ڪمند
ڪمند جي تيار فصل جي ڪٽائي انڊينٽ آهر جاري رکجي ۽ واندي ٿيل زمين ۾ هر ڏجن.
سرءُ جي منڍي واري فصل ۾ پهرين گُڏ ڪري، پاڙن ۾ مٽي چاڙهڻ وقت مُني کان هڪ ٻوري يوريا في ايڪڙ ڏئي، هلڪو پاڻي ڏجي.
ڪمند جو بھار وارو فصل پوکڻو ھجي ته، زمين جي تياري شروع ڪجي ۽ 35 کان 40 ڍڳي گاڏيون ڳريل سڙيل وٿاڻ جو ڀاڻ، في ايڪڙ جي حساب سان پکيڙي، ھرن وسيلي زمين ۾ ملائي، هلڪو پاڻي ڏجي. وٽ اچڻ تي ٻيھر هر ڏئي، زمين جي رھيل تياري مڪمل ڪجي.
[b]فيبروري[/b]
ڪمند جي تيار فصل جي ڪٽائي انڊينٽ آهر جاري رکجي ۽ واندي ٿيل زمين ۾ هر ڏجن.
سرءُ جي پاڇاٽي منڍي واري فصل ۾ پهرين، جنهن ۾ پهرين گڏ کي مهينو ڏيڍ ٿي ويو هجي، ان ۾ ٻي گُڏ ڪري، پاڙن ۾ مٽي چاڙهڻ وقت مُني کان هڪ ٻوري يوريا في ايڪڙ ڏئي، هلڪو پاڻي ڏجي.
بهار وارو فصل پوکڻ لاءِ علائقيوار سفارش ڪيل جنسن جون صحتمند ڳريون 60 کان 70 مڻ في ايڪڙ جي حساب سان پوکڻ کان اڳ، ٽن فوٽن جي فاصلي تي اوڙون ڏئي يا کريا ٺاهي، انهن ۾ اٽڪل ڏيڍ ٻوري ڊي. اي. پي، هڪ ٻوري يوريا ۽ ٻه ٻوريون ايس. او. پي. في ايڪڙ جي حساب سان وجهي، ان مٿان هڪ انچ مٽي جو تهه ڏئي، ڳرين کي سفارش ڪيل زرعي زهر جي ڳار ۾ ٻوڙڻ کان پوءِ، پوک ڪرڻ گهرجي.
[b]مارچ[/b]
ڪمند جي تيار فصل جي ڪٽائي انڊينٽ آهر جاري رکجي ۽ واندي ٿيل زمين ۾ هر ڏجن. بهار واري فصل جي پوک مڪمل ڪري وٺجي.
سرءُ توڙي بهار ۾ پوکيل نئين فصل توڙي منڍي ۾ گهرج مطابق پاڻي ڏجي. گندگاهه وارا ٻوٽا ڪڍي ڇڏجن. چهبڪ واري ڪاڻي جي حملي ۾ ورتل ڪمند جي ٻوٽن کي ڪپڙي ۾ ويڙهي، ڪپي، فصل کان ٻاهر، زمين ۾ اندر، اوهو، هيٺ پوري ڇڏجي.
سنڌ جي ڏاکڻي ۽ وچولي علائقي ۾ سرءُ واري فصل کي سوا ٻوري ۽ منڍي واري فصل ۾ ڏيڍ ٻوري يوريا في ايڪڙ ڏئي، هلڪو پاڻي ڏجي.
[b]اپريل[/b]
تيار فصل جي ڪٽائي مڪمل يا ختم ڪجي ۽ واندي ٿيل زمين ۾ هر ڏجن.
سرءُ ۽ بهار واري فصل ۾، ٻوٽن جي پاڙن تي مٽي چاڙهڻ وارو عمل جاري رکجي. منڍيءَ واري فصل مان فصل جي عمر ۽ ضرورت آهر گندگاهه ڪڍي، وقت سر پاڻي ۽ ڀاڻ ڏجي. جيتن ۽ بيمارين جو خاتمو آڻجي.
[b]مئي[/b]
ڪمند جي فصل کي گهرج مطابق هر هفتي پاڻي ڏجي. گندگاهه وارا ٻوٽا ڪڍي ڇڏجن. منڍي واري فصل ۾ مٽي چاڙهڻ کان پوءِ ڏيڍ ٻوري يوريا في ايڪڙ ۽ لاڙ توڙي سنڌ جي وچولي علائقي ۾، سرءُ واري پوکيل ڪمند ۾ مٽي چاڙهڻ کان پوءِ سوا ٻوري يوريا ٻن کان ٽي ٻوريون امونيم نائٽريٽ في ايڪڙ ڏئي، هلڪو پاڻي ڏجي. جيتن جو حملو هجي ته موزون زرعي زهرن جو استعمال ڪجي. چهبڪ واري ڪاڻي بيماري لڳل ٻوٽا فصل مان ڪڍي، پوري ڇڏجن.
[b]جون[/b]
اتر سنڌ ۾ سرءُ واري فصل جي پاڙن ۾ ٻيهر مٽي چاڙهجي ۽ هڪ ٻوري يوريا في ايڪڙ ڇٽي، هلڪو پاڻي ڏجي. جڏهن ته بهار واري فصل ۾ گڏ جو عمل جاري رکجي.
لاڙ واري علائقي ۾ ضرورت آهر پاڻي ڏجي. فصل ۾ جيتن ۽ بيمارين جو حملو هجي ته، خاتمي لاءِ جوڳا اپاءُ وٺڻ گهرجن.
[b]جولاءِ[/b]
سرءُ جي مند وارو ڪمند جو نئون فصل پوکڻ لاءِ زمين جي تياري ڪجي.
منڍي واري فصل ۾ ٻئي ڀيري مٽي چاڙهي، سوا ٻوري يوريا في ايڪڙ ڏئي، هلڪو پاڻي ڏجي.
سرءُ توڙي بهار ۾ پوکيل ۽ منڍي واري فصل مان گندگاهه وارن ٻوٽن، جيتن، ڪينئن ۽ بيمارين جو خاتمو آڻجي.
[b]آگسٽ[/b]
زمين ۾ بيٺل فصل کي ضرورت آهر پاڻي ڏجي.
جيت يا ڪينئان هجن ته، موزون زرعي زهرن وسيلي ختم ڪجن.
چهبڪ واري ڪاڻي نظر اچي ته، بيمار ٻوٽا فصل مان ڪڍي، پوري ڇڏجن.
سرءُ جي مند واري نئين ڪمند جي پوک، ڏکڻ سنڌ ۾ 15 آگسٽ کان شروع ڪجي ۽ اتر سنڌ ۾ زمين جي تياري مڪمل ڪجي، ته جيئن پوک مندائتي ڪري سگهجي.
[b]سيپٽمبر[/b]
سرءُ وارو نئون فصل، لاڙ ۽ وچولي علائقي ۾ هن ئي مهيني جي آخر تائين پوکي وٺجي. جڏهن ته اتر سنڌ ۾ 15 سيپٽمبر کان پوک شروع ڪجي ۽ آڪٽوبر جي آخر تائين ختم ڪجي.
بيٺل فصل مان گندگاهه وارا ٻوٽا توڙي ڪمند جا بيمار ٻوٽا پٽي، پوري ڇڏجن، جيتن، ڪينئن ۽ بيمارين کان بچاءُ لاءِ اپاءُ وٺجن ۽ ضرورت آهر پاڻي ڏجي. ڪٽائي لاءِ تيار فصل جو هڪ مهينو اڳواٽ پاڻي بند ڪجي.
[b]آڪٽوبر[/b]
سرءُ جي مند وارو نئون فصل پوکجي. پوکيل فصل مان گندگاهه ڪڍجن. گڏ ڪجي. ضرورت مطابق پاڻي ۽ ڀاڻ ڏجي. ڪٽائي لاءِ تيار فصل جو مهينو اڳواٽ پاڻي بند ڪجي ۽ انڊينٽ آهر، زمين جي سطح کي ويجهو ڪٽي، جلدي مل موڪلجي. نهري ڪمند ۾ جيتن، ڪينئن ۽ بيمارين جو حملو نه ٿيو هجي ته، ان جي مُنڍي وارو فصل ڇڏڻ لاءِ، ڪٽائي کان پوءِ ڪک ڪچرو ساڙي، هڪدم پاڻي ڏجي، خال هجن ته ڀري ڇڏجن. وٽ اچڻ تي هر ڏجن، ڀاڻ ڏجي ۽ پاڻي ڏجي. واندي زمين ۾ هر ڏجن.
[b]نومبر[/b]
سرءُ واري پوکيل نئين فصل ۾ ضرورت مطابق، هر 15هين ڏينهن پاڻي ڏجي. ڪوڏر، ديسي هر يا هٿ وارن ٻين اوزارن سان گڏ ذريعي گندگاهه جا ٻوٽا ختم ڪجن ۽ زمين جي زرخيزي بحال ڪجي. ڪٽائي لاءِ تيار فصل جو مهينو اڳواٽ پاڻي بند ڪجي. انڊنٽ ملي ته زمين کي ويجهو ڪمند ڪٽي، هڪدم مل موڪلجي. منڍي وارو فصل رکڻ لاءِ هي مهينو وڌيڪ موزون آهي، پر فصل ۾ جيت ۽ بيماريون هجن ته، منڍيءَ نه ڇڏجي، خال هجن ته ڀري ڇڏجن.
[b]ڊسمبر[/b]
سرءُ واري فصل ۾ ضرورت مطابق 15هين ڏينهن پاڻي ڏجي ۽ گندگاهه هجن ته گڏ وسيلي ڪڍجن. تيار فصل جي ڪٽائي انڊينٽ آهر جاري رکجي. منڍي وارو فصل ڇڏڻو هجي، ته ڪٽائيءَ کان پوءِ ڪن ڪچرو ساڙي، هڪدم پاڻي ڏجي. وٽ اچڻ تي هر ۽ سهنور ڏجي. گندگاهه ڦٽن ته ختم ڪجن، خال هجن ته ڀري ڇڏجن.
***
وڻ ڪٽجڻ ڪري،
موسمون تبديل ٿيون،
موسمون ھاڻي،
ھڪ ساريڪيون نه آھن،
موسمن جا،
ھاڃيڪار اثر وڌي ويا آھن،
اوھان کي جيڪڏھن،
وڻندڙ موسمون گھرجن،
سر سبز پٽ کپن،
وڌ ۾ وڌ وڻ پوکيو.
مٺل جسڪاڻي