پنھنجي پاران
بعد ۾ 1986ع کانپوءِ مون ٻاراڻي شاعريءَ سان گڏ ٻارن لاءِ ڪهاڻيون ۽ ٻيون لکڻيون به لکڻ شروع ڪيون هيون، جيڪي سنڌي ٻوليءَ جو هڪ وڏو ليکڪ، سنڌي ادبي بورڊ جي ٻارن جي رسالي ”گل ڦل“ جو تڏهوڪو ايڊيٽر ۽ اسان جو دوست اڪبر جسڪاڻي مرحوم پنهنجي رسالي ۾ شايع ڪرڻ لڳو هو. ان طرح ڪجهه ٻين به ٻاراڻين پبليڪيشنس ۾ ٻارن بابت منهنجون لکڻيون شايع ٿيڻ لڳيون هيون. بعد ۾ به اهو سلسلو جاري رهيو ۽ هاڻي به ٻارن لاءِ لکندي مون کي ائين محسوس ٿيندو آهي ته مان پنهنجي ٻاراڻي زندگيءَ مان اڃا ٻاهر ناهيان نڪري سگهيو، ۽ شايد ڪڏهن به نه نڪري سگهان، تڏهن ئي ته بار بار ٻار بڻجي، ٻاروتڻ کي ساري، پنهنجي ٻارن کي ڏسي، ڪجهه نه ڪجهه لکي ٿو ويهان.
جڏهن مون اسٽيل ملز ڪراچيءَ جي، انجنيئر واري نوڪري، سي ايس ايس ڪرڻ واري خواهش تحت ڇڏي، 23 ڊسمبر 1995ع کان سنڌ جي تاريخي درسگاهه سنڌ مدرسته الاسلام جي ٽيڪنيڪل سيڪشن جي انچارج جي حيثيت سان پنهنجي ملازمت ڪرڻ جي شروعات ڪئي هئي ته اُن کانپوءِ ان اداري ۾ ٿيندڙ مختلف تقريبن ۾ شاگردن پاڻ، يا سندن استادن يا سندن والدين مون کان تقريرون ٿي لکرايون، جيڪي، شاگرد سنڌ مدرسي جي آڊيٽوريم ۾ يا ٽالپر هائوس جي اڳيان سجايل اسٽيج تي اچي ڪندا هئا- ۽ انهن مان ته ڪجهه کي انعام به مليا هئا. مون کي ياد آهي ته هڪُ سنڌي ٻارُ، جنهن جو مون کي نالو ياد ناهي، اُهو ڪراچي شهر جي منگهو پير واري علائقي ۾ رهندو هو، جتان هُو روزانو سنڌ مدرسي ايندو ويندو هو. هيءُ انتهائي غريب ٻار هو. سادي يونيفارم ۾ ايندو هو، پر هيو وڏي اعتماد وارو. سو اُن ٻارڙي سنڌ مدرسي جي 124هين سالگرهه واري تقريب ۾ تقرير ڪئي، جنهن ۾ اُن وقت جي سنڌ اسميبليءَ جو اسپيڪر نثار احمد کهڙو ۽ نثار علي آفندي مرحوم پڻ موجود هئا. جڏهن اِن ٻالڪ تقرير ختم ڪئي ته، نثار احمد کهڙي اُٿي کيس ڀاڪر پاتو ۽ نثار علي آفنديءَ کيس هڪ هزار رپيا انعام طور ڏنا. سو، هي اُهي چند تقريرون آهن، جيڪي هِن ڪتاب ۾ شامل آهن. ڪجهه تقريرون اردوءَ ۾ به ٻارن کي لکي ڏنيون هيم، جن مان هڪ ملي سگهي، جنهن جو سنڌي ترجمو ڏنو اٿم.
مون هي تقريرون ۽ خاڪا اهو سوچي به ٻارڙن کي لِکي ڏنا هئا، جيئن ڪو ڊرامي جو اسڪرپٽ لکندو آهي، ۽ اداڪار ان تي پرفارم ڪندا آهن يا ڪو شاعر شاعري ڪندو آهي ۽ فنڪار اُها ڳائيندا آهن. ان طرح هي تقريرون ۽ خاڪا شايع ڪرائڻ جو منهنجو بنيادي مقصد به اهو ئي آهي ته جيئن سنڌ جا شاگرد تقرير جي فَن ۽ خاڪن جي ويجهو اچن، انهن کي سمجهن ۽ انهن مان ڪو اتساهه، ڪو سبق حاصل ڪري، پنهنجي پنهنجي اسڪول ۾ اهڙيون تقريبون منعقد ڪن، ته جيئن هِن قسم جون صحتمند سرگرميون سنڌ جي، خاص طور تعليمي ادارن ۾عروج ماڻين، ڇاڪاڻ جو نصابي سرگرمين سان گڏ ههڙين هم نصابي سرگرمين ۾ حصو وٺڻ سان به ٻارن جي وڏي تعليم ۽ تربيت ٿئي ٿي.
هِن ڪتاب ۾ جيڪي ٽي خاڪا ڏنل آهن، انهن مان هڪ ”سنڌ مدرسي جا وارث“ سنڌ مدرسي جي 123هين سالگرهه جي تقريب ۾ شاگردن پيش ڪيو هو، جنهن ۾ مشهور صحافي محمد يونس مهر جي پٽ ۽ سنڌ مدرسي جي ان وقت جي شاگر هالار مهر؛ حسن علي آفنديءَ جو ڪردار ادا ڪيو هو. ٻيو خاڪو ”سبق: اوندهه“ پڻ سنڌ مدرسي ۾ منعقد ٿيل هڪ تقريب جي موقعي تي پيش ڪيو ويو هو، جنهن ۾ پڻ هالار ۽ ٻين شاگردن حصو ورتو هو، جڏهن ته ٽيون خاڪو ”پُٽَ، منهنجا ڏک سنڀالي رکجانءِ“ مون اردوءَ ۾ لکيو هو، ۽ جيڪو به شاگردن اردو ۾ پنهنجي هڪ سالياني تقريب ۾ پيش ڪيو هو. ان جو سنڌي ترجمو هتي ڏنو ويو آهي.
هِن ڪتاب جو عنوان شيخ اياز جي سِٽَ ”ڏيئا ڏيئا لاٽ اسان، چوڌاري چمڪاٽ اسان...“ تان ورتو ويو آهي.
هِن موقعي تي مان سنڌي ٻوليءَ جي هڪ بهترين شاعر ۽ ٻارن لاءِ شاعري ڪندڙ ۽ ڪهاڻيون لکندڙ محترم ادل سومري جو بيحد ٿورائتو آهيان، جنهن دل سان هِن ڪتاب جو مهاڳ لکيو آهي. مان نامياري شاعر ۽ ٻارن لاءِ بهترين ڪتاب لکندڙ محترم مختيار سمون جو به ٿورائتو آهيان، جنهن هِن ڪتاب تي پنهنجي مختصر راءِ ڏني آهي. مان پنهنجي پياري دوست محمد علي پٺاڻ جو ته هميشه ٿورائتو رهندو آهيان، جيڪو مون کي هر ڪتاب شايع ڪرائڻ وقت تمام سُٺيون صلاحون ڏيندو آهي.
مان پوپٽ پبلشنگ هائوس جي سربراهه محترم قربان منگيءَ جو پڻ تمام گهڻو ٿورو مڃان ٿو، جنهن ٻارن لاءِ لکيل منهنجو هيءُ ٻيو ڪتاب شايع ڪيو آهي. جڏهن هيءُ ڪتاب شايع ڪرڻ بابت ساڻس ڳالهه ٻولهه ٿي ته بنا دير چيائين،”هينئر ئي موڪلي ڏي.“ مان خوش ٿي ويس.... منگي صاحب هِن کان اڳ ۾ 2016ع ۾ منهنجي ٻاراڻين ڪهاڻين جو ڪتاب ”عَني ۽ مائو“ به شايع ڪيو هو، جنهن کي سنڌي لينگئيج اٿارٽيءَ سال 2016ع جو ”ٻاراڻي ادب جو بهترين ڪتاب“ قرار ڏيئي ان کي ايوارڊ ڏنو هو.
سو، هيءُ ڪتاب جيڪڏهن، خاص طور اسڪول جي شاگردن تائين پهچي ٿو ۽ هُو اُن مان ڪا معمولي ڄاڻ، ڪو ٿورڙو اتساهه، ڪي ٻه چار معنيٰ ڀريا لفظ، ڪو سادو پيغام ۽ ڪو هلڪو جوش ۽ جذبو حاصل ڪن ٿا ته مون کي بيحد خوشي ٿيندي. ڀانئيندس ته منهنجو هيءُ پورهيو به قبولجي ويو، ڇاڪاڻ جو هيءُ ڪتاب انهن معصوم شاگردن ۽ شاگردياڻين لاءِ ئي ته شايع ڪرايو ويو آهي، ۽ جيڪي اسانجو آئيندو آهن.
انور ابڙو
ڪراچي ــــ
18 مارچ 2018ع