حفيظ قريشي (جونيئر)
[/b]
پيارا علي محمد شاهه لڪياري!
جيئي ڌرتي ماءُ، جيئي سنڌ:
دوست توهان جو خط مليو، ڄڻ روشني ملي، بي ڪران محبت ملي، زندگي کي نئون روح مليو. پيارا ڀاءُ! اوهان جو خط مونکي. 81/1/27 تي شام ڌاري مليو. جڏهن ڳوٺان گهر پهتس ته مليو.مون ڀانيو هڪ ٻيو دوست جو نوڪري سانگي ٻاهر ويل آهي ان جو هوندو، سو خط کولي پڙهڻ شروع ڪيم، تمهيد پڙهي نالي جي ڳولا شروع ڪيم، منفرد جاءِ تي ٻئي صفحي تي نالو عدم موجود هو. نظر جي سرگرداني بعد خط کي ابتو ڪيم، غلط جاءِ تي ”Wrang side“ تي اوهانجو پيارو نالو ڪنهن ڪاري ٻاٽ اونداهي ۾ ٽمڪندڙ ٽانڊاڻي جيان جرڪندو، چمڪندو نظر آيو. مون فرطِ عقيدت سان نالي کي پيار ڪيو (سيد هجڻ جي حيثيت ۾ نه ساٿي هجڻ جي حيثيت ۾) وري نفس مضمون پڙهڻ شروع ڪيم، تان جو پڄاڻي ڪيم. کولين واري معلومات تمام وڻي. باقي لپ لپ لوڻ جي گلاب جي ٻوٽن جي پاڙن ۾ وجهڻ واري ڳالهه ڏک ڏياريندڙ آهي.
گلاب جي گل جي باري ۾ مولوين جي تحقيقات (جديد سائنسي) مطابق وڻن جو هي قسم جنهن کي گلاب چوندا آهن نبي سائين جن جي پگهر مبارڪ مان پيدا ٿيا آهن. وڌيڪ ٻڌائيندا، سائين محترم عبدالواحد آريسرصاحب! هي سوال ڪونهين تنهنڪري سوال وارو نشان؟ ڪونه ڏنو اٿم، لوڻ ۽ سندس طبعي ۽ ڪيميائي خاصيت جي باري ۾ انسان ذات لاءِ عربي يوناني، لقاني، ايراني ۽ ملتاني حڪيمن جا ڪتاب چڱي چوکي معلومات فراهم ڪن ٿا، بنيادي طرح سڀني جي ڳالهين ۾ هڪجهڙائپ اِها آهي ته لوڻ زهر مار آهي. هن جو استعمال انسان ذات لاءِ تمام ضروري قرار ڏنو ويو آهي. وڏڙا ڳالهه ڪندا آهن ”زهر زهر کي ماريندو آهي“ سو سمجهه ۾ آيو ته لوڻ پاڻ به هڪ طرح جو زهر آهي. انگريزي ۾ ”Na Nad“ سوڊيم (d) ڪلورين سوڊيم ڌاتو آهي. ڊي گيس آهي Na سوڊيم پاڻي ٻرندي آهي ڊي ڪلورين پاڻي کي صاف ڪندا آهي.
چو مرا ته دلر وهي تو صفا،
که شبيه صاف صوفي به بيني خدا.
خير، مختصر ڳالهه حڪيم اي زيڊ قريشي لوڻ بابت ذاتي مشاهدا قلم بند ڪيا آهن بادشاهه پير، مير، حضرات بقدر ضرورت ماڻهن کي کارائي نمڪ حلال بنائيندا آهن. هي طريقو جيتري قدر فائده مند آهي، اوترو وڌ نقصان ڪار، هن طريقي ۾ لوڻ ”نمڪ حلال“ چالاڪي سان کاڌي وسيلي ماڻهن جي رت ۾ شامل ڪيو ويندو آهي. ماني کارائڻ سان گڏ انهي وقت ميرن، پيرن ۽ وڏيرن جا پادر ماڻهن مٿان اگهاڙي ترار جيان اُڀا هوندا آهن. هن حالتن ۾ (کائڻ ۽ کارائڻ) ماڻهن جو معدو هڪ خاص قسم جو سيڪريشن پيدا ڪندو آهي، جيڪو لوڻ سان عمل ڪري رت ۾ هڪ خاص قسم جا جزا پيدا ڪندو آهي، اهي جزا ماڻهن ۾ موڳائپ، بزدلي، ڀڙوت گيري، چمچاگيري جهڙن موذي مرضن جو ڪارڻ بڻجندا آهن.اهڙي طرح قوم ۾ هڪ عجيب و غريب ماڻهن جي کيپ تيار ٿيندي آهي. جن جون اخلاقي صلاحيتون آريسر جي چواڻي ته مم چٽي وڻي هوندي آهي. اها کيپ پنهنجي آقائن ميرن، پيرن، وڏيرن جي نمڪ حلالي. هڏ ڏوکي، بچاءُ ڪندڙ ٻين لفظن ۾ باڊي گارڊ ڪتن جي لوڌ هوندي آهي. هن جي مثال روينيو آفيس جي پٽيوالي کان وٺي سول جج تائين آهي. جيڪي حاڪمن جي اڇلايل هڏن تي پلنجندا آهن. ڪي درويش صفت ماڻهو لوڻ کي زهر مار ڄاڻندي ماڻهن منجهان حيوانيت جا جزا ختم ڪرڻ لاءِ استعمال ڪندا آهن. ائين هن جو گهڻو واهپو ڪرائيندا آهن. نفيس درويشن جا دستر خوان هروقت وڇايل هوندا آهن، درويشن جو خيال هوندو آهي ته پيٽ ڀرجڻ، لوڻ جي اثر جي ڪري ماڻهو جي انسانيت زور وٺندي پر لوڻ جي گهڻي واهپي (پادرن جي عدم موجودگي) ڪري اهي وهه ڪڻا ٿي نڪرندا آهن. پوءِ ڀونڪندا آهن. واٽون ويهه ٿيون ڪوهه ڄاڻان ڪيهي ويا.
سومناٿ مندر جي فتح کان پوءِ غزني شهر ۾ جڏهن سلطان محمود غزني موٽيو، تڏهن هن سان گڏ مالِ غنميت جي ٻانهين ۾ هڪ عجيب ۽ غريب ڇوڪري هئي. جنهن سان ميلاپ ڪرڻ ۽ چپ چمڻ وارو ماڻهون ڪنجهندي مري ويندو هو. هي مندر جي وڏي ديو داسي ۽ پوڄارڻ هئي. هن ڇوڪري کي مشهور تاريخدان البيروني وٽ پيش ڪيو ويو. تنهن ٻڌايو ته ”هن ديوداسي جي رت ۾ ننڍپڻ کان وٺي کاڌي وسيلي سينکيو داخل ڪيو ويو ۽ لوڻ کارائڻ بند رکيو ويو، تنهن ڪري هو ايتري زهريلي ٿي وئي آهي، جو ڪاريهر نانگ جي ڏنگ جو اثر به ڪونه ٿيندس“ اهڙين ڇوڪرين جي ذريعي مندر جا پروهت، نا پسنديده راجائين کي مارائيندا هئا.
آخر ۾ هن پوڄارڻ غزني جي جامع مسجد جي درتي، جتي سومناٿ ديوتا جو هڪ ٽڪر لتاڙڻ لاءِ زمين ۾ کوڙيو ويو هو. اتي پنهنجي دل ۾ خنجر هڻي پنهنجو انت آندائين، پوڄارڻ جو رت سومناٿ ديوتا جي ٽڪر تي ايئن پکڙيل هو جيئن مينهن وسڻ کان پوءِ ڀالوا جي پٽ ٿي مينهن وساڙن جون قطارون نڪري قافلا ڪري هلنديون آهن. هيڏي زهرلي پر پنهنجي خدا سان سچي محبت رکندڙ هئي، پر اهي وِهه ڪڻا جن جي لئه لطيف سائين فرمايو آهي ته.
ڪتا ڪرين ڪن تي، دعوا ۽ دڙ،
جن وڌئي وڙ، ڏند ڪڍين تن تي.
چڱو موڪلاڻي
توهان جو پنهنجو
فقير حفيظ قريشي
(جونئير)
[b] [17]
[/b]
پيارا علي محمد شاهه لڪياري!
جيئي سنڌ، جيئي ڌرتي ماءُ:
اميد، آهي ته بلڪل خوش باش هوندا،
ڀاءُ مجيب شيخ جي آزادي جي اوهان کي مبارڪ هجي.
مارو مينهن گُهرن، آئون مارن ميڙائو،
ساڏويون ۽ سرتيون، هيئنڙي منجهه هُرن،
هڪ لڱين لوهه چُرن، ٻي وينجهل ويڙهيچن جي،
مارو مينهن گهرن ٿا، آئون مارن سان ملڻ گهران ٿو.
منهنجا پيارا! گذران جا وسيلا سڀ دل ۾ هُرن پيا، مونتي هڪ قيد مڙهيل آهي ٻي ڳڻتي ويڙهيچن جي آهي.
سو ”ڪڏهن ملنديس ماءُ، منهن ماروئڙن جي“
زندگي جي هن سهڻي سفر ۾ اوهان جهڙن پر خلوص ۽ سچن دوستن جو ساٿ هڪ نعمت آهي. هن دور ۾ جيڪا شيءَ سنڌين ۾ گهٽ آهي سا آهي خلوص، احترام ۽ سچائي جي، ۽ اهائي اسان کي پيدا ڪرڻي پوندي. اسانکي قومي سوچ ۽ قومي فڪر جي سام ڪرڻ سان گڏ، پيار، محبت، احترام، خُلوص ۽ سچائي جهڙن ڳڻن کي پيدا ڪرڻو پوندو
هڪڙي ڳالهه مون عام زندگي ۾ محسوس ڪئي آهي ته هر ماڻهو پاڻ کي عقل مند ۽ ٻئي کي بيوقوف سمجهندو آهي ۽ پنهنجن مفادن لاءِ استعمال ڪرڻ جي ڪوشش ڪندو آهي.
ساڳي ڳالهه سياسي تنظيمن ۾ به ڏسڻ ۾ آئي آهي.
رجعت پسند ادارن ۽ سياسي تنظيمن ۾ اهڙي ڳالهه عجب نٿي ڏياري، پر انقلاب جي هام هڻندڙ تنظيمون به ساڳي صفتن سان مالا مال ڏسڻ ۾ اچن ٿيون. سا، ڳالهه ڏکوئيندڙ آهي. سياسي دوست يا عام زندگي ۾ سوشل دوست، ٻنهين صورتن ۾ دوست جي تعريف اها ٿيندي ته دوست اهو آهي، جيڪو روحاني ۽ ذهني سڪون جو باعث بنجي، پر هڪ اهڙو شخص جيڪو دوست سڏائي ٿو پر روحاني ۽ ذهني پيڙا جو باعث بنجي ٿو، ان کي ڪجهه ٻيو نالو ڏيڻو پوندو، دوست نٿو چئي سگهجي.
سور م ڏيج ڌوڻ، آئون اڳئي آهيان ڪانهري،
جا پر پاڻي لوڻ، سا پر مون جندڙي.
منصور کي مقتل ڏي کڻي وڃي رهيا هئا. ماڻهن جا انبوهه هئا. جيڪي پٿرن جو وسڪارو ڪري رهيا هئا. انهن ماڻهن ۾ منصور جو دوست شبلي پڻ هو، هُن به ماڻهن جو رخ ڏسي هڪ ننڍڙو گل کڻي منصور کي هنيو ته منصور کان رڙ نڪري ويئي.
شبلي چيو ته منصور هيڏن پٿرن جي وسڪاري ۾ توکي تڪليف ڪانه آئي، منهنجي ننڍڙي گل توکي ايتري تڪليف ڏني جو توکان دانهن نڪري وئي، ڇو؟
منصور چيو ته انهي ڪري جو تون مون کي سڃاڻي، منهنجي فڪر کي سمجهين ٿو. تو منهنجي من مندر کي ڏٺو آهي. انهي ڪري پنهنجي حال محرم ۽ ساٿي جو معمولي ڌڪ به جيڪا تڪليف ۽ پيڙاڏي ٿو سا ان ظالم حاڪمن ۽ ان اٻوجهه ماڻهن جا ڌڪ نٿا ڏين.
اسان کي ڪوڙن اثر ڪونه ڪيو، اسان تمام برد باري سان، ان مرحلي مان گذري وياسين، ڊپٽي چيو ته ”ايڏي برد باري، همت، دليري ۽ صبر سان ڪوڙا کائيندي وڏن وڏن ڇورن کي به نه ڏٺو آهي. آئون تمام متاثر ٿيو آهيان، خاص طرح قريشي کان“.هڪ ڪامورو حڪومت جو ساٿاري ان مشين جو پُرزو جيڪا اسان جو رت ست چوسي ٿي، سو اسان جي عمل کان متاثر ٿئي ٿو، ۽ ان جي زبان مان تعريف ۽ توثيف جا ڪلمان نڪرڻ لڳن ٿا.
پر هيڏانهن اسان جي همراهن جي حالت اها آهي جو ڏينهن جو ڏهين بجي اٿندا، تمام گهڻي احسان سان، سوچ اها اٿن ته ڪو اسانجي خدمت ڪندو رهي. سارو ڏينهن اجايو سجايو کل ڀوڳ ۽ چرچن گهٻن ۾ گذاري رات جو سمهي رهندا. جيڪي سنجيده دوست آهن، تن کان ڪم ڪرائيندا، هنڌ تي ويهي چانهن پئيندا، پنهنجو ڪم ڪرڻ ۾ به عيب سمجهندا، پڙهڻ جي حالت اها اٿن ته فلمي رسالا ۽ ڊائجسٽ وغيره جام پڙهن ٿا پر قومي ادب کان ونءُ وڃن ٿا. پنج منٽ ڪنهن قومي نڪتي تي ڳالهائي نٿا سگهن ۽ آهن قومي ڪارڪن، ويهه مهينا جيل ۾ گذاريا اٿن پر ڪلاڪن جا ڪلاڪ بڪواس ۽ اجائي گفتگو ڪندي ٿڪجن ڪونه ٿا. آئون مايوس ناهيان پر ڀٽي واري زماني ۾ شاگردن ۾ جيڪا عيش ڪوشي واري ڪرپشن هئي اها ختم نه ٿي آهي. اِهي حقيقتون آهن، معاف ڪندا. پر حقيقت نه چوڻ ۽ حقائق لڪائڻ به صحيح نه آهي.
اوهان جو پنهنجو
عبدالحفيظ حق قريشي