ناول

اڌ ماڻهو سڄو سچ

”اڌ ماڻهو سڄو سچ“ نامياري شاعر ۽ ليکڪ مشتاق سعيد جو لکيل ناول آهي. اياز امر شيخ لکي ٿو:
”هن وقت سنڌ ۾ هتي ناول لاءِ چيو وڃي ٿو ته ناول پنهنجي معيار کان موٽ کائي چُڪو آهي، پر اڄ آئون جڏهن هي مشتاق سعيد جو ناول اڌ ماڻهو سڄو سچ پڙهڻ ويٺس ته منهنجي سوچ ۽ حيرت ۾ هڪ نئين اُٿل پٿل جاڳڻ لڳي، ۽ آئون پائلو ڪوھلو کان ٿيندو اوريانافلاسي جي ڪردارن جا قصا ماپڻ لڳس ۽ اهو احساس ساهه ۾ ويساهه جيئان ويهي رهيو ته سنڌ ڪڏهن به ڪنهن به صنف ۾ سُنڍ ناهي ٿيئڻي.
مشتاق سعيد جي ناول ’اڌ ماڻهو سڄو سچ‘ جا موضوع ۽ ڊائلاگ ايڏا ته معنيٰ خيز آهن جن مان وقت کي هڪ وڏي لاڀ حاصل ٿيڻي آهي. ۽ هي ناول سنڌي ادب ۾ پنهنجو الڳ مقام ۽ پنهنجي الڳ حيثيت سان ضرور سُڃاتو ويندو،“
  • 4.5/5.0
  • 2788
  • 1235
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • مشتاق سعيد
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book اڌ ماڻهو سڄو سچ

خيال

شازو ڪجهه دير خاموشي اختيار ڪئي پنڊال ۾ موجود سڀئي ماڻهو پنڊ پهڻ بڻجي ويا هڪ هوا جو جهوٽو گُهلي ويو ڪجهه پل رکي شازو ڳالهايو
اي منهنجي شهر جا واسيو هاڻي اوهان کي ٻڌايان ٿو ته اوهان جا خيال ڪيترا اهم آهن؟ اچو ته ڪجهه حقيقتن جو ڇيد ڪريو، هڪ ماڻهوءَ خودڪشي ڪري ڇڏي آهي، ان وقت جڏهن هو اڪيلو هو، ڪير به ساڻس گڏ نه هو، ڪنهن به کيس ائين نه چيو ته هو خودڪشي ڪري، زندگي کي ختم ڪري، اها ڪهڙي قوت هئي جنهن کائنس ائين ڪرايو؟
هڪ ٻئي ماڻهو پڪو فيصلو ڪري ورتو هو ته هو زندگي کان بيزار آهي ۽ خودڪشي ڪندو، جڏهن هو خودڪشي جو پورو انتظام ڪري چڪو هو ته عين ان وقت کيس ڪا سوچ آئي ۽ هن خودڪشي جو ارادو ترڪ ڪري ڇڏيو، ڪهڙي قوت کائنس اهو فيصلو تبديل ڪرايو؟
هڪ عام ماڻهو کي ڪنهن ڳالهه تي ڪاوڙ آئي ۽ هن ٻئي ماڻهو جو قتل ڪر ي ڇڏيو، هڪ رهزن ۽ خوني همراھ ٻئي کي مارڻ جي ارادي سان پهتوپر عين وار ڪرڻ وقت کيس ڪا سوچ آئي ۽ هن وار روڪي ڇڏيو، قتل نه ڪيو ڇو؟ ڪهڙي قوت کائنس ائين ڪرايو؟
خيال....!
اهو ذهن ۾ پيدا ٿيندڙ خيال ئي آهي جيڪو انسان تي بادشاهي ڪري ٿو، خودڪشي ڪندڙ کي ڪنهن به ائين ڪرڻ لاءِ نه چيو، اهو سندس خيال هو جنهن کائنس اهو ڪم ڪرايو جو هن پنهنجي ئي هٿن سان پنهنجي زندگي جو ڏيئو وسائي ڇڏيو، خودڪشي جو ارادو بدلائيندڙ جي ذهن ۾ به خيال آيو جنهن کيس روڪيو، هڪ ماڻهو جي اندر ۾ پيدا ٿيندڙ خيال کيس اڀاريو جو هن ٻئي کي قتل ڪري ڇڏيو ۽ هڪ قاتل جي ذهن ۾ آيل خيال کيس قتل ڪرڻ کان کيس روڪي ورتو.
سڀني ساھ وارن جي جسم ۾ مقدس ۽ اعليٰ ترين مادو دماغ آهي ۽ دماغ لڳاتار خيالن ۽ سوچن جي هجومن کي ڄڻيندو رهي ٿو ، اهي خيال اهي سوچون احساسن ۽ جذبن جو روپ به وٺن ٿيون، انساني دماغ تيرنهن چوڏهن سئو گرامن جو هئڻ باجود منجهس هڪ ئي وقت صرف هڪ ئي خيال اچڻ جي گنجائش آهي، هونئن ته دماغ هڪ ئي وقت لکين ڪم ڪري سگهندو آهي، هڪ ئي وقت لکين شيون ان جي ياداشت ۾ هجن ٿيون پر ذهن جي سطح تي هڪ ئي وقت صرف هڪ ئي خيال اڀري اچي سگهندو آهي، ۽ عين ان وقت ٻيا سمورا خيال، سوچون، حالتون ۽ لقاءَ هيٺين تهه ۾ هليا ويندا آهن، ۽ ياداشت ۾ رهندا آهن، هڪ عام ڪميپوٽر هڪ ئي وقت اسڪرين تي هڪ کان وڌيڪ شيون ظاهر ڪري سگهندو آهي پر ذهن جي اسڪرين تي هڪ ئي وقت صرف هڪ ئي خيال يا سوچ ظاهر ٿي سگهندي آهي پر ان جي بدلجڻ جي رفتار ايتري ته تيز هوندي آهي جو ان جي بدلجڻ جي خبر ئي نه پوندي آهي، خيالن جي هڪٻئي پٺيان بلجندڙ سلسلي جي تبديلي جي وقت جو تعين نه ڪري سگهبو آهي، توهان ٿورو غور ڪريو توهان ڪنهن حالت بابت سوچي رهيا آهيو ، ڪو فيصلو ڪرڻ جي ڪوشش ڪري رهيا آهيون ته هڪ ئي وقت صرف هڪ خيال ذهن ۾ آڻي سگهو ٿا، پر جيڪڏهن ان کي اڳيان وڌائيندا يا تبديل ڪرڻ چاهيندا ته اهو ايتري ته برق رفتاري سان بدلجندو جو اوهان کي ان بدلاءُ جو پتو ئي نه پوندو، ذهن برق رفتاري سان ڪم ڪري ٿو پر ٿورو ڌيان ڏيو ته محض هڪ مخصوص وقت ۾ صرف هڪ ئي سوچ ذهن جي سطح تي اڀري اچي سگهندي آهي ۽ اها سوچ ۽ اهو خيال ئي انسان تي حڪمراني ڪندڙ هجي ٿو.
توهان صاف سٿرا آھيو ڇو ته اوهان جي سوچ، اوهان جو خيال اوهان جي سمجهه اوهان کي ٻڌائي ٿي (يعني حڪم ڏئي ٿي) ته پاڻ کي صاف سٿرا رکو، هڪ پورهيت، هڪ هاري، ڪارخاني ۾ مشينن جي صفائي ڪندڙ مزدور جا لڱ ۽ ڪپڙا مٽي تيل يا گند سان ڀريل هجن ٿا ۽ هو اهڙي حالت کي برداشت ڪري ٿو ڇوته سندس ذهن کيس اهو سبق ڏئي ٿوته کيس ماني حاصل ڪرڻ لاءِ اهو پورهيو ڪرڻو آهي ۽ کيس ان حالت کي برداشت ڪرڻو آهي، اوهان پاڻ کي گٽرن جي گندي پاڻي ۾ نٿا اڇلايو، اوهان پاڻ کي اروڙي جي گند تي نٿا سمهاريو، ڇوته اوهان کي اوهان جي سوچ ائين ڪرڻ نٿي ڏئي، پر هڪ شخص جنهن جو ذهني توازن ٺيڪ نه آهي اهو ڪنهن مهل گٽرن جي گندي پاڻي ۾ هٿ ۽ پير ٻوڙيو ويٺو هوندو آهي ته ڪنهن مهل اروڙي جي گند جي ڍير تي ستو پيو هوندو آهي ڇو ته کيس ائين ڪرڻ کان روڪڻ واري سوچ نه آهي ۽ سندس ذهن ۾ آيل سوچ اهو ڪرڻ ٺيڪ محسوس ڪرائي ٿي ان ڪري هو پنهنجي سوچ ۽ خيال جو حڪم مڃيندي ائين ڪري ٿو.
جنس(SEX) جو تعلق به سڌي طرح ذهن سان هجي ٿو،ڇا ڪنهن خوبصورت مرد يا خوبصورت کي ڏسي اوهان ذهن اندر ان سان جنسي ميلاپ جي باري ۾ خيال آڻيو ٿا ته هڪدم اوهان جسم ۾ به جنسي اڀار محسوس ڪريو ٿا، جنسي عضوي ۾ تڻڪ محسوس ڪيو ٿا، انهن عضون ۾ اها تبديلي خيال جي حڪمراني هيٺ ٿئي ٿي، ازدوا جي حالتن ۾ توهان جنهن وقت جنسي ميلاپ جو خيال ذهن ۾ آڻيو ٿا ته اهو خيال توهان جي جسم تي حڪم هلائي ٿو ۽ حڪم موجب تبديليون اچن ٿيون، اهو ثابت ٿئي ٿو ته جسماني مادن تي هڪ خاص مادو ذهن ضابطو رکي ٿو ۽ ان خاص مادي يعني ذهن تي تري آيل خيال اهو حڪم آهي جيڪو ضابطو آڻي ٿو، هڪ چور، بدمعاش ۽ رهزن پنهنجي سوچ ۾ تبديلي اچڻ سان شريف ۽ نيڪ بڻجي وڃي ٿو ته ساڳي وقت هڪ شريف ۽ نيڪ ماڻهو ذهني خيال ۾ تبديلي اچڻ سان هڪ بدمعاش بڻجي سگهي ٿو ڪوبه انسان ڄمڻ وقت ئي شريف يا بدمعاش نٿو هجي، ڇوته ان وقت ان جو ذهن هڪ ڪورو ڪاغذ هوندو آهي پوءِ آهستي آهستي صحبت، سکيا ۽ حالتن مطابق ذهن جهڙي قسم جا خيال ڄڻي ٿو ان ماڻهو جي شخصيت اهڙي ئي بڻجي وڃي ٿي شريف يا بدمعاش، سوچ تي دارومدار آهي ۽ سڄي زندگي سوچ جي غلامي آهي، سوچ ۽ خيال انسانن تي حڪمراني ڪن ٿا.