عوامي آواز جي رپورٽ

حيدرآباد (رپورٽر) سنڌ جي صحافين ۽ سياسي سماجي اڳواڻن چيو آهي تہ اسحاق مڱريو سنڌ جي صحافت جو يگانو ڪردار هو، جنھن جو خال ڀرڻ مشڪل آهي، هن عام ماڻھن، ماحوليات، جهنگلي جيوت ۽ هنرمندن لاءِ صحافت ڪئي. اهڙو اظھار سنڌ جي جاکوڙي صحافي اسحاق مڱريي جي ياد ۾ آرٽس ڪائونسل آف حيدرآباد طرفان حيدرآباد پريس ڪلب ۾ ڪوٺايل مڃتا ميڙاڪي ۾ ڪيو ويو. ان موقعي تي نامياري قانوندان يوسف لغاري چيو تہ اسحاق مڱريي انسانن سان پيار ڪيو. اسحاق مڱريو صحافيءَ سان گڏ هڪ سچو سياسي ڪارڪن هو. اسحاق مڱريو صوفي منش صحافي هو. هو آزاد صحافت جو قائل هو، ٽوڙهي ڦاٽڪ ۽ توهين مذهب جي ڪيسن تي ڪچھري ڪندو هو ۽ وڏو مواد رکندڙ هو. اسحاق مڱريي جو وڏو ڪردار هو شايد اسان نڀائي سگهون. هو وڏو خوددار هو. هن جو قرض نٿا لاهي سگهون. هن چيو تہ صحافي هن جي خودداريءَ مان سبق حاصل ڪن. ليکڪ جامي چانڊيو چيو تہ اسحاق مڱريو منفرد ۽ يگانو ماڻھو هو. هن سان 92ع ۾ ملاقات ٿي. اسحاق مڱريو ارڏو بھادر ماڻھو هو، سادن معاملن ۾ سادو ۽ ڏکين ڳالھين ۾ ڏکيو هو. هو راءِ ڏيڻ ۾ حجاب نہ ڪندو هو. هو هڪ ڪنھن اسٽوريءَ ۾ گهربل پورهيو مڪمل ڪندو هو. آرٽ ڪائونسل آف حيدرآباد جي سربراھہ اسحاق سميجو چيو تہ صحافت روايتي فريم مان نڪري چڪي آهي، جنھن ۾ مشڪوڪ ماڻھو اچي رهيا آهن، ڪردار جي زوال واري زماني ۾ اسحاق مڱريي جو ڪردار زندہ رهڻو آهي. اسحاق مڱريي جي ڪلھي تي سدائين گودڙي ڏٺيسين. تحقيقاتي صحافت ۾ اسحاق جو نالو پھرين نمبر تي شامل هوندو. هن جي دور ۾ ٻين صحافين جي لفاظي گهڻي هئي، اسحاق مڱريي جي لکڻين ۾ معلومات هوندي هئي. اڄڪلھہ صحافي پٺيان 20 گاڏيون کڻي هلن ٿا، هو عام ماڻھن ۽ مظلومن جو صحافي هو. سينيئر صحافي لالا رحمان سمون چيو تہ اڄڪلھہ سنڌي صحافت پڙهيل ماڻھن لاءِ ڪيريئر نہ پئي ٿي سگهي. سنڌي ميڊيا جا ادارا ڪڏهن بہ ادارا نہ ٿي سگهيا آهن، هاڻ ناڪارہ ماڻھو صحافت ۾ ڀرتي ٿي رهيا آهن، ايڊيٽر جو ادارو ختم ٿي ويو آهي، اسحاق مڱريو تحقيقاتي صحافت ڪئي. هاڻ نعريبازيءَ واري صحافت ٿي رهي آهي. سينيئر صحافي اقبال ملاح چيو تہ زرعي دوائن ۽ زرعي ڀاڻ جي مسئلن کي اسحاق مڱريي منفرد انداز ۾ رپورٽ ڪيو ۽ عوام کي حقيقتن کان آگاھہ ڪيو. اسحاق مڱريو محنت ۽ پورھئي سان صحافتي ڪم ڪندڙ ھو. اسحاق مڱريو ڏاڍ جي خلاف ۽ ھيڻن لاءِ صحافت ڪئي. اسحاق مڱريو ھاري ۽ مزدور جو صحافي ھو. سينيئر صحافي مھيش ڪمار چيو تہ اسحاق مڱريي جو وڇوڙو سنڌي صحافت لاءِ وڏو نقصان آهي، اسحاق جو وڇوڙو تحقيقي صحافت جو وڇوڙو آهي. سنڌي ادبي سنگت جي مرڪزي جنرل سيڪريٽري نور چاڪراڻيءَ چيو تہ اسحاق مڱريي جي خبرن جو انداز پنھنجو هو. اسحاق مڱريي جي پٽ صالح مڱريو چيو تہ اسان جي خاندان ۾ حر تحريڪ جا وڏا ڪردار هئا، بخش فقير وڏو ڪردار هو، اسان جي خاندان جا مرد ۽ عورتون لوڙهن ۾ قيد ٿيون، بابا آخر تائين ان فقيري رنگ ۾ رهيو. هن چيو تہ بابا جي ڪڏهن 50 هزار پگهار نہ ٿي، بابا ڪڏهن بہ پئسن جي لاءِ نہ لکندو هو، هو آدرشي ۽ خوددار ماڻھو هو. سماجي اڳواڻ سليمان جي ابڙو چيو تہ اسحاق مڱريو سنڌ جي سامونڊي پٽيءَ کي بھترين رپورٽ ڪيو، هن سانگهڙ جا مسئلا رپورٽ ڪيا. ايس يو پي اڳواڻ روشن ٻرڙو چيو تہ اسحاق مڱريو صحافت کي ڪاروبار ۽ مفاد پورا ڪرڻ جو ذريعو نہ بڻايو. ھن جي صحافت حقيقتن تي ٻڌل ھئي. ھن جهر جهنگ وڃي عوامي مسئلا ۽ ماحولياتي مسئلا رپورٽ ڪيا. نامياري اديب تاج جويو چيو تہ سانگهڙ ۾ بادل ٿري ۽ اسحاق مڱريي جو نالو وٺڻ سان وڏڌڻي پريشان ٿي ويندا هئا. عوامي ورڪرز پارٽيءَ جي اڳواڻ مير حسن سريوال چيو تہ اسحاق مڱريو پنھنجي استاد مير محمد سومرو معرفت ادب ۽ صحافت ۾ آيو. معصوم سانگهڙائيءَ جو گهاٽو دوست هو. سينيئر صحافي نياز پنھور چيو تہ اسحاق مڱريو ڪاوش کان اڳ ۾ پاڻ مڃرائي چڪو هو، اسحاق مڱريو هڪ سياسي ڪيڊر مان آيل ماڻھو هو، اسحاق ڪيترن شعبن جي رپورٽنگ ڪندو هو. چاهي ها تہ بليڪ ميلنگ ڪري وڏي دولت ٺاهي سگهي ها، پر هن ائين نہ ڪيو. هو غربت ۾ رهندي اخبارون بدلائيندي بہ ڳاٽ اوچي سان رهيو. اسحاق مڱريو. اي جي چانڊيو. عطا راڄڙ پنھنجي پٺيان ڪي ڪروڙ نہ ڇڏيا آهن. پروفيسر امر لغاريءَ چيو تہ اسحاق مڱريي نوجوانن کي صحافت ۽ ادب ڏانھن آندو. فھميده جروار چيو تہ اسحاق مڱريو پيدائشي انٿراپالاجسٽ ھو، ماڻھن جي باري ۾ ڄاڻڻ جو شوق ھئس. غربت ۽ مفلسيءَ کي ھن مھڻو نہ سمجهيو. هو ھمٿ وارو ھو. نوجوان صحافي راشد لغاري چيو تہ اسحاق مڱريو عوام جي صحافت ڪئي. هو مٽيءَ سان جڙيل صحافي هو. اشفاق لغاري چيو تہ اسحاق مڱريو رپورٽنگ دوران گهڻو ڀوڳيو بہ هو.

(24 جون 2024ع جي شماري ۾ شايع ٿي)

شخصيتون ۽ خاڪا

ٻَري جن ٻاري (اسحاق مڱريي جي وڇوڙي تي مضمون ۽ تعزيتي نوٽ)