7
ان ڏينهن انسٽيٽيوٽ ۾ ئي سندس طبعيت وساڻل وساڻل پئي لڳي، ڪم ۾ دل ئي نه پئي لڳس، جييئن تيئن ٽائيم پورو ڪري گھر پهتي، ته طبعيت جي بيچيني وڌندي پئي وئي هانو تي بار۽ سوڙهه محسوس ٿي رهي هئس. ان وقت هوء ڪنهن جي ساٿ جي شدت سان ضرورت محسوس ڪري رهي هئي. مٿي ۾ شديد سور ڄڻ ڪو هٿوڙا هڻي رهيو هجيس. هن پوري عرصي ۾ هڪ ٻه دفعا انتهائي ضرورت جي تحت يا مسواڙ وغيره ڏيڻ کان علاوه هن جو مالڪه مڪان سان واسطونه پيو هو.نه ئي هوء ڪوشش ڪندي هئي ته هوء هنن جي پِروسيء ۾ خلل وجھي ۽ نه هو هن جي ذاتي زندگي ۾ رخنو وجھن، پر اڄ هن کان رهيو نه ٿيو ته هن وچ وارو دروازو کڙڪائڻ شروع ڪيو. ان وقت دروازي جو ڪنڍو کليو۽ مالڪه جي ڌيء نائله در کولي پڇڻ لڳي،
”آنڻي آپ کو کچهه چاهئي کيا، امي پوچهه رهي هين. “
هن انتهائي ڪرب ۽ بيچيني مان هن جو هٿ جھلي ورتو،
”هان بيڻا ميري طبعيت بهت خراب هورهي هي، آپ امي ڪو بلائين گي پليز ! “
”جي اچها “
ڇوڪري ڊوڙندي اندر وئي ۽ ڪجھ ئي دير ۾ مالڪه ايما تڪڙي تڪڙي ڪمري ۾ داخل ٿي ۽ هن جي حالت ڏٺائين، هن جي چهري جي رنگت پيلي هيڊ ٿي وئي هئي. هوء کيس ٻانهن کان جھلي بيڊ تائين وٺي آئي .سندس ڀر ۾ ويهي مٿي کي زور ڏيڻ لڳس.
” آپ ڪو هسپتال لي چلون. “
” نهين آپا آپ کچهه دير ميري پاس رهين ، دل بهت گھبرا رها هي.“
” اچها، بهلا کوئي دوائي وغيره لي هي. “
” هان، سر درد کي گولي کهائي تهي. “
ان وقت نائله آرينج جوس جو گلاس ۽ ڪجھ بسڪيٽ وغيره کڻي آئي.
”امي آنڻي ني اب تک کچهه نهين کهايا هوگا، اس لئي طبعيت زياده خراب هورهي هي. مين ني عامر بهائي جان کو فون کرديا هي،وه آرهي هين “
”يه آپ ني اچها ڪيا، لائو مجهي دو يه جوس.“
هن بسڪيٽ ۽ جوس وٺي زبردستي هڪ ٻه بسڪيٽ کارائي جوس پياريو، ته هن کي جيئن هانو ٻل ٿيو ته ڪجھ بيقراري گھٽي ۽ دل کي ڪجھ تسڪين جو احساس ٿيو، زور ڏيڻ سان مٿي جو سور به ڪي قدر ماٺو ٿي ويو هو.انهي وقت ملازمه اندر آئي،
”بيبي جي ! ڊاڪڻر صاحب آئي هين.“
”انهين ادهر لي آئو،اور هان، يه کرسي قريب کرتي جائو. “
ڪجھ ئي گھڙين کان پوءِ ڊاڪٽر پنهنجي بيگ سميت اندر آيو ۽ اچڻ سان هنجو بلڊپريشر چيڪ ڪيائين.
” آپ کا بلڊ پريشر تو بلکل لوو هوگيا هي، کب سي هي يه کيفيت. “
” ڊاکڻر صاحب صبح سي يه حالت هي. “
” لگتا هي آپ ني ڪئي دنون سي اپني ڊائيٽ په کوئي توجه نهين دي، اور آپ کي آنکهون سي محسوس هورها هي که آپ ڻهيک طرح سي سو نهين پارهي هين. يقينا“ آپ اسي وجه سي نيند کي دوائي لي رهي هين. کيا مين ڻهيک کهه رها هون. “
” جي ڊاکڻر صاحب مين واقعي نيند کي گوليان لي رهي هون. “
” ديکهئي بغير ڊاکڻر کي ايڊوائيز کي اس طرح کي کوئي دوائي نهين استعمال کرني چاهئي. مين يه دوائيان لکهه کي دي رها هون، آپ باقائده استعمال کرين آپ کو اچهي نيند بهي آئي گي، اور آپ ايک دو روز مين ڻهيک بهي هوجائين گي.“
ڊاڪٽر جيڪو هن پارسي عورت جو پري جو عزيز هو ۽ اتي ويجھو ئي رهائش پذير هو. دوائون لکي ڏئي ٻئي پورشن ڏانهن هليو ويو ته ايما به هن جي پويان هلي وئي، البته نائله غزل سان ڳالهيون ڪندي رهي.ٻاهر وڃي ايما ڊاڪٽر کي ٻڌايو ته دوائون وٺي اچڻ وارو ڪير ڪونهي، ان ڪري اها تڪليف به کيس ڪرڻي پوندي. ڊاڪٽر هائوڪار ڪري دوائون وٺي آڻي کيس ڏنيون، ته ايما نائله کي سڏي کيس دوائون ڏنيون ۽ کيس ڊوز وغيره سمجھايو.
ايما جي ڌيء نائله چوڏهن پندرهن سالن جي سمجھدار نينگري هئي. هن اچي پهرين ته فرج مان ڪجھ فروٽ ڪڍي کيس کارايو ان کان پوءِ دوائون کارائي سندس ڀر ۾ اچي ويٺي ۽ هن جي وارن ۾ آڱريون ڦيرڻ لڳي. غزل پاڻ کي ڪافي پُر سڪون محسوس ڪرڻ لڳي، ته کيس ننڊ کڄي وئي. کيس آرام ۾ ڏسي نائله دٻيل قدمن سان اٿي پنهنجي پورشن ڏانهن هلي آئي ڊاڪٽر وڃي چڪو هو البته ماڻس سندس انتظار پئي ڪيو.
ايما جو تعلق هڪ پارسي خاندان سان هو، هو ڪافي عرصي کان هتي ڪراچيء ۾ رهائش پذير هئا. هن جو گھر وارو بيرونِ ملڪ ڪاروبار سانگي رهيل هو ۽ ٻن ٽن سالن کانپوءِ ڪجھ مهينن لاءِ هتي ايندو رهندو هو. ايما هڪ گھريلو ملازمه ، ڌيء نائله ۽ ٻارهن تيرهن سالن جي پُٽ شمنام سان گڏ رهندي هئي. ڀر وارو پورشن صرف وسنهن لاءِ ڪرائي تي ڏيندي هئي، البته بنگلي جو مٿيون پورشن خالي پيو هوندو هو، جنهن لاءِ پهرين غزل کي آفر ڏني هئائين پر هن هڪ ڪمري واري پورشن کي ترجيح ڏني هئي. ايما نرم مزاج ۽ همدرد طبعيت جي مالڪ عورت هئي. بس ڪنهن جي ذاتي زندگي ۾ مخل ٿيڻ مناسب نه سمجھندي هئي.ان ڪري ئي هنن اٺن ڏهن مهينن ۾ جڏهن غزل ڪو ميل جول پسند نه ڪيو ته هُن به سندس زندگيء ۾ دخل ڏيڻ ضروري نه سمجھو. پر اڄ غزل جڏهن پنهنجي تڪليف شيئر ڪرڻ چاهي ته هوء به سندس سڏ ۾ سڏ ڏيندي مدد ڪرڻ لاءِ بيقرار ٿي وئي.
صبح جو ننڊ پوري ٿيڻ ڪري غزل جي طبعيت ۾ ڪافي سڌار اچي ويو، هوء اٿي واش روم مان هٿ منهن ڌوئي تازي تواني ٿي ٻاهر آئي ته هن جي مٿي کي چڪر اچڻ لڳا، هوء پاڻ کي ڪافي ڪمزور محسوس ڪري رهي هئي. همٿ نه پئي ڀايائين ته وڃي چانهه وغيره ٺاهي اچي، موڪل جو ڏينهن هو، ان ڪري نوڪريء تي به ڪونه وڃڻو هئس، تنهن ڪري وري اچي بيڊ تي ويهي رهي.ان وقت وچون در کڙڪائي نائله نيرن ٽري ۾ سجائي ڪمري ۾ داخل ٿي ته غزل جي اکين ۾ تشڪر جو تاثر اڀري آيو ، جنهن کي لفظن ۾ اوتڻ جي ضرورت نه سمجھائين، نائله به ڪرسي سيري اچي ڀر ۾ ويٺس ۽ ڏاڍي اُڪير ۽ محبت سان پنهنجي هٿن سان سلائيس تي مکڻ لڳائي سندس اڳيان رکندي وئي. ناشتو ڪرڻ کان پوءِ هن پاڻ کي ڪافي بهتر محسوس ڪيو. نائله ڪجھه دير ويٺي رهي، پوءِ ٿانو کڻي ويندي ويندي چوڻ لڳي،
”آنڻي ! امي ني کها هي آج آپ لنچ اور ڊنر هماري طرف آکر کرين، آپ کو اچها لگي گا، دل بهي بهل جائي گا.“
”اري بيڻا ! آپ کيون تکليف کر رهي هين، اب مين ڻهيک هون، بنالون گي کچهه .“
”مجھي نهين معلوم، امي ني سختي سي آپ کو آج کا دن کام کرني سي منع کيا هي، کل تو آپ جاب پر چلي جائين گي.“
” ڻهيک هي مين فريش هوکر آتي هون آپ کي طرف.“
نائله جي وڃڻ کان پوءِ هوء ڪجھ دير لاءِ ليٽي پئي .ته کيس ننڊ کڄي وئي. ڪلاڪ کن کان پوءِ سجاڳ ٿي وهنجي سنهجي تيار ٿي نائله وارن ڏانهن هلي وئي، کيس ايندي ڏسي ايما اٿي ساڻس ملي ۽ لائونج ۾ پيل صوفي تي ويهڻ جي آڇ ڪئي،
”کيسي طبعيت هي آپ کي.“
”الله کي کرم اور آپ لوگون کي مهرباني سي اب مين کافي بهتر محسوس کر رهي هون. “
”اگر کبهي بهي ڪوئي پريشاني هو، تو بڙي بهن سمجھه ڪر ضرور بتاديا کرين، پڙوسي ويسي بهي سانجھي هوتي هين.“
”بلڪل آپي، آئينده کوشش کرون گي که کبهي کبهار آپ لوگون سي ضرور مل ليا کرون. ليکن ايک شرط پر، آپ کبهي بهي کهاني وغيره کا تکلف نهين کرين گي. يه مجھي اچها نهين لگتا. مين اس طرح کي کوئي تکليف آپ کو دينا نهين چاهون گي. “
”اچها بابا، اچها، اب آج تو پورا دن آپ هماري مهمان هين.“
ائين گذريل ڪئي مهينن کان تڪلف جي جيڪا ديوار هنن جي وچ ۾ هئي، اها دور ٿي وئي، ڪڏهن ڪڏهن غزل چانهه ڪافي ٺاهيندي هئي ته در کڙڪائي ايما ڏانهن کڻي ويندي هئي، ٻئي ڪافي پئندي کوڙ ساتريون ڳالهيون ڪنديون هيون، ليڪن ٻنهي طرف اهو خيال ضرور رکيو ويو ته هڪ ٻئي جي ذاتي زندگيء ۾ ڪنهن به قسم جي ڪُريد يا کوج نه ڪن. بس هفته اڌ کان پوءِ هو هڪ ٻئي سان ملنديون هيون يا ڪنهن ڪا سُٺي ڊش ٺاهي ته هڪ ٻئي سان شيئر ڪنديون هيون. ائين ڏينهن گذرندا پئي ويا، ته غزل جو فواد لاءِ اوسيئڙو به وڌندو پئي ويو. ائين مهينو ڏيڍ ٻيو به ٿي ويو، پر فواد هڪ دفعو به فون نه ڪئي هئي. هن کي ته منع ڪري ويو هو ته هو پاڻ فون ڪندو. هڪ دفعي هن پاڻ ڪوشش ڪئي پر فون بند پئي مليو.
ائين ڪيترا ڏينهن گذري ويا. سيء به ڪافي وڌي ويا هئا، ان ڏينهن هوء جيئن انسٽيٽيوٽ جي گيٽ کان ٻاهر نڪتي ۽ ٽيڪسي رڪشه لاءِ واجھايائين پئي ته هڪ سلور ڪلر جي ٽويوٽا ڪرولا ڪار هن جي ڀرسان اچي بريڪ هنئي. هن ڪاوڙ مان گاڏيء جي اندر نهاريو ته خوشي ۽ عجب جي انتها نه رهي. ڊرائيونگ سيٽ تي ٻيو ڪير نه پر فواد ويٺو هو. هن ته هاڻي هن جي اچڻ جو آسرو ئي لاهي ڇڏيو هو. ائين اچانڪ هو سامهون اچي ويندو هن سوچيو به نه هو. فواد لبن تي دلڪش مرڪ سجائي پيار ڀرين نگاهن سان ڏانهنس نهاري رهيو هو. ان گھڙيء خوشي سان گڏ کيس ڪاوڙ به ڏاڍي لڳي ۽ ناراضگي واري انداز ۾ اُتي ئي بيٺي رهي. فواد هن جي ان انداز تي دل ئي دل ۾ فدا ٿيندي، مسڪرائي جھُڪي ڀر وارو در کوليو.
”لڳي ٿو ته توهان مونکي سُڃاتو ڪونهي. مان اهوئي فواد آهيان، جنهن جو ڪجھ مهينا ئي پهرين دوستيء جو دم ڀريندا هئا، ايترو جھَٽ پَٽ وساري ڇڏيو. اچو اندر پليز نه ته ٽريفڪ جام ٿي ويندي.“
غزل اندر ۾ خوشي دٻائي، چهري تي ناراضگي جو تاثر آڻي چپ چاپ پئسينجر سيٽ تي ويهندي دروازو بند ڪيو ته فواد سلام دعا ڪندي ساڻس مخاطب ٿيو،
”ناراض آهيو، مان سمجھان ٿو. توهان جي ناراضگي بلڪل بجا آهي، پر ڇا ڪجي، اتي ايترا ڪم هئا، جو مٿي کنهڻ جي به واندڪائي ڪان هئي. پر ائين به ڪونهي ته توهان مونکي ياد ڪونه هئا.جڏهن به فرصت جون گھڙيون نصيب ٿينديون هيون مان توهان جي ڪمپنيء کي مِس ضرور ڪندو هوس، منهنجو يقين ڪيو. “
هن جون ڳالهيون، اهوئي پنهنجائپ ڀريو اندازِ گفتگو، غزل جي اندر ۾ وڍ وجھي رهيو هو. اکيون ڀرجي آيون هئس. ڀريل آواز ۽ شڪايتي لهجي ۾ چوڻ لڳي،
”ذرڙو به نه سوچيوَ ته مان هتي اڪيلي، يادن جي سهاري ڪيئن گھاريندي هونديس، فون ڪرڻ ته منهنجو حق هو، نه پاڻ ڪيوَ ۽ نه مونکي فون ڪرڻ جو موقعو ڏنوَ. “
”بس ٿي وئي غلطي، آئينده خيال ڪبو، هاڻي ناراضگي ختم، ڏسو ٿورو مسڪرايو. توهان جي حسين مرڪ کي سچ پڇو ته مون ڏاڍو مِس ڪيو .“
”بس، بس، رهڻ ڏيو، مِس ڪيو ها ته ائين ايترا ڏينهن پاڻ کي مونکان مِس نه ڪيو ها.“
”واه سائين واه! آهيو نه شاعره، ڀلا ٻڌايو ته هن مِسنگ پرسن جي مِس ٿيڻ تي ڪو نئون تازو غزل ڪا نئين تازي شاعري، ڪجھ ته ٿيو هوندو. “
”نه شاعري ڪئي ته عرصو ٿي ويو. اسٽوڊنٽ لائيف ۾ مڙئي آڏيون ابتيون لائينون بغير ڪنهن بحر وزن جي لکجي وينديون هيون، ته ماريه وغيره ان کي شاعري جو نالو ڏئي ڇڏيو. ها ياد آيو، ماريه وارن سان ڪڏهن ملڻ ٿيو آ ايترن ڏينهن ۾. هنن جو ته مون وٽ ڪو نمبر به ڪونهي، جو حال احوال وٺجي. توهان وٽ ته ضرور هوندو. “
فواد ڪجھ سوچي چوڻ لڳو،
” نه، بدقسمتيء سان مون وٽ به ڪونهي، جنهن موبائيل ۾ نمبر هو، اها چوري ٿي وئي. ان ڪري ڪيتري سنگت سان رابطو ئي ڪٽجي ويو آهي. هاڻي ٻڌايو ڪيڏانهن هلجي. ايترن ڏينهن جا شڪوه شڪايتون گاڏيء ۾ ته ڪونه ڪبيون نه، هلي ڪنهن کُلي فضا ۾ ٿا ويهون. “
” جيئن توهان جي مرضي. “
فواد جي اچڻ سان غزل سڀ شڪوه شڪايتون، ڏک ڏوراپا، وساري ويٺي هئي. هاڻي هنن جي زندگيء جا ساڳيا معمولات هئا، نوڪريء کان پوءِ گھمڻ ڦرڻ، رات جي ماني ڪنهن نه ڪنهن ريسٽورانٽ ۾ ۽ پوءِ گھر. ائين ڪيترائي ڏينهن نهايت اطمينان ۽ خيروخوبي سان گذري ويا. غزل ڪئي ڀيرا سوچيو ته فواد سان مستقبل جي باري ۾ ڳالهائي ڏسي، هُن ڪڏهن به کليل لفظن ۾ نه ته پنهنجي جذبن جو اظهار ڪيو هو، نه ئي وري پنهنجي ذاتي زندگيء جي باري ۾ ڪا وضاحت ڪئي هئي، ته هُن جي اڳيان پويان ڪير آهي. هن جا عزيز رشتيدار ، مٽ مائٽ. انهن جي باري ۾ ڀلجي به ڪنهن جو ذڪر هن جي گفتگو مان ظاهر نه ٿيو هو. هوء اڃان ڪجھ معلوم ڪرڻ لاءِ ڪا تمهيد ٻَڌندي هئي ته هوغير محسوس انداز ۾ نٽائي موضوع ئي تبديل ڪري ڇڏيندو هو، ۽ غزل به وڌيڪ زور ڀرڻ مناسب نه ٿي سمجھو.هن پنهنجي جذبن جي توهين ڪڏهن به نه ٿي چاهي، هوء پنهنجي احساسن جي رشتي جي ڏور کي ورهين کان ايتري مضبوطيء سان پنهنجي پڪڙ ۾ رکيو پئي آئي، ڀلا ان کي ائين هڪدم ڪنهن جي آڏوڪيئن ڪمزور ڪري ٿي سگھي. اگر اها ڏور هڪ دفعو هٿن مان ڇڏائجي وئي ۽ ٻئي طرف ڪنهن ان کي مضبوطي سان جھلي نه ورتو ته هن جي ورهين جي پَرستِش، عبادت ۽ رياضت ائين ضايع ٿي ويندي. ڀلا ڪير پنهنجي جذبن جي ائين رسوائي چاهيندو.ان ڪري هن پنهنجا سڀ معاملا قدرت تي چڏي ڏنا. ماريه به نه هئي، جنهن کان پڇي سگھي ها. وقت ائين پنهنجي اڍنگي رفتار سان گذري رهيو هو. ڪيترا ڏينهن گذري ويا، نه فواد اڳڀرو ٿي هن جو هٿ مضبوطيء سان جھلڻ جو ڪو واعدو، ڪو عهد و پيمان ڪيو ۽ غزل کي جڏهن به ڪو اهڙو موقعو مليو جڏهن هوء پنهنجي اندر کي فواد آڏو کولي رکي، تڏهن اها نڀاڳي پُراسرار فون ڪال اچي ويندي هئي جيڪا فواد جو موڊ خراب ڪرڻ لاءِ ڪافي هوندي هئي. ان جي ايندي ئي فواد جو رويو به انتهائي پُر اسرار ۽ رُکو بنجي ويندو هو ۽ وري اها ڳالهه ڪنهن ٻئي موقعي تائين ملتوي ٿي ويندي هئي. ائين چار پنج مهينه اک ڇنڀ ۾ گذري ويا نه ڪي عهد و پيمان ٿيا ۽ نه ئي ٻنهي جي طرفان ڪنهن قسم جي اڳڀرائي ئي ٿي. هنن جي قربت ۾ به اجنبيت ۽ ويڳاڻپ هوندي هئي. جنهن جي ڪري غزل کي اوپرائپ جو احساس وڌي ويندو هو، هوء سوچڻ لڳندي هئي ته هنن جي وچ مان ڪڏهن اهي پردا هٽندا به الائي نه، هوء فواد جو چِٽو عڪس پنهنجي دل جي آئيني ۾ ڏسڻ جي شديد خواهش رکڻ جي باوجود، هن جي من جو آئينو ڌنڌلو ئي رهيو جنهن ۾ فواد جي ڪا شبيهه واضع نه هئي. ائين ڇو هو، ٻنهي طرف ساڳي آڳ، ساڳي تڙپ ڇو ڪونه هئي. اهو پُراسرار فون ڪنهن جو هو، جيڪو کلندڙ مسڪرائيندڙ فواد کي ائين بيگانو بڻائي ڇڏيندو هو، اهڙيون ئي ڳالهون هن جو من وياڪل بڻائي ڇڏينديون هيون. وقت پِر لڳائي اڏرندو پئي ويو، ته فواد وري دبئي وڃڻ لاءِ پر تورڻ لڳو. روزانو ڪا نه ڪا شاپنگ ، ڪڏهن ڪجھ پيو خريد ڪري ته ڪڏهن ڪجھ. هن جي انهن تيارين کي ڏسي غزل جي دل ٻڏي رهي هئي. هن دفعي به هوء فواد سان کُلي مستقبل جي باري ۾ ڳالهائي نه سگھي هئي. وري هليو ويندو، اڳي ٻن مهينن جو چئي ويو هو ته الائي ڪيترن مهينن کان پوءِ وريو هو هاڻي ويو ته الائي ڪيترو وقت لڳائي ڇڏي، پرديسي پکيئڙن جو ڪهڙو ڀروسو، موٽن الائي نه. ڇا مان هڪ آس، هڪ اميد جي سهاري ڪنهن رُڃ جي پويان ته نه پئي ڀٽڪان. آخر هو ڪهڙي قسم جو انسان آهي هن کي منهنجي قربت، منهنجو ساٿ ته پسند آهي ليڪن هو مونکي ڪنهن آسري، ڪنهن اميد ۾ رکڻ، پنهنجي جذبن کي کُليل نموني اظهارڻ کان ڪيٻائي ڇو ٿو. ڇا هن جي زندگيء جون واڳون ڪنهن ٻئي جي هٿ وس آهن ۽ جڏهن به اتان جي گرفت ٿوري ڍري محسوس ٿئي ٿي ته هڪ فون ڪال وري کيس واپس ان جاء تي وٺي اچي بيهاري ٿي. آخر فواد جي زندگيء جو ڪهڙو اسرار آهي. هوء سوچي سوچي ٿڪجي پوندي هئي. ليڪن ان راز تان پردو هٽائڻ سندس وس ۾ نه هو. آخر هڪ ڏينهن جڌهن ٻئي هڪ کُليل فضا ۾ انتهائي خوشگوار موڊ ۾ ڳالهيون ڪري رهيا هئا. ته غزل همٿ ڪري پنهنجي دل جي ڳالهه ڪرڻ لاءِ تمهيد ٻڌي،
”فواد توهان وري دبئي الائي ڪيترن ڏينهن لاءِ پيا وڃو گذريل دفعي ٻن مهينن جو چئي ڪئي مهينه لڳائي ڇڏيا هيو، هاڻي توهان جو الائي گھڻو پروگرام آهي، مونکي الائي هتي ڪنهنجي آسري ڇڏيو پيا وڃو. مان ته هتي صرف توهان لاءِ ئي آهيان ۽ توهان آهيو جو ” صاف چهپتي بهي نهين سامني آتي بهي نهين“ توهان جي رويي مونکي نراساين جي ڀنور ۾ ڌڪو ڏئي ڇڏيو آهي، پليز! ڪجھ ته چئو، “
فواد غور سان هن جون ڳالهيون ٻڌندو رهيو، جڏهن هوء خاموش ٿي ته نهايت سنجيدگيء سان هِن ڏانهن جھڪندي نهايت ڌميل لهجي ۾ چوڻ لڳو،
”غزل ڏس! اسان کي ملندي ڪيترو عرصو گذري ويو آهي، منهنجي زندگي ۾ ڪجھ مسئلا آهن انهن سان منهن ڏئي وٺان پوءِ ضرور ان معاملي کي به ڏسي وٺبو. مان توکي يقين ٿو ڏياريان ته ڪجھ عرصو ضرور لڳندو، شايد مان هاڻي واپس وران ته حالات اسان جي وس ۾ هجن، تون دل نه لاهه جتي ايترو انتظار ڪيو اٿئي ڪجھ ٻيو سهي. “
غزل اهو ٻڌي عجيب اُڻ تُڻ ۾ اچي وئي ۽ سوچڻ لڳي
”هن دفعي به هو مون کي ڪا آس ڪا اميد ڏيارڻ کان سواء ئي هليو ويندو. آخر پاڻ کُلي پنهنجي جذبن جو اظهار ڇونه ٿو ڪري، مونکي اهو يقين ڏيارڻ ۾ آخر ڪهڙي ڳالهه مانع آهي ته هو منهنجي لاءِ اهو سڀ ڪجھ ڪندو جيڪو اسان ٻنهي جي خوبصورت آئيندي لاءِ سنگِ ميل ثابت ٿئي.“
ذهن ۾ ڪيئي انديشه ڪئي وسوسه ۽ خدشه پيدا ٿي رهيا هئا، ڇا فواد جي زندگيء ۾ ڪير ٻيو به آهي جيڪو هن جو پَلوَ پنهنجي پڪڙ ۾ رکيو پيو اچي، نه اهو نه ٿو ٿي سگھي جي ائين هجي ها ته هو ايترا ڏينهن هتي رهي نه ٿي سگھيو. هو مون کي صاف صاف ٻڌائي ڇڏي ها، ته پوءِ اها فون ڪال ڪنهن جي ٿي سگھي ٿي جيڪا فواد کي حواس باخته ڪري ڇڏيندي آهي. اهڙا ڪئي اسرار هئا، جن کي سلجھائڻ يا سمجھڻ کا هوء قاصر هئي. پر هوء مٿس گھڻو زور بار وجھي به نه ٿي سگھي، ڇوته فواد ڪڏهن به کُليل نموني نه ته محبتن جو اظهار ڪيو هو ۽ نه ڪو وعدو وفا ڪرڻ جو. ته پوءِ هوء ڪهڙي منهن سان ڪو شڪوه ڪا شڪايت ڪري.، ڪي ڪيل واعدا نه پاڙڻ جا ڏوراپا ڏئي. انهن ئي سوچن ۾ ڪيترو وقت گذري ويو ته فواد خاموشيء کي ٽوڙيو،
”ڏسو غزل مان في الحال ته صبحاڻي وڃان پيو، توهان پريشان نه ٿيو، ڪيون ٿا توهان جي تنهاين جو ڪو بِلو، هاڻي مان هر هفتي توهان کي فون ڪندس ۽ کوڙ ساري ڪچهري ٿيندي. توهان سان ايستائين ڪچهري ڪبي جيستائين توهان پاڻ ٿڪجي فون بند نه ڪيو. “
هوء ڪنهن جواب ڏيڻ جي خاموش نگاهن سان کيس ڏسندي رهي.
فواد ڇا ويو غزل کي هڪ دفعو وري اڪيلاين جا واسينگ ڦڻ کنيو ڏنگڻ لاءِ آتا ٿي ويا. زندگي بس هلندي پئي وئي وقت هو سو ڪاٽيو نه ڪٽبو هو، هوء ڪنهن مهل پنهنجو پاڻ سان ڳالهائڻ لڳندي هئي، ڪچهري ڪرڻ لڳندي هئي ۽ وري پنهنجي ان حالت تي زور زور سان کلڻ لڳندي هئي، ڇا هوء چريائپ ڏانهن وڌي رهي آهي، نه اهو ڀلا ڪيئن ممڪن آهي. جڏهن به اهڙي ڪيفيت طاري ٿيڻ لڳندي هئي ته هوء پاڻ سنڀالي وٺندي هئي پنهنجي حواسن کي قابو ڪرڻ جي ڪوشش ڪندي هئي.
”مونکي هنن اڪيلاين جو ڪونه ڪو مصرف ڳولڻو پوندو، نه ته اهي تنهايون مونکي پاڳل ڪري وجھنديون ۽ پوءِ ماڻهو چوندا ته ايڏي بردبار عورت پاڻ سنڀالي نه سگھي. “
هڪ ڏينهن موڪل هئي، هوء صبح جو دير تائين ليٽي پئي هئي، سُستيء وچان ڪجھه ڪرڻ جي دل ئي نه پئي ٿي. ان وقت سامان جي سرڪائن جا پڙلاءِ ڪن تي پيس، ته ڪنائڻ لڳي، آواز سندس رهائشگاه جي مٿين حصي مان اچي رهيا هئا. سوچڻ لڳي، شايد ايما آپي مٿي جي صفائي ڪرائيندي هوندي. ٿوري دير کان پوءِ وچون دروازو کڙڪيو، اُٿي کوليائين ته نائله هئي،
”آنڻي آپ شايد آرام ڪر رهي هين.“
”بس ايسي هي ليڻي هوئي تهي، کيا بات هي اوپر صفائي کروارهي هين کيا. “
”هان آنڻي! اوپر کي پورشن مين کچهه عرصي کي لئي نئي کرايه دار آرهي هين. “
”کون هين کهان سي آرهي هين ؟ “
”مما کي ايک فرينڊ هين ميرپورخاص مين، ان کي معرفت آرهي هين.“
”اچها........... ڻهيک هي“
نائله ڪجھ دير هيڏانهن هوڏانهن جون ڳاليون ڪندي رهي، ايتري دير ۾ هن پنهنجي لاءِ ناشتو ٺاهي ورتو، نائله کي چانهه ڏئي پاڻ ناشتو ڪرڻ لڳي.
ٻه ٽي ڏينهن ائين ئي گذري ويا هوء گھر کان انسٽيٽيوٽ ، انسٽيٽيوٽ کان گھر، بس ائين ئي وقت پئي گذريو.
هڪ ڏينهن رات جا اٺ ساڍا اٺ ٿيا هوندا، هوء ٽي وي تي ڪو ڊرامو ڏسي رهي هئي، ته مٿئين حصي مان اچانڪ ڪجھ غير معمولي آواز اچڻ لڳا، زور زور سان دروازا بند ٿيڻ چيخون رڙيون ۽ شيون ڪيرائڻ جا آواز، غزل هڪدم ٽي وي جو آواز گھٽائي ڇڏيو. مٿي ڇا پيو ٿئي، غزل کي ته ايترن ڏينهن ۾ اها به خبر نه پئجي سگھي هئي ته مٿي ڪير اچي رهيا آهن ، نه ئي انهيء عرصي ۾ اهڙي ڪا غير معمولي صورتحال محسوس ٿي هئي، ته پوءِ هي اچانڪ ڇا پيو ٿئي. رڙين ۽ سڏڪن ۾ عجيب قسم جو درد ۽ پيڙا سمايل هئي، جنهن اڳ۾ ئي جھريل غزل کي وڌيڪ جھوري وڌو. هيء ڪير آهي، سندس رڙين ۽ دانهن ۾ ايڏو ڪرب ايتري پيڙا ڇو سمايل آهي. ڪجھ ئي دير کان پوءِ اهي آواز اچڻ بند ٿي ويا، هڪ پُراسرار سانت ڇانئجي وئي.
غزل ڪافي دير تائين ان جي باري ۾ ويچار ڪندي رهي ۽ پوءِ نه ڄاڻ ڪيڏي مهل ننڊ جي ديوي کيس خوابن جي دنيا ۾ وٺي وئي. سڄي رات ڀوائتن ۽ دکدائڪ سپنن جي وادين ۾ گھمندي رهي، صبح جو جاڳي ته پاڻ کي ٿڪل ٿڪل ڀانئي رهي هئي، بيڊ تان اٿڻ تي دل ئي نه پئي چاهيس، سوچيندي رهي، هتي ته هر ماڻهو اندر ۾ ڪئي ٽُٽل سپنا سانڍيو پيو هلي، هر فرد بس هڪ الڳ ڪهاڻي آ، درد ڪٿائون اسان جي جيون جي هر پهلوء سان ڄڻ ته جڙيون پيون آهن جن مان ڇوٽڪارو ڪنهن نصيب واري کي ئي ملي سگھي ٿو. هوء انهن ئي ويچارن ۾ گم هئي ته سندس نگاه سامهون گھڙيال تي پئي ٽائيم ڏسي ٽڪڙ ۾ اٿي هٿ منهن ڌوئي تيار ٿي، جلدي جلدي نيرن ڪري نوڪريء لاءِ رواني ٿي.
ان ڏينهن کان پوءِ ڪجھ ڏينهن ٺاپر رهي، ڪوخاص واقعو ڪونه پيش آيو، ليڪن هڪڙي ڏينهن هوء شام جو جيئن نوڪري تان موٽي در کولي ڪمري ۾ داخل ٿي ساڳيا آواز داهون ڪوڪون هن جو اندر چيري ويا. پر هوء پنهنجي، ڪنهن ٻئي جي معاملي ۾ دخل نه ڏيڻ واري عادت جي ڪري چپ چاپ ڪمري ۾ اچي ليٽي پئي پر اندر ۾ ڏاڍي بيچيني محسوس ڪري رهي هئي. ان کان پوءِ اهو آئي ڏينهن جو معمول ٿي ويو ته هن جي دل ۾ به تجسس ڪر کنيو ته آخر ماجرا ڇا آهي، هن عورت سان ڪهڙي ويڌن ٿي آهي، ڇا هن کي ڪو مهلڪ مرض آهي جيڪو کيس ائين تڙپڻ تي مجبور ڪري ٿو ڇڏي، ڪجھ ته غلط آهي، پر ان جي خبر ڪيئن پوي، نائله به ان ڏينهن کانپوءِ چڪر نه هنيو هو ۽ هن به مناسب نه سمجھيو ته پاڻ وڃي پڇا ڪري. .هوء اهڙين ئي سوچن ۾ ٻڏل هئي ته وچون دروازو کڙڪائي نائله اندر هلي آئي. سندس هٿن ۾ پليٽون هيون ، سلام ڪري پليٽون پاسي واري ميز تي رکي،
”امي ني نياز دلوائي تهي، يه آپ کي لئي بهجوائي هي.“
هوء ڀر ۾ سندس بيڊ تي اچي ويٺي ۽ رازداراڻي انداز ۾ پڇڻ لڳي،
”آنڻي! آپ اوپر والون کي آوازون سي پريشان هوتي هونگي. “
”پريشاني تو هوتي هي، ليکن دل کو بڙي تکليف بهي پنهچتي هي، کيا اوپر کوئي بيمار هي. “
”هان آنڻي! اوپر کي کرايه دار مما کي ايک سهيلي جو ميرپورخاص مين رهتي هين، ان کي رشتيدار هين، انهون ني هي امي کو کها تهاکه ان کي لڙکي بيمار هي، اس کا علاج کرواني کي لئي کچهه عرصه کراچي مين رهين گي. ليکن امي ني جب ان کي بيماري کي نوعيت ديکهي تو اپني دوست کو بلوايا تها، دو دن پهلي وه آئي تهين، اور انهون ني جو کهاني امي کو سنائي تو امي مجبورا“ خاموش هوگئين. “
۽ پوءِ نائله جيڪا ڪهاڻي پيرائتي انداز ۾ غزل کي ٻڌائي ، ان کي ٻڌي هن جو دماغ سُن ٿي ويو هٿ پير ٺري ويا، هن جو ته لنوَ لنوَ ڪانڊارجي ويوهو. هوء ته پاڻ ڏکايل هئي، ڪنهنجي درد ۽ ڀوڳنائن جي ٻڌڻ جي منجھس سهپ ئي ڪونه هئي. کيس هن دک آڏو پنهنجو درد معمولي لڳو، هوء پاڻ به پنهنجن جي ڏنل پيڙائن جي ماريل هئي، پر هن ڌرتيء تي اهڙيون به درد ڪٿائون پيون آهن ان جو کيس اندازو به ڪونه هو. اسان سمجھندا آهيون ته اسان ئي دردن جا ماريل آهيون پر هتي ته هر قدم تي درد ڪهاڻي وکري پئي آهي.
مٿئين حصي ۾ رهندڙ نوَن ڪرايه دارن ۾ هڪ اڌ وهي عورت آمنه سندس ڇويهن ستاويهن سالن جي ڌيء زرتاج ۽ پندرهن سورهن سالن جو پٽ رضا عارضي طرح اچي رهيا هئا، ايما جي سهيلي شمع پئي ٻڌايو ته زرتاج سنڌ يونيورسٽي ڄامشوري ۾ انگلش ۾ آنرز پئي ڪئي.... اُتي هن جي دوستي سندس ڊپارٽمينٽ جي سينئر ڪلاس جي هڪ ڇوڪري اياز سان ٿي وئي جيڪو شمع وارن جو پري جو مائٽ ۽ ميرپورخاص جو رهندڙ هو. ۽ فائنل سال جو شاگرد هو. زرتاج هڪ وچولي درجي جي ڪاروباري شخص احسان احمد جي نياڻي آهي. سندن ميرپورخاص ۾ هڪ خوبصورت بنگلو آهي. مڇي ماني وارا هئڻ سان گڏوگڏ سندن خاندان ڪافي سلجھيل ۽ روشن خيال سمجھيو ويندو آهي. زرتاج تي ڪا روڪ ٽوڪ ڪونه هئي، ليڪن هن جي تربيت تمام سلجھيل انداز سان ٿي هئي، ان ڪري هن ڪڏهن به پنهنجي آزاديء جو ناجائز فائدو نه ورتو. اياز ۽ هوء هڪ ئي شهر جا هجڻ ڪري اڪثر گڏ يونيورسٽي ۽ ڳوٺ ايندا ويندا هئا. زرتاج جي گھر وارن طرفان ڪا جھل پل ڪانه هئي، بلڪه کين اهو اطمينان هو ته سندن نياڻي آڌي مانجھي جو اچي وڃي ٿي ته ان سان گڏ اياز آهي ۽ کين فڪر ڪرڻ جي ضرورت ڪونهي. اياز به ڪڏهن ڪڏهن هنن سان ملڻ هليو ايندو هو ايستائين جو آمنه ته کيس پنهنجي اولاد جيان ڀائيندي هئي.
هنن جا فائينل امتحان شروع ٿيڻ وارا هئا، هڪ ڏينهن هو ٻئي يونيورسٽي جي لان تي ويٺا هئا ته اياز زرتاج کان سرسري انداز ۾ پڇيو،
”امتحان کان پوءِ توهان جو ڇا ارادو آهي، منهنجو ته ماسٽرز جو فائينل سيمسٽر آهي، هتان فارغ ٿي ڪانه ڪا جاب ڳولهيندس. “
زرتاج سندس ڳالهه ٻڌي جواب ۾ چيو،
”ڏسو پاپا کي چيو ته آهي ته مان ماسٽرز ڪرڻ ٿي چاهيان ، پر ڀائو عمران هروڀرو ٽنگ اڙايو بيٺو آهي، ته آنرز ڪري واپس هلي اچ. “
اهو ٻڌي اياز ڪجھ پريشان ٿي ويو، زرتاج غور سان سندس منهن جي تاثرات کي پڙهندي رهي آخر کانئس رهيو نه ٿيو،
”ڪهڙي ٻُڏ تر ۾ پئجي ويا آهيو، ڪا پريشاني آهي ڇا. “
”سوچيان پيوته پوءِ ته اسان جو ائين ملڻ نه ٿئي، توهان جي گھر وارا خاص طور ڀائو عمران شايد اهو پسند نه ڪن ته مان پوءِ به توهان جي گھر ائين ايندو رهان. “
زرتاج جيڪا پنهنجي طبعيت ۾ خاصي ارڏي هئي، هو پنهنجي زندگي جي معاملن ۾ ڪنهن ٻئي جو عمل دخل پسند نه ڪندي هئي .هوء ان خيال جي هئي ته جڏهن هوء پاڻ کي ڏنل آزاديء جون مقرر ڪيل حدون اورانگهڻ جي ڪوشش نه ٿي ڪري ته پوءِ هن جي زندگي پنهنجي آهي، ان کي ڪيئن گذاري، ڪنهن سان ميل جول رکي، اهو هن جو پنهنجو اختيار آهي. ڪنهن ٻئي کي ان ۾ دخل اندازي ڪرڻ جو ڪوبه حق ناهي، ها جيڪڏهن هن انهن حدن جو احترام نه ڪيو ته پوءِ به صرف سندس ماء پيء کيس روڪي سگھن ٿا. هوء ڪنهن ٻئي کي ان جو اختيار ڏيڻ جي بلڪل به روادار نه هئي. اياز کي ائين فڪرمند ٿيندي ڏسي کلي چوڻ لڳي،
”ڪمال ٿا ڪريو، پاپا ۽ مما توهان کي ايترو ڀائيندا آهن، هو ته توهان کي پنهنجي پُٽ جيان سمجھندا آهن. ڀلا هو ڇو توهان جي اچڻ تي اعتراض ڪندا. “
”اهو ته بلڪل سهي آهي، پر توهان جو ڀاء ادا عمران ، هو ته مونکي بلڪل به پسند ناهي ڪندو، هو ڪڏهن به نه چاهيندو ته مان بلا مقصد توهان جي گھر اچڻ وڃڻ جاري رکان. “
اهو ٻڌي زرتاج جي چهري تي ڪاوڙ جا آثار ظاهر ٿيا،
”ڀائو کي ڪوبه حق ناهي منهنجي زندگي ۾ انٽرفيئر ڪرڻ جو. هر ماڻهوء جي پنهنجي زندگي آهي، پنهنجا واسطا ۽ تعلق آهن، ته ٻيو ڪو ان تي پنهنجي مرضيء جا فيصلا ڪيئن ٿو مڙهي سگھي، گھٽ ۾ گھٽ مان اهو ڪڏهن به نه چاهينديس، ۽ جي هن اهڙي ڪا ڳالهه ڪئي به ته مان پاپا جي آڏو صاف صاف احتجاج ڪنديس، توهان کي ڳڻتي ڪرڻ جي بلڪل ضرورت ڪونهي.“
زرتاج جي اهڙي پُراميد انداز تي اياز جا حوصلا به ڪجھ بلند ٿيا ۽ ٿوري پَس و پيش کان پوءِ همت ڪندي دل جي ڳالهه زبان تي آندي،
” دراصل، مان توهان سان هڪڙي ڳالهه شيئر ڪرڻ پئي چاهي، پوءِ الائي موقعو ملي الائي نه........ (ٿورو ترسي هن ڏانهن نهاريائين ۽ پوءِ وري چوڻ لڳو) جيڪڏهن توهان اجازت ڏيو ته.......“
”اهڙي ڪهڙي ڳالهه چوڻ ٿا چاهيو، جنهن لاءِ ڪنهن تمهيد يا اجازت جي ضرورت پئجي وئي.“
”جيڪڏهن مان توهان کي پنهنجي جيون ۾ شامل ڪرڻ چاهيان ته.....“.
جملو اڌ ۾ ڇڏي هو زرتاج جو ردِ عمل ڏسڻ لڳو. اهو ٻڌي زرتاج شرمائجي وئي ۽ ڪجھ چئي بغيرڪنڌ هيٺ ڪري ڇڏيائين. اياز هن جي انهي ڪيفيت کي ڏسي سڀ ڪجھ سمجھي ويو ۽ خوشيء وچان چوڻ لڳو،
”واه ڀئي واه! هي زرتاج بيگم کي ڇا ٿي ويو، هينئر ته وڏيون وڏيون ڳالهيون پئي ڪيائين ۽ هينئر شرم ٻوٽي بنجي وئي آهي. “
زرتاج شرمائيندي مختصر جواب ڏنو،
توهان ڳالهه ئي اهڙي ڪئي.“
”زرتاج! مان عرصي کان توهان کان اها ڳالهه لڪائي رهيو هوس اصل ۾ توهان جي بردبار ۽ چيڙاڪ طبعيت حوصلو ئي نه پئي ڏنو ته مان پنهنجي دل اوهان آڏو کولي رکان، مان ان ڏينهن کان توهان سان بيحد محبت ڪيان ٿو، جڏهن کان توهان کي ڏٺو آهي.بس اظهار ڪري پنهنجي جذبن کي هلڪو ڪرڻ نه ٿي چاهيم، هينئر به صرف جدا ٿيڻ جي خوف کان همت ڪري چئي ويٺس ته متان چوڻ ۾ دير نه ٿي وڃي، ۽ اسان هڪ ٻئي کان وڇڙي وڃون. “
ڪجھه دير هو سندس جواب جو انتظار ڪندو رهيو، ليڪن زرتاج سوچن ۾ گم هئي، ۽ جڏهن هن طرفان خاموشي اختيار ڪئي وئي ته اياز جي دل بيچين ٿيڻ لڳي ۽ کانئس رهيو نه ٿيو ته ٻيهر پنهنجي ڳالهه ورجائي،
”توهان خاموش ڇو ٿي ويا آهيو، جواب ڇو ڪونه ٿا ڏيو. “
زرتاج، اياز جي ڳالهه ٻڌي دل ۾ تمام گھڻي خوش هئي، ڇوته هوء به اندر ئي اندر ۾ هن سان بيحد لڳاء محسوس ڪندي هئي، پر انهن جذبن کي پاڻ مرادو اجاگر ڪرڻ پنهنجي نسوانيت جي توهين سمجھندي هئي، ان ڪري هن ڪڏهن اشارتا“ به پنهنجي احساسن کي ظاهر ٿيڻ نه ڏنو هو. ليڪن جڏهن اياز سندس آڏو پنهنجي دل کولي رکي ته هن به وڌيڪ پس و پيش ڪئي بغير شرمائيندي چيو،
”مونکي ڪو اعتراض ڪونهي، پر مما سان توهان پاڻ ڳالهائجو. “
” ٺيڪ آهي، هن دفعي هلنداسين ته مما سان مان پاڻ ڳالهه ڪندس ، نه صرف ڳالهه ڪندس بلڪه با ضابطه طور توهان کي پنهنجو جيون ساٿي بنائڻ لاءِ مما آڏو درخواست ڪندس. “
ان کان پوءِ هو ٻئي مستقبل جا منصوبه جوڙيندا رهيا خواب اُڻندا رهيا ، ڳالهيون ڪندي کين وقت گذرڻ جو احساس ئي نه رهيو.
نائله اڃان ايتروئي حال مس اوريو هو ته سندس ننڍو ڀاء شمنام سڏڻ لاءِ اچي ويو ته مما کيس سڏيو آهي. ان ڪري نائله باقي ڪنهن ٻئي دفعي جو چئي موڪلائي هلي وئي.
نائلا ته ان درد ڀري ڪٿا جوهڪ سُر آلاپي رواني ٿي، ليڪن، اهي ڳالهيون ٻڌي فطري طور غزل جو تجسس وڌي ويو هو ، هوء سوچي رهي هئي ته هر پيار ڪهاڻي جي شروعات ائين ئي حَسين، خوشنما، خوبصورت احساسن ۽ دلربا جذبن سان سينگاريل هوندي آهي، ان ۾ ڀلا ڪهڙي نواڻ هئي، ته پوءِ زرتاج جيڪا پاڻ به ارڏي هئي، ڪنهن کي خاطر ۾ نه آڻڻ واري ، ته پوءِ آخر هن سان اهڙي ڪهڙي ويڌن ٿي. رات جو سمهندي به هوء ان ڪهاڻي جي مختلف پهلوئن جي باري ۾ پنهنجا انومان ڪڍندي رهي ته ضرور هيئن ٿيو هوندو ! هونئن ٿيو هوندو، پنهنجي طرفان ڪهاڻي جا مختلف تاڃيون پيٽا اُڻندي رهي. آخر اهو فيصلو ڪري سمهي رهي، ته صبحاڻي نوڪريء تان موٽي نائله کي سڏي ان اسٽوري کي مڪمل ڪندي.