شخصيتون ۽ خاڪا

ٻَري جن ٻاري (اسحاق مڱريي جي وڇوڙي تي مضمون ۽ تعزيتي نوٽ)

إسحاق مڱريو دؤرِ حاضر جو ھڪ بھادر، بيباڪ ۽ همعصرن ۾ نشانبر صحافي ھيو جنھن ڪمھلو اسان کان موڪلاڻي ڪئي. ھي ڪتاب اسحاق مڱريي جي شخصيت، صحافتي خدمتن ۽ وڇوڙي تي مختلف اھل قلم دوستن جي لکيل مضمونن، تعزيتي نوٽس، سندس وفات تي شايع ٿيندڙ رپورٽن ۽ تعزيتي تاثراتن تي مشتمل آھي.

Title Cover of book Bbari Jin Bbaari

سنڌ ايڪسپريس جي رپورٽ

حيدرآباد (اسٽاف رپورٽر) سنڌ جي صحافين سياسي سماجي اڳواثن چيو آهي تہ اسحاق مڱريو سنڌ صحافي جو يگانو منفرد ڪردار هو. جنھن جو خال ڀرڻ مشڪل آهي. هن عام ماڻھن ۽ هنرمندن لاءِ صحافت ڪئي. اهڙو اظھار سنڌ جي بھادر، جاکوڙي ارڏي صحافي اسحاق مڱريي جي ياد ۾ آرٽس ڪُائونسل آف حيدرآباد طرفان حيدرآباد پريس ڪلب ۾ ڪوٺايل مڃتا ميڙاڪي ۾ ڪيو. ان موقعي تي آرٽس ڪائونسل آف حيدرآباد جي روح روان اسحاق سميجو چيو تہ صحافت روايتي فريم مان نڪري چڪي آهي. جنھن ۾ مشڪوڪ ماڻھو اچي رهيا آهن. ڪردارن جي زوال واري زماني ۾ اسحاق مڱريي جو ڪردار زندہ رهڻو آهي. اسحاق مڱريي جي ڪلھي تي سدائين گودڙي ڏٺيسين، تحقيقاتي جرنلزم ۾ اسحاق جو نالو پھرين نمبر تي شامل هوندو، زندگي اسحاق وانگر جيئجي. هو مس فٽ ماڻھو هو. فٽ ماڻھو هجي ها تہ حيدرآباد پريس ڪلب جا 100 صحافي اڄ ميڙاڪي ۾ ضرور هجن ها. نامياري قانوندان ماما يوسف لغاريءَ ڳالھائيندي چيو تہ ڪنور پڳت رام جي ڪيس تي بہ اسحاق وڃي ريورٽنگ ڪئي. هن انسانن سان پيار ڪيو. اسحاق مڱريو صحافيءَ سان گڏ هڪ سچو سياسي ڪارڪن هو. دانشور جامي چانڊيو چيو تہ اسحاق مڱريو منفرد ۽ يگانو ماڻھو هو. هن سان 92ع ۾ ملاقات ٿي. معصوم سانگهڙائي، الھورايو بھڻ معرفت ملاقات ٿيندي هئي. جتي فريد الدين جو پروگرام بہ رکيو هو. اسحاق مڱريو ارڏو بھادر ماڻھو هو. سادن معاملن ۾ سادو ۽ ڏکين ڳالھين ۾ ڏکيو هو. هو راءِ ڏيڻ ۾ حجاب نہ ڪندو هو. اسحاق مڱريي کي ٽن ڏهاڪن ۾ جدا حيثيت مليل هئي. سينئر صحافي مھيش ڪمار چيو تہ اسحاق مڱريي جو وڇوڙو سنڌي صحافت لاءِ وڏو نقصان آهي. اسحاق جو وڇوڙو تحقيقي صحافت جو وڇوڙو آهي. ڇاڪاڻ تہ اسحاق مڱريو همشه تحقيقي صحافت ڪئي. سنڌي ادبي سنگت جي مرڪزي جنرل سيڪريٽري نور چاڪراڻيءَ چيو تہ اسحاق مڱريي جي خبرن جو انداز پنھنجو هو. اسحاق ڪچھرين مان خبرون کوٽيندو هو. اسحاق خبر جي تصديق لاءِ هڪ ماڻھو تي نہ ڀاڙيندو هو. هو هر ماڻھو کان معلومات‏ وٺي اسٽوري ڪندو هو. اسحاق مڱريي جي پٽ صالح مڱريو چيو تہ اسحاق مڱريي جنھن خاندان ۾ جنم ورتو ان ۾ حر تحريڪ جا وڏا ڪردار هئا. بخش فقير وڏو ڪردار هو. اسان جي خاندان جا مرد ۽ عورتون لوڙهن ۾ قيد ٿيا. آخر تائين اسحاق ان فقيري رنگ ۾ رهيو. هن چيو تہ بابا جي ڪڏهن 50 هزار پگهار نہ ٿي. سينئر صحافي لالا رحمان سمون چيو تہ 80 ۽ 90 واري ڏھاڪي ۾ ملڪ ۽ سنڌ ۾ کاٻي ڌر عالمي تضادن جيڪري بحران جو شڪار ٿي تہ ان کاٻي ڌر جي ماڻھن صحافت اختيار ڪئي. اهي ماڻھو هاڻ ٿورڙا بچيا آهن. هي ماڻھن جو پورهيو رهندو. صحافت ۾ ڪجهہ سالن جي فرق سان سڀ دوست شامل ٿياسين. هن چيو تہ اسان يونيورسٽيءَ ۾ پڙهندي ڪڏهن نوڪري نہ ورتي. حقي سياسي پارٽين کان وڌيڪ صحافين ناڻي ۽ پاڻيءَ جي مامرن تي وڌيڪ لکي اهي موضوع عوام کي سمجهايا. هن چيو تہ سنڌ ۾ سياست ۽ صحافت ٻئي الڳ الڳ شيون آهن. اڄڪلھہ سنڌي صحافت ڪنھن بہ پڙهيل ماڻھوءَ لاءِ ڪيريئر نٿي ٿي سگهي. اخبارن جا مالڪ بکيا آهن. هنن جي بک ختم نٿي ٿئي. سنڌي ميڊيا هائوسز صحافت جا ادارا نہ ٿي سگهيا آهن. اخباري مالڪن ايڊيٽر جي اداري کي ختم ڪري ڇڏيو آهي. هاڻ ناڪارہ ماڻھو صحافت ۾داخل ٿي رهيا آهن. اسحاق مڱريو تحتيقاتي صحافت ڪئي. هاڻ نعريباز صحافت ٿي رھي آهي. سليمان جي ابڙو سافڪو سربراھہ چيو تہ اسحاق مڱريوِ سنڌ جي سامونڊي پٽيءَ کي بھترين رپورٽ ڪيو. سانگهڙ جا مسئلا رپورٽ ڪيا. ارباب رحيم جي وڏي وزارت دوران تشدد ڪري فشر فوڪ فورم جي سربراھہ محمد علي شاھہ کي گرفتاري ڪيو ويو، جنھن جي آزاديءَ لاءِ اسحاق مڱريو سربراهيءَ وارو ڪردار ادا ڪيو هو. ايس يو پي اڳواڻ روشن ٻرڙو چيو تہ اسحاق مڱريو وڪاڻو ڪونہ هو. هن جي صحافت حقيقت تي ٻڌل هئي. هن جهر جهنگ وڃي عوامي مسئلا ۽ ماحولياتي مسئلا رپورٽ ڪيا. سينئر صحافي اقبال ملاح چيو تہ زرعي دوائن ۽ زرعي ڀاڻ جي مسئلن کي اسحاق صاحب رپورٽ ڪيو. اسحاق مڱريو محنت ۽ پورهئي سان صحافتي ڪم ڪندڙ هو. اسحاق مڱريو طاقت جي خلاف صحافت ڪئي ۽ هيڻن لاءِ صحافت ڪئي. اسحاق مڱريو هاري ۽ مزدور جو صحافي هو. اسحاق مڱريي جي ساٿياڻي فھميدہ جروار چيو تہ اسحاق مڱريي جي سدائين سالگره ملھائي آهي. هن جي وڇوڙي تي ڏک ٿيو آهي. هن جو چوڻ هو تہ اسحاق مڱريو چوندو هو تہ سنڌ جو وڏي ۾ وڏو مسئلو پيار جي شادين ۾ رڪاوٽ ۽ خودڪشيون آهن. اسحاق مڱريو پيدائشي انٿراپالاجسٽ هو، ماڻھن جي باري ۾ ڄاڻڻ جو شوق هئس. غربت ۽ مفلسي کي هن مھڻو نہ سمجهو. سنڌ اخبار جي ايڊيٽر مھيش ڪمار چيو تہ آئون اسحاق سان سنڌ گهميس. سائين مونکي ڪمار چوندو هو. اسان جو سائين اسحاق سان خانداني تعلق رهيو. هو منھنجي گهر جي هر ڀاتيءَ جو دوست هو. بنگلاديش گڏ وياسين. ڪوئيٽا ۾ سنڌي صحافين مان وڏي سڃاڻپ اسحاق مڱريو هو. اسحاق مڱريي جي دوستيءَ جو حلقو وسيع هو. هو پنھنجي پگهار حصا ڪري گهر ڀاتين ۾ ورهائيندو هو. اديب تاج جويو چيو تہ سانگهڙ ۾ بادل ٿري ۽ اسحاق مڱريي جو نالو وٺڻ سان وڏڌڻي پريشان ٿي ويندا هئا. اسحاق جو ڦلم مضبوط هٿيار هو. هو عامِ سواريءَ ۾ سفر ڪندڙ منفرد صحافي هو. عوامي ورڪرز پارٽيءَ جي اڳواڻ مير حسن سريوال چيو تہ اسحاق مڱريو پنھنجي استاد مير محمد سومرو معرفت ادب ۽ صحافت ۾ آيو. معصوم سانگهڙائيءَ جو گهاٽو دوست هو. سينئر صحافي نياز پنھور چيو تہ اسحاق مڱريو ڪاوش کان اڳ ۾ پاڻ مڃرائي چڪو هو. اسحاق مڱريو هڪ سياسي ڪيڊر مان آيل ماڻھو هو. پروفيسر امر لغاريءَ چيو تہ اسحاق مڱريي نوجوانن کي صحافت ۽ ادب ڏانھن آندو. اسحاق مڱريو چوٽياريون ڊيم جي فيلڊ اسٽيڊيءَ لاءِ بہ مقرر ٿيو. نوجوان صحافي راشد لغاريءَ چيو تہ اسحاق مڱريو عوام جي صحافت ڪئي. هو مٽيءَ سان جڙيل صحافي هو. هن جا ڪردار پنھنجا هوندا هئا. هو خبر جي معاملي ۾ ڪڏهن بہ ڪمپرومائيز نہ ڪندو هو. نوجوان صحافي اشفاق لغاريءَ چيو تہ اسحاق رپورٽنگ دوران گهڻو ڀوڳيو بہ هو. هو صحافت جي ڪري تعلقات جو قائل نہ هو. هر صورت ۾ خبر ڏيندو هو. اسحاق بلڊ ڪينسر دوران بہ مرڪي رهيو هو.

(24 جون 2024ع جي شماري ۾ شايع ٿي)