مُنھنجو صوڀوديرو
” مُنھنجو صوڀوديرو “
ڪٿان شروع ڪريان، دل ۾ گھڻا اٺسٺا اُٿن پيا. منھنجا پوٽا ڪافي وڏا ٿيا آھن. ڪيترا سوال پڇندا آھن جنھنجا جواب ڏيندو آھيان. يا ته انھن کي سمجھ ۾ نه ايندا آھن يا ته مونکي لڳندو آھي ته مان اُنھن کي پورو جواب نه ڏنو آھي. دادو: ھڪ پوٽي چيو ته اسان کي اسڪول ۾ سنڌي ڇو چوندا آھن ۽ اسانجي ٻولي ھو نه سمجھندا آھن. اسان کي چوندا آھن ته اوھان سنڌ جا آھيو ۽ اوھان اُتان ڀڄي نڪتا آھيو يا اوھان کي ماري ڪڍيو اٿن. ٻئي مذھب جا ماڻھو اُھي اسان جھڙا ھوندا ھئا. اسان جھڙي ٻولي ڳالھائيندا ھئا ۽ اسڪول ۾ گڏ پڙھندا ھئا وغيره وغيره پوءِ ڇو اسان کي اُتان ھڪلائي ڪڍي ڇڏيائون وغيره. مونکي ھڪ خيال آيو ته مان ھڪڙو ننڍڙو ڪتاب لکان جنھن مان منھنجي پيڙھي ۽ ايندڙ پيڙھيءَ کي ٿورو سنڌ جي خبر پوڻ کپي.
مونکي ھڪ ماڻھو جو سنڌ ۾ غريب ھو ۽ 1980ع ۾ ھِت احمدآباد ۾ گڏيو جنھن مان خبر پئي ته اسانجي ڳوٺ ۾ ھڪ ڊاڪٽر عبدل رحمان عباسي آھي ۽ سٺو ڊاڪٽر آھي. مونکي ھڪدم ياد آيو ته اُھو ته مون سان گڏ پڙھيو ھو ۽ مئٽرڪ گڏ 1946ع ۾ پاس ڪئي ھئي. مون ھڪ خط کيس لکيو ۽ ننڍپڻ جون ڳالھيون ياد ڏياريون. پوءِ ته لِکڻ جو سلسلو چالو ٿيو. ھن جو خط مون وٽ ۽ منھنجو خط ھن وٽ. اُنھيءَ وچ ۾ ھڪ خط ماسٽر لعل بخش جو به مون سان پڙھندو ھو اُنجو مليو ۽ مون کي اچڻ لاءِ لکيو. منھنجي من ۾ چاھنا ٿي ته پاڪستان وڃان. خط پٺيان خط آيا جنھن ۾ مونکي گھڻو ڪجھ پنھنجي ڳوٺ صوڀيديري جو احوال مليو. پنھنجي صوڀيديري ۾ جن ماڻھن کي سڃاڻندو ھوس اُن ڳوٺ ۾ چڱا سال پڙھڻ ۽ راندين ۾ گڏ اُنھن سان گذاريا ھئا. اُنھن جو احوال مليو.
مان وِيچارن ۾ اھڙو محو ٿي ويندو ھوس جو رات ۾ به پنھنجي سنڌ جي ڳوٺ صوڀيديري ۾ گھمندو ڦرندو ھوس پر سڀ سپنو. اسانجو ڳوٺ صوڀوديرو، خيرپور، رياست ۾ ھوندو ھو. انگريز جڏھن 1843ع ۾ سنڌ ۾ آيا ھئا ته سنڌ ۾ ميرن جو راڄ ھو ۽ حيدرآباد سنڌ جو گاديءَ جو ھنڌ ھو. انگريز 1857ع جي بلوي کانپوءِ ھندوستان ۾ راڄ ھٿ ڪندا ويا ۽ سنڌ ۾ به ڪاھي آيا ۽ حيدرآباد ۾ ميرن کي ڀڄائي پاڻ راڄ ڪرڻ لڳا ۽ خيرپور، سنڌ ۾ ھڪڙي ننڍي رياست ھئي، جنھن انگريزن سان وفاداري ڪئي ۽ اُنھن ميرن کي انگريزن ھٿ ڪونه لاٿو ۽ رياست کين سونپي پر پنھنجو ھڪ ايجنٽ رکيائون جو انگريزن جي پاران رياست ۾ رھندو ھو ۽ ڏسندو ھو ته مير انگريزن جي برخلاف ڪابه سازش نه ڪن.اسانجو ننڍڙو ڳوٺ صوڀوديرو اٽڪل ويھ- پنجويھ ڪوھن جي مفاصلي تي خيرپور کان پري ھوندو ھو. ڪراچيءَ کان لاھور گاڏيءَ جي لائين لنبي ھئي. ڪراچيءَ جي گاڏي راڻيپور کان لنگھي خيرپور ويندي ھئي لاھور تائين. اسانجي ويجھي اسٽيشن راڻيپور ھئي جا اسان جي ڳوٺ کان پنج ڪوھ پري ھوندي ھئي. اسان کي ڪيڏانھن وڃڻو پوي ته راڻيپور کان ريل پڪڙڻي پوي.