• غدار نامو : روپا راڻي (چنيسر جي ماءُ)
ٻاگھيءَ جي ڪردار ۾ چنيسر جي ماءُ لاءِ تفصيل سان ذڪر اچي چڪو آھي. مختصر اھو ته ڀونگر راءِ سومرن جي مخالفت ھوندي 640ھ ۾ گجر گھراڻي جي سردار لاڏڻي (ڏاڙھو شيديءَ جي روايت ۾ خضر لوھار جي ڌيءُ ڄاڻايل آھي.) جي ڌيءُ سان لائون لڌيون. لاڏڻو گجر، ڀونگر راءِ جي حڪومت ۾ ڪوسر ۽ ريڻ تي راڄ ڪندو ھو.
روپا کي پھريائين ئي من ۾ مندي ھئي، جنھن ڪري وقت به وقت راءِ جا ڪَن ڀريندي رھندي ھئي. ان ڳالھ کي ختم ڪرڻ لاءِ ئي ڀونگر راءِ چنيسر جي پٽ ننگر ۽ دودي جي ڌيءُ ”ڪويل“ جو پاڻ ۾ سنڱ ڪيو ھو. پر مائي صاحبه جي من ۾ ڪا وچان ئي ٻي ڳالھ ھئي. تنھنڪري ڀونگر جي فوت ٿيڻ کان پوءِ جيئن ئي پَڳ جو مسئلو شروع ٿيو جنھن کي دودي ۽ ٻين مخلص ماڻھن حل ڪرڻ جي پوري ڪوشش پئي ڪئي، اھڙي وقت ۾ ھن چنيسر کي سمجھائڻ بجاءِ طعنا ڏيئي ويتر مسئلي کي وڌائي ڇڏيو. جيئن چويس ٿي:
مان ڄڻيومانءِ ٻيٽو ڪري، ٿي ساماڻين ڌيءَ،
چرخو گھڙائي ڏيانءِ چندن ڪاٺ جو، جنھن کي تاڙيون ٽيھ،
ويھي آتڻ وچ ۾، تون ٻانديون لاھج ٻٽيھ.
جڏھن جوءِ جي نظر پيس ته ان چيس:
جيءُ آئين نچ آئين، تون ونيءَ جا وار،
گھوڙا ٻھڙا وڪڻي، تون ڌڻ رڍن جو ڌار،
ماڻھين ته ڪري ماھيڙو دودل جي درٻار.
ماءُ ۽ جوءِ جي طعنن کان تنگ ٿي آخر چنيسر دھليءَ روانو ٿيو، جنھن جو ھن ويندي ويندي ذڪر به ڪيو آھي.
چنيسر جا جيڪي مددگار ھئا تن ۾ دائود شيخ کي اوليت ھئي، سندس سنڀاليندڙ ۽ جنگي سکيا جو استاد سماٽ قوم جو فوجي سپھ سالار دائود شيخ ھو. (روپا ماڙي ص 8 شيخ محمد سومار.) چنيسر ۽ ماڻس سندس خاص خيال رکندا ھئا، ان ڪري چنيسر جي دھليءَ وڃڻ کان پوءِ روپا ۾ چنيسر جي ماءُ ۽ زال جي نظرداري دائود شيخ پئي ڪئي. ھو ايتري قدر روپا راڻيءَ جو اعتماد وارو ھئو، جو جنھن وقت سومرين جي سام ٿي وڃڻ وقت کيس چيو ويو تڏھن ھن سومرين سان وڃڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو ھو. پوءِ دودي ان ڳالھ کي سومرن جي غيرت جو مسئلو سمجھي دائود شيخ کان روپا ماڙيءَ جي جي حفاظت ڇڏائي پنھنجي ھٿ ۾ رکي.
اھڙي ريت روپا، سومرين جي سٿ ۾ ھوندي به پاڻ کي انھن کان جدا سمجھندي رھي ۽ ھر وقت سندن حڪومت خلاف سازشون سٽيندي رھي، جنھن جي نتيجي ۾ سنڌ کي ڏکيا ڏينھن ڏسڻا پيا.