صحبت پور ۽ صاحبہ
پڙهڻ جو ڪھڙو فائدو ٿيندو؟ اهو سوچي هنن ماستر وٽ پنھنجا ٻار ڪو نہ موڪليا. صاحبہ جي ماءُ قمرالنساءِ کي ايترو سو شوق ضرور هو تہ سندس نياڻي ڪجهہ نہ ڪجهہ پڙهي ۽ خط پٽ لکڻ جي قابل ٿئي يا ڪجهہ حساب ڪتاب ڪري سگهي. هڪ ڏينھن هوءَ صاحبہ کي ماستر يوسف وٽ وٺي وئي ۽ کيس چيائين تہ ”ماستر صاحب آئون چاهيان ٿي تہ توهين منھنجي ڌيءَ صاحبہ کي پڙهڻ لکڻ سيکاريو. ماستر گهٽ ڳالھائو ۽ پنھنجي ڪم سان ڪم رکڻ وارو ڪجهہ وڏيءَ عمر جو سنجيده طبيعت ماڻھو هو ايترو ئي جواب ڏنائين “ها! آئون پڙهائيندس“
صاحبہ جي ماءُ مطمئن ٿي ويئي ٻئي ڏينھن کان صاحبہ ماستر يوسف جي گهر پڙهڻ لڳي، هن پنھنجي سامان مان ڪتاب، ڪاغذ ۽ پينسلون ڪڍيون کيس لفظن جي ۽ انگن جي سڃاڻپ ڏيڻ شروع ڪيائين. ٻن سالن ۾ صاحبہ لکڻ پڙهڻ ۽ انگريزيءَ جا لفظ سڃاڻڻ لڳي کيس انساني جسم جي عضون گلن، ميون ۽ جانورن جا نالا اردو ۽ انگريزي ۾ ياد ٿي ويا. ماستر کيس ٻڌايو تہ ڪھڙا کاتا ڪھڙو ڪم ڪندا آهن؟ پوسٽ جي کاتي جو ڪھڙو ڪم آهي؟ پوليس ۽ فوج جو ڪھڙو ڪم آهي؟ انھن جي حوالي ڇاڇا ذمہ داريون آهن. اخبارون ۽ رسالا ڪھڙو ڪردار ادا ڪن ٿا. سماج ۾ ڇا وهي واپري ٿو ۽ ٻي ڪافي دنيا جي معلومات ڏنائين ان ريت صاحبہ ڪيتريون شيون پنھنجي ذهن جي خزاني ۾ محفوظ ڪري ڇڏيون. هوءَ وڌيڪ کان وڌيڪ علم حاصل ڪندي ويئي هڪ ڏينھن هن ڇا ڪيو، جو بلو رنگ کڻي ڳوٺ صحبت پور جي رئيس ڪريم بخش جو نالو سندس گهر جي ڀت تي وڏن اکرن سان لکيو ۽ گڏ سھڻا گل ٺاهيائين. ٿوريءَ دير ۾ رئيس ڪريم بخش ۽ ٻيا ماڻھو اچي اتي بيٺا رئيس تمام گهڻو خوش ٿيو هُن چيو تہ مون تہ پنھنجو نالو ايترن سھڻن اکرن ۾ لکيل پھريون دفعو ڏٺو آهي، اڄ کان صاحبہ منھنجي ڌيءَ آهي، آئون سندس هر ڳالھہ مڃيندس. اهو ڏسي ڳوٺ جا ٻيا ماڻھو بہ اچي ماستر کي منٿ ڪرڻ لڳا تہ اسان جي ٻارن کي بہ پڙهائي صحبتپور ۾ علم جي اهميت وڌڻ لڳي پوءِ هڪ وڏو واقعو ٿيو جنھن سان اهو ڳوٺ ترقي يافتہ ٿي ويو.
ٿيو ايئن، جو هڪ ڏينھن صاحبہ استاد وٽ اخبار پئي پڙهي سندس نظر خطن جي ڀاڱي واري صفحن تي ويئي هن استاد کان پڇيو جنھن کيس ٻڌايو تہ اخبار جو اهو صفحو خاص خطن لاءِ آهي، جنھن ۾ ماڻھو پنھنجا مسئلا يا ملڪ جا مسئلا لکي اخبار معرفت دنيا کي ۽ وس وارن کي ڄاڻائيندا آهن ۽ ڪڏهن ڪڏهن انھن جو خوب اثر ٿيندو آهي ۽ مسئلا حل بہ ٿي ويندا آهن. صاحبہ سوچيو تہ پوءِ ڇو نہ آئون خط لکي پنھنجي ڳوٺ جا مسئلا اخبار ۾ شايع ڪرايان اهو پڪو خيال ڪري هن وڏي وزير جي نالي خط لکيو، جنھن ۾ اها آگاهي ڏنائين تہ هن ترقي يافتہ دور ۾ بہ صحبتپور جا ماڻھو انتھائي تڪليف واري حياتي گذاري رهيا آهن. ڪا بہ زندگيءَ جي بنيادي ضرورت هن ڳوٺ ۾ ميسر ڪونھي. اهو خط تفصيل سان لکي لفافي ۾ وجهي هوءَ پنھنجي ماءُ سان گڏ رئيس ڪريم بخش جي گهر پھتي کيس عرض ڪيائين تہ، ”توهان مون کي پنھنجي ڌيءَ برابر ڪوٺيو آهي. منھنجو فقط هڪ ڪم ڪريو هن لفافي تي ٽڪلي لڳائي ڪنھن ويجهي شھر جي پوسٽ آفيس ۾ پوسٽ ماستر جي حوالي ڪري اچو تہ هو جيئن ان کي پوسٽ ڪري“. رئيس ڪريم بخش ان ريت ڪيو جيئن صاحبہ کيس چيو هو ۽ خط اختياريءَ وارن تائين پھچي ويو.
پندرهن ڏينھن کانپوءِ هڪ جيپ هن ڳوٺ ۾ داخل ٿي جنھن ۾ چار شخص اخبار وارن جي معرفت وزيراعليٰ هائوس مان آيا هئا ۽ صاحبہ لاءِ گلدستا ۽ شھر مان آندل تحفا کيس ڏنائون سڄو ڳوٺ سندن گهر اچي مڙيو هنن پوري ڳوٺ جو تفصيلي دورو ڪيو. تصويرون ڪڍيون ۽ ويندي مھل خوشخبري ڏيئي ويا تہ جلد ئي توهان صحبت پور جو نقشو بدليل ڏسندا ۽ رئيس کي بہ پاڻ سان شھر وٺي ويا تہ جيئن کيس اخبار جي اها آفيس ڏيکارين ۽ ٻن ڏينھن ۾ صاحبہ جو وڏو انٽرويو تصوير سان ڇپيو ۽ ڳوٺ وارن جا فوٽو ۽ مسئلا هن سروي ۾ ڇپيا جنھن جون رئيس ڪريم کوڙ ساريون ڪاپيون کڻي آيو اچي ڳوٺ واسين کي ڏنائين هاڻي تہ هن ڳوٺ جي حالتن جي خبر سڄي ملڪ ۾ مشھور ٿي وئي، حڪومت هڪدم ترقيءَ جا اعلان ڪيا، اسڪول، پوسٽ آفيس، اسپتال، روڊ ۽ رستا منظور ٿي ويا، ٻن مھينن ۾ ڪم شروع ٿي ويو. لائيٽ جا ٿنڀا بہ لڳڻ لڳا تہ گئس ۽ پاڻيءَ جون لائينون بہ روڊن جي ٺهڻ سان گڏ ڇڪيون ويون. صاحبہ جي ماءُ جا تاحيات ماهانہ پئسا مقرر ٿيا ۽ صاحبہ کي حُسن ڪارڪردگيءَ جي شيلڊ حڪومت طرفان عطا ڪئي وئي. حڪومت جي نگرانيءَ ۾ هن ذهين ۽ هوشيار نينگريءَ جي اعليٰ تعليم جو بندوبست پڻ ڪيو ويو.