اسلامي انقلاب جي نائين منزل موت تي بيعت ڪرڻ وارن انقلابين جي جماعت:
1. نيڪيءَ جي سڃاڻ: نيڪي تقوى کي چوندا آهن، يعني الله تعالى جي حاڪميت جي خوف ۽ ان جي رحمت جي واعدي تي ظلم ۽ نفرت کان بچڻ ۽ عدل ۽ محبت کي ترقي ڏيڻ ئي نيڪي آهي. جهالت واري، اڻڄاڻائي ۽ هَٺ کي ڇڏي اهل ڪتاب يعني تهذيب يافته ماڻهن وانگر بردباري اختيار ڪرڻ به نيڪي آهي.
2. انصاف ڀريو قتال: قتال به نيڪي آهي پر انهيءَ لاءِ شرط اهو آهي ته اهو عدل تي ٻڌل هجي ۽ اظهار جي آزاديءَ جي حق جي لاءِ هجي (بقره، رڪوع نمبر 24).
3. نه وڙهندڙن سان ڀلائي ۽ انصاف ڪرڻ نيڪي آهي: انهن کي علم جي دولت ڏيڻ جي هر ممڪن ڪوشش ڪريو. جهاد جي حقيقت الله تعالى جي نالي کي بلند ڪرڻ ۾ ئي آهي.
4. ڪتاب وارن کي مذهبي آزادي: ڪتاب وارن کي پوري پوري آزادي آهي. سندن جان، مال، عزت جي حفاظت مسلمانن جي مٿان لازم آهي. ان جي عيوض انهن کان هڪ ٽيڪس (جزيو) ورتو ويندو جنهن جي بدلي ۾ اهي فوجي خدمت کان آجا هوندا. انهن جي مذهبي پيشوائن، مسڪينن، پوڙهن ۽ عورتن تي اهو ٽيڪس نه لڳندو. (اصل ۾ غير مسلم اقليتن سان اهو سلوڪ روا رکڻ ئي اسلام جو حڪم آهي)
5. مشرڪن جي تاليف قلب: فتح مڪي کان پوءِ عام امن جو اعلان ڪيو ويو. جيڪي نوان مسلمان هئا يا شرڪ تي قائم هئا، تن سان معافي ۽ درگذر وارو رويو اختيار ڪيو ويو ۽ 8 هه جي حج وارو واپاري نفعو حاصل ڪرڻ کان مشرڪن کي نه روڪيو ويو. اهو مشرڪن توڙي مسلمانن جو گڏيل حج هو.
6. ڪتابي جمهوريت جو قيام: هن وقت تائين هر سماجي ۽ سياسي مسئلي ۾ رسول الله ﷺ جن جو حڪم هڪ امير جي حيثيت ۾ هلندو هو. رضوانين جي جماعت تيار ٿي وڃڻ کان پوءِ اسلامي انقلاب کي اڳتي وڌائڻ جي لاءِ انهن رضوانين سان صلاح مشورور به ٿيڻ لڳو، يعني هڪ شورائي جماعت بڻجي وئي جيڪا ڪتاب الله (قرآن) جي روشنيءَ ۾ جماعت جي امير، جناب محمد رسول الله ﷺ کي مشورو ڏئي سگھندي هئي، جڏهن ته فيصلو اڪثريتي راءِ تي آڌاريل نه هو پر اصول (ڪتاب الله) جي روشنيءَ ۾ جيڪا سٺي ۾ سٺي راءِ هوندي، انهيءَ تي عمل ٿيندو هو. جيستائين دنياوي معاملن جو لاڳاپو هو، تن ۾ عام ۽ سٺين ڳالهين تي عمل ڪيو ويندو هو.
(انتم اعلمون بامور دنياکم – مسلم)
اصل ۾ اسلام جو هڪ سياسي نظام آهي جنهن ۾ ڪلام الله (قرآن) جي قانونن ۽ اصولن جي روشنيءَ ۾ ڀلي ۾ ڀلي راءِ کي اختيار ڪيو ويندو هو. ائين نه ٿيندو هو ته جيڪڏهن گھڻائي هڪ غلط ڪم يا بدڪاريءَ کي اختيار ڪري وٺي ته انهيءَ کي قانوني شڪل ڏني وڃي؛ جيئن اڄ ڪلهه اولهه وارن ملڪن ۾ ٿيندو آهي. اسلام جو سياسي نظام سڀني اخلاقي ڳڻن کي تحفظ ڏئي ٿو. انهيءَ ڪري راءِ جي گھڻائيءَ جي بدران، اخلاقي ڳڻن کي رائج ڪرڻ ۽ عدل ۽ محبت کي پنهنجائڻ جي لاءِ سڀ کان سٺي راءِ تي ئي عمل ٿيندو هو. دنيا جي معاملن ۾ سائنسي تحقيق جي طريقن مان ڪم ورتو ويندو آهي، جيئن کجيءَ جي وڻن ۽ ميوي جي باري ۾ رسول الله ﷺ جن فرمايو ته دنيا جي معاملن ۾ توهان پنهنجي معلومات موجب عمل ڪريو. انهيءَ ۾مذهب ڪنهن به قسم جي دخل اندازي نٿو ڪري.
7. عدل ۽ احسان: هن ڪتابي آمريت يا اصولي شورائيت جو بنيادي مقصد عدل ۽ احسان هو ۽ مرڪزي انقلابي پارٽيءَ جو فرض هو ته دنيا مان جهالت، غربت ۽ غلاميءَ کي ختم ڪرڻ لاءِ الله جي واٽ ۾ پنهنجي سر جو سانگو لاهي ڇڏي ۽ انسانيت کي علم جي دولت سان مالا مال ڪري ڇڏي ته جيئن انسان حقيقي معنى ۾ انس ۽ محبت جو پتلو بڻجي وڃي.
انهيءَ جو اهو مطلب آهي ته اسلامي معاشي نظام ۾ پيداواري وسيلن يا دولت حاصل ڪرڻ جي سرچشمن تي ڪن ٿورڙن ماڻهن جي بدران عوام جو قبضو هوندو آهي. جيڪڏهن ڪي ٿورڙا ماڻهو ملڪيت تي قبضو ڪري وڃن ٿا ته عام ماڻهو دولت مان فائدو حاصل نه ڪري سگھندا. قرآن ڪريم ڪيترين ئي جاين تي اهو ٻڌايو آهي ته رزق جا سمورا وسيلا الله تعالى سڀني انسانن لاءِ پيدا ڪيا آهن. تنهن ڪري اهڙو معاشي نظام ترتيب ڏيڻ گھرجي جنهن ۾ هر ماڻهو انهن پيداواري وسيلن مان فائدو ماڻي سگھي. ايئن نه ٿيڻ گھرجي ته ڪي ٿورڙا ماڻهو پيداواري وسيلن تي قبضو ڪري، گھڻن انسانن کي پنهنجي محنت وڪڻڻ تي مجبور ڪري ڇڏين ۽ انهن جي محنت جي استحصال سان پاڻ ته جھجھي دولت حاصل ڪن پر اهو پورهيت ساڳيو ئي غربت ۽ مسڪينيءَ ۾ پيو گذاري.
علامه اقبال صحيح ڳالهه ڪئي آهي ته بادشاهت جي ڪري دنيا اسلام جي معاشي نظام مان لاڀ پرائي نه سگھي آهي. جڏهن ته بادشاهت جو اهو ادارو دمشق واري خلافت ۾ ئي قائم ڪيو ويو هو، جنهن سان اڳتي هلي جاگيرداري نظام کي سگھه ملي. انهيءَ جو مطلب اهو آهي ته علامه اقبال چواڻي، مسلمانن ۾ جمهوريت رڳو ٽيهه سالن تائين قائم رهي سگھي. ڊگھي بادشاهت کان پوءِ مسلمانن اولهه وارن جي صنعتي سرمائيداري نظام تي ٻڌل نالي واري جمهوريت کي پنهنجائي ورتو، جنهن جي مزاج ۽ روح، ٻنهي تي بادشاهيت جو اثر هو. اڄ به انهيءَ سرمائيداراڻي جمهوريت جي ايوانن ۾ پيداواري وسيلن تي قابض ماڻهن جا نمائندا ويٺل آهن ۽ جيڪي پنهنجي مفادن کي تحفظ ڏيڻ جي لاءِ قانونسازي ڪندا رهيا آهن.
اشتراڪي معاشري ۾ ڪجھ عرصي لاءِ عوامي جمهوريت قائم ٿي هئي، جيڪا ڪن سببن جي ڪري ختم ٿي وئي.
8. الف: پراڻن بحثن جو خاتمو: سورت حديد ۽ سورت تغابن ۾ خدا ۽ قيامت (مرڻ کان پوءِ وري جيئرو ٿي اٿڻ) وارن بحثن جو خاتمو ڪيو ويو.
ب: معجزا: آيات الله جي بحث جو آخري جواب سورت بقره جي رڪوع نمبر 20 ۾ ڏنو ويو.
ٻ: خدائي ڪتابن جو معجزو: يعني اعجاز قرآن ۽ سمورن آسماني ڪتابن جو انڪار ڪندڙن جي لاءِ معجزو هئڻ ثابت ٿي ويو.
(بقره رڪوع نمبر 3)
9. پروهتي (مذهبي پيشوائيت جي) نظام جو خاتمو: ڪعبي مان پروهتي نظام ختم ڪيو ويو. عقل کي آزاد ڪيو ويو. (پر بادشاهت واري دؤر ۾ مسلمانن هڪ دفعو وري پنهنجي اندر مذهبي پيشوائيت واري نظام کي قائم ڪري ورتو آهي جيڪو سائنس ۽ علم جو دشمن آهي).