پورهيتن جي اڳواڻ رسول بخش پليجي جي سنڌي هاري تحريڪ
سمنڊ جي سيوين،تنين ماڻڪ ميڙيا،
ڇلر جي ڇوئين، تن سانکوٽا ۽ سُتيون.
ان پورهيت اڳواڻ کي سارو جڳ رسول بخش پليجو جي نالي سان سڃاڻي. 21 فيبروري 1930ع ۾ تپيدار علي محمد پليجو جي گهر ۾ جنم وٺندڙ رسول بخش پليجو ٻالڪپڻ کان ئي هڪ منفرد ماڻهو رهيو آهي. سندس امان لاڏ ٻائي جي لاڏ ڪوڏ سان پاليل هي شخص گھڻ رخي شخصيت جو مالڪ آهي. سندس شخصيت جا ڪيترائي پاسا آهن. رسول بخش پليجو پنهنجي شخصيت ۾ مڪمل طور هڪ ادارو آهي. سندس جدوجهد، ڪردار ۽ شخصيت ۾ هڪ ئي وقت ڪيترائي خوبصورت رنگ سمايل آهن.
هارين جو هي عظيم رهنما هڪ ئي وقت پورهيتن جي انقلابي قافلي جو ڪميٽيڊ ڪارڪن به آهي ته ساڳي وقت ڪارل مارڪس، ولاد مير لينن، هوچي من، مائوزيتنگ جي پايي جي ليڊرشپ جهڙا اڳواڻي جا اعلى گڻ رکندڙ عالمي انقلابي اڳواڻ به آهي. رسول بخش پليجو هڪ ئي سمي تاريخ ۽ انقلاب جو شاگرد هجڻ سان گڏ هڪ ماهر استاد ۽ اسڪالر به آهي. هو هڪ ئي وقت انقلاب جي عظيم تحريڪن ۽ جدوجھدن ۾ فولادي ضابطو رکندڙ ڪارڪنن جي صفحن ۾ به هلي ٿو ته اڳواڻي به ڪري ٿو. هو ڪن بڻجي ٻڌڻ جي به ڀرپور سگهه رکي ٿو پر جڏهن هو وات ٿي ڳالهائي ٿو ته لکين عوام جي ميڙ ۾ سُئي ڪِرڻ جو آواز به ٻڌڻ ۾ ايندو آهي. جڏهن هي دنيا جو عظيم مفڪر ۽ مقرر ڳالهائيندو آهي ته علم، ادب، سياست، مذهب، جنگين جي تاريخ، ڪائنات، ارتقا، انقلابي سائنس جا اڙانگا گس، پنڌ ۽ پيچرا، دنيا جون تهذيبون، ثقافت، ٻولي سميت سندس پرمغز گفتگو ۾ علم جا ست سمنڊ وهندا آهن. سندس مخالف به کيس وڏي غور ۽ ويچار سان ٻُڌي پوءِ چوندا آهن ته “چوي سچ ٿو”
سنڌ جي تاريخ ۾ رسول بخش پليجي هارين جا تاريخي جلسا، احتجاج، هاري ڪانفرنسون، لانگ مارچ ڪيا آهن. جن جي اڳواڻي هارين ڪئي. مارشلائن جي مشڪل زمانن ۾ سندس پارٽي کي سڀ کان گھڻي سگھه هاري ڪارڪنن بخشي. ايم آر ڊي تحريڪ ۾ سندس پارٽي جي هزارين هاري ڪارڪنن گرفتاريون ڏنيون هيون. ايم آر ڊي تحريڪ، ڪالاباغ ڊيم ۽ گريٽر ٿل ڪينال خلاف تحريڪ، ووٽر لسٽون سنڌي ۾ ڇپايو تحريڪ، صحافين جي حقن لاءِ تحريڪ، عدليه بحالي تحريڪ ۽ ٻٽي نظام خلاف ٿيندڙ جدوجهد ۾ سنڌي هاري تحريڪ جي ڪارڪنن جو سياسي پورهيو ۽ جدوجهد تاريخ ۾ سنهري اکرن سان لکي ويندي. رسول بخش پليجي جي اندر جي انسان ۾ نازڪ مزاج لاڙي ٻار جون هزارين حُسناڪيون به آهن ته هو هماليه جيڏو مضبوط ماڻهو به آهي جنهن کي پاڪستان جون بدنام زمانه ڪال ڪوٺڙيون به جھڪائي نه سگھيون آهن. هو ڪوٽ لکپت جو قيدي سخت سلاخن جو فاتح آهي. هي ضمير جو قيدي جيڪڏهن سون تي سيڻ مٽائڻ چاهي ها ته ملڪ جا وڏا اعلى عهدا هن لاءِ منتظر هئا. پر هو ته ڀٽائي جي شاعري “سکر سي ئي ڏينهن جي مون گھاريا بند ۾” جو زندهه مثال آهي. تنقيد جا تير ڄڻ ٺهيا ئي هن لاءِ آهن. پر هن هر ٿيندڙ تنقيد کي “سياسي ادب” سان تنقيد برائي اصلاح جي اعلى اصول تحت جواب ڏيندو رهيو ۽ سدائين اڳتي وڌندو رهيو. سندس زندگي جو هر پل پنهنجي محبوب وطن، مسڪين ماروئڙن سميت سڄي دنيا جي مظلوم طبقن ۽ پيڙهيل پورهيتن جي حقن جي حاصلات لاءِ سوچڻ ، لوچڻ، مسلسل جدوجھد ۽ جستجو ۾ گذريو. هاري اڳواڻ رسول بخش پليجي ڪڏهن به “ذاتيات” کي اهميت ڏيڻ بجاءِ سدائين قومي ۽ اجتماعي مفادن کي اهميت ڏني آهي. هن پنهنجي ڌرتيءَ ماتا جي مسڪين پورهيت هارين جي حقن لاءِ سچو پچو مڙس ماڻهو ٿي ثابت قدمي سان مسلسل جدوجھدن ۾ لاتعداد صعوبتون سهندي ذهني ۽ جسماني ٽارچر، روپوشي جون دربدريون، پارٽي ڪارڪنن، اڳواڻن جون شهادتون، سامراجي سازشن جي ور چڙهيل اعتماد جوڳن دوستن توڙي رت جي رشتن جون بي شمار بي وفايون برداش ڪيون آهن. ڪيترائي دفعا سندس پارٽي کي ٽوڙيو ويو آهي پر هو هر دفعي ان سازشن جو ڀرپور مقابلو ڪري پورهيت جدوجهد کي بچائيندو رهيو آهي.
“ هو اڪيلو سامهون سٿ، خنجر خنجر ڪيئي هٿ آهن”
هو جڏهن پورهيت مزدورن ۽ مظلوم هارين جي حقن جي حاصلات لاءِ پرامن قومي عوامي جمهوري جدوجھد ڪري ٿو ته عوام دشمن سامراج جي اک جو ڪنڊو بڻجي وڃي ٿو. هو جڏهن حق، سچ، عدل،انصاف، انسانيت ۾ برابري جا حق، عورت جي آزادي جي ڳالهه ڪري ٿو ته محدود سوچ رکندڙ ڪُند ذهينيت جو شڪار جنوني ۽ تنگ نظر رجعت پرست انتهاپسند ٽولا ڏند ڪرٽيون ڪن ٿا. هو جڏهن سنڌ ۾ مظلومن جي حق حاڪميت ۽ انقلاب لاءِ زميني حقيقتن کي مدنظر رکي تاريخي دليلن سان لٽيل طبقن جو ڪيس وڙهندو آهي ته انقلاب دشمن وڏيراشاهي، قدامت پسند ظالم جاگيردار، سردار، رجعت پرست مدي خارج نظام جي حامين، نسل در نسل موروثي سياست ذريعي غاصبن ۽ قبضاخورن جي ڀاري برجن ۾ لرزش اچي ويندي آهي.
رسول بخش پليجو انساني حقن جي علمبرداري، انسانيت جي اعلى قدرن ۽ جمهوري روين جو وڏو حامل هئڻ سبب جمهوريت دشمن قوتن ۽ غريب عوام جي ازلي ويرين جي هينئان تي مڱ ڏري ٿو. تاريخ جي هيڻن ۽ پورهيت ماڻهن لاءِ ڪيل هن جي جدوجھد دنيا جي سمورن مسڪين ۽ مظلوم ماڻهن لاءِ ڪيل جدوجهدن ۽ قربانين جو تسلسل آهي. هي پورهيت رهنما حقن لاءِ وڙهندڙ دنيا جي مڙني محنت ڪش ماڻهن جو سگھارو آواز آهي. هو حق ۽ سچ جي جدوجھدن ۾ اڳين صفحن ۾ هلندڙ انقلابي آهي. هو انقلاب لاءِ شهيد ٿيندڙ دنيا جي سمورن شهيدن جي خوابن جي ساڀيان آهي. هو شهيد شاهه عنايت جي سڏ “جو کيڙي سو کائي” جو پڙاڏو آهي. جرنيل شهيد هوش محمد شيدي جي هڪل “مرويسون پر سنڌ نه ڏيسون” جو حقيقي ڀرم آهي. هو فرنگي جرنل تروٽ کي رُڪ جا چڻا ڏيندڙ امر شهيد روپلي ڪولهي جي همت ، سچائي ۽ سورهيائي جو تسلسل آهي. پليجو صاحب محبوب سنڌ وطن لاءِ “وطن يا ڪفن” جو نعرو هڻي جان جو نظّرانو ڏيندڙ ڌرتيءَ جي عظيم شهيد صبغت الله راشدي سورهيه بادشاهه جي راهه جو راهي آهي. هو وقت جي خلجين لاءِ دودي جو دڙڪو آهي.
سنڌ کي واڳن وات مان ڪڍڻ لاءِ هو ساهه جي آخري گھڙي تائين ويڙهه وڙهڻ ڄاڻي ٿو. هن جي وسيع سوچ ۽ دور انديش نظر وقت ۽ حالتن تي ڪڙي اک رکي ٿي. سماجي سائنس جو هي ماهر ويڄ وقت جي نبض تي هٿ رکيو اچي. هاري اڳواڻ رسول بخش پليجو هاري دشمن جاگيردار سامراج جي سمورين حرام پاين، هٿ ڪنڊن، چالبازين ۽ سازشن کي چڱي ريت سمجھي ٿو. هن وقت به 87 سالن جي ڄمار ۾ سنڌ جي پورهيت ماڻهن کي پنهنجن حقن لاءِ منظم ڪري رهيو آهي.
ڪو نه جهارئين جکرو،جنهن ڏيهه ڍيا ڏيئي
لڏيا ٿي لينگن ۾، شالن ۾ سي ئي،
سمي سڀيئي تامائو تار ڪيا.
***