تصوف

اولاڻا عشق جا (ڪلام فقير معشوق علي کوکر)

ھي ڪتاب فقير معشوق علي کوکر جي شخصيت ۽ شاعريءَ (اڻ ڇپيل) بابت تحقيقي مقالو آھي جنھن جي ترتيب ۽ تحقيق راشد شر ڪئي آھي.
پاڻ جڏهن فقير معشوق علي کوکر جو ڪلام پڙهون ٿا ته اسان کي هن فقير وٽ به عشق فراق جي دانهن سان گڏ سندس شاعريءَ جو ٻيو جيڪو اهم موضوع ملي ٿو اهو آهي صوفياڻو رنگ جنهن ۾ هن پاڻ کان اڳ وارن ڪلاسيڪل صوفي شاعرن جي پيغام جي تسلسل کي اڳتي وڌايو آهي.
  • 4.5/5.0
  • 1784
  • 1636
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • راشد شر
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book اولاڻا عشق جا  (ڪلام فقير معشوق علي کوکر)

فقير معشوق علي کوکر جي شاعريءَ جا موضوع

شاعريءَ جي دنيا ۾ خاص ڪري صوفياڻي شاعري هڪ اهڙو پيغام آهي جنهن ۾ ڳجهين ڳالهين جو راز ۽ رمز سمايل هوندي آهي جنهن راز کي هڪ شاعر نهايت دلڪش انداز ۾ بيان ڪري نه صرف دنيا کان داد حاصل ڪندو آهي بلڪه هو پنهنجي تصوراتي شاعراڻي خيال جي ڪمال سان هر پڙهندڙ جي دل دماغ تي به حاوي ٿي ويندو آهي. شاعر فطرت کان ويندي مذهب تاريخ ثقافت جهڙن اهم موضوعن کي هڪ مصور جيئن چٽي جڏهن پني تي اُتاريندو آهي ته سندس ان تخليق کي پڙهي ايئن محسوس ٿيندو آهي ته ڄڻ شاعري ۾ بيان ڪيل واقعو سامهون گذرندو هجي يا ايئن کڻي چئجي ته جڏهن هڪ شاعر شاعري ڪندو آهي ته ان کان اڳ ۾ هو سماج جا ڪردار پنهنجي سماجي فطري حالتن جي چرپر چونڊ ڪندو آهي ۽ پوءِ هو انهن کي ڪو نه ڪو نالو ڪو رنگ ڏئي پيش ڪندو آهي. شاعريءَ جي دنيا ۾ هر شاعر جو فڪر نظريو پنهنجو هوندو آهي هر شاعر جي لکڻ جو انداز اسلوب پنهنجو ۽ الڳ هوندو آهي بلڪل ايئن شاعريءَ جي ٻين مڙني موضوعن ۾ خاص ڪري تصوف جي به پنهنجي حيثيت آهي جنهن ۾ صوفي شاعرن پيار محبت ٻڌي ۽ انسان دوستيءَ جهڙن موضوعن کي بنيادي قرار ڏئي ڳايو آهي. هڪ صوفي شاعر جي اها ڪوشش هوندي آهي ته هو گُهٽ ٻوسٽ واري ماحول ۾ پنهنجي تخليقي شاعراڻي قوت ذريعي هڪ اهڙي فڪري لاٽ ٻاري جنهن سان انسان ذات نفرت جي باهه مان نڪري پيار محبت واري زندگي گذاري ۽ هڪ اهڙي دنيا تخليق ڪري جنهن ۾ هندو مسلم عيسائي کان ويندي شيعي سني جي فرقيواريتي انتها پسند سوچ جو خاتمو آڻي سگهجي. فقير معشوق علي کوکر شاعري انگريز د‌‍ؤر جي ان اُسريل حالتن ۾ ڪئي جنهن د‍‍ؤر ۾ يا ان کان اڳ سنڌي ڪلاسيڪل شاعريءَ جو ماحول ڪافي سهڻي نموني سان جُڙيل هيو. معشوق علي کوکر جي شاعريءَ تي جن شاعرن جي فڪر جو اثر نظر اچي ٿو يا جيڪي سندس اهم همعصر شاعر هئا جن شاعرن سان سندس رهاڻيون ٿيون انهن ۾ فقير در محمد هيسباڻي ٻيو، فقير ظفر علي هيسباڻي، فقير جائي جمال هيسباڻي، خوش خير محمد ٽيون، فقير سارنگ لاشاري، ظفر شر پڻ اچي وڃن ٿا. معشوق علي کوکر جو ڪلام سنڌي سرائڪي ٻوليءَ ۾ پڻ ملي ٿو پاڻ سنڌي ۽ سرائڪي ٻولين ۾ غزل جي گهاڙيٽي تي 44 شعر لکيا اٿن. توڙي جو سندس ڪلام جو تعداد ايترو گهڻو ناهي نه ئي وري سندس ڪلام جي موضوعن ۾ نج صوفياڻي شاعريءَ جا به رڳو رنگ چٽيل ناهن، پر باوجود ان جي سندس ڪلام جي شيرين موسيقي ۽ فراق جون دانهون کيس سنڌي ڪلاسيڪل شاعريءَ جي تسلسل جي اوٽ ۾ بيهاريندي نظر اچن ٿيون، فقير معشوق علي جي ڪلام جي ڪجهه فني اوڻاين باوجود سندن ڪلام جا فڪري پاسا بلڪل پورا ۽ دلچسپ آهن. معشوق علي کوکر جي ڪلام جي موضوعن جي جيڪڏهن ڳالهه ڪجي ته سندس ڪلام ۾ جتي جتي مختصرن ڪجهه تصوف جا رنگ ملن ٿا اهي کيس تصوف جي هڪ صوفي شاعر طور پڻ سڃاڻپ ڪرائن ٿا، سندس اهڙي صوفياڻي خيال مان ڪجهه مثال هتي پيش ڪجن ٿا.

صورتون پنجويهه پاري هڪ اندر آهن درج
سڀ سوا سئو صورتون وحدت سندو ويچار ٿيو.
(فقير معشوق علي کوکر)

وات وائي ٻي نه ڪن وحدانيت واپار ۾
سر سَٽين ۾ ٿا سَٽين باقا بره بازار ۾.
(فقير معشوق علي کوکر)

سنڌ جا ڪيترائي صوفي شاعر آهن جن درد فراق جي ستي پيتي آهي، هي فقير به انهن شاعرن مان هڪ آهي. هن فقير جي ڪلام ۾ درد جي شدت ۽ فراق جو ڳوڙهو مواد پڻ ملي ٿو. فقير معشوق علي کوکر جي شاعريءَ جي موضوعن ۾ درد فراق جو موضوع ان ڪري به دلچسپ آهي جو سندس هن طرز جي ڪلام جي روانگي ۽ موسيقي جو رڌم دل کي ڇهي ٿو جنهن جو اندازو سندس هيٺين شعرن مان لڳائي سگهجي ٿو.
سور سختيون ساهه کي وڌ ڪي نه ڪي هرگز هٽيون
ڪر دوا ديدار جي ٻڌ ڦٽ فراقن تي پٽيون.

فراقي فَٽ سدان چڪدي هزارين درد دل هـڪ دي
پڙهڻ پيڙي سبق سڪ دي زبان تيڏا ذڪر ڪـردي.

حال هجر دا سُڻ تون سارا نال غمان دي ٿيم گذارا
دلبر ڏي ديدار وڃن وڇوڙي واليان گهڙيان.

هاڻ فقير معشوق علي کوکر جي شاعريءَ جي هڪ ٻي اهم موضوع جي ڳالهه ڪبي جيڪي موضوع آهي تاريخي ۽ حب الوطن ڪردار عمر مارئيءَ جو جنهن کي پاڻ سهڻي انداز سان ڳايو اٿن. سندس اهڙي ڪلام مان هتي مثال پيش ڪجي ٿو.

سڪ وطن جي ساهه کي ڪڍ ڪوٽ جي قيدڻ عمر
آهه مون مارن سوا هت زندگي ساري زهر.
(فقير معشوق علي کوکر)

مجموعي طور تي اسانکي هن درويش صفت شاعر جي ڪلام ۾ جيڪي اهم موضوع ملن ٿا انهن ۾ تاريخي ڪردار، تصوف، عشق، فراق پڻ اچي وڃن ٿا.