ڀريا ۽ صحافت
ڀرين ۾ پھريون اخباري نمائندو محمد صالح ڪيريو (مرحوم) ھو جيڪو حيدرآباد جي اخبار .”عبرت“ جي نمائندگي ڪندو ھو ۽ اخبارون به وڪرو ڪندو ھو ۽ جيئن مٿي ٻڌايل آھي ته ڀريا روڊ اسٽيشن تان بنڊل بس ۾ يا سائيڪل تي کڻي ڀرين ۾ سيد نور محمد شاھه، سيد امام علي شاھه ۽ ٻين گراھڪن جي گھرن تي پھچائيندو ھو ـ اڳتي ھلي اھا ذميواري محمد سومر ڪيرئي سنڀالي ـ سال 1972 کان ڪراچيءَ مان سراج ميمڻ جي ادارت ھيٺ ھلالِ پاڪستان اخبار جديد بنيادن تي نڪرڻ شروع ٿي ـ تمام جلد ان پنھنجي جاءِ ٺـاھي ورتي ۽ ڀرين ۾ به ان جا کوڙ پڙھندڙ پيدا ٿي پيا ـ ھيءَ اخبار پھريائين حيدرآباد مان نڪرندي ھئي جنھن جو ايڊيٽر شيخ علي محمد ھوندو ھو پر پوءِ ذوالفقار علي ڀُٽي صاحب اُھا خريد ڪئي ۽ پيپلز پارٽيءَ جي ترجمان طور ان کي ڪراچيءَ مان شائع ڪرڻ جو فيصلو ڪيو ھو ـ ڪراچيءَ ۾ ان لاءِ جديد پرنٽنگ پريس لڳائي وئي ھئي ـ جڏھن جنرل ضياءَ جي مارشل لا لڳي ته ھن اخبار جي سموري سنڌ جيان ڀرين ۾ به گھرج وڌي وئي جو فوجي حڪومت خلاف ان ڀرپور ڪردار ادا ڪرڻ شروع ڪيو ھو ـ
انھيءَ زماني ۾ ھتي اخباري نمائندن جو انگ وڌڻ لڳو ـ حيدرآباد مان شيخ علي محمد مرحوم ”آفتاب“ نالي سان اخبار شروع ڪئي ته 1980 ۾ بخشل جماڻي انھيءَ جو نمائندو ٿيو جنھن کانپوءِ پنڃل ڪلھوڙي نمائندگي ورتي ـ انھن ڏينھن ۾ آفتاب اخبار چڱي ھلندي ھئي ۽ ڀرين جي ويجھو داليءَ جھڙي ننڍي شھر ۾ ئي انھيءَ جون چاليھه پنجاھه ڪاپيون وڪرو ٿينديون ھيون ـ ھي اھي ڏينھن ھئا جڏھن قومي شاھراھه تي خانگي بسون چڱي تعداد ۾ ھلڻ لڳيون ھيون ۽ اخبارن جا بنڊل بسن ۾ چاڙھي موڪليا ويندا ھئا ـ انھن ئي ڏينھن ۾ ڪراچيءَ جي اردو اخبار امن لاءِ نوشھري فيروز جو امان الله قريشي ڀرين ۾ نمائندو ٿي ڪم ڪندو ھو ڇو ته ڀرين ۾ تاج محل سئنيما ڀرسان سندس فوٽوگرافيءَ جو دُڪان ھوندو ھو ـ بعد ۾ ھن اھا نمائندگي غلام سرور راجپوت کي ڏياري جيڪو بجليءَ جي پکن جو مستري ھو ـ وقت گذرندي ڪجھه وڌيڪ ماڻھو ھن شعبي ۾ ايندا ويا جن ۾ دالي شريف جو رھواسي مير محمد سھتو به شامل ھو ـ سال 1996 کان آيل مير محمد سھتي 1999 ۾ حيدرآباد جي اخبار ڪاوش لاءِ ڀرين ۾ ڪم شروع ڪيو ۽ اڄ تائين ڪاوش سان گڏوگڏ ڪي ٽي اين ٽي ويءَ جي نمائندي طور به سرگرم آھي ـ جيئن جيئن نيون اخبارون نڪرنديون ويون، تيئن تيئن ھتي نمائندن جو انگ به وڌڻ لڳو ـ سال 1997 ڌاري حيدرآباد مان سنڌ اخبار نڪتي ۽ پوءِ جلد ئي تعميرِسنڌ اخبار شروع ٿي جن لاءِ ترتيبوار راڻا شيرمحمد راجپوت ۽ آبپاشي کاتي جي ھڪ ملازم نويد ميمڻ ڪم شروع ڪيو ـ سنڌ اخبار ڀرين ۾ چڱي ھلندي ھئي ۽ اٽڪل چاليھه پنجاھه اخبارون روزانو وڪرو ٿينديون ھيون ـ جڏھن ڪجھه صحافي گڏ ٿيا ته ھنن 1997 ۾ ھڪ مسواڙي دڪان ۾ پريس ڪلب جو به بنياد وڌو ـ ٿوري ئي وقت کانپوءِ ڳوٺ الھه ورائي وسطڙي جو نظام وسطڙو حيدرآباد جي اخبار ”سنڌو“ جو نمائندو ٿيو جنھن کانپوءِ عبدالستار راجپوت ڪراچيءَ جي اردو اخبار جُرائت لاءِ ڪم شروع ڪيو ـ سال 1998 ڌاري سرفراز جعفري (ميمڻ) ڪراچيءَ جي سنڌي اخبار عوامي آواز ۽ عبدالحميد قريشيءَ اردو اخبار رياست جي نمائندگي شروع ڪئي ـ جيڪي ٻيا نوجوان اخباري دنيا ۾ آيا تن ۾ مجيد ڪيريو، ارشد پٺاڻ، افضل قادري (اُمت اخبار ڪراچي)، سرور شريف (ايڪسپريس ڪراچي)، عبدالطيف ڀٽي (ڪوشش حيدرآباد)، غلام شبير راجپوت (خبرون) ۽ ڪي ٻيا شامل آھن ـ ھن وقت به ڀرين ۾ اخباري ۽ ٽي وي نمائندن جو تعداد چاليھن کان مٿي آھي جن ۾ نديم منگي (ڌرتي ٽي وي)، شاھد مير سھتو (پنھنجي اخبار ڪراچي)، عطاءُالرحمان ۽ وحيد ميمڻ (ھفتيوار ساھتي آواز محرابپور)، ساجد چنو (ھلچل ڪراچي)، شاڪر علي راجپوت (جيجل)، غلام سرور راجپوت (مھراڻ ٽي وي)، عبدالستار راجپوت (سوڀ اخبار ۽ آواز ٽي وي)، نثار احمد لھراڻي (ھلالِ پاڪستان ڪراچي)، آفتاب ڪيريو ( دنيا _ اردو اخبار ۽ ٽي وي)، ابراھيم ميمڻ (ايڪسپريس اردو)، غلام مرتضى ڪلھوڙو (سُڪار اخبار سنڌي)، عبدالجبار (ايم ٽي وي)، صوفي سجاد (ٽائيم نيوز)، راجا ڪلھوڙو (رائل ٽي وي)، ڪرشن مل اوڏ (سنڌ ڌرتي اخبار)، رفيق عمراڻي (مھراڻ اخبار) ۽ ارشد پٺاڻ (پاڪ سنڌ اخبار) شامل آھن جڏھن ته راڻا شير محمد راجپوت سنڌ ٽي ويءَ جو ڊسٽرڪٽ رپورٽر آھي ـ
ھنن اخباري نمائندن کي سھولتن جي اڻھوند ۽ ڪنھن به اخباري يا اليڪٽرانڪ ميڊيا جي اداري پاران پگھار يا ٻيو ڪو اُجورو نه ملڻ جي باوجود پنھنجون صحافتي ذميواريون پوريون ڪرڻ لاءِ وڏي جاکوڙ ڪرڻي پئي آھي ـ اڳي ته خبرون اخباري ھيڊڪوارٽرآفيسن ڏانھن موڪلڻ جا به ذريعا ڪونه ھئا ۽ خبرون پني تي لکي پارسل ٺاھي ريل ذريعي موڪلي وينديون ھيون ـ وري ڪو وقت آيو ته ٽيليفون تي خبرون لکرايون وينديون ھيون پر انھيءَ لاءِ به نمائندن کي ٽيليفون ايڪسچينج ۾ وڃي ويھڻو پوندو ھو جتان ڪال نوابشاھه رستي حيدرآباد ۽ ڪراچيءَ سان ملائي ڳالھايو ويندو ھو ـ جڏھن فيڪس مشينن جو زمانو آيو ته ڀرين جي صحافين کي روزانو شام جو نوشھري فيروز وڃڻو پوندو ھو جتي فيڪس جي ھڪ صفحي جا چاليھه رُپيا ڀرڻا پوندا ھئن ـ اخبارن کي فوٽو موڪلڻ اڃان به ڏکيو ھو ڇو ته ان وقت ڊجٽل ڪئميرائون ڪونه ھيون ۽ حادثن ۽ واقعن جا فوٽو ڌوئاري، پرنٽ ڪڍرائي ٽرين ذريعي موڪلڻا پوندا ھئا ـ جڏھن فيڪس جو دور آيو ته ھنگامي طور تصويرن جا فوٽو اسٽيٽ ڪڍرائي فيڪس ذريعي موڪلڻا پوندا ھئا ـ ڀرين جي صحافين جو مسئلو ڀر واري ڳوٺ دريا خان جلباڻيءَ جي سرنديءَ واري زيد احمد جلباڻيءَ حل ڪيو جنھن کين سال 2001 ۾ فيڪس مشين وٺي ڏني ـ
ڀرين جي صحافين ۽ صحافت جو ابتدائي زمانو ماٺو ھيو ڇو ته کين ان وقت ڪنھن قسم جي سياسي ۽ اخلاقي پٺڀرائي حاصل ڪانه ھئي ۽ عوامي مسئلن، پوليس توڙي وڏيرن جي زيادتين تي لکڻ ڄڻ ته ڏوھه سمجھيو ويندو ھو ـ بقول صحافين جي، کين دڙڪا دھمان به ملندا ھئا جنھن ڪري اھي ھيسيل رھندا ھئا ـ پوليس توڙي ڪن ٻين طرفان سندن خلاف انتقامي ڪارروايون به ٿيون ۽ ان حوالي سان ڪجھه مثال به ملن ٿا ـ
ھتان جي صحافين جو حوصلو تڏھن وڌيو جڏھن سال 2002 ۾ اليڪٽرانڪ ميڊيا جنم ورتو ۽ ھنن بي ڊپائيءَ سان عوامي اھنجن تي لکڻ ۽ ٽي وي چئنلن لاءِ رپورٽون ٺاھڻ شروع ڪيون ۽ پوليس توڙي ٻين حلقن جي دٻاءَ خلاف مزاحمت به شروع ڪئي ـ ايئن ئي وقت گذرڻ سان گڏ آيل شعوري بيداريءَ سبب سماجي ۽ ادبي حلقن توڙي ٻين ساڃاھه وندن پاران سندن اخلاقي پُٺڀرائي به شروع ٿي ـ انھيءَ مزاحمتي دور ۾ بزرگ استاد سيد فتح علي شاھه، ليکڪ ڊاڪٽر ارشاد ميمڻ، سُگھڙ محمد حسين ھڪڙو، فنڪارن شمن لنجار ۽ شھمير سولنگيءَ ۽ آرٽسٽ نصير ملاح جو ساڻن ڀرپور ساٿ رھيو ـ اڄ ھتان جا صحافي جڏھن ھرسال سنڌي ثقافتي ڏھاڙي تي پروگرام ڪندا آھن ته اھي سمورا اديب ۽ فنڪار ساڻن گڏ ھوندا آھن ـ آرٽسٽ نصير ملاح ته سندن پروگرامن جا بئنر ۽ پوسٽر ٺاھي ساڻن جلوسن سان گڏ پيو ھلندو آھي ـ ڪجھه ورھيه اڳ (سال 2013 ڌاري) ڀرين جي ٽائون ڪميٽيءَ پريس ڪلب جي تعمير لاءِ اٺ لک رُپيا منظور ڪيا ھئا، جن جي ملڻ سان ھاڻي شھر جي سرڪاري اسپتال جي سامھون ھڪ پلاٽ تي ڪلب جو ھڪ ڪمرو تيار ٿي چُڪو آھي ۽ پريس ڪلب جون ساليانيون چونڊون به ٿيڻ لڳيون آھن ـ