيو: ”اچو ته هيٺ هلون.“
اسپتال جي ڪمري ۾ داخل ٿي هن آشيش کي اسٽريچر تي ليٽايو، جنهن هاڻ ڪوبه ضد نه پئي ڪيو چڪاس کان فارغ ٿي، هن ڪجهه دوائون بدلائي لکيون، پوءِ وڃڻ وقت در کان مڙندي، منوهر معذرت ڀريل لهجي ۾ چيو، “مون اوهان کي صبح سان تڪليف ڏني، جنهن لاءِ بيحد معذرت خواهه آهيان.“
”مان صبح جو واندي هوندي آهيان، هونئن به اهو منهنجو ڪم آهي، اوهان دلجاءِ ڪريو.“
”هڪ ڳالهه چوان... صبح جو واندڪائي اٿوَ ته پوءِ اسپتال ڇو نه ٿيون کوليو؟“
”بس ائين ئي....“ چارو پهرين ڀيرو منوهر جي خوبصورت چهري ڏي نهاريندي مسڪراهٽ سان وراڻيو.
”توهان جي مرضي پر اسان کي اهو فائدو پيو ته ان بهاني سان توهان جو دلڪش ۽ حسين گهر ڏسڻ جو موقعو مليو.“ منوهر به مسڪرائي ڏنو.
”ماڻهن جي وجود کان خالي ۽ ويران گهر اوهان کي خوبصورت لڳو.... وڏي تعجب جي ڳالهه چئبي.“
”اوهين ان گهر ۾ ڪل ڪيترا ڀاتي آهيو؟“
”هوُنهه! ٽي.“ چارو اڱرين سان ڳڻپ ڪندي، پوءِ وراڻيو، ”مان! منهنجو مڙس اڀي ۽ سهرو.... اسان کي اولاد ناهي بس!! اڀي ئي پنهنجي پيءُ جو اڪيلو اولاد آ.“
چارو جي باري ۾ ايترو ڪجهه ته هن جي پاڙي کان وٺي تر جي ڳوٺن تائين جا ماڻهو به ڄاڻندا هئا، هونئن به هوءَ مريضن کي پنهنجي باري ۾ ڪجهه به نه ٻڌائيندي هئي، پر خبر ناهي الائي ڇو اهو پهريون ڀيرو هو جو منوهر کي سڀ ڪجهه ٻڌائڻ لاءِ تيار هئي کين ويندو ڏسي، هوءَ اسپتال کان ٻاهر آئي هئي. باغ ۾ تازن گلن جي مهڪار سان معطر خوشبوءِ جڏهن چارو پنهنجي ساهه ۾ سمائبي محسوس ڪئي، ته هوءَ وڌي وڃي ٻوٽن جي ويجهو بيٺي، هن جي نظر پنهنجي گهر آڏو باغ ۾ ڪجهه اهڙن وڻن تي پئجي وئي، جن ۾ هاڻ ميوو تيار بيٺو هو. مينهوڳيءَ بعد وڻن تي قدرت جي خاص ٻاجهه پوندي آهي، جو هو تازا توانا ۽ دلفريب ٿي پوندا آهن.
منوهر ٽن ڏينهن جي وٿيءَ کان پوءِ آشيش کي ساڻ ڪري، وري چارو وٽ پهتو ته هن معمول وانگي آشيش جي چڪاس ڪئي هن ڀيري آشيش اڳي جي ڀيٽ ۾ گهڻو بهتر نظر ٿي آيو ۽ خوش پڻ.
”هن جي بيماري ختم ٿي چڪي آهي، پوءِ به هن کي احتياطن ٻه ڏينهن وڌيڪ دوا کارائڻي آهي.“
”اهو ڏاڍو سٺو ٿيو، گهٽ ۾ گهٽ منهنجي پريشاني ته گهٽجي پوندي.“ منوهر خوشيءَ ڀرئي انداز ۾ وراڻيو.
”گهر ۾ ڪنهن سان رلي ملي ويو آ.... يا اڃا ساڳي حالت اٿس.“
”ڪو خاص نه... ننڊ مان جاڳ ٿيندي ئي منهنجو هٿ پڪڙيندو آ... هن کي تيار ڪرڻ کاڌو کارائڻ، ساڻس راند ڪرڻ، ڪتابن مان ڪهاڻيون پڙهي ٻڌائڻ، سڀ منهنجي ذمي آهي.“ چارو جون نظرون آشيش ۾ کتل هيون، هو ستن سالن جي عمر واري پيءُ جيان خوبصورت نقشن وارو هڪ سهڻو ۽ معصوم ٻالڪ هو، جنهن کي قيمتي ڪپڙن غير معمولي حد تائين وڻندڙ بڻائي ڇڏيو هو... هيڏانهن منوهر جي رام ڪٿا جاري هئي.
”ماءُ سان ڪي گهڙيون سڪون سان ويهڻ لاءِ سڪي رهيو آهي. مون ته ان خيال کان کيس هت آندو ته پنهنجن سان ملي خوش گذاريندو، پر هاڻ ته اهي به هن جي بي رخي ڏسي مايوس ٿي ويا آهن، مون کي ڪهڙي ڪل هئي ته ڪو هت اچي مون لاءِ ممڻ مچائي ڏيندو.“
”اتي به هن جو ورتاءُ اهڙو هوندو آ ڇا؟“
”نه... ٺيڪ ٺاڪ هوندو آهي. صبح جو مان ۽ گهر واري پنهنجي پنهنجي ڊيوٽيءَ تي نڪري ويندا آهيون ۽ رستي ۾ دي ڪيئر سينٽر آهي، جتي هن کي ڇڏي ويندا آهيون، اتي ئي هن جو اسڪول آهي. سينٽر جون ملازم عورتون هن کي کاڌو کارائينديون آهن... ننڊ ڪرائينديون آهن... ڪجهه ته هن جي تعريف ڪندي ٿڪبيون ئي ناهن... جڏهن گهر موٽي ايندو آهي ته به ٺيڪ هوندو آهي. ماءُ جي ڪنهن ڳالهه تي ضد ناهي ڪندو... سندس شمار سينٽر جي مثالي ٻارن منجهه ٿئي ٿو.“
”اهو به ممڪن آهي ته کيس ماءُ ياد ايندي هجي.“
”ٿي سگهي ٿو، پر هن پنهنجي ڪنهن عمل مان ائين محسوس ناهي ڪرايو، پر ائين ممڪن آهي ڇا؟!!“
”ٻارن جي باري ۾ ڪجهه به يقين سان نٿو چئي سگهجي. هنن جي دل ۾ ڪا ڳالهه ضرور هوندي آهي، جيڪا ڪنهن نه ڪنهن عمل جي صورت ۾ ظاهر ٿيندي آهي. ڇو ته هو لفظن جي ذريعي کلي اظهار ڪري ناهن سگهندا.“ چارو جي ڳالهه ڌيان سان ٻڌندي منوهر کيس يڪ ٽڪ گهوريندو رهيو.
آشيش ميز تي پيل ليٽر تي پين سان ليڪا پائي رهيو هو. بلڪل ائين جيئن ڪو مصور جھان کان بي خبر پنهنجي تصوير ۾ رنگ چٽيندو رهندو آهي. منوهر کيس ائين ڪندو ڏسي منع ڪئي، اٿاري پاڻ سان گڏ وٺي هلڻ لڳو.
”توهان اسان جي گهر ايندؤ ته ڏاڍي خوشي ٿيندي، پر ڊاڪٽر جي حيثيت ۾ نه هڪ مهمان جي حيثيت ۾.“ وڃڻ مهل منوهر چارو کي دعوت ڏني.
”مان!... معاف ڪجو... مان تمام گهٽ ايندي ويندي آهيان. شام جي وقت جڏهن ٻين عورتن کي واندڪائي ٿئي ٿي، ته آءٌ هت اسپتال ۾ مصروف هوندي آهيان... ۽ صبح جو وري مون کي پنهنجي مصروفيت ٿئي ٿي.“
”پليز! مون کي غلط نه سمجهجو... مون انهيءَ خيال کان چيو ته امان ۽ ڀاڄائيءَ سان ملي، اوهين تازه دم ٿي ويندؤ ۽ ان بهاني توهان جي مڙس سان به ملاقات ٿي پوندي.“
”ڪنهن سان؟.... او اڀي... پر هو ته تمام دير سان گهر ورندو آهي.“
”خير... جيڪا توهان جي مرضي.“
آشيش ۽ منوهر وڃڻ لڳا ته چارو ليڪا پاتل پني کي ڦاڙي، ذرا ذرا ڪري ڊسٽ بن ۾ اڇليو ۽ شين کي ترتيب سان رکڻ لڳي، جيڪي آشيش ڊاهي وڌيون هيون.
”مون کي توهان سان معذرت ڪرڻي آهي؟“ رات جو منوهر فون تي چارو سان مخاطب ٿيو.
”معافي! پر ڇا جي!؟“
”دراصل آشيش توهان جي ٽيبل تان ويٽ پيپر کڻي آيو آهي، سچ ته اها وڏي غير حرڪت آهي.“ منوهر جو لهجو شرمساريءَ وارو هيو.
”ڪا وڏي ڳالهه ناهي... ٻار ته حرڪتون ڪندا ئي رهندا آهن... ٻار جو ٿيا!...“
”پر هيءَ غلطي نه چوري آهي... مون کي ان ڪري به شرم محسوس ٿي رهيو آهي، ته هن کان اڳ هن اهڙي حرڪت ڪڏهن به ناهي ڪئي.“
”ضروري ناهي ته هو هيراڪ هجي، مون چيو ته ٻار اهڙي ٻاراڻي ڪندا ئي رهندا آهن. اوهان به هاڻ ان کي وساري ڇڏيو ۽ خيال رکو ته هو وري ٻيهر ائين نه ڪري.“ چارو ڄڻ انهيءَ قصي کي ختم ڪرڻ ٿي چاهيو.“ هو ننڊ آهي يا جاڳي پيو؟“
”هينئر هينئر ستو آهي. تڏهن ئي توهان ڏي فون ڪئي اٿم.“
”توهان گهر اچڻ جي دعوت ڏني ۽ مون انڪار ڪيو... اميد ته منهنجي انڪار کي اوهان غلط نه سمجهيو هوندو.“
”نه نه... اهڙي ڪابه ڳالهه ناهي... اوهان هن علائقي ۾ رهو ٿيون... ڪلينڪ هلايو ٿيون... سو ماڻهن سان لڳ لاڳاپو به سٺو عمل آهي... مون انهيءَ خيال سان چيو هو.“
”ها ڇو ته ماڻهن سان منهنجا تمام سٺا تعلقات آهن، پر هڪ ڊاڪٽر جي حيثيت ۾.“ چارو ڳالهه پوري ڪئي ته منوهر وري نئين سر ڳالهه شروع ڪئي.
”اوهان ڪڏهن ٿا اچو؟!!“
”مون چيو نه، ته مون وٽ وقت بلڪل ناهي هوندو....“ چارو پنهنجي انڪار کي ورجايو.
”هونئن ايترو وقت ڪهڙي قسم جي ڪتابن جو ماطالعو ڪنديون آهيو.“
”ميڊيڪل سائنس جي دنيا ۾ هر نئين ڏينهن نيون شيون اچن ٿيون، انهن ڪتابن جو مطالعو ڪندي اهيان.... ته جيئن مريض جي مرض کي پرکي سگهان. اوهان ڏسي چڪا آهيو، مون وٽ ٻي ڏاڍي سٺي ڪليڪشن ڪتابن جي.“
”هائو، سٺي ڳالهه آهي، ڇا مون کي به ڪو ڪتاب پڙهڻ لاءِ اڌارو ملي سگهندو!“
”ذاتي لائبريري ٺاهڻ ڏاڍي ڏکي هوندي آهي، اهو ته توهان به ڄاڻو ٿا، سو مان معذرت ٿي ڪريان، هي منهنجي ذاتي لائبريري آهي.“
”مان سمجهي سگهان ٿو... پر مون کي ان ڳالهه جي به خوشي آهي... ته اوهان جو سهرو علم ادب سان چاهه رکندڙ شخص آهي.“
”نه.... ائين نه آهي، هن ته رڳو ڪتاب ميڙيا آهن ته جيئن هال جي خوبصورتيءَ ۾ واڌارو اچي... پڙهندي ته مان ئي آهيان.“
سندن وچ ۾ ڳالهه ٻولهه هلندي، پوءِ وقت جا ڪيترائي پل چپ چاپ لنگهي ويا ۽ هو ٻئي خاموش رهيا، وڌندڙ خاموشيءَ کي ٽوڙيندي آخر منوهر وري چيو.
”مون توهان جو چڱو وقت وڃايو آهي، سو مان معذرت خواهه آهيان.“
”خير آهي، مان به مطالعو ڪري رهي هيس... هونئن به گهر ۾ ڪوبه ناهي.“
”ڇو؟... ڪارخاني ۾ ايتري دير تائين ڪم هلندو آهي ڇا؟“
”نه.... ڪارخانو ته گهڻو وقت اڳ ۾ بند ٿي ويندو آهي. اڀي ۽ سندس پيءُ بزنس جي سلسلي ۾ اڪثر پارٽين سان ملندا آهن ۽ پوءِ وري ڪلب ۾ تاش کيڏندا آهن.“
”مطلب ته توهان اڪيلا آهيو... ايڏي وڏي گهر ۾ خوف ناهي ٿيندو توهان کي؟!!“
چارو کلندي وراڻيو، ”ڪهڙيءَ ڳالهه جو....“
”مان ويهين صديءَ جي هڪ لکيل پڙهيل عورت اهيان.“
”منهنجو مطلب هيو ته جنن ڀوتن جو.“
”رات جو چوڪي هلي ٿي. گهر ۾ پراڻو نوڪر به خبردار هوندو آهي. هونئن به ٻئي کان ڊڄي ماڻهو ڪيستائين زندگي گذاريندو، سو ڊپ ڪجي ته ڇا جو؟“
”اوهان جون ڳالهيون ٻڌي، مون کي اوهان هڪ بهادر عورت ٿيون لڳو.“
”بهادر... ۽ آءٌ....“ منوهر جي اهڙيءَ ساراهه تي چارو کي حيرت ٿي.
”توهان کي مون بابت ايتري ڄاڻ آهي ئي ڪونه، پوءِ مان بهادر ڪيئن ٿيس!“
”ڪنهن کي ڄاڻڻ ۽ سمجهڻ لاءِ ٻه چار ملاقاتون به ڪافي ٿينديون آهن.“
”هينئر رات جو هڪ ٿي رهيو آهي... جي اوهان پنهنجي گهر ڀاتين سان ڪچهري ڪريو ته وڌيڪ سٺو ٿيندو.“ چارو ڄڻ وڌيڪ ڳالهائڻ کان لنوايو پئي. ”چڱو... مان فون رکان ٿي.“ ۽ پوءِ چارو فون جو رسيور رکيو ته هن جي ڪمري اندر ڄڻ ازل جي خاموشي ٻيهر ڌوڪي آئي هئي.
صبح کان ئي مينهن جون ڪڻيون تيز تيز وسي وري ائين ماٺيون ٿي ويون جيئن ڪو جهونو مڙس گاڏيءَ تي پهچڻ لاءِ تڪڙيون وکون کڻندي ٿڪجي پوي ۽ پوءِ وڏا وڏا ساهه کڻڻ لڳندو هجي.... رستن روڊن ۽ باغن ۾ پير پسائڻ جيترو پاڻي گڏ ٿي ويو هو. آسمان تي ڪارا ۽ ميرانجهڙا ڪڪر ڇانيل هئا. جنهن ڪري ڏينهن ميرانجهڙو ٿي لڳو.... هوا ۾ به هلڪي هلڪي ٿڌ سمايل هئي... چارو ڪلينڪ جو دروازو کوليو ته سڀ کان اڳ منوهر اچي نڪتو، جنهن بعد ڪجهه ٻيا مريض به هڪ ٻئي پٺيان پهچندا ويا. پر منوهر هڪ جاءِ تي ڪنڊائتو ٿي ويٺو رهيو ۽ ٻين آيل مريضن کي موقعو ڏنائين، جن جي تپاس ڪندي چارو منوهر جي موجودگيءَ کي شدت سان محسوس ڪندي رهي. ٻن ڪلاڪن بعد جڏهن هوءَ واندي ٿي ته منوهر اچي هن جي سامهون ويٺو.
”توهان ته سڀ کان پهريان آيا هئو، پوءِ ائين ويهي ڇو رهيا؟“
”اڄ مان مريض جي حيثيت سان ناهيان آيو.“
”مطلب؟“
”اڄ آشيش پهريون ڀيرو امان سان گڏجي گهمڻ ويو آهي. آءٌ واندو هيس ۽ سمجهه ۾ نه پيو اچي ته ڪاڏي وڃان، بس بي سبب هيڏي هوڏي چڪر ڏيندو رهيس ۽ انهيءَ دوران مينهن وسي پيو هيڏانهن هليو آيس....“
”توهان وٽ ته ڪرڻ لاءِ کوڙ سارا ڪم هئا، پوءِ ائين وقت ڇو ٿا وڃايو.“
”ها! هيا ته سهي....“ منوهر ذهن تي زور ڏئي ڄڻ ياد ڪرڻ جي ڪوشش ڪرڻ لڳو.
”سوچيو هيم ته ڪاليج مان چڪر هڻي اچان... پراڻن يارن دوستن سان ملي اچان ۽ هي هوٽل، سينيمائون بازارون ۽ جايون گهمي اچان، جن سان منهنجي زندگيءَ جو وڏو عرصو گذريو آهي... پر الائي ڇو اهو سڀ مون کي فضول لڳي رهيو آهي... منهنجو هيئن اچڻ توهان کي خراب ته نه لڳو نه....“ منوهر جي ڊگهي وضاحتي جواب جي موٽ ۾ چارو خاموش رهي ۽ پنهنجي ڪم ۾ رڌل رهي. پوءِ ٽيبل تي ڪئلينڊر ۾ اکيون کپائي ڇڏيائين.
”توهان پنهنجي پريڪٽس کي ڪنهن ٻئي هنڌ وڌايو ڇو نه ٿا!“
”آءٌ فقط ايم. بي. بي. ايس آهيان. پوسٽ گريجوئيٽ ناهيان....“
”ان ۾ ڪهڙو حرج آهي.“ منوهر جي ڳالهين چارو کي منجهائي وڌو هو ڇو ته گذريل وڏي عرصي کان وٺي ڪنهن به ماڻهوءَ سان سندس اهڙي ويجهڙائپ نه ٿي هئي... چارو کي خيال آيو ته جيڪر منوهر کي هڪدم هليو وڃڻ لاءِ چوي ۽ کيس ٻيهر ڪڏهن به نه اچڻ ڏئي... پر هوءَ ائين نه ڪري سگهي، جو ٻيءَ گهڙيءَ کيس هي خيال به تري آيو ته ڪو منوهر هميشه لاءِ هتي ڪونه رهندو... پوءِ ايڏي بيزاري ڇا لاءِ؟.... هو ته فقط ڏيڍ هيني جو مهيني جو مهمان آهي ۽ هن جي زندگي گذارڻ جو ڍنگ ۽ سڀاءُ به عام ماڻهن کان نرالو آهي، ان ڪري هن سان ڳالهه ٻولهه جاري رکڻ ۾ ڪوبه حرج ناهي... پر هوءَ اڃا تائين منوهر جي سوالن ۾ منجهيل هئي. تڏهن به چئي ڏنائينس، ”اوهان منهنجو گهت ڏسي آيا آهيو... ان گهر کي ٺاهڻ، سنوارڻ گهر جي هر شئي سان رشتو جوڙي رکڻ... مطلب ته پنهنجي زندگيءَ کي ڪنهن مقصد خاطر ڪري ڇڏڻ... سڀ ڪجهه ايترو سولو ناهي هوندو.“
چارو جو لهجو ڏکارو ٿي ويو. هوءَ ڪرسيءَ تان اٿي، دريءَ وٽ اچي بيٺي. ٻاهر هاڻ فضا مان خوشبو پئي آئي، پر هن جي من ۾ مايوسي لٿل هئي، جنهن کي لڪائڻ لاءِ هن پاڻ کي سنڀاليو هڪدم واپس ڪرسيءَ تي ٿي ويٺي ۽ ٽيبل لئمپ جو بلب ٻاري ڇڏيائين... منوهر دل ئي دل ۾ اهو سڀ محسوس ڪندو رهيو هو. پوءِ هن چارو کي وڌيڪ کولڻ چاهيو، ”ڪجهه به هجي، پر هن علائقي ۾ توهان جي پنهنجي خاص سڃاڻپ آهي. تڏهن ئي ته اوسي پاسي جا مريض هيڏي اچن ٿا.“
”اهي برابر ايندا آهن، جو کين مان دوائون به هڙان ڏيندي آهيان... جي موجود نه هونديون اٿم ته گهرائي ڏيندي آهيان... فيس به معمولي چارج ڪندي آهيان... سندن خبر چار الڳ لهندي آهيان. تڏهن ئي ته هو خوشي خوشي مون وٽ اچن ٿا.“ هنن ٻنهي جي ڳالهه ٻولهه جاري هئي ته هڪ جوڙو پنهنجي معصوم ۽ ابهم ٻارڙي کي ڇٽيءَ جي پاڇي ۾ لڪائي، ڪلينڪ اندر داخل ٿيڻ لڳو، جن کي ڏسي منوهر وڃڻ لڳو ته چارو هن کي ويندو ڏسي، پنهنجائپ واري نظر سان تڪيندي مسڪرائي ڏٺو هو.
پنڊت صاحب جي در تي لڳل اليڪٽرڪ بيل تيز تيز وڄڻ لڳي. هن جي وڏي پٽ تڪڙ ۾ وڃي دروازو کوليو ته ٻاهرچارو بيٺل نظر آيس. هن کيس وڌي قرب ۽ عزت وچان کيڪاريندي، گهر اندر اچڻ لاءِ چيو.
”اوهان... اچو اچو... پليز اندر هليا اچو... امان جي تڪليف اسان کي هڪ عجيب خوف ۾ مبتلا ڪري ڇڏيو آهي.“
چارو کيس ڪوبه جواب نه ڏنو ۽ سڌو ان طرف وڌي، جتي منوهر جي ماءُ سور وچان ائين تڙپي رهي هئي جيئن مڇي پاڻيءَ کان ٻاهر ڦٿڪندي رهندي آهي. بستر جي چوگرد گهر جو هر ننڍو وڏو ڀاتي هڪ عجيب پريشانيءَ ۾ مبتلا ٿي بيٺو هو. جنهن جي هڪ ڪنڊ کان ويٺل چارو منوهر جي ڀاڄائيءَ طرف اشارو ڪندي، سڀني سان مخاطب ٿي: ”توهان مون سان هت ترسو ۽ باقي سڀ مهرباني ڪري ٻاهر هليا وڃو.“
”هن جي پٺيءَ جون رڳو سُڪڙجي ويون آهن... في الحال تڪليف ختم ڪرڻ لاءِ مان سور واري انجيڪشن ڏيان ٿي، جي آرام نه مليو ته پوءِ وري ڏسنداسين... ڪجهه ڏينهن لاءِ امان کي هيٺ پٽ تي سمهڻو پوندو....“ ڪمري کان ٻاهر اچي چارو سمورن گهر ڀاتين سان ڳالهايو.
”ڊاڪٽر صاحب پريشاني جھڙي ته ڪا ڳالهه ناهي نه....“
”بلڪل نه... اوهين سڀ دلجاءِ ڪريو....“ چارو آشيش طرف نهاريندي جواب ڏنو، جيڪو هن صورتحال سبب هراسجي ويو هو.
”ڀڳوان جي ڪرپا ٿي وئي... نه ته مون کي پڪ هئي امڙ کي اسپتال داخل ٿيڻو پوندو.“ منوهر جي وڏي ڀاءُ تشويش واري لهجي ۾ چيو.
”امان ڪائي ڳري وزن واري شئي کنئي آهي ان ڪري ائين ٿيو آهي.“
”اچو. آءٌ اوهان کي ڇڏي اچان.“ منوهر احسان مند لهجي ۾ چيو.
”تڪليف نه ڪريو... آءٌ پاڻ ئي هلي وينديس.“
”اهو ڪيئن ممڪن آهي رات جي هن وقت ۾ اڪيلا نه وڃو. منوهر توهان کي ڇڏي ٿو اچي.“ منوهر جي ڀاءُ جي ڳالهه کي چارو رد نه ڪري سگهي ۽ پوءِ دڳ ۾ هوءَ سوچڻ لڳي.“ جڏهن مان آئي اڪيلي هيس، تڏهن ڪنهن به نه پڇيو ۽ هاڻي منهنجي وڃڻ جو وڏو فڪر اٿن... ڪيڏي نه عجيب ڳالهه آهي.“ پوءِ منوهر ڏي تڪڻ لڳي ته هن ڳالهائڻ شروع ڪيو: ”سوچي رهيو آهيان ته جلد موٽي وڃان... اڄ امڙ جي حالت ڏسي آشيش ڊڄي پيو آهي.“
”پنهنجي ماءُ ياد ايندي هوندس ممڪن آهي گهر کي ياد به ڪرڻ لڳو هجي.“
”۽ توهان؟“
”مان!!... مان ڇا؟“
”منهنجو مطلب آهي ته توهان کي ياد نه ٿو اچي.“
”مون کي... ڪو خاص نه... آءٌ هاڻ عمر جي اهڙي حصي ۾ آهيان، جتي اهي ڳالهيون بي معنيٰ آهن... هونئن به اسين پنهنجن پنهنجن ڪمن ڪارين ۾ ايترو مصروف هوندا آهيون جو اهو سڀ سوچڻ جو وقت ئي ناهي ملندو.“
هو ٻئي ڳالهيون ڪندا اچي گهر وٽ پهتا هئا... چارو جي گهر جي مٿئين حصي ۾ روشني ڦهليل هئي... جنهن طرف نهاريندي منوهر کانئس ساڳيو سوال پڇيو هو.
”اوهان واقعي هن وقت تائين گهر ۾ اڪيلا آهيو؟... ٻيو ڪوبه اوهان سان گڏ ناهي؟“
”نه“ چارو ڪنڌ سان نهڪر ۾ وراڻيو.
”پر اهي ايڏيءَ دير تائين ٻاهر....“
”هرڪو پنهنجي ڪِرت ۾ مصروف رهي ٿو، بس اسان جي اهائي زندگي آهي.“
”هن وقت رات جا ساڍا نوَ ٿي رهيا آهن.“
”خبر آهي... پر هو ساڍي يارهين کان اڳ ناهي ايندو.“
”اهو ڪجهه ٺيڪ ناهي... مڃان ٿو ته ڪم ڪار به لازمي آهن، پر جيون ۾ هر وقت رڳو ڪم ڪار ئي ته سڀ ڪجهه ناهي هوندو.“
”ها! پر منهنجي اها ئي زندگي آهي.“ چارو جي لهجي ۾ مايوسي ڀرجي آئي هئي.
”اوهان پاڻ کي هروڀرو هن قسم جي زندگيءَ ۾ قيد ڪري رکيو آهي. جڏهن ته توهان هڪ باصلاحيت ڊاڪٽر آهيو... ۽ پنهنجي پيرن تي بيٺل آهيو پوءِ به....“
”مان توهان کي ٻڌائي چڪي آهيان ته هن گهر اندر، گهر جو حصو بڻجي رهڻ بعد آزاديءَ جو تصور کوکلو آهي.“ چارو گيٽ وٽ مڙندي، وري ڳالهائڻ لڳي، ”ماڻهو جي وڃي به ته آخر ڪيڏانهن وڃي. هن گهر... گهر جي هرهڪ شئي سان منهنجو سالن جو ناتو آهي، جنهن کان مان چاهيندي به پري نٿي وڃي سگهان... مڃان ٿي ته دل جي ڪانه ڪا خواهش... آرزو آهي پر درست ۽ غلط جو فيصلو منهنجي اختيار ۾ ناهي... تنهن ڪري ئي ته مان پاڻ کي هن گهر تائين محدود ڪري ڇڏيو آهي.“
”هر ماڻهوءَ جي ذاتي زندگي به ٿئي ٿي... ڇا توهان ڪڏهن ان کي محسوس ناهي ڪيو!!“
”اهو ضروري ناهي ته هر انسان جون سموريون خواهشون پوريون ٿين... ڪيترن ئي انسانن کي رهڻ لاءِ گهر ناهي... کائڻ لاءِ پئسو ناهي... هٿن... ڪنن... پيرن کان معذور هوندا آهن... اهي به جيئن پيا... پوءِ؟“
”توهان کي ائين نه سوچڻ گهرجي... اوهين ٻين کان منفرد آهيو.“
”نه مان ائين ئي آهيان... ڪنهن سان به ناهيان ڳالهائيندي... بس رڳو اوهان سان ئي ڳالهايو اٿم... منهنجو خيال آهيته توهان کي هينئر وڃڻ گهرجي گهر ڀاتي انتظار ۾ هوندا.“
”توهان فڪر نه ڪريو، بس رڳو آشيش کي انتظار هوندو.“
چارو ڪجهه پل چپ رهي ۽ پنهنجي چوگرد جي ماحول ۾ نهارڻ لڳي جتي رڳو خاموشيءَ ڇانيل هئي ۽ خود چارو جو گهر کنڊر جھڙو ڏيک ڏئي رهيو هو. ٿوريءَ دير رکي هن وري ڳالهايو: ”توهان جي واپسي ڪڏهن آهي؟“
”ٻن هفتن کان پوءِ... پر وڃڻ جي تاريخ اڃا مقرر ناهي ٿي.“ منوهر وراڻيو.
”وري هت اچڻ جو خيال آهي يا نه؟“ چارو جي هن قسم جي سوال تي منوهر کي پنهنجائپ واري حيرانگي محسوس ٿيڻ لڳي. ”في الوقت ته من ۾ اهڙي ڪابه خواهش ناهي، پر ايندڙ وقت جي باري ۾ ڪجهه چئي نه ٿو سگهان.“
”آءٌ هاڻ ويندس ڪتاب اڌ ۾ ڇڏي آئي هيم... رات جو دير تائين پڙهڻ منهنجي روٽين جو حصو آهي، اهو ته توهان ڄاڻو ٿا....“ چارو ائين چئي هلڻ لڳي، اوچتو ڄڻ کيس ڪا ڳالهه ياد اچي وئي هجي. پٺتي مڙي هن چيو ”جيڪڏهن امڙ کي آرام نه اچي ته مون کي فون ڪري وٺجو.“
ڪجهه ڏينهن اندر ئي منوهر جي ماءُ چاق ٿي وئي ۽ هلڻ ڦرڻ شروع ڪري ڏنائين، هڪ ڏينهن آشيش کي ساڻ ڪري، چارو جي ڪلينڪ هلي آئي. چارو سمجهيو ته شايد هن جي طبيعت ٺيڪ نه آهي.
”ڪيئن آهي هاڻ طبيعت... دوائون هلن ٿيون يا بند ڪيون اٿوَ.“
”ڊاڪٽر! مان ته خوش آهيان، پر هن کي آندو اٿم.“ آشيش طرف نهاريندي هوءَ چوڻ ٿي لڳي. ”هت اچڻ کان پوءِ ڪونه ڪو مرض لاحق ٿو ٿئيس... منوهر سان ته اڪثر ايندو رهندو اٿوَ نه؟“
”ها مان؟ آمريڪا جي ماحول جو هيراڪ آ، سو هتان جي آبهوا هن لاءِ سٺي ثابت ناهي ٿي.“
”نه، ائين نه آهي، هيءُ ماءُ جي ياد ۾ ائين ٿي پيو آهي.“
پوءِ چارو مڪمل ڌيان سان آشيش جو چيڪ اپ ڪرڻ لڳي، پر هن جون نظرون آشيش جي وجود ۾ کتل هيون، جنهن جو گلاب جھڙو مُک ڪومايل ٿي لڳو اکين ۾ بيقراريءَ جا ترورا رقص ڪري رهيا هئس ۽ رنگ زردو ٿي چڪو هيس، اڄ هو غير معمولي حد تائين نراس نظر ٿي آيو.
”معمولي بخار سان گڏ اکين ۾ انفيڪشن ٿي پيو اٿس. دوا سان گڏ مان ڊراپس به لکي ڏيان ٿي، اهي هر ٽن ڪلاڪن جي وقفي سان ٻنهي اکين ۾ ٻن ڏينهن تائين وجهندا رهو.“
”منهنجو ٻچڙو! پرديس ۾ ڄائو... پرديس ۾ نپنو... هي پرديس جو هيراڪ اسان سان ڪيئن رهندو... اهو مون کي ئي نڀاڳ کنيو هو جو کيس اکين جي سڪ لاهڻ جي لاءِ هت گهرايو اٿم.“ منوهر ماءُ پاڻ کي برو ڀلو چوڻ لڳي ته چارو موضوع مٽائيندي سوال ڪيس ”اڄ هن جو پيءُ ساڻس گڏ ناهي آيو!؟“
”منوهر...؟ هُو ته پنهنجن پراڻن دوستن سان ملڻ لاءِ ويل آ.“
”هي ڪهڙي تاريخ تي واپس پيا موٽن؟“
”اڄ اربع آهي سو ايندڙ خميس تي يعني پورن اٺن ڏينهن کان پوءِ.“ منوهر جي ماءُ اکيون پوريندي هٿ جي آڱرين تي حساب ڪرڻ کان پوءِ وراڻي ڏني هئي.
”تون هاڻ واپس وڃي رهيو آهين، سو خوش گذار....“ چارو پيار ڀريل لهجي ۾ آشيش کي چيو ۽ پوءِ پنهنجي ڪم ۾ جنبي وئي.
چارو ڪلينڪ بند ڪري جيئن ئي ڏاڪڻ ۾ پهتي ته در جي ڪال بيل زور سان وڄڻ لڳي هوءَ ڪي پل بيٺي سوچيندي رهي ۽ پوءِ جيئن ئي در کوليائين، منوهر هن جي سامهون بيٺل هو.
”مون ڀانيو ته ڪلينڪ کليل هوندي.“
”هينئر ئي بند ڪئي اٿم... ۽ آشيش به اڃا هاڻي ئي هتان ويو آهي.“
”ها! امڙ مون کي ٻڌائي چڪي آ.“
”امان...“ چارو وري ڳالهايو ”امان ته اڄ توهان جي باري ۾ مون کي گهڻو ڪجهه ٻڌايو آهي... پر مون اهو سڀ ذاتي طور ناهي پڇيو.“
”توهان به پاڻ بابت ڪڏهن ڪجهه ناهي ٻڌايو.“
”مان... مان پاڻ بابت ڪنهن کي ڪجهه ناهيان ٻڌائيندي... هن وقت ڇا توهان مون سان اها ڳالهه ڪرڻ آيا آهيو.“ چارو پنهنجي دل تي دٻاءُ محسوس ڪندي چيو.
”منهنجو مقصد هيءُ آهي ته پاڻ ڪيترائي ڀيرا مليا آهيون... ڳالهيون به ڪيون آهن پر مون ڪوبه تڪلف ناهي ڪيو. جيڪڏهن توهان به ائين ئي ڪريو ها ته اعتماد بحال ئي رهي ها... دوستيءَ جا به ڪي اصول ٿيندا آهن. ”منوهر جي هن قسم جي ڳالهين ٻڌڻ بعد چارو کي سمجهه ۾ نٿي آيو ته ڇا چوي، هوءَ منجهي پئي هئي، بهانو ڪندي وراڻيائين، ”توهان ترسو... مان پاڻي پي موٽي ٿي اچان.“ پوءِ هوءِ بيڊ روم ۾ هلي آئي ۽ فرج مان بوتل ڪڍي ٻه ڍڪ پيتائين، باقي ٿڌي پاڻيءَ جا منهن تي ڇنڊا هڻڻ لڳي ته کيس مونجهه گهٽجندي محسوس ٿي... جڏهن واپس ٻاهر آئي ته منوهر وڃي چڪو هو... هڪدم ڀريل گهر ۾ اڪيلائيءَ جو اهو احساس هن کي ڪاريهر بڻجي ڏنگڻ لڳو، تڏهن پنهنجي گهر جي هرهڪ شئي کان کيس بيزاري ٿيڻ لڳي اڄ هن پنهنجو پاڻ کي اڪيلائيءَ جي گهاڻي ۾ پيڙهبي محسوس ڪيو هو هن کي اها ويل ياد اچڻ لڳي هئي جڏهن هن گهر مان هن جو پيءُ ۽ ٻيا ڪيترائي مٽ مائٽ کيس وٺڻ لاءِ آيا هئا ته هن وڏي اعتماد سان جواب ڏنو هو، ”مان ڪنهن ٻئي جي رحم ڪرم ۽ اشارن تي نچڻ واري ناهيان... مون کي پنهنجي ڪم ۽ صلاحيتن تي مڪمل ڀروسو آهي... هونئن به مان هن گهر ۾ محفوظ آهيان.“
ان وقت چارو جي اهڙي جواب سڀني کي حيران ڪري وڌو هو، پر اڄ خبر ناهي ته منوهر جي ماءُ منوهر بابت هن سان الائي ته ڪهڙيون ڳالهيون ڪيون هيون، جو هاڻ هن جي در تي اچي دوستيءَ جي تقاضا ڪرڻ لڳو هو، پر هن جي اڃا به اها ساڳي سوچ هئي ته مان پاڻ بابت ٻئي کي ايترو حق ڇا جي ڪري ڏيان، جو ان جي رحم تي رهان ۽ سندس همدرديءَ جي محتاج رهان، جڏهن ته هن جو خيال هو ته منجهس فيصلو ڪرڻ سان گڏ همٿ ۽ بهادري به اڃا قائم هئي.... هوءَ پاڻ کي هڪ اها ايماندار ڊاڪٽر تصور ڪندي هئي، جنهن وٽ هرڪو مريض پنهنجي پنهنجي مرض سان اچي نڪرندو هو ۽ هن جي ئي ڏنل دوا سان صحتياب ٿي، سندس اڳي کان به وڌيڪ عزت ڪندي روانو ٿيندو هيو، جي نه ته هيءُ به عام گهريلو عورتن جيان ئي هجي ها، پر هيءُ هڪ غير معمولي عورت هئي، جنهن سان منوهر دوستيءَ جي ڳالهه ڪندي ويجهي ٿيڻ جو اشارو به ڏنو هو.
چارو جڏهن پرڻجي آئي هئي ته هن محل جيڏي گهر ۾ هوءَ عام عورت جي حيثيت سان ئي داخل ٿي هئي، تڏهن هر ڪنهن ائين ئي سوچيو ته ان محل جيڏي گهر ۾ هاڻ ٻار پيدا ٿيندا ۽ ان گهر جو ماهول ٻين گهرن جھڙو ٿي پوندو، پر چارو جي قسمت ۾ ڪجهه ٻيو لکيل هو، هن جو مڙس ۽ سهرو گڏجي ڪاروبار هلائيندا هئا، جنهن ۾ نقصان پوڻ سان ڪيترين ئي مصيبتن اچي منهن ڪڍيو، جڏهن قرض گهڻو وڌي ويو ته چارو سندن مدد خاطر گهر ۾ ڪلينڪ کولي پر ان جو مڙس اڀي همٿ هاري شراب جي نشي ۾ گم ٿي ويو ۽ پوءِ غير عورتن جي صحبت کيس تباهه ڪري وڌو... هن جو سهرو سمورو ڏينهن ڪارخانن تي ۽ رات جو وري جُوا جي اڏي تي ڪمائي لٽائڻ لڳو... پر چارو ڪڏهن به همٿ نه هاري ۽ پنهنجي ڌنڌي ۾ جنبي رهي.
اڄ چارو موچاري موڊ ۾ ويٺي هئي، مريض اڃا ڪونه پهتا هئا، صرف آشيش پنهنجي چاچي سان اچي نڪتو هو، جنهن کيس خبر ڏني هئي ته هنن جي وڃڻ ۾ باقي ٻه ڏينهن وڃي رهيا آهن، آشيش پوري طرح سان صحتياب ڪونه ٿيو هو، پوءِ به چارو تپاس کان پوءِ سندس چاچي کي چيو: ”هاڻ گهڻو بهتر آهي... پريشان نه رهو.“
”ڊاڪٽر صاحب! جي ڪا دوا آهي ته ڏئي ڇڏيو جيئن کنگهه بخار ۽ زڪام تي قابو رهي... اسان جي خواهش آهي ته هي صحيح سلامت ۽ صحتمند پنهنجي گهر پهچي.“
”مان سمجهان ٿي ته هيءَ اوسيتائين ٺيڪ رهندو... جڏهن آيو هو ته چيڙاڪ هوندو هو پر هاڻ بلڪل بدليل آهي.“ چارو پيار سان آشيش جي گلابي ڳل تي ٿڦڪي هڻندي چيو.
”هي سڀ اوهان جي ڪري آهي.“ آشيش جي چاچي احسانمنديءَ سان وراڻي ڏيندي فيس ڏيڻ لڳي هئي.
”نه... نه... مون ته هن کي ڏٺو ئي ناهي... پوءِ فيس ڇا جي؟!“
”ڪالهه تائين هي مريض هو، پر اڄ صحتياب آهي.“
چارو پوءِ ڪيترو وقت مريضن کي ڏسندي رهي، جڏهن فارغ ٿي ته ڪتاب کڻي پڙهڻ شروع ڪيائين، پر ان ۾ دل نه لڳس، نيٺ ڪلينڪ بند ڪري مٿي هلي آئي، ته فون جي گهنٽي وڄڻ شروع ڪيو.
”مان!... مان منوهر ٿو ڳالهايان... تنهن ڏينهن اوهان کان موڪلائڻ بنا هليو آيو هُيس، سو پڪ اٿم ته توهان ناراض هوندؤ....“
”نه... انهيءَ ۾ ناراضگي ڇا جي... هونئن اهو ٻڌايو ته فلائيٽ ڪڏهن اٿوَ.“
”هتان سڀاڻي شام جو ۽ ٻئي ڏينهن صبح جو وري....“ منوهر ڳالهه بدلائيندي. ”اوهان کي هڪ ڳالهه ٻڌايان ٿو ته اسان ٻنهي ڪڏهن به هڪٻئي کي نالي سان ناهي سڏيو رڳو توهان توهان سان سلسلو هلندو رهيو آهي.“ چارو ڪو به جواب نه ڏنو ته منوهر وري ڳالهايو، ”مهينو گذري ويو خبر ئي ڪانه رهي... هاڻي سوچي رهيو آهيان ته وقت ڪيئن گذرندو.“
”ائين ٿيندو آهي... جڏهن شيون پنهنجي معمول تي اچي وينديون آهن ته سڀ ڪجهه اڳ جھڙو لڳندو آهي.“ چارو جي جواب تي منوهر جي همٿ وڌي.
”اهو ته ٺيڪ آهي پر هن طرح سان وقت گذارڻ جو احساس...!!“
”ڪهڙي طرح سان.“ چارو هن جي ڳالهه اڌ ۾ ڪٽيندي وراڻيو.
”مطلب ته ائين فون تي الوداع چوڻ....“ منوهر جي ڳالهه تي چارو جون اکيون ڀرجي آيون ۽ آواز لرزڻ لڳس هن پاڻ تي قابو رکندي چيو: ”اوهان هت موڪلون گذارڻ آيا آهيو يا....“
”اسان جھڙن ماڻهن جو سفر ائين هوندو آهي، پنهنجي ئي گهر ڏي واپسي... اها به واپسيءَ جي ٽڪيٽ سان.“
چارو رسيور ڪن تان لاهي، هٿ ۾ جهليو، مٿيون چپ ڀڪوڙي ڇڏيائين، هوءَ پاڻ کي دٻاءُ جي شدت ۾ لڙهندي محسوس ڪرڻ لڳي، پر عمر ۽ سماجي رتبي جو خيال کيس ستائڻ لڳو.
”اوهان چُپ ڇو آهيو؟“
”نه اهڙي ڪا ڳالهه نه آهي... دراصل مون فون تي ڪڏهن ڪنهن کي الوداع ناهي ڪيو، سوچي رهي آهيان ته ائين ڪيئن ممڪن آ....“
”انهيءَ ۾ سوچڻ وري ڇا جو....“ منوهر ڄڻ اهڙي ئي جواب جي انتظار ۾ هو هن پنهنجي ڳالهه کي اڳتي وڌايو.
”ٻاهر جو ماحول ڏاڍو حسين آهي... ۽ برسات به بند آهي... هتان کان توهان جي گهر تائين ستن منٽن جو مفاصلو آهي... مان اوهان جي در جي گيٽ تي اوهان جو انتظار ڪريان ٿو، جي ممڪن آهي ته نڪري اچو....“
چارو تي هڪ عجيب ڪيفيت طاري ٿي وئي، ڪي پل هوءَ سوچ جي ساگر ۾ غرق رهي ۽ پوءِ کيس محسوس ٿيو ته ڄڻ مڻ بارن جا دل تان لهي ويا هنجس ۽ صدين جا فاصلا سڀ رڪاوٽون ۽ وسوسا ٽوڙي مٽجي چڪا هجن... پوءِ ايندڙ لمحن جو انتظار ڪندي، هن منوهر کي فقط ايترو جواب ڏنو: ”ها!“