احساس جون واٽون ڪهڙيون آهن؟

تنتون احساسن جون واٽون آهن. تنتون ئي آهن جيڪي ٻاهرين دنيا جا اثر ڍوئي وڃي دماغ تائين پهچائن ٿيون ۽ اتان وري تنتن وسيلي ئي واسطيدار عضون کي ردعمل ظاهر ڪرڻ جا حڪم پهچايا وڃن ٿا. اهي احساس جيئري جسم کان ٻاهر ۽ جيئري جسم اندر ٻنهي هنڌن تي عمل ڪندا رهن ٿا. اهي تنتون سڄي جسم ۾ پکڙيل ٿين ٿيون. تنتي عمل جا ٽي نمونا آهن: قطعي پاڻ مرادا عمل، ڪجهه قدر پاڻ مرادا ۽ ڪجهه قدر وس هيٺ، ۽ قطعي وس هيٺ. قطعي پاڻ مرادن عملن ۾ مثال طور دماغ جو ڪم، دل جو ڪم، رت جو ڪم، جسم جي هر جيو گهرڙي جو ڪم جيري جو ڪم، ڦڦڙن اندر گئسن جي مٽاسٽا جو ڪم، بڪين جو ڪم وغيره ٿين ٿا ــــــــــ انهن عملن کي ارادي وسيلي بيهاري، تيز ڪري يا ڦيرائي نه ٿو سگهجي، اهي پنهنجي ڪرت ڪندا رهن ٿا. ڪجهه پاڻ مرادا ۽ ڪجهه وس هيٺ عمل اهي آهن جن کي ڪجهه دير تائين پنهنجي ارادي سان بيهاري، تيز ڪري ۽ ڦيرائي سگهجي ٿو. مثال طور ساهه جو ڇڪڻ ۽ ڪڍڻ، پيشاب يا ڪاڪوس جو نڪرڻ وغيره. هڪ ماڻهو ساهه، پيشاب يا ڪاڪوس کي ڪجهه دير لاءِ ترسائي سگهي ٿو، پر ڪنهن خاص حد کان پوءِ اهي سندس وس ۾ نه رهندا ۽ پنهنجو عمل پاڻ مرادي نموني ڪري ڇڏيندا. ڪي عمل وري اهڙا آهن جو انهن تي پوريءَ طرح وس هلي ٿو، جيئن هلڻ، ويهڻ، سمهڻ، هٿ مٿي کڻڻ يا هيٺ ڪرڻ وغيره. انهن عملن لاءِ گوشت ۽ هڏا/هڏيون وغيره اهم عضوا آهن. انهن ٽنهي عملن جو پاڻ ۾ لاڳاپو به آهي ۽ هڪ ٻي تي اثر ڪري سگهن ٿا. سُر ۽ کَرڙي کي، بار، ڪوساڻ ۽ ٿڌاڻ وغيره کي اسان جو هر عضوو محسوس ڪري سگهي ٿو. واسطيدار عضوي جون تنتون اهو نياپو، احساس دماغ تائين پهچائن ٿيون ۽ دماغ وري واسطيدار عمل جو حڪم ڪري ٿو. جسم کان ٻاهر ٿيندڙ عمل، اثر ۽ لقاءَ اسان جي پنجن وڏن حواسن تي احساس پيدا ڪن ٿا ۽ اهو احساس واسطيدار حواس جي تنتن وسيلي دماغ تائين پهچي ٿو ۽ دماغ وري ان يا ٻي ڪنهن به لاڳاپيل عضوي کي مخصوص ڪرت ڪرڻ جو حڪم ڏي ٿو. اهي پنج وڏا حواس آهن:
(1) ڏسڻ جو حواس،
(2) ٻڌڻ جو حواس،
(3) ڇهڻ جو حواس،
(4) سنگهڻ جو حواس، ۽
(5) چکڻ جو حواس.
ڏسڻ جي حواس جا ڪيترائي حصا آهن، جن ۾ اک (پنهنجن سمورن عضون سميت)، تنتون ۽ انهن جو پسرائيندڙ نظام شامل آهي. روشنيءَ جي تيزيءَ آهر ماڻڪي وَڌي ۽ سُسي ٿي، اک جي پردي تي عڪس ٺهي ٿو، اتان تنتن وسيلي کڄي دماغ تائين پهچي ٿو ۽ ڪي اڻ لکا تاندورا پسرائيندڙ يا اڇل نظام وسيلي ان کي دماغ جي پوئين حصي (ننڍي مغز) تائين پهچائن ٿا جتان وري ڪجهه اثر مغزي ڏوري ۾ پهچن ٿا (اهو ئي سبب آهي جو لوٽِ ۾ لڳندڙ ڌڪ اکين ۾ اوندهه پکيڙي ڇڏي ٿو). اهڙيءَ طرح هر حواس جو پنهنجو مخصوص سرشتو ٿئي ٿو. هتي اها ڳالهه ياد رکڻ گهرجي ته هن وقت اسين خاص طرح ماڻهوءَ ۽ عام طرح اسريل (مرڪزي تنتي سرشتو رکندڙ) ساهوارن کي ذهن ۾ رکي هيءَ ڳالهه ٻول ڪيون ٿا ۽ ٻيو اهو ته هر ساهواري ۾ هر حواس قطعي هڪ جهڙو نه ٿيندو آهي ۽ ڪن ساهوارن ۾ ته ڪي حواس ٿيندا ئي ناهن. مثال طور نانگ پنهنجيءَ کل وسيلي آواز جون لهرون محسوس ڪري ٿو، جڏهن ته چمڙو پنهنجي وات مان آواز جون لهرون ڪڍندو آهي جيڪي سامهون آيل ننڍي يا وڏي شيءِ سان ٽڪرائي موٽي وري چمڙي تائين پهچن ٿيون ۽ ان مان چمڙو سامهون آيل شيءِ جي قد بت کي محسوس ڪري ٿو. اها ڳالهه به ياد رکڻ گهرجي ته اهي حواس هڪ ٻي سان سهڪاري به ٿيندا آهن. مثال طور ڪو ڌماڪو ٿيندي ڏسي اکيون هڪدم اهو احساس دماغ تائين پهچائينديون ۽ دماغ وري هڪدم ڪنن کي حڪم موڪلي وڏي آواز کي سهڻ لائق بنائڻ تي تيار ڪري ڇڏيندو يا هڪ انڌو ماڻهو هٿن جي ڇهاءَ وسيلي ننڍي جسم جي قد بت کي محسوس ڪري سگهي ٿو پر وڏي جبل جي قد بت کي محسوس ڪري نه سگهندو. قد بت ۽ منهن مهانڊو محسوس ڪرڻ ۾ اکيون ڏاڍيون تيز ٿين ٿيون.
هاڻي اچو ته هڪ هڪ حواس ۽ ان جي تنتن جي اولڙن يا عڪسن کي جاچيون:

تاريخ، فلسفو ۽ سياست

شعور