شڪست
”ڏي خبر......ڪيئن اچڻ ٿيو......چانهه پيئندين!؟“
”نه! بس ائين ئي!“ هن وراڻيو هو.
پوءِ وري به هو عينڪ پائي فائيل پڙهڻ مشغول ٿي ويو. ڪافي دير کانپوءِ هن کي پنهنجي غلطيءَ جو احساس ٿيو ته ان مهل کيس ڇو نه چيائين ته هو وٽس هڪ اهم ڪم سان آيو آهي. جيتوڻيڪ کيس، سندس رويي تي بي حد ڏک به ٿي رهيو هو. هڪ ته هو ساڻس نهايت بي رخيءَ سان مليو هو. مٿان وري کيس ڪا به اهميت نه ڏني هئائين، پر پوءِ به هو اهو سوچي مطمئن رهڻ جي ڪوشش ڪرڻ لڳو ته: ٿي سگهي ٿو، کيس سڀاڻي ڪورٽ ۾ ڪو اهم ڪيس اُڪلائڻون هجي. ان سلسلي ۾ کيس اهو فائيل هر حالت ۾ اک مان ڪڍڻون هجي.
”پر پوءِ به، آئون جو گذريل هيتري دير کان ويٺو آهيان ته لازمي ڪو ڪم ئي هوندم، مون کان پُڇي ڇو نه ٿو؟“ هو دل ئي دل ۾ دليلبازي ڪري ٿو، ”پڇيو ته هئائين!“
”پر منهنجو جواب ٻڌڻ بنائي، ڪنڌ جهڪائي وري پڙهڻ کي لڳي ويو هو.“
”ڪٿي ائين ته ڪونهي. هو مون مان جند ڇڏائڻ ٿو چاهي. جيئن آئون ويهي ويهي ٿڪجي بيزار ٿي هليو وڃان.”
اڳ به ڪافي دوستن کان هن اهڙيون ڳالهيون ٻڌيون هيون ته رضا صاحب جڏهن کان نوڪري ڇڏي وڪالت جو پيشو اختيار ڪيو آهي. تڏهن کان سندس روين ۾ ڪافي تبديلي اچي وئي آهي. پر هن ڪڏهن به انهن تي اعتبار نه ڪيو، هو کين چوندو هو ته سرڪاري نوڪري ٻي ڳالهه آهي، جنهن ۾ محنت ۽ پٽ کوهه گهٽ ڪرڻي ٿي پوي. پر ان جي ڀيٽ ۾ وڪالت ڪافي محنت طلب ۽ گورک ڌنڌو آهي، جنهن ۾ ماڻهو ڪورٽن جا چڪر ڪاٽي ڪاٽي ٿڪجي ٿو پوي، ممڪن آهي ته اوهين جنهن مهل رضا صاحب وٽ ويا هجو، ان مهل هو بي حد ٿڪل هجي ۽ اوهين سندس ان ٿڪاوٽ کي سندس رويي سان ڀيٽيندا هجو.
پر هاڻ کيس ائين محسوس ٿي رهيو هو ته واقعي به دوستن جون ڳالهيون صحيح آهن. گذريل ڪيتري دير کان هو جنهن سائين علي رضا جي توقع ڪري رهيو هو، هي سائين علي رضا ته ان جي بلڪل ابتڙ هو.
کيس ياد ٿو اچي ته سائين علي رضا ،جنهن کي سڀ احترام وچان ”سائين“ چوندا هئا، تنهن سان سندس واسطو گذريل تيرنهن چوڏهن سالن کان هو. هو سندس بي حد ويجهو به رهيو هو. ڪيترن ئي اهم سفرن ۽ معاملن ۾ به سائينءَ سان ڪلهو ڪلهي ۾ ملائي هليو ويو. سائين به کيس سندس ايمانداري ۽ سادگي جي ڪري نه رڳو ڀائيندو هو، پر سندس ڪافي همت افزائي به ڪندو هو. ڪڏهن ڪڏهن ته ائين به محسوس ٿيندو هو ته سندس زبان مان نڪتل لفظ سائين علي رضا جي ئي نمائندگي ڪن ٿا. ۽ اڪثر سنگتي کيس ٽوڪيندا هئا ته تون ”سائين“ جو ”اسپوڪمين“ بنجي ويو آهين.
هاڻ هو ڪيتري دير کان ويٺو رضا صاحب جي رويي سان گڏ پنهنجو پاڻ تي به سوچي رهيو هو، ته ڪٿي کانئس ڪا اهڙي غلطي ته ناهي ٿي، جنهن سبب رضا صاحب مٿس ناراض هجي، پر کيس ڪا به اهڙي ڳالهه ياد نه ٿي اچي.
کيس ياد ٿو اچي ته ڪجهه مهينا اڳ به هو رضا صاحب وٽ چڪر هڻڻ آيو هو. هو جڏهن به پريشان يا غمگين ٿيندو هو ته سائين علي رضا وٽ هليو ايندو هو ۽ سندس شخصيت جي بَڙ جهڙي گهاٽي ڇانوَ ۾ ڪجهه گهڙيون ويهي، تازو توانو ٿي موٽي ويندو هو. اُن ڀيري کيس محسوس ٿيو هو ته سائين علي رضا جو رويو مڙيئي آگ لاهڻ وارو هو. هن اهو به محسوس ڪيو هو ته ”سائين علي رضا“ جي چؤياري ۾ ويٺل همراهه اهي علم و ادب، راڳ و رنگ وارا باذوق نه پر بلا جا مئي نوش هئا. ان ڀيري جڏهن هو کانئس موڪلائي اٿيو هو ته هن جو اندر خالي خالي هو ۽ هن گهر اچي پنهنجي ڊائري ۾ لکيو هو. ”مونکي ائين ٿو لڳي ته منهنجي آخري پناهه گاهه سائين علي رضا به هاڻ بدلجي ويو آهي.“
پر ڪجهه ڏينهن کانپوءِ اتفاق سان ڪنهن شاديءَ جي تقريب ۾ جڏهن سندس سائين علي رضا سان ملاقات ٿي هئي ته هن کيس سٺي موڊ ۾ ڏسي کلندي چيو ”سائين! مونکي لڳي ٿو، اوهين ڪافي بدلجي ويا آهيو.“
سندس ان شڪايت تي سائين علي رضا ڪافي وضاحتون ڪيون هيون ۽ ان کي سندس غلط فهمي قرار ڏنو هو، پر ڪجهه ڏينهن کانپوءِ هن محسوس ڪيو ته سندس رويا ٻيهر ساڳيا ٿي ويا آهن.
هڪ ڀيري جڏهن سندس هڪ ڪلائنڊ ويٺو هو ته هو سندس آفيس ۾ گهڙي ويو هو، پر هو ساڻس ايتري ته بي رخيءَ سان مليو هو، جو هن جي بدن تي ڄڻ ماڪوڙيون سُرڻ لڳيون هيون ۽ هو جهٽ کن ويهي اٿي آيو هو. ٻاهر اچي هن ائين محسوس ڪيو هو، ڄڻ هو مينهن وسڻ کانپوءِ، جڏهن هوا بند ٿي ويندي آهي ۽ گهٽ ۽ ٻوسٽ پيدا ٿي ويندي آهي ۽ پوءِ ساهه ٻوساٽجڻ لڳندو آهي. اهڙي ماحول مان نڪري ٿڌيري ۽ فرحتي هوا ۾ پهچي ويو هجي.
پر اهي سڀ ڳالهيون پنهنجي جاءِ تي، پر هينئر هو جنهن ڪم سان آيو هو. اهو ايترو ڪو اهم به نه هو، هو جيڪڏهن چاهي ها ته ڪنهن ٻي دوست هٿان سندس اهو ڪم ٿي پي سگهيو، پر الائجي ڇو، هن ان ڪم جي لاءِ سائين علي رضا وٽ وڃڻ ئي مناسب سمجهيو، سبب شايد اهو هو ته کيس پڪ هئي ته هو کيس زبان مان ٻيو لفظ ڪڍڻ ئي نه ڏيندو، اها به سندس مجبوري هئي، نه ته هو ڪنهن جي اڳيان هٿ ٽنگڻ کي سدائين عيب سمجهندو رهيو هو. هو بي حد خوددار شخص هو. پر اڄ سندس اڪيلو ۽ سڪيلڌو پُٽ بخار ۾ ٻن ڏينهن کان ٿڙڪي رهيو هو ۽ هن وٽ سندس علاج واسطي هڪ پئسو به نه هو.
”سائين؟ ڪهڙا حال آهن!؟“ هڪ اڻڄاتل آواز هن کي خيالن مان ڪڍي حقيقي دنيا ۾ آندو.
”ٺيڪ! ٻڌائي....ڪيئن اچڻ ٿيو؟“ رضا صاحب، ڪنڌ مٿي کڻي مرڪندي ايندڙ کي سوال جو جواب ڏنو.
”هتان لنگهڻ ٿيو، ڏٺم توهان ويٺا هئا....چيوسين توهانکي سلام ڪندا وڃون....هونئن به هاڻ اوهان الائجي ڇو اسان کان ڪاوڙيل آهيو؟“
”نه نه ڪاوڙ ڇاجي؟“
”تڏهن ته رات اوهان اڪيلو ويٺي پيتو.....دريءَ مان هلڪي روشني ته آئي پي....آئون مال پاڻ سان کڻي آيو هئس.....پر در بند ڏسي سمجهيم ته متان منهنجي موجودگي ڪباب ۾ هڏي نه بنجي وڃي.....پوءِ واپس هليو ويس.“ ايندڙ همراهه مرڪندي شڪايتي لهجي ۾ چيو.
”خير محمد جو موڊ هو ته اڄ اڪيلو ويهي ڊرنڪ ڪجي....ٻيو ته دوست هاڻ ڏاڍو تنگ ٿا ڪن....“
”اسين پنهنجو شيئر ڏيڻ لاءِ تيار آهيون....اهڙي ڳالهه هجي ته چوندا ڪريو!“
”ٺيڪ آهي، پوءِ ڀلي هليا اچو؟“
”ڏسان ٿو، جي مال آهي ته پوءِ موٽي ٿو اچان.....”ايندڙ همراهه اُٿندي چيو.
”صحيح!“
هو هليو ويو ته هن ٻيهر رضا صاحب ڏانهن ڏٺو. هو وري فائيل ۾ گم ٿي ويو ”چوانس!“ هن جي سوچن ڀڻڪو ڪيو. جي وري ٻيو ڪير اچي ويو ته پوءِ موقعو ئي نه ملندو. اهو سوچي هن هٿ هوريان هوريان سائين ڏانهن وڌائي ڄڻ ٻاڏائڻ واري انداز ۾ چيو ”سائين.........منهنجو هڪڙو ننڍڙو ڪم آهي.“
”ها......ٻڌائي.!“
”سائين مونکي ڪجهه پئسا کپن!“ هو اکيون پوري چئي ٿو ڏي. رضا صاحب، فائيل مان اکيون ڪڍي هن ڏي ڏسي ٿو، ڄڻ ننڊ مان ڇرڪ ڀري اٿيو هجي.
”يار! اڄڪلهه پئسا صفا ڪونهن، خرچ وڌي ويا آهن، رٽائر مينٽ کانپوءِ ڪافي دوستن پئسا اُڌارا ورتا، پر اڃا واپس نه ٿيا آهن.....ٻيو ته اڄڪلهه خير محمد به ايم.ايڊ پيو ڪري.....سندس پگهار به بند آهي. ان کي به خرچ مونکي ٿو ڏيڻو پوي.“ رضا صاحب يڪساهيءَ چئي ويو.
”پر سائين، مونکي تمام ٿورا پئسا گهرجن. فقط پنج سؤ رپيا....“
”پنج سؤ ڪا وڏي ڳالهه ڪونهي...... ٻڌايم پي ته گاڏيءَ جي قسط به ڏيئي نه سگهيو آهيان....ڀلا چانهه هلندي.....“
هن جي ها يا نه ڪرڻ کان اڳ، هو چانهه چوڻ لاءِ اٿيو. هي پنهنجو پاڻ تي ڦڪو ٿيڻ لڳو. ڄڻ بازار جي وچ ۾ ڪنهن کيس ننگو ڪري ڇڏيو هجي. کيس رضا صاحب جي رُکي جواب ۽ وضاحتن تي ڏک ٿيڻ لڳو.
”اڄڪلهه ٻيون ڪهڙيون مصروفيتون آهن....؟“ رضا صاحب ڪرسيءَ تي ويهندي پڇيو ۽ گڏوگڏ فائيل هيٺ مٿي ڪرڻ لڳو.
”بس سائين، اها انڌي اهو جنڊ!“
”ماستري هلي پيئي؟“
”هائو.....“
”اسلام عليڪم!“ هن جو جملو اڌ ۾ رهجي ويو.
”وعليڪم السلام“
”واهه سائين واهه! اوهان به واهه جي ڪئي.......رات اڪيلائي اڪيلا.....اڄ ته وهنجنداسين.....“
”هي هي هي.....!“
”پوءِ ڪڍو ڀلا.....“ايندڙ همراهه ناز مان هٿ ڦهلائيندي چيو.
”عطولي اچي ٿو....هو هينئر اٿي ويو آهي.....“
”مونکي مليو هو.....مون کانئس ورتا آهن.“ ايندڙ همراهه ڏند ٽيڙيندي وراڻيو.
”اڄ پروگرام نه ڪجي نه ڪر چڱو.“
”اڄ ته ٿيندو.!“
”يار ڏس نه.......!“
”سائين! ڏس ٻس نه....اڃا ڪالهه اوهانکي ڏهه هزار مليا آهن رات اوهان خير محمد سان محفل ڪئي...باقي اسان ڇٽاسين.“
”چوين ٿو ته ٺيڪ آهي.....باقي سچ ته اڄ صفا موڊ ڪونهي.“
اهو چئي هن پاسيري کيسي ۾ هٿ وڌو ۽ پنج سئو جو نوٽ ڪڍي. ايندڙ همراهه جي هٿ تي رکندي چيو:
”مرغي ته تون ٺهرائيندي نه!“
”سڀ بندوبست آهي!“
اهو سڀ ڏسي، هن کي سخت جهٽڪو لڳو. هن ائين محسوس ڪيو ته رضا صاحب وٽ سندس سڀني سچائين، محرومين ۽ مجبورين جي اهميت هڪ پئگ کان به گهٽ آهي.
دڙو _ 14 جنوري 1998ع