نيڪي
سالياني امتحانن ۾ سائين ڪريم سڀني ٻارن کي چيو تہ، “بابا، محنت سان پڙهو، ياد ڪريو، امتحان مھل پنھنجو جاميٽري باڪس چيڪ ڪري اچجو، پنھنجون پينون، پينسلون رٻڙ هر شيءِ تيار ڪري اچجو وقت مختصر ٿو هجي ان ڪري ٻئي جي مدد ڪرڻ هر شاگرد لاءِ مشڪل آهي تہ بہ پاڻ ۾ محبت سان رهجو، ڪنھن جو بہ نقل نہ ڪجو، ان طرح جون سائينءَ ٻيون پڻ ڪافي سمجهاڻيون ڏنيون جي ٻارن ڌيان سان ٻڌيون.
هي سڀ ڇهين درجي جا ٻار هئا، سندن اسڪول جو وڏو نالو هو، اسڪول جي عمارت خوبصورت، استاد محنتي ۽ شاگردن کي اولاد جيان پيار ڪرڻ وارا تہ ٻيو عملو بہ تعاون ڪندڙ هو، جڏهن بہ مٿيان آفيسر ايندا هئا تڏهن هن اسڪول جي ڪارڪردگيءَ کي پسند ڪري سھڻا ريمارڪ لکي ويندا هئا. عام طور توڙي امتحانن ۾ اسڪول ۾ نظم و ضبط شاندار رهندو هو.
پھرين ئي پيپر ۾ اتفاق سان سيفل جي پين ۾ مس کٽي وئي سڄي تياري مڪمل ڪئي هئائن پر رات جو ڏاڏيءَ جي گهڻي بخار جي ڪري گهر ۾ ٿيندڙ پريشانيءَ سبب هو پين ۾ مس ڀرڻ يا ٻي وڌيڪ پين کڻڻ وسري ويو. پنھنجي پويان ويٺل سھيل کي چيائين تہ، ”يار تو وٽ جيڪڏهن مس هجي تہ مون کي ڏئي“. سھيل کيس ٺپ جواب ڏنو. اڳتي بئنچ تي ويٺل ڪامران پويان سُس ڦُس ٻڌي ۽ سيفل جي مايوس منھن مان ڳالھہ سمجهي هڪدم اشاري سان کين پاڻ ڏي متوجھہہ ڪري واڌو پين ڏنائين. سيفل جي منھن تي مرُڪ اچي وئي، کيس اندازو ٿيو واقعي ٻڌيءَ ۾ برڪت آهي. هُن جي نيت هميشہ سڀني لاءِ سٺي رهندي هئي، تنھن ڪري مراد بہ مليس. ويرم ئي ڪونہ گذري پيپر تہ پورو ٿي ويو پر سيفل ۽ ڪامران کي سنگت جي سڳي ۾ پوئي هڪ ڪري ويو. اتفاق سان آخري پيپر ۾ سھيل جو منھن جو پنو لھڻ شروع ٿي ويو. هڪڙو پيپر ڏکيو ٻيو هُو جاميٽري باڪس گهر ۾ نيرن ڪندي ٽيبل تي ڇڏي آيو، کيس خبر هئي تہ ت هاڻي تہ ٻين کان پوري مدد ملڻ تمام مشڪل آهي. سيفل پيپر کي پڙهندي جان جو پٺ ورائي ڏسي تہ سھيل جي اکين ۾ ڳوڙها ڏٺائين سرٻاٽن ۾ پڇيائين تہ ”ڇا ٿيو؟“ هن حقيقت آهستي سان ٻن جملن ۾ ٻڌايس. تيستائين استاد صاحب هڪل ڪئي ”ڪير نہ ڳالھائي نہ تہ ڪلاس مان ڪڍي ڇڏيندو مانس“. سيفل پنھنجي واڌو پين، پينسل، فٽ پٽي، ربڙ ۽ شاپنر آهستگيءَ سان پويان مڙي سھيل جي هٿ ۾ رکيا، سھيل کي ايئن لڳو ڄڻ ڪنھن مٿس عطر جي اوت ڪري ڇڏي هجي، سندس بت ۾ شروع ٿيل رڦڻي بيھي رهي، هٿ جي تريءَ سان ڪرندڙ لڙڪن کي اگهي هڪدم پيپر ڪرڻ شروع ٿي ويو، وچ ۾ گهڙي گهڙي سيفل ڏي شڪر گذاريءَ سان پئي ڏٺائين. اڄ کيس معلوم ٿيو تہ هو پنھنجي بخيلائيءَ جي ڪري ٻين کان ڪيترو نہ ڪٽيل هو، ساڳئي ڪلاس ۾ هوندي سندس ڪو بہ دوست ڪو نہ هو، کيس استاد ڪريم جا چيل لفظ سورنھن آنا سچ لڳي رهيا هئا تہ، ”اڪيلو تہ وڻ بہ بڇڙو آهي. اڪيلو نہ روئندي سونھي ۽ نہ ئي کلندي.” ٻہ تہ گڏجي ٻارهن ٿين ٿا. ڪنھن جي ڪم اچبو هٿ سڃ ڪبي تہ اها وڃائي ڪو نہ ڏيندي. اللھ تعاليٰ بہ انھيءَ کي پسند ڪري ٿو جي اوکي ويل سندس ٻانھن جي مدد ڪن ٿا. هن ڌيان سان پيپر پورو ڪري ڪلاس مان نڪرڻ کان پوءِ سيفل کي ڀاڪر پائي پوين رويي جي معافي گهري ۽ سندس مھرباني مڃي. سيفل کي چيائين تہ، ”ايندڙ سومر تي منھنجي سالگرھہ آهي، تون ضرور اچجانءِ“ سيفل هائوڪار ڪئي.
گهر پھچي سيفل پنھنجي اڄوڪي پيپر جي باري ۾ وڏي ڀاءُ احمد کي ٻڌائيندي هي واقعو بہ شروع کان ٻڌايو. ادا احمد خوش ٿيو ۽ کيس چيائين ”تو عظيم نيڪي ڪئي آهي جڏهن تہ سھيل ۽ تنھنجو ڪلاس جو رزلٽ ۾ نمبر تي مقابلو بہ آهي پر انھيءَ کي ناپاس ٿيڻ کان بچائڻ لاءِ هڪ وڏو قدم کنيو اٿئي، اها عظيم نيڪي آهي جنھن جو واس ڪڏهن بہ جهڪو ڪو نہ ٿيندو. اهو کٿوريءَ (خوشبو) جيان پکڙجندو ويندو آهي. دوست جي سالگرھہ لاءِ آئون توکي شاندار تحفو وٺي ڏيندس. ڏسج اڳيان هلي تنھنجو سٺو دوست ٿي ويندو. هو هوشيار ٻار آهي. منجهس جيڪي ٻہ ٽي هلڪيون ڦلڪيون خاميون آهن اهي بہ ختم ٿي وينديون.
آچر ڏينھن ادا احمد سيفل کي سرپرائيز ڏنو. هو صبح جو ئي سندس دوست لاءِ جو تحفو وٺي آيو. جو هڪ رنگين گلوب، سيفل هيڊماستر جي آفيس ۾ هڪ دفعو گلوب ميز تي ڏٺو ضرور هو پر هن کي اها خبر ڪا نہ هئي تہ انھيءَ جو استعمال ڇا آهي؟ ۽ انھيءَ مان ڪيتري معلومات ملي سگهي ٿي. خوش ٿي هڪدم ادا کي چيائين، ”ادا هيءُ تہ تمام ڪارائتو تحفو آهي. سھيل تہ منھنجو هاڻي پڪو دوست ٿي ويندو مون کي بہ سمجهايو تہ انھيءَ ۾ ڪو شھر يا ملڪ ڳولھڻو هجي تہ ڪيئن ڳولھيان؟“
احمد وراڻيس، ”ڏس! اهو تہ توهان ٻڌو هوندو تہ دنيا گول آهي تہ گلوب زمين جي گول ۽ حقيقي شڪل ظاهر ڪري ٿو. ڪاغذ جي نقشي جي بدران گلوب زمين جي شڪل کي وڌيڪ چڱيءَ طرح بيان ڪندو آهي. هن کي ڏسڻ لاءِ ڪا حد مقرر ڪونھي، تقريبن گلوب گهڻو نيري رنگ جو آهي. جو دنيا ۾ 77 سيڪڙو پاڻي آهي. نيرو رنگ پاڻيءَ جي شڪل ۾ جزيرن، دريائن، نهرن ۽ سمنڊن جي باري ۾ ٻڌائي ٿو ۽ دنيا جا سڀ ملڪ مختلف رنگن سان بيان ڪيل آهن.
”پوءِ آئون هن ۾ پاڪستان کي ڳولھيان؟“ سيفل شوق سان پڇيو، ”هُن ادا وانگر مھارت سان گهمائيندي پاڪستان، ايران، افغانستان ۽ هندستان لڀي ورتا. هن نئين ۽ وڻندڙ شيءِ کي ڏسي هو گهڻو خوش ٿيو ۽ ادا سان گڏجي انھيءَ کي سھڻي باڪس ۾ پيڪ ڪري مطمئن ٿي ويو تہ شام جو سھيل جي سالگرھہ جي مليل تحفن ۾ سندس ڏنل تحفو سڀني کان گوءِ کڻي ويندو.