10
”بابا؛“ جميلا مرڪي چئيس ته هن اسان ٻنهي کي ڏٺو ۽ در کان پري ٿي ويو، جميلا اندر داخل ٿي، هن پٺيان آئون به اندر وئيس. جميلا جي پيءَ در بند ڪيو. فليٽ ۾ ٻه ڪمرا ۽ ٽي وي لائونج هئا، لائونج سان لڳو لڳ ننڍڙو رڌڻو. سندس پيءَ ڪمري ڏانهن ويو، جئين ئي در کوليائين ته منهنجي نظر ڪمري ڏانهن وئي، انهي ۾ هر طرف ڪتاب ئي ڪتاب پيل هئا، فرش تي ايراني ڪالين وڇايل، ان مٿان ٽڪ جي رلي ۽ گول وهاڻا رکيل، ان کانسواءِ ڪمري ۾ ٻيو ڪجهه به نه هو. جميلا جي پيءَ اندر وڃي در بند ڪري ڇڏيو، مون حيرانيءَ منجهان جميلا کي ڏٺو، هن هيڊي مرڪ مرڪي. منهنجي نظر هال جي شوڪيس ڏانهن وئي جنهن ۾ ڪيترا ئي ايورڊ ۽ شيلڊون رکيل هيون، جڏهن ته هڪ وڏي فريم ۾ اڇي ڏاڙهي واري ملي سان ڪاري ڏاڙهيءَ وارو جوان ملو هٿ ملائندي نظر آيو.
”ان فوٽو؛“ جميلا منهنجي پاسي کان اچي هوريان چيو: ”۾ بابا مولانا معدودي سان هٿ ملائي رهيو آهي.“ مون ويران نظرن سان هن کي ڏٺو.
”بابا سندس جماعت جو اڳواڻ رهي چڪو آهي.“ هن وري هوريان چيو.
”قاسم علي؛“ هن نالو کنيو، وري کيس ويران نظرن سان ڏٺو: ”منهنجي بابا جو نالو.“ هوءَ ناسي رنگ جي صوفا تي ويهي رهي، آئون سامهون واري صوفا تي ويهي رهئس.
”بابا؛“ جميلا اڳيان پيل شيشي جي ٽيبل ۾ پنهنجو عڪس ڏسندي چيو: ”جڏهن سائين جي ايم سيد جي ڪتاب جئين ڏٺو آهي مون، تي تنقيدي مضمون لکيو هو ته سائين جي ايم سيد سندس لکيل ٻيا ڪتاب ان پيغام سان موڪلرائي ڏنا ته مولانا صاحب جئين ڏٺو آهي مون تي نظر ثاني ڪرڻ جي مهرباني، هنن ڪتابن تي به تنقيد ڪندا ته احسانمند رهندس.“ جميلا هڪ پل لاءِ خاموش ٿي وئي.
”هر دور؛“ هن مونکي ڏسندي چيو: ”۾ مذهبي جنونين انسانن کي پنهنجي مفادن لاءِ استعمال ڪيو آهي، بابا پڻ مذهبي جنونين هٿان استعمال ٿي ويو، هو مذهبي عقيدت ۾ ايترو ته خمارجي ويو جو کانس سندس مادرِوطن سنڌ وسري وئي. جڏهن هن مذهبي چڪرن ۾ اچي پٺيان ورڻ جا سڀ در بند ڪري ڇڏيا تڏهن کيس هڪ حديث جو مفهوم سمجهه ۾ آيو: وطن جي محبت اوهان جي ايمان جو حصو آهي. مطلب وطن سان ايمان جي حد تائين محبت ڪريو، ان کانپوءِ بابا اکين تان مذهبي جنونيت جي ڪاري پٽي لاهي وطن جي محبت ۾ پاڻ کي فنا ڪري ڇڏيو.“ جميلا جون ڳالهيون مونکي حيرت ۾ وجهڻ لڳيون، هڪ لمحي جي خاموشي کانپوءِ هن اٿندي چيو:
”اچ بابا سان ڪچهري ڪريون.“
”ڇا هو؛“ حيرت ۾ اٿندي چيم: ”اسان سان ڪچهري ڪندو؟“
”ها، ڇو نه،“ هن جواب ڏنو. اسان ڪمري جي در وٽ آياسين.