ماڳ مڪان / شھر / ڳوٺ

بَھراوَر کان ڀِريا

نصير اعجاز پنھنجي ماتر ڀُومي ڀريا شھر جي تاريخ، جاگرافي، تعليمي، سماجي، سياسي ۽ اقتصادي صورتحال، ڪُٽنبن ۽ شخصيتن متعلق ڪئميرا ڪڇ ۾ ۽ ڊائري ۽ قلم ھٿ ۾ کڻي، تحقيق ڪري، تاريخ جي پاتال ۾ گُم ٿيل ورقن کي موتين وانگر غواص جيان ھٿ ڪري حقيقتون اسان سڀني جي آڏو آڻي حاضر ڪيون آھن ـ ھي ڪتاب ڀريا جي تاريخ بابت پھريون تحقيقي ڪتاب آھي.

Title Cover of book بَھراوَر کان ڀِريا

مددي ڪتاب ۽ مواد

انگريزي

1. Sheikh Sadiq Ali Sher Ali Ansari, “Short Sketches of Musalman Races found in Sindh, Balochistan and Afghanistan, 1901(Re-printed by Indus Publications 1996)
2. Dr. H. T. Sorley, The Gazetteer of West Pakistan – The Former Province of Sindh (Including Khairpur State), published by West Pakistan Government 1968
3. Muhammad Salahuddin, Sindh-ATime Capsule of Heritage, Zyan Publications Karachi, 2012
4. Suhail Zaheer Lari, A History of Sindh, Oxford University Press Karachi, 1994
5. Federal Bureau of Statistics – Online
6. District Administration Naushehro Feroze Report 2010
7. Edward Thornton, A Gazetteer of the Countries adjacent to India on the North-West (Sinde, Afghanistan, Baloochistan, the Punjab, and the neighbouring States, 1844 London
8. M. H. Panhwar, Groundwater in Hyderabad and Khairpur, 1964
9. H. T. Lambrick, History of Sindh before Muslim Conquest – Vol 1, Sindhi Adabi Board, 1964
10. Captain George Grenville Malet, History of Sindh – 710 to 1590 (English translation of Persian history book ‘Tareekh-e-Masoomi’ (Online)
11. R. Hughes Thomas, Memoirs on Sindh – Selection from the records of Bombay Government – Notes by Lt. R. F. Burton 1855
12. Adrian Duarte, A History of British Relations with Sindh – 1613-1843, National Book Foundation 1976
13. A. W. Hughes, A Gazetteer of Sindh Province – 1876 (Online)
14. Imperial Gazetteer of India Vol II – 1881 (Online)
15. James McMurdo, ‘McMurdo’s Account of Sindh’, Oxford University Press Karachi 2007
16. History of Ismaily Community (Online)
17. Mathew A. Cook, ‘East India Company and Growth of Sindhi Multinational Trade (Online Research Paper)
18. Alexander Innes Shand, ‘General John Jacob – Commander of the Sindh Irregular Horses and Founder of Jacobabad’, London 1901
19. Prof. Dr. Qazi S. Ahmed and Prof. Zafar Hassan, ‘Evolution of Boundaries in Sindh -1843-1977’ Research Paper, book ‘Studies on Sindh’ compiled by Prof. Dr. M. Yaqoob Mughal, Pakistan Study Center, Sindh University Jamshoro, 1988
20. M. H. Panhwar, ‘Heroic Struggle of Sindh against Feudalism (1500 to 1843)’ Online
21. Collins English Dictionary (Online)
22. Macmillan Dictionary (Online)
23. Merriam-Webster Dictionary (Online)
24. Wikipedia
25. P. D. Jethwani, Article ‘Rai Bahadur Dewan Kauromal Chandanmal Khilnani – A grand old man of Sindh’ – website sindhishan.com
26. Samina Iqbal, ‘Sindh Muslim League in Provincial Politics – 1937-1947 (Ph.D thesis), International Islamic University Islamabad
27. Freedom Movements in Sindh (SCRIBD.Com)
28. Dayal N. Harjani, Book ‘Sindhi Roots and Rituals’ Part-I & II (Online)
29. Dr. Dur Muhammad Pathan, Chronology of Sindh Khilafat Committee, Notes, Gul-e-Hayat Institute (Online)
30. Home Department (Special) Sindh Secretariat Karachi, 19 May 1937, Fortnightly Report – (Gul Hayat Institute Collection Online)
31. History of Freedom Movements Vol 5 (Collection from Maharashtra State Record) E-book Edition August 1977
32. Dada Kewalram Ratanmal Malkani, The Sindh Story – A Great Account on Sindh, first published 1984, online publisher Sunny Panhwar
33. C. B. Dalal, Gandhi 1915-1948 – A detailed chronology, New Delhi, Gandhi Peace Foundation, first published 1960 (Online)
34. National Assembly of Pakistan website www.na.gov.pk
35. Provincial Assembly of Sindh website www.pas.gov.pk
36. ـ Website http://jworldtimes.com/jwt2015/magazine-archives/jwt-2014/nov2014/local-government-in-pakistan-a-historical-perspective
37. Encychlopedia of Sindhi website sindhiwiki.org
38. Who is Who of Indian Writers – 1999, Amazon (Online)
39. The Sindhu World website thesindhuworld.com
40. Bhagwan Bhagchandani, Promoters & Preservers of Sindhyat, Shiela Gopal Foundation Mumbai, 2003 (Online)
41. Dayo Nathaney, Karachi students on the march : a chronicle of students' movement in Karachi from 1905 up to the present day- publisher: Mohan Panjabi for Hindustani Sahitya Astan, 1946
42. Website Nav Yuvak Parishad https://www.justdial.com
43. Website Bhopale.com
44. Jeev Sewa Sansthan website jeevsewa.in
45. Website http://naidunia.jagran.com/madhya-pradesh/indore-the-famous-actress-sheila-ramani
46. Website http://hhshribholanathjimemories.blogspot.de/2012/07
47. Sheila Ramani - Profile". Cine Plot
48. Website http://www.thesindhtimes.com/entertainment
49 ـ T. Postans, Personal Observations on Sindh, (originally published in 1843), Indus publications 1973

سنڌي ۽ اردو مواد

1 ـ لوڪ رام ڏوڏيجا، ڪتاب منھنجو وطن، منھنجا ماڻھو“، نيو فيلڊس پبليڪيشنس حيدرآباد 1993
2 ـ حامد علي خانائي، ڪتاب ”نوابشاھه ضلعو _ تاريخي شھر ۽ شخصيتون“، ڊسٽرڪٽ نوابشاھه ڪلچرل سوسائٽي 1987
3 ـ پروفيسر ڊاڪٽر رفيق احمد مڱريو، ڪتاب”تاريخِ بازيدپور“، بازيدپور پبليڪيشنس بازيدپور 2017
4 ـ اسلم عباسي، ڪتاب”ضلعو نوشھرو فيروز تاريخ جي آئيني ۾“، نوشھرو فيروز سيمينار ڪميٽي 2007
5 ـ فقير محمد ميمڻ، ڪتاب”سئو ساله جشن گورنمينٽ مدرسه ۽ ھاءِ اسڪول نوشھرو فيروز“، روشني پبليڪيشنس ڪنڊيارو 2018
6 ـ گوبند مالھي، ڪتاب”ڳالھيون منھنجي ڳوٺ جون“، سُڳنڌ پبليڪيشنس لاڙڪاڻو 1987
7 ـ ڀيرومل مھرچند آڏواڻي،ڪتاب”سنڌ جي ھندن جي تاريخ“، روشني پبليڪيشنس ڪنڊيارو 2006
8 ـ خيرمحمد ٻُرڙو سيوھاڻي، ڪتاب”ذاتين جي انسائيڪلوپيڊيا“، مراد پبليڪيشنز سيوھڻ، 2015
9 ـ مولانا سيد ابو ظفر ندوي، ڪتاب”تاريخِ سندھه“(اردو)، دارالمصنفين اعظم ڳڙھه، انڊيا، 1947
10 ـ مترجم مخدوم امير احمد، تحقيق ڊاڪٽر نبي بخش بلوچ، ڪتاب ”فتحنامه سنڌ _ چچنامو“، سنڌي ادبي بورڊ ٽيون ڇاپو 1976
11 ـ مترجم مخدوم امير احمد، ڪتاب ”تاريخِ معصومي“، سنڌي ادبي بورڊ 1953
12 ـ چرنداس ٺاڪرداس گُرسھاڻي، ڪتاب ”ڪوڙومل چندن مل کلناڻي“، پبلشر ڪوڙومل سنڌي ساھتيه منڊل حيدرآباد 1927
13 ـ مير علي شير قانع ٺٽوي، مترجم مخدوم امير احمد، ڪتاب ”تحفته الڪرام“، سنڌي ادبي بورڊ 1957
14 ـ خيرمحمد ٻُرڙو سيوھاڻي، خط، روزاني اخبار ڪاوش جي ھفتيوار (آچر) مئگزين ۾ ڇپيل
15 ـ خاصخيلي جمال الدين مومن، ڪتاب ”ساھتيءَ جا سرواڻ“ (ديوان ڪوڙيمل بابت 1927 ۾ ڇپيل ڪتاب تان ورتل ھڪ مضمون)، مومن پبليڪيشن، جتوئي نوان 1987
16 ـ اعجازالحق قدوسي، مترجم خالد ويسر، ڪتاب ”سنڌ جي تاريخ“، مھراڻ اڪئڊمي 2007
17 ـ خانبھادر خداداد خان، ڪتاب ”لُبِ تاريخِ سنڌ“، سنڌي ادبي بورڊ 2009
18 ـ يوسف ميرڪ بن مير ابوالقاسم نمڪين، ڪتاب ”تاريخِ مظھر شاھجھاني“ (اردو ترجمو)، سنڌي ادبي بورڊ 2009
19 ـ ٽھلرام آسودومل وڪيل، ڪتابڙو ”سرڳواسي راءِ بھادر ديوان ڪوڙيمل چندنمل جا مختصر جيون چرتر“، ڇپيندڙ ڪوڙو مل سنڌي ساھتيه منڊل حيدرآباد سال 1945
20 ـ جي ايم سيد، ڪتاب ”جنم گذاريم جن سين“، ڇپيندڙ ناز سنائي، سال 2004
21 ـ لائق زرداري، ڪتاب ”تحريڪِ پاڪستان ۾ سنڌ جو حصو“، سال 1984، سنڌي ادبي بورڊ جي ويب سائيٽ (آن لائين)
22 ـ ـ مولانا غلام رسول مھر، ڪتاب ”تاريخِ سنڌ ڪلھوڙا دور“، سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو
23 ـ ـ اعجازالحق قدوسي، ڪتاب ”تاريخِ سنڌ“، ترجمو خالد ويسر، مھراڻ اڪئڊمي
24 ـ رکيل مورائي _ ”سنڌ جي سرحدن کان ٻاھر ضلعي نوشھري فيروز جا اسڪالر، اديب ۽ شاعر (ڪتاب ”ضلعو نوشھرو فيروز _ تاريخ جي آئيني ۾“ شامل مضمون _ مرتب اسلم عباسي، نوشھروفيروز سيمينار ڪميٽي، سال 2007
25 ـ محمد عثمان عباسي _ مضمون”ضلعي نوشھري فيروز جا غيرمسلم اديب“ (مٿي ڄاڻايل ڪتاب ۾ شامل مضمون)
26 ـ ٽيڪم مٽائي _ ڪتاب”سچ جي ڳولا“ _ مرتب نصير مرزا، ڪويتا پبليڪيشن، حيدرآباد 2018
27 ـ ڊاڪٽر پارس نواز، ڪتاب ”سنڌي سرويچ حشو ڪيولراماڻي“، روشني پبليڪيشنس ڪنڊيارو، 2016
28 ـ مدد علي سنڌي، ڪتاب ”حشو ڪيولراماڻي _ نه وسرندڙ شخصيت“، ڪويتا پبليڪيشنس حيدرآباد 2017
29 ـ شيخ اياز، ساھيوال جيل جي ڊائري، نيوفيلڊس پبليڪيشنس حيدرآباد، 1986
30 ـ ڀيرومل مھرچند، ”سنڌي ٻوليءَ جي تاريخ“، سنڌي ادبي بورڊ ۽ ورھاڱي کان اڳ پھريون ڇاپو
31 ـ عمرالدين بيدار، ماھوار انڊس ڊائجسٽ ڪراچي، جنوري 2002
32 ـ ٽھلرام آسودومل گُربخشاڻي وڪيل، ڪتاب ”سنڌ جي ھندو ڌرمي آسٿانن جي تاريخ“، 1947، چيتن دَيو ڪي ورما، امر اليڪٽرڪ پرنٽنگ پريس، ڇوڏڪي بازار حيدرآباد
33 ـ وينا شرنگي، ڪتاب ”ڪُڇان ته ڪافر“، سفرنامو، پبلشر پروميلا پبليڪيشن، اندرپوري، نئين دھلي، انڊيا 1992
34 ـ سيد مٺن شاھه، ڪتاب ”نسب ناما ساداتانِ متعلوي“، سنڌي ادبي بورڊ 1991
35 ـ حاجي فيض محمد، سفرنامو ” ڀلي پار ڏي سفر“، (لکيل 1932)، ڇپيل 2010، بلاول انسٽيٽيوٽ آف ھسٽاريڪل ريسرچ نوابشاھه
36 ـ انجنيئر ماجد علي سومرو، ڪتاب ”ديوانِ عرشي“ (ڇپائيءَ ھيٺ)
37 ـ جمال الدين مومن، ڪتاب ”ساھتيءَ جا استاد“، مومن پبليڪيشنس، جتوئي نوان
38 ـ بيراڳڙھه (ھردارام نگر) ڀوپال مان ڀڳوان ٻاٻاڻيءَ جو موڪليل مواد جنھن ۾ شري آئلداس جي ڪتاب جا ڪجھه حصا به شامل آھن
39 ـ ديوان ڪوڙيمل چندن مل جي پڙپوٽي وِجي کلناڻيءَ جو ديوان ڪوڙيمل جي پونئيرن بابت موڪليل مواد
40 ـ سنيل کلناڻيءَ بابت ويب سائيٽن تان مليل مواد ۽ انسٽي ٽيوٽ آف سنڌالاجي احمدآباد، انڊيا جي ڊائريڪٽر لَکمي کلاڻيءَ جي ڏنل معلومات
41 ـ دادي لِيلا بابت نئين دھليءَ مان وِينا شرنگيءَ جي موڪليل معلومات
42 ـ آخوند قادر بخش (مرحوم) جي ھٿ اکر لکيل ڊرامن جي مُھاڳ ۾ ڏنل تاريخي معلومات
43 ـ غلام رسول ڪيريو، رٽائرڊ آفيسر، ٻيلو کاتو، سنڌ ۽ سڪندر علي ڪيريو، رٽائرڊ سيڪريٽري، سنڌ حڪومت جو ڏنل مواد
44 ـ ڪراچي ۽ ڀريا جي فيلڊ وزٽس دوران ايم پي اي سيد مراد علي شاھه، سندن سئوٽ سيد انور علي شاھه، سيد احتشام علي شاھه، بزرگ استاد سيد فتح علي شاھ، اڳوڻي آفيشل اسائيني سنڌ ھاءِ ڪورٽ حاجي بشير احمد ميمڻ، رٽائرڊ آفيسر خوراڪ کاتو، سنڌ سيد ورند علي شاھه، ڀريا ۾ کير پيڙا ٺاھيندڙ خاندان جي بزرگ حبيب الله ميمڻ، مٺائي ٺاھيندڙ محمد اسلم راجپوت، تاج محل سئنيما جي آخري مئنيجر اشرف علي، صحافي ميرمحمد سھتي، صحافي راڻا شيرمحمد راجپوت، واپڊا جي رٽائرڊ چيف انجنيئر سڪندر لاڙڪ، ٺاروشاھه جي علي شير ڪيريو جي ڏنل معلومات، مرحوم استاد غلام حسين عباسي، مرحوم چاچا ڊاڪٽر رفيق احمد ميمڻ، ھڪ سئو ورھين کان مٿي عمر واري فخرالدين راجپوت، شمعدان ٻاريندڙ عبدالقادر ڌوڪي، مظھر ميمڻ، اديب ۽ شاعر محمد ابراھيم سومري، ڀرين واري پارڪ جي جھوني مالھي علي حسن راجپوت، پنھون مل جي ماڙين ۾ رھندڙ ارشاد، اشرف، ممتاز ۽ رياض، سراج مير سھتي، پڊعيدن جي محترم عبيدالله راڄپر ۽ آمريڪا ۾ رھندڙ آخوند گھراڻي جي نثار حافظ ۽ ٻين ڪيترن ئي سڄڻن کان روبرو ۽ فون تي ورتل معلومات ۽ تصويرون ـ
45 ـ آخوند گھراڻي جي بزرگن جي ڏنل معلومات ۽ ليکڪ جا پنھنجا ذاتي مشاھدا ۽ معلومات
46 ـ نامعلوم ليکڪ جو پراڻو انگريزيءَ ۾ لکيل مضمون Brief History of Sahiti، ھِندواسي، ھفتيوار ادبي ۽ سماجي اخبار، ممبئي، شمارو 28 اپريل ۽ 5 مئي 2019 (ھيءَ اخبار 1917 کان شائع ٿي رھي آھي)