زراعت: انتهائي اهم پشيوراڻي مهارت وارو مضمون
ماڻهوءَ مت ۾ ايندي ئي ٻوٽا ۽ وڻ ڏسي ٿو، اهي بي ترتيب ۽ ترتيب ۾ پسي ٿو، ڏسندي ڏسندي وڏو ٿي وڃي ٿو، وڏو ٿي ائين سمجهندو آهي، ته زراعت انتهائي سليس آهي، پر ائين هوندو نه آهي.
ان ۾ ڪو شڪ نه آهي ته ماڻهو ڏسي پرائي ٿو، پر خبر تڏهن پوندي آهي جڏهن...
ڪڏهن ڏاٽو کڻي استعمال ڪري ڏسجي، خبر پئجي ويندي.
توڙي جو هاڻي ڏاندن (ڍڳن) وسيلي هر ڪاهڻ گهٽجي ويو آهي، پر جڏهن ٽريڪٽر نه هئا ۽ هر جوڙي سان ڪاهبا هئا، تڏهن جن به هر جي مٺئي ۾ هٿ وڌو هوندو، ان کي ئي خبر هوندي، ته ان ڪنهن ڏاند کي وڍيو يا پاڻ ڪِري ڦٽيو؟
ڪوڏر جو ڪم ڏسندي تمام سولو ته لڳي ٿو، پر ڪرڻ سان خبر پوندي ته پير ڪٿان ڪٽجي پيو، وڍجي پيو؟
ڪهاڙي يا ڪهڙو به زرعي اوزار، يا اوزار کانسواءِ وارو هر ڪم، صرف ڏسڻ ۾، محسوس ڪرڻ ۾ ئي سولو آهي، پر سولو نه آهي!
زراعت فطرت کي گهڻو ويجهو آهي، جماليات کي گهڻو ويجهو، تمام گهڻو ويجهو آهي.
آئون ڄائو نپنو ته زرعي ماحول ۾ آهيان ئي، پر وڌي ويجهي، وڏو ٿي، اڇو مٿو به زراعت ۾ ڪيو اٿم.
ماڻهو آهن سي زراعت جي هر شعبي ۾ خود کي ماهر سمجهن ٿا، پر مون تمام گهڻا زرعي ڪم هر هاريءَ وانگر ڪيا آهن، ميٽرڪ پاس ڪري پهرين زراعت پڙهيم، پوءِ به رٽائرمينٽ جي آخري ڏهاڪي ۾ به، مسلسل زراعت سان لاڳاپيل آهيان، پر زراعت ۾ منهنجو هڪ مخصوص شعبو آهي، ان ۾ مون کي ڀلي ته گهڻن کان گهڻي ڄاڻ هجي، ذاتي طور عملي تجربو هجي، پر سچ ته ڪي ئي گهڻيون ڳالهيون، ڪي ئي گهڻا عمل اهڙا به آهن، جن کان مون کي پڪ آهي ته آئون اڻ واقف آهيان.
هڪ طرف سچ هيءَ آهي ته آئون شاگرد هجڻ واري وقت کان زرعي مضمون لکندو پيو اچان. ايم. ايس. سي جو شاگرد هئس، پنهنجي هم ڪلاسيءَ سان گڏجي حيدرآباد ويس. گڏ هلندي ڳالهه نڪتي لکڻ جي، مون ان هم ڪلاسي کي چيو لکڻ تمام سولو آهي. ۽ پوءِ اسان ۾ تقرار ٿي پيو. ان ڪري فيصلو اهو ٿيو، ته هو مون کي ڪاغذ وٺي ڏيندو، اسان ٻئي ڪجهه دير راڻي باغ ۾، ڪنهن پارڪ ۾ ويهنداسين، آئون زرعي مضمون لکندس، اهو ڪنهن اخبار کي ڏيندس، ڇپبو. جيڪڏهن ائين ٿيو ته آئون درست، نه ته منهنجو اهو هم ڪلاسي صحيح... پوءِ اسان عمل ڪيو، مون هلندي گهمندي موضوع ڳولي ورتو، لکيو، اهو اخبار ۾ به ڇپجي ويو. منهنجي ان عمل مان ائين لڳو ته زراعت ٻين لاءِ ڀلي ته ڪجهه ڏکيو مضمون هجي، پر منهنجي لاءِ نه هوندو... پر ائين آهي ڪو نه...
زراعت انتهائي اهم، سنجيدو، ڌيان طلب موضوع، پشيوراڻي مهارت وارو مضمون آهي. مون کي اهڙي دعوا نه ڪرڻ گهربي هئي، جهڙي مون شاگردي واري زماني ۾ ڪئي. جيڪو زراعت کي سولو سمجهي ٿو، جيڪو زراعت ۾ خود کي هر فن مولا سمجهي ٿو، اها ان جي سندي سوچ ۽ سمجهه آهي.
***
آبادگار ٿا توڙ نڀائين،
جيڪو به ٿا پوکين،
سو ئي ٿا پچائين!
مٺل جسڪاڻي