آسودي
هُن کي زال آسوديءَ جي بيماري جي ڳڻتيءَ اچي ورايو هو. جيڪا سِل جي موذي مرض ۾ ورتل هئي، هُن جي مالي حالت ايتري چڱي نه هئي جو ڪنهن سٺي اسپتال مان سندس علاج ڪرائي سگھي.
ائين لاڳيتو سوچيندي کيس ڳوٺ جي ننڍپڻ جي دوست خير محمد جو خيال ذهن تي تري آيو. جيڪو شهر ۾ ڪنهن فيڪٽري ۾ سپروائزر جي عهدي تي ڪم ڪندو هو. سوچيائين ته ساڻس رابطو ڪري کانئس زال جي بيماريءَ جي حوالي سان ڪا مدد وٺان. ائين سوچيندي سندس اک لڳي وئي.
هُو صبح جو ساجھر اٿي ٻنيءَ ڏانهن نڪري پيو ۽ موٽ تي خير محمد جو ڏسُ سندس ڀاءُ امير بخش کان ورتائين ۽ کانئس فون به ڪرايائين. خادم فون تي ساڻس سمورو احوال ڪيو، جنهن تي هن کيس شهر اچڻ لاءِ چيو.
شام جو ٻنيءَ تان موٽيو ته، زال آسودي ۽ پٽ احمد کي ڪپڙن واري ڪوٿري ۽ پيتي ساڻ گھر ٻاهران نم جي وڻ هيٺان ويٺي ڏٺائين.
هي کانئن حيرت مان پڇڻ لڳو:
”خير ته آ هي، ٻاهر ڇو ويٺا آهيو؟“
آسودي جي اکين مان لڙڪ لَڙي پيا، هوءَ ڪجهه ٻڌائڻ چاهي پئي پر زبان سندس ساٿ ئي نه ڏئي رهي هئي.
نيٺ ڀنل نيڻن سان خادم ڏانهن نهاريندي جهيڻي آواز ۾ چيائين:
”تنهنجن ڀائرن ۽ ڀاڄائين مون کي سِل جي بيماري جو چئي گھر مان تڙي ڪڍيو آهي. مون کين تنهنجي اچڻ جو چيو پر تنهنجي وڏي ڀاءُ ۽ ڀاڄائيءَ چيو ته ٻاهر وڻ هيٺيان وڃي ويهو، کاڌو توهان کي اتي پهچائينداسين. تڏهن کان مان ۽ احمد هتي ويٺا آهيون.“
اهو سڀ ٻڌي خادم جي اکين مان لڙڪ ڪري پيا. هو سوچڻ لڳو ته، ڏکي مهل ۾ رت جا رشتا به جواب ڏئي ڇڏين ٿا، هن همٿ ۽ صبر کي هٿن مان وڃڻ نه ڏنو. سڌو اچي امير بخش سان حال ڪيائين ته ڀاءَ خير محمد کي پهرين تاريخ تي مون اچڻ جو چيو هو، پر منهنجي ڀاڄاين ۽ ڀائرن منهنجي ٻارن کي گھران ڪڍي ڇڏيو آهي. هڪ ڀيرو وري ڀاءُ خير محمد کي فون ڪجو ته مان سڀاڻي صبح واري گاڏي ۾ شهر لاءِ روانو ٿيان ٿو. منهنجي رهڻ جو ڪو بلو ڪجو. امير بخش، خير محمد کي فون ڪري سڄي حقيقت کان آگاهه ڪيو. خير محمد چيو ڀاءُ خادم کي چئو ڀلي اچي، ڪو بلو ڪري وٺنداسين.
خير محمد خادم کي سڄي ڳالهه ڪري ٻڌائي. هن گھر اچي آسودي کي صبح شهر هلڻ لاءِ تياريءَ جو چيو.
سڄي رات نم جي وڻ هيٺيان گذاري.آسودي خادم کي چوڻ لڳي شهر هلي پنهنجو گهر وٺي رهنداسين پوءِ اتان اسان کي ڪوئي اٿارڻ وارو نه هوندو. صبح سوير هي شهر لاءِ روانا ٿيا. شام سج لهڻ مهل گاڏي کين اچي شهر ۾ ڇڏيو. جتان رڪشا موٽر ڪري ڀاءُ خير محمد جي گھر پهتا. خادم گھر جي ڪنڊي وڄائي ته کڙڪي ساڻ خير محمد ٻاهر نڪتو.
خادم ۽ ٻارن کي ڏسي هُو دروازو کولي کين چوڻ لڳو:
”ڀاءُ خادم اندر اچو.“
هي رڙ ڪري گهر واري سڪينه کي چوڻ لڳو:
”سڪينه ڏس ڀاءُ خادم ۽ ڀاڄائي آسوديءَ وارا آيا آهن.“
سڪينه رڌڻي مان اٽي وارا هٿ ڇنڊيندي گندي مٿي تي ڪري اچي خادم ۽ آسودي کي هٿ ڏنو ۽ کين کٽ تي ويهڻ لاءِ چيو.
خادم ۽ احمد کٽ تي ويٺا ۽ آسودي پٽ تي. سڪينه رڙ ڪئي:
”ڀيڻ مٿي ويهه“
”تنهن تي آسودي چوڻ لڳي “
ڀيڻ مان پٽ تي صحيح آهيان.
”هُو پاڻي کڻي آئي. پاڻي پيئڻ کانپوءِ خادم خير محمد سان حال احوال ڪيو.
هن جي ڳالهه ٻڌڻ بعد خير محمد چوڻ لڳو:
”ڀاءُ خادم ڳڻتي نه ڪر. مون توهان جي فون اچڻ مهل ئي اسان جي پاسي واري جاءِ جي مالڪ سان ڳالهائي ڇڏيو هو، جاءِ جون چاٻيون به وٺي ڇڏيومانس، مسواڙ 2000 هزار مهينو وٺندو. ايڊوانس ڪونه ڏني مانس. چوي پيو ايڊوانس کان سواءِ آئون جاءِ نه ڏيندو آهيان، توهان جي ڪري ڏيان ٿو. ڪرايو مونکي هر مهيني جي پنج تاريخ تي گھرجي. ها ڪر ڪئي مانس. توهان هاڻي هٿ منهن ڌوئي سفر جو ٿڪ ڀڃيو، ٻيا حال احوال پوءِ ڪنداسين.“
خادم ۽ آسودي سفر جو ٿڪ ڀڳو. سڪينه ماني ٺاهي کڻي اچي خادم ۽ آسودي جي اڳيان رکي.
آسودي چيو:
”ڀيڻ توهان ۽ ڀاءُ خير محمد جو احسان سڄي حياتي نه لاهي سگهنداسين. ڏکي مهل ۾ پنهنجي رت جي رشتن به گھران ڪڍي ڇڏيو.“
”ڀيڻ خير محمد ۽ ڀاءُ خادم ڀائرن جهڙا دوست آهن. اسان ڪو احسان ناهي ڪيو. انسان انسان جي ڪم ايندو آهي. هي ته وري به دوست آهن.“
خادم ۽ آسودي ماني کائي. سڪينه ۽ خير محمد سان ڪچهري ڪرڻ لڳا. خادم ۽ خير محمد ڳوٺ جون ڳالهيون ڪندا رهيا. آسودي ۽ سڪينه خادم ۽ خير محمد جي دوستيءَ جون ڳالهيون ڪن پيون.
ڪچهري ڪندي، ڪندي خير محمد چوڻ لڳو:
”ڀاءُ خادم هاڻي توهان ڀلي آرام ڪيو. سفر جو ٿڪ آهي، پوءِ سڀاڻي ڪچهري ڪنداسين.“
سڪينه کين پاسي واري ڪمري ۾ بسترو لڳائي ڏنو. هو ٿڪل هئا ۽ تنهن ڪري سندن ليٽڻ شرط اک لڳي وئي. صبح ساجھر اٿيا. سڪينه ناشتو کڻي آئي.
ناشتو ڪري خادم، خير محمد کي چوڻ لڳو:
”ڀاءُ اسان کي ڪوارٽر ڏي وٺي هل ته صفائي ڪري هنڌ ٺاهي وٺون.“
”خادم تڪڙ ڇاجي آهي. مان فيڪٽري ٿو وڃان. شام موٽي ايندس. پوءِ هلنداسين.“
”ڀاءٌ تون ۽ مان ڪو پري ناهيون.“
ڪجهه دير بعد خادم ۽ آسودي اچي ڪوارٽر ڀيڙا ٿيا.
خادم آسودي کي چوڻ لڳو:
”پنهنجي ڀائرن گھران ڪڍي ڇڏيو، پر ڀاءُ خير محمد ۽ ڀاڄائي سڪينه جا اسان تي وڏا احسان آهن. هتي رهڻ کانپوءِ مونکي سخت محنت ڪرڻي پوندي. هاڻي اسان ڳوٺ وري نه هلنداسين، ڀلي ڪجھه به ٿي پئي.“
”ها احمد جا پيءُ، شهرن جو خرچ گھڻو آهي.“
”ڌڻي چڱي ڪندو، سڀاڻي ڪا مزدوري ڳولي وٺندس.“
ٻئي ڏينهن خادم مزدوري ڳولڻ گهران نڪتو، شام مزدوري ڪري ڪجھه کائڻ جو سامان وٺي اچي گھر پهتو. ائين روزانو ڏهاڙي مزدوري ڪري گھر جو خرچ هلائڻ لڳو. مزدوري مان ايترا پيسا ملندا هئس جو سندن گھر جي راشن پاڻي ۽ دوا جو خرچ نڪرندو هو. ائين کين ٻه مهينا گذري ويا. خادم کي ڳڻتي لڳي ته مسواڙ جا پيسا ڪٿان ايندا، مزدوري مان ته گھر جو خرچ هلڻ به مشڪل آهي. آسودي گھڻو بيمار رهڻ لڳي. هڪ ڏينهن مسواڙ واري مسواڙ لاءِ اچي در کڙڪايو.
احمد ٻاهر نڪتو ته ٻاهر اڇي وارن وارو هڪ همراهه بيٺل هو، اهو چوڻ لڳو:
”ٻه مهينا گذري چڪا آهن. مسواڙ نه ملي آهي. تنهنجي پيءُ کي چئو ته چار هزار ڏئي نه ته جاءِ خالي ڪري. مون ڪو يتيم خانو ناهي کوليو. اهو چئي اهو همراهه هليو ويو. شام جڏهن خادم گھر پهتو ته آسودي کيس مسواڙ واري جي ڳالهه ڪري ٻڌايس. “
تنهن تي خادم جو هنيانءُ لهي ويو ۽ آسودي کي چوڻ لڳو:
”آسودي هن مزدوري مان ته گھر جو خرچ به مس ٿو نڪري. مان ڪاڏهون مسواڙ جا پيسا آڻيندس.“
”ڀاءَ خير محمد سان ڳالهه ڪر ته ڪا مدد ڪري وٺي.“
”نه آسودي هڪ ته هنن اسان کي جاءِ مسواڙ تي وٺي ڏني، ٻيو وري اهو بار به انهن تي وجھون.“
مسواڙ وارو ايندو ان کي ڇا چئون.؟
”مان ان سان ڳالهائي وٺندس.“
رات خادم مسواڙ واري جي دڪان تي وڃي پهتو، مسواڙ وارو خادم کي ڏسندئي چوڻ لڳو ٻه مهينا گذري چڪا آهن مسواڙ کي ۽ توهان ايڊوانس به ناهي ڏني.
خادم کيس چوڻ لڳو:
”سائين، مان غريب مزدور آهيان، منهنجي گھر واري بيمار آهي، جيڪو مزدوري مان پئسو ملي ٿو سو گھر جي خرچ ۾ پورو ٿئي ٿو وڃي، جلد ڪو بلو ڪري توهان کي مسواڙ ڏيندس.“
”مونکي سڀاڻي تائين مسواڙ گھرجي، نه ته منهنجو گھر خالي ڪيو.“
”سائين مهرباني ڪيو، جلد مونکي ڪا نوڪري ملي پوندي مان توهان جي مسواڙ اوڳاڙي وٺندس.“
”مونکي مسواڙ گھرجي بس.“
خادم نماڻڪو ٿي گھر پهتو. سڄي رات ڳڻتي ۾ سمهي نه سگھيو، نيٺ سوچيندي سوچيندي هن جي اک رات دير ڪنهن مهل لڳي وئي. صبح مزدوري لاءِ نڪري پيو. شام اچي ڏسي ته آسودي ۽ احمد گھر ٻاران ڀت جي ڀر ۾ رلي وڇائي سامان سميت ويٺا هئا.
خادم کين گهر کان ٻاهران ڏسي پڇڻ لڳو:
”آسودي هتي ڇو ويٺا آهيو......؟“
”مسواڙ واري اسان جو سامان گھر مان ڪڍي ٻاهر اڇلائي ڏنو ۽ اسان توهان جي انتظار ۾ ويهي رهياسين.“
”آسودي اهو هن غلط ڪيو آهي.“
“احمد جا پيءُ مسواڙ نه پيا ڏئي سگھون، ته آخر ڪڍي ها.“
آسودي ڪو ته ٺڪاڻو هجي ته اتي هلون، ڀاءُ خير محمد ۽ ڀيڻ سڪينا جا اسان تي احسان آهن. اُنهن کي آزمائش ۾ نه وجھڻ گھرجي، ڪٿي ڏک نه رسي پوي.
”احمد جا پيءُ پوءِ ڪاڏي وڃون...؟“
آسودي مون پڇا ڪئي آهي، هتي هڪ وڏي سِلهه جي اسپتال آهي. اتي اٺن مهينن جو ڪورس ڪرائيندا آهن. اتي هلي توکي داخل ٿو ڪيان، جيسين تنهنجو علاج ٿئي، تيسين مان ۽ پٽ احمد مزدوري ڪري موٽي اچي اسپتال جي پارڪ ۾ سمهي پونداسين. ائين تنهنجو علاج به ٿيندو ۽ اسان مزدوري ڪري ڪجھه پيسا به گڏ ڪري وٺنداسين ۽ پوءِ ڪا جاءِ وٺي اچي رهنداسين.
احمد جا پيءُ منهنجي طبعيت به خراب ٿي رهي، سڄي رات کنگهه کان سمهي نٿي سگھان. کاڌو پيتو به نٿو وڻي. ڀلي اوڏانهن هلو.
خادم وارا انهيءَ مهل ڪپڙا چادرون ۽ کاڌي وارا ٿانو ٻاچڪن ۾ وجھي اسپتال ڏانهن روانا ٿيا. رات وڃي اسپتال جي پارڪ ۾ گذاريائون. صبح (او پي ڊي )لڳڻ مهل آسودي ڊاڪٽرن کي ڏيکاريو.
خادم داخلا لاءِ ڊاڪٽرن کي منٿون ڪيون ڊاڪٽرن آسودي کي داخل ڪري ڇڏيو. خادم ۽ احمد روز گڏ مزدوري تي وڃڻ لڳا شام موٽي اچي آسودي سان ويهندا ۽ رات جو پارڪ ۾ سمهي پوندا هئا. خادم ڀاءُ خيرمحمد کي اطلاع ڏنو ته مون آسودي کي اسپتال ۾ داخل ڪيو آهي. علاج هلي رهيو آهي. ائين ٽي مهينا گذري ويا. اسپتال ۽ ان جي پارڪ خادم وارن جو گھر ٿي وئي.
هڪڙي ڏينهن صبح آسودي خادم کي چوڻ لڳي:
”احمد جا پيءُ اڄ منهنجي طبعيت ٺيڪ ناهي، تون پٽ احمد کي مون وٽ ڇڏي وڃ.“
”احمد جي ماءُ، مان به نٿو وڃان.“
نه احمد جا پيءُ، تون ڀلي وڃ.
احمد کي مون وٽ ڇڏي وڃ.
بس ڪجھه گھٻراهٽ ٿي رهي آهي، گرم گوريون ٿي کاوان، تنهن ڪري ڪا ڳڻتي جي ڳالهه ناهي.
خادم آسودي کان موڪلائي نڪتو ۽ احمد ماءُ جي پاسي ۾ ويهي رهيو. آسودي کي بخار هجڻ سبب احمد سندس مٿي تي پٽي رکي ۽ ڀيڻيون ڏيڻ لڳو. آسودي احمد کي دعائون ڪرڻ لڳي.
ڪجھه دير کان پوءِ آسودي چوڻ لڳي:
”پٽ تون ڀلي وڃي آرام ڪر، مان ٺيڪ آهيان.“
احمد بيڊ تان اُٿي اسپتال جي بينچ تي وڃي ويٺو. ۽ آسودي جي به اک لڳي وئي. ٻن پهرن جو ٻه وڳي اوچتو آسودي جي طبعيت خراب ٿي وئي، پاسي واري مريضياڻي احمد کي سڏ ڪرايو. احمد ڊڪندو آيو ۽ ڊاڪٽر کي سڏ ڪيائين. ڊاڪٽر فورن آسودي جو اچي چيڪ اپ ڪرڻ لڳا ۽ کيس سيني تي زور ڏيڻ لڳا پر آسودي هن دنيا مان وڃي چڪي هئي. ڊاڪٽرن کيس چادر مٿان وجھي ڇڏي، احمد رڙيون ڪرڻ لڳو.
”امان..... امان...“
اسپتال ۾ موجود ماڻهو احمد کي دلاسا ڏيڻ لڳا، احمد روئيندو وڃي اسپتال جي بينچ تي ويٺو. سج جا ڪرڻا اسپتال جي ديوار کان هيٺ لهي چڪا هئا. شام ٿي چڪي هئي، ان وقت خادم اچي اسپتال ۾ داخل ٿيو.
احمد پيءُ کي ڏسي بينچ تان اٿي ڊوڙ پائي پيءُ کي وڃي ڀاڪر پائي روئي چوڻ لڳو:
”بابا... بابا... امان اسان کي ڇڏي وئي. اهو ٻڌي خادم جي هٿن مان آسودي لاءِ آندل فروٽن واري ٿيلهي ڪري پئي.“
خادم روئيندي وڃي آسودي جي منهن تان چادر هٽائي زور سان اوڇنگارون ڏيئي روئڻ لڳو.
*