سنڌ مدرسي ۾ اسان لاڏلن ٻارن وانگر رهياسين
منهنجا احترام لائق استاد صاحبان
۽ منهنجا پيارا ڀائرو ۽ ڀينرو!
السلام عليڪم !
سنڌ جي عظيم شاعر شاه عبداللطيف ڀٽائيءَ چيو آهي:
وارو وڃنِ ٿا، سيڻ تنهنجا سسئي،
ههڙا ٻاروچا، ڪينَ لهندينءِ ڪي ٻيا.
ڀٽائي سائينءَ جي اِن ڳالهه وانگر اڄ اسان جي وڃڻ جو وقت اچي ويو آهي. اڄ کانپوءِ اسان هِت نه هونداسين. ٻيو صبح اسان جي لاءِ هِت اوپرو هوندو. هِن عظيم درسگاهه ۾ اسانجون هي آخري گهڙيون آهن. اُن کانپوءِ الوداع دوستو!
سنڌ مدرسي ۾اسان لاڏلن ٻارن وانگر رهياسين. هتي اسان پنهنجي زندگيءَ جا اُهي لمحا گذاريا، جيڪي ڏاڍا قيمتي هوندا آهن. اسان کي احساس ئي نه ٿيو ته وقت ڪيئن گذرندو ويو؟ لمحا ٿا لڳن پنهنجي زندگيءَ جا اُهي سال، جيڪي اسان هتي گذاريا.
سنڌ مدرسي اسان جي ائين پرورش ڪئي، جيئن ڪا امڙ پنهنجي اولاد جي ڪندي آهي. اسان کي جڏهن ڪنهن استاد جي ڇڙٻ ملندي هئي، ته اسان اُن کي پنهنجي لاءِ دعا ڀانئيندا هئاسين. جڏهن ڪو استاد اسانکي دڙڪو ڏيندو هيو، ته اسان جي دلِ ۾ ان جي لاءِ احترام وڌي ويندو هيو، ڇاڪاڻ جو اسان کي هتي اچڻ کانپوءِ اِهو چڱي طرح احساس ٿي ويو هو ته، اسان جا استاد اسانکي پنهنجي اولاد وانگر ٿا ڀانئين ۽ هُو چاهين ٿا ته اسان جي تربيت اهڙي ٿئي، جهڙي هُو پنهنجي اولاد جي ڪندا آهن. دراصل هُنن تي به سنڌ مدرسي جي تاريخي حيثيت کي بحال رکڻ جو بار پيل هيو.
مان ته پنهنجن استادن جي قدمن ۾ ويهي اُنهن جو ٿورو ادا ڪرڻ ٿو چاهيان، جن مون جهڙي مهين جي دڙي جي ڀرسان واري هڪ ننڍڙي ڳوٺ مان آيل ٻار کي ايتري خوداعتمادي ڏني، ايترو علم ڏنو، ايترو جذبو ڏنو، جو صبح جو اسيمبليءَ ۾ دير سان ايندڙ شاگردن کي مان هڪ پِريفيڪٽ جي حيثيت ۾سختيءَ سان سمجهائيندو هيس. اُنهن کي ڪڏهن ڪڏهن ڪا سزا به ڏيندو هيس. جڏهن سائين راشد صديقي صاحب ۽ حفيظ قاسماڻي صاحب منهنجي همٿ افزائي ڪندا هيا، ته منهنجي دل وڌي ويندي هئي ۽ دل وڌيڪ ڪم ڪرڻ تي چوندي هئي.
معزز سامعين!
مان هتي گذاريل پنهنجي سموري وقت ۾ سنڌ مدرسي جي ترقيءَ کي ۽ اِن جي نانوَ کي پنهنجي ترقي ۽ پنهنجو نانءُ سمجهندو هيس، ڇاڪاڻ جو اسان هتي اچڻ کانپوءِ اِهو سمجهي ويا هئاسين ته، هيءُ ڪو عام رواجي اسڪول ناهي. هِن جي نانوَ سان ته ڪيترائي وڏا نانوَ جُڙيل آهن.
هيءَ ته پاڪستان جي باني قائد اعظم محمد جناح جي مادر علمي آهي. معنيٰ ته هيءُ ڪو معمولي ادارو ناهي.
معزز مهمانو!
مان هڪ خالي دماغ سان هِت آيو هيس ۽ هڪ وسيع سوچ سان پنهنجي مادر علميءَ مان وڃان پيو. هِن عظيم اداري مون کي ايترا ته سهڻا سهڻا خواب ڏنا آهن، ايترا ته منهنجي منَ جي رلهيءَ تي سهڻا سهڻا خيال سِبيا آهن، جو هاڻي مان پنهنجي ايندڙ زندگيءَ ۾ ڪٿي به نه ڀٽڪندس. ڪٿي به نه مُنجنهدس. جنهن وقت به منهنجا پير ٿاٻڙجندا، اُتي سنڌ مدرسو منهنجي مدد جي لاءِ موجود هوندو، جتي جتي مان گهٻرائيندس، هِن اداري مان پرايل علم منهنجي رهنمائي ڪندو ۽ جتي جتي مان ناڪام ويندس، هن اداري جون يادون مون کي وري وري محنت ڪرڻ تي آماده ڪنديون.
سنڌ مدرسي جي ذهين استادن کان اسان کي اڃا گهڻو سکڻ کپندو هيو، پر افسوس جو نه سِکي سگهياسين. شايد تڏهن ئي ڀٽائي سائينءَ چيو هو ته:
پاسي ويڄَ هئامِ تان مون مُور نه پُڇيا،
تيلاهين پيامِ موريسر اکين ۾.
پر سچ اِهو آهي ته سنڌ مدرسي مون کي نئون جنم ڏنو، مون کي نئين دنيا سان متعارف ڪرايو، مون کي جديد تعليم ڏني، مون کي سمجهايو ته، فرد جي لاءِ تعليم جي اهيمت ڇا ٿيندي آهي؟ قومن جي تقدير ۾ تعليم جي اهميت ڇا ٿيندي آهي؟ ۽ قومن جو قرض ڇا ٿيندو آهي؟
اي منهنجي مادر علمي! مان سڄي عمر تنهنجو قرضي رهندس ۽ ڪوشش ڪندو رهندس ته تنهنجو قرض لاهيان. مان پنهنجي نائين ڪلاس جي ساٿين جو به ٿورائتو آهيان، جن اسان کي ڏاڍي شانائتي نموني الوداع ڪيو آهي.
تتي ٿڌي ڪاهه، ڪانهي ويل ويهڻ جي،
متان ٿئي اونداهه پير نه لهين پرينءَ جو.
(ڀٽائي)
(14 اپريل2007 ع تي سنڌ مدرسي جي ڏهين ڪلاس
جي شاگردن جي لاءِ منعقد ٿيل الوداعي تقريب لاءِ لکيل )