وڻ بچايو، وڻ لڳايو
هيءُ بزرگ پکين جي چوڳي لاءِ ٿالھيءَ ۾ ٻاجهر جا داڻا وجهي رکندو هو. وڻن تي پکين جي خوبصورت آوازن جي گونجارن ۽ ويجهو موجود ٻنيءَ مان سرنھن جي خوشبو اهڙو تہ سندر ماحول پيدا ٿي ڪيو جو اڪثر ڪيترائي سوارين وارا سواريءَ کي بيھاري هن قدرتي ڇانوَ ۾ ايئر ڪنڊيشنڊ جھڙي ٿڌيءَ هوا جھڙو مزو ماڻي خوش ٿيندا هئا. سندن سرير جو سڄو سور ۽ ٿڪ لھي ويندو هو. ويرم کن ترسي وري اڳيان سفر کي ڪاهيندا هئا. ڪيترائي دفعا انھيءَ پوڙهي کي ماڻھن پئسن ڏيڻ جي ڪوشش ڪئي هوندي تہ هُو تيئن کين مُرڪي جواب ۾ ٿڌو پاڻي پياري روانو ڪندو هو سندس اهو ئي چوڻ هو تہ، ”مون کي ڪو بہ پئسو پنجڙ نہ پر توهان جون دُعائون ٿيون گهرجن“.
ڪا خبر ڪونہ هئي تہ هُو ڪٿي جو هو ۽ ڪٿان آيو هو؟ سندس ڪل ڪائنات اهو وڻ ۽ هنڌ کٽولو هئا.
هڪ ڏينھن حڪومت جا سرڪاري داروغا اُتي آيا انھن انھيءَ علائقي جون ماپون ورتيون، جن ماپن جي وچ ۾ اهو بڙ جو وڻ پڻ پئي آيو.
پوڙهو الياس پڇڻ لڳو، ”اها ماپ ڇو پيا وٺو؟“ هنن ورندي ڏني تہ، ”هتان روڊ ٿو نڪري وڏو روڊ شھر وڃڻ لاءِ ٺهندو ۽ هيءُ وڻ بہ ڪٽيو ويندو“ جڏهن هفتي کانپوءِ اهو ڇانو ڀريو پراڻو بڙ ڪٽيو ويو تڏهن ماڻھن پڻ چاچي الياس سان گڏ اعتراض ڪيا ۽ احتجاج ڪندي نعرا هنيا تہ، ”مري وينداسين، بَڙَ کي وڍجڻ ڪونہ ڏينداسين“ ”وڻن سان دوستي نڀايو، ”بڙ کي بچايو“ ”بڙ کي بچايو“ پر ويچارن ڳوٺاڻن جا نعرا نعرا ئي رهجي ويا. پاسي کان ٻيا وڻ بہ ڪٽيا ويا بڙ جي وڻ جو ٿڙ جيئن ئي زمين تي ڪريو چاچي الياس مان ڄڻ ساھہ نڪري ويو. سندس کٽ جي سيرانديءَ پيل مَٽَ کي بہ کڻڻ جي ڪنھن کي توفيق نہ ٿي اهو بہ ڀورا ڀورا ٿي ويو هُو کٽڙي سوري جيئن پرڀرو ويٺو هو تيئن اتي ئي وسامي ڍير ٿي ويو. کيس ڳوٺ جي حڪيمن ڏي کڻي ويا پر چاچو دماغي شاڪ ۾ رهي چند ڏينھن ۾ راھہ رباني وٺي ويو.
ٻہ ٽي ڏينھن انھيءَ وڻ ۽ چاچي جو تذڪرو هليو. پوءِ جيئن ئي پڪو روڊ ٺهيو ماڻھن جي آمد و رفت وڌي سڀ مشغولين ۾ اچي ويا ۽ اهو روڊ پوءِ شھر ڏي ويندڙ وڏي روڊ سان ملايو ويو. آئون انھن ڏينھن ۾ اسڪول ۾ پڙهندو هئس. اسڪول کان پوءِ جيئن ئي ڪاليج ۾داخلا ٿي تہ اسين شھر هليا وياسين پر ٻڌوسين تہ حڪومت هاڻي انھيءَ دريا مٿي هڪ مضبوط پل پئي ٺاهي جنھن سان اهو ڳوٺ تہ شھر ۾ تبديل ٿيڻو هو پر انھيءَ پل لاءِ پڻ ڪيتري ئي وڻن کي قربان ڪيو ويو وڻن جي ڊگهين قطارن کي ڪٽي پوءِ اها پل ٺاهي وئي.
تعليم حاصل ڪرڻ کانپوءِ مون کي سعودي عرب ۾ نوڪري ملي وئي. اُتان موڪلن ۾ اچڻ ٿيو تہ پنھنجي اباڻي ڳوٺ ويس جتي آئون تہ اهو علائقو ئي سڃاڻي ڪونہ سگهيس. الائي ڪيترائي پڪا گهر ۽ بنگلا هتي جڙي راس ٿيا هئا. بجلي بہ موجود هئي تہ ٻيون پڻ شھرن واريون سڀ سھولتون هيون منھنجي حيرت ڏسي ننڍو ڀاءُ چوڻ لڳو، ”ادا هيءَ زمين هاڻي سون جي اگهہ ۾ پئي وڪجي هتي هائوسنگ اسڪيمون اچي ويون آهن پاڻ کي بہ گهر ۽ ٻنيءَ جو وڏو پئسو ملي سگهي ٿو“ ان ريت اسان پنھنجا ٽيھہ ايڪڙ ٻني ۽ گهر وڪڻي شھر ۾ وڏو گهر سٺي هنڌ تي ورتو ۽ شھر کان ٿورو پري ڪارخانو لڳايو.
مون جتي ڪارخانو لڳايو اُتي بہ وڻن جون قطارون هيون پر مجبور اهي وڍڻا پيا جو فيڪٽري ٿوريءَ جڳھہ ۾ تہ ٺهي نٿي سگهي. جڏهن اهي وڻن جون قطارون ڪٽجڻ لاءِ واڍن آريون هلائڻ شروع ڪيون سڀني وڻن تي ويٺل پکين ۽ انھن جي آکيرن ۾ ڦڙ ڦوٽ مچي وئي. مون کي ڏک بہ ڏاڍو ٿيو منھنجي اکين اڳيان اهو منھنجي ننڍپڻ جو منظر گهمي ويو، جڏهن روڊ ٺاهڻ لاءِ بڙ جي وڻ ۽ ٻين وڻن کي ڪٽيو ويو هو.
ڪيترن وڻن مان آکيرا ڪريا جهرڪين، ڪبوترن ۽ ٻين پکين جا ٻچا دانھون ڪوڪون ڪندا رهيا پر هاڻي ڪجهہ بہ ڪري نٿي سگهياسين، اهڙيءَ ريت ڪارخانو ٺهي راس ٿيو ۽ ڪم شروع ٿيو آهستي آهستي آئون ڪافي مالدار ٿي ويس پر جڏهن بہ ڪو پکين جو آواز ٻڌندو هئس مون کي اهي وڻ اَوَس ياد ايندا هئا.
هڪ ڏينھن آفيس ۾ ويٺل هئس هڪ شخص عارف نالي اچي مليو ڪپڙي لٽي ۾ تہ ٺيڪ ٺاڪ هو. مون کان ڏھہ رپيا گهريائين مون کي کِلَ آئي. چيومانس ”تون ماڊرن فقيرن آهين اهو بہ نئون گهرڻ جو انداز آهي“ عارف هڪدم چيو، ”سر آئون فقير ناهيان ڏهن رپين جو سوال آهي“ ٿوري سوال جواب کانپوءِ مون بحث ڪرڻ مناسب ڪونہ سمجهيو کيس ڏھہ رپيا ڏيئي ڇڏيا هن وڃڻ مھل ٻہ جملا چيا. ”توهان جا اهي ڏھہ رپيا ضايع ڪونہ ٿيندا هڪ ڏينھن انھيءَ جو اجورو توهانکي هن ئي دنيا ۾ ملندو“.
مون کي خبر هئي تہ فقير اهڙيون دُعائون اڪثر ڏيندا آهن ڪا اهميت ڪونہ ڏنم، فائل تي نِوڙي پنھنجو آفيس جو ڪم ڪرڻ شروع ٿي ويس. هو ٻئي سال ۽ پوءِ ٽي سال بہ ساڳين ڏينھن ۾ آيو ۽ ساڳيوئي ڏهن روپين جو سوال مون کيس ڪڍي هڪ سئو رپيا ڏنا هُو نہ کڻي مون کيس پنج سئو جو نوٽ ڏنو تہ کڻي ۽ منھنجي جند ڇڏي منھنجو وقت برباد نہ ٿئي پر هن جي ساڳي ڳالھہ هئي”ڏھہ رپيا“
چار سالن کانپوءِ عارف وري آيو تڏهن هُو عمر جو ڪجهہ وڏو پئي لڳو مون اڳواٽ ئي ڏھہ رپيا ڪڍي ميز تي رکيا پر هُن ڳالھہ ئي ٻي ڪئي. چيائين” سائين! اڄ آئون توهان کي ڪجهہ ڏيڻ آيو آهيان“ ايئن چئي هڪ آلبم ڪڍيائين جنھن ۾ موجود فوٽو مختلف وڻن جا هئا. هن هڪ تصوير تي هٿ رکي چيو، ” هيءُ وڻ توهان جا آهن جي ميوو پڻ ڏين پيا. ڇا توهان اهو ميوو وڪڻڻ پسند ڪندا“.
آئون حيران ٿي ويس انھن وڻن جي ٿڙ تي منھنجو نالو پڻ اُڪريل هو. ”منھنجا اهي وڻ ڪيئن ٿي سگهن ٿا؟“ عارف سڄي ڳالھہ سمجهائي تہ هُو فطرت جي حسن جو ديوانو آهي. کيس وڻن ۽ ٻوٽن سان تمام گهڻو پيار آهي. هن سائنس پڙهيل کي خبر آهي تہ هڪ وڻ چار انسانن کي زنده رهڻ جي آڪسيجن مھيا ڪري ٿو ان ڪري هُو هڪ مھم تحت آس پاس وڻ لڳائيندو آهي جي ڇانو بہ ڏيندا آهن تہ ميوو پڻ، عارف ماڻھن ۾ وڻن پوکڻ جو شعور پيدا ڪرڻ لاءِ انھن کان ڏھہ ڏھہ رپيا کڻي انھن جي ئي پئسن مان وڻ لڳائي پاسي جي نھر مان انھن کي پاڻي پڻ ڏياريندو آهي، پنھنجي خرچ تي هڪ ماڻھو بہ رکيو اٿس.
هن جو مشن آهي تہ ”وڻ بچايو، وڻ لڳايو“. مون کي هن نوجوان جي محنت ۽ همٿ کي داد ڏيڻو پيو وڌيڪ پئسا ڏنا مانس تہ گهڻا وڻ لڳائي ۽ انھن مان غريبن جي مدد ڪري اهو اسان جو جاري رهندڙ صدقو ڪڏهن بہ بند نہ ٿئي.
***