غزل
وسارڻ سڀ کپن ويڇا، عزازت جي ضرورت آ،
اسان جي قوم کي ايثار، و اُلفت جي ضرورت آ.
جبل ٻيلا ڀٽون واري بچاءُ، تن جو ڪرڻ گهرجي،
بچائڻ سنڌ وطن ٻولي، حفاظت جي ضرورت آ.
ڦُٽن ڌرتي مٿي باغن، سنڌوءَ پاڻي مٺن ميون،
ڇنڻ ٻوٽن سندا گلڙا، اجازت جي ضرورت آ.
ڏکويل سنڌ گهري جيجل، امن جون ٿي دعائون هِت،
ختنگ پارا هجن حاتم، شفاعت جي ضرورت آ.
گهڻو فيشن لَبن لالي، ڪري نخرا هلي ناري،
سهاڳڻ سنڌ سُگهڙ راڻي، مهارت جي ضرورت آ.
ٻرون نانگن هجن نيتون ونگڻ، پنهنجن ڏنگڻ پنهنجن،
کُپر پيرن چپڻ گُهرجن، ڪرامت جي ضرورت آ.
کڻو حق جا علم غازي، هلو اڳتي وڌو اڳتي،
علم دارن علي مولا، امامت جي ضرورت آ.
ايازن سان اچو گڏجي، سُرن تارون وجهون ڇيڙي،
سچل وايون ”سنگم“ ڀڳتون، لطيفت جي ضرورت آ.
[b]غزل[/b]
روپ سُندرتا رنگ، سارا اجرڪ،
آسمان تي جهرڪن، تارا اجرڪ.
سُڳنڌ مکڙين جهڙي، ڌرتي سنڌ،
سون ڪنارا سا، ڌارا اجرڪ.
ويس اڌورا ڄڻ، سنڌين سارا،
جي نه پهرين تو، پارا اجرڪ.
ڪڪراڻي چنڙي، پهري ناري،
سُنبل لڳي سا گُل، زارا اجرڪ.
اچو ته گڏجي، ايڪتا ملهايون،
مٺي کان مڪلي، وارا اجرڪ.
مندر بچا يون، مسجدون مُسلم،
ڀلا ري ڪتابن، وارا اجرڪ.
اڳواڻ عليءَ سان، گڏجي هڻبا،
”سنگم“ حقن جا سڀ، نعرا اجرڪ.
[b]غزل[/b]
ڀتا خوري وٺڻ زوري سنڌي، فٽجن هندو سنڌ جا،
جهلي تن جا چڱا ٿاڻن ٻڌي، ڪُٽجن هندو سنڌ جا.
کڻي ناري رات ساري ڪيو، ويڌن وڏيرن هو،
وڳو جهيرون جسم چڪ چڪ لڄن، لُٽجن هندو سنڌ جا
اڱڻ ويهي ٿلي خوشيون ڪيون، ٻچڙن اسان گڏجي،
سِلو تِن کي ملي نفرت هُجت گهٽجن هندو سنڌ جا.
هلالي پُٽ لڃا داري امڙ، سنڌ جون سچون ڌيئرون،
رسم اسلام جي بدلي سڄڻ، سَٽجن هندو سنڌ جا.
اقليت قوم ويچاري ڪري، ڇا ڏاڍ جي اڳيان،
جتي حاڪم هجن جابر زبان، پَٽجن هندو سنڌ جا.
عقل ويرو، وتايو سچ هجي، ٿر جو روپ لوجي،
ڪکن لتجي نه واڻيا لغڙ، جهٽجن هندو سنڌ جا.
ڇڏي سنڌ کي وڃڻ ويلي رنون، بُزرگ هيو ڀڳتن،
مهاجر لوڌ جي بدلي ”سنگم“، مٽجن هندو سنڌ جا.
[b]غزل[/b]
ناز ور نازو ادا، نورِ نظر آهي ڪٿي،
چنڊ تارن کان پُڇيم، قلبُ و قمر آهي ڪٿي.
رات پنهنجا پر پکيڙي، اوجهل ڪيو مون کان پرين،
گُگهه انڌيرا مٽجي وڃن، ٿيندو سحر آهي ڪٿي.
ڏس ڀلا مون کي صبا، دلبر ويو ڪهڙي طرف،
مڪلي منڇر ڪشمور ڪينجهر، سو شهر آهي ڪٿي.
جهنگ جبل ڳولي ٿڪس، هيڪل کٽي سڀ دڳ ويا،
زندگي آهي سفر پر، هم سفر آهي ڪٿي.
پپر ڇائن هير هوائن، آج هندورا ڇا ڪندا،
گل سنبل سارا مگر، منهنجو ثمر آهي ڪٿي.
زلفن هڳاءُ رخسار چس، لبن مئي ٻيو مزو،
شَرَابً طَهُوۡره جي گلاسن ۾، اهڙو اثر آهي ڪٿي.
رڻ حياتي هاڻ ”سنگم“، ويران ڀٽون واري بڻيو،
ٿر اڱڻ تي شل وسي، ڪارو ڪڪر آهي ڪٿي.
[b]غزل[/b]
سبب ڪهڙي سڄڻ سائين، وسارڻ ٿو چڱو سمجهين،
گذاري گڏ عمر ساري، ڌڪارڻ ٿو چڱو سمجهين.
لڳي ڪنهن جي چوڻ جو زنگ، ڪٽي تنهنجي ويو دل کي،
مٽي منهڙو مٺا منور، ڏکارڻ ٿو چڱو سمجهين.
جيئڻ تو بن ڀلا ڪهڙو، مرڻ سانول ٿيو هاڻي،
رسي مون کان رهي هيڪل، گذارڻ ٿو چڱو سمجهين.
ڪنگڻ ٻانهن، بلڪل وارن، ٽٽي پيئڙا ڪندي خينچل،
رسي پرچڻ لڪي ڇرڪڻ، نهارڻ ٿو چڱو سمجهو.
ڇڄي واڳون ساهه جون جي، ٿيڻ ڌرتي دفن پوندو،
رنگي تن تي لٽا گل ڦل، اجارڻ ٿو چڱو سمجهين.
وجهي ڇو دنگ وڏا ويٺين، ڪرڻ تڪبُر ڪفر آهي،
ڪري ڪاوڙ ڪڙو ٻولي، اٿارڻ ٿو چڱو سمجهين.
جدا جيون سندا ڏينهڙا، ڪٽڻ مشڪل ”سنگم“ ٿيندا،
تتل رڻ جو سفر سڏڪا، رئارڻ ٿو چڱو سمجهين.
[b]غزل[/b]
سنڌوءَ جي ڪناري، ملڻ يار اچجان،
ملڻ عيد سهڻا، سڄڻ يار اچجان.
اجرڪي رنگن تي، وڳو نئون پهري،
وٺڻ گل ۽ تحفا، ڏيڻ يار اچجان.
هلي ٻيٽ درياءَ، ڏسون مست لهرون،
کُلي راز دل جا، چوڻ يار اچجان.
سمن جي زيارت، ڪجي لاڙ گڏجي،
ڀٽائي تنبو را، ٻُڌڻ يار اچجان.
اڃان سُرن مرڪون، وکيريان پيو هِت،
ڏئي ٽهڪ مون سان، کلڻ يار اچجان.
سفر رڻ اڪيلي، تشنگي لڳي آ،
لبن جا جام ساقي، ڏيڻ يار اچجان.
هلي اڄ مندر ڪجي پيار پرڻو،
سدان ٿي ”سنگم“ جو، رهڻ يار اچجان.
[b]غزل[/b]
سوچن جي پهر، ڪا لات پئي جاڳيءَ،
ڪاغذ تي قلم سان، ڏات پئي جاڳيءَ.
چٽيم ديوار تي، تصويرون رنگ سان،
تنهنجون هر طرف اڄ رات پئي جاڳيءِ.
آغاز هر صبح سان ناءُ زبان تنهنجو،
سينگار اُٿي ڳايم، نعت پئي جاڳيءِ.
گيتن مون وري، اڄ ڪيو روح تازو،
راڳيءَ جي سرن، ورکات پئي جاڳيءَ.
لکيو مون نثر ٿي، نيل گگن چونڊي،
لفظن جي اُتي، شروعات پئي جاڳيءَ.
شاعر جو لکي سو، غزل شرڪ سڏجي،
فتوى سا ڏيڻ هر، ذات پئي جاڳيءَ.
جيون جا ”سنگم“، اچ پڪا يار ٻڌجن،
نفرت جي متان، جزبات پئي جاڳيءَ.
[b]غزل[/b]
وڻ وڻ ڪرٽيون، وڙئڻ ٿو سمجهان،
چنچل تنهنجو، چڙئڻ ٿو سمجهان.
سرهين گل پيلا، تپي سج ٽامون،
سُنبل گل سهڻا، کڙئڻ ٿو سمجهان.
منهنجي اکين جا، تارا ۽ نور ڀي تون،
سوا تنهنجي زندگي، سڙئڻ ٿو سمجهان.
منهنجي روح جي غذا، درشن آ تنهنجو،
توکي چنڊ ٿي چوڏس، چڙئڻ ٿو سمجهان.
منهنجو جسم جلاءِ، ڪري رک ڇڏ تون،
تنهنجي ئي ته لڙڪن، ۾ لڙئڻ ٿو سمجهان.
منهنجي خاڪ جي اڏار، جو واچوڙو ڏس،
بلند ٿي عشق پنهنجو، چڙئڻ ٿو سمجهان.
وفا جا چراغ ”سنگم“، ٿي روشن جي پون،
شمع جي لبن تي ٿي پتنگ، سڙئڻ ٿو سمجهان.
[b]غزل[/b]
نرگس ڏسي اسان کي، حيران سڀ ٿيا جي،
گلزار گل پرين مون، ساڻ گڏ هيا جي.
نوڙت نياز نيڻن، نرمل هيو گهڻو جو،
ڪڪر ڇاءُ ڪومل، بيهندا رهيا جي.
مکڙين چميا ٿي هٿڙا، سانول پير پتڙن،
وڻ جهڪيا ٿي جهولون، نظر جنهين پيا جي.
پوپٽ رنگ پهريل، سڄڻ کي هئا سڀ،
ڇوڙيل وار وينگس، ورندا ويا جي.
ٻاٻيحل ٻول ٻاتا، ٻوليا ٿي مٺا هُن،
ها ڪار هاها هر هر، مون ڀي ڪيا جي.
چپ ڳلن جي ڄڻ، ڀڻ ڀورل ڀڻڪا ڀڻ ڀڻ،
کولي راز دل جا، دلدار سڀ چيا جي.
جهڪيل جهول چنڊ هو، ٻڪن آسمان،
سهڻل هنجھه ۾ ”سنگم“ سمهندا رهيا جي.
[b]غزل[/b]
هلندي راهون، گس کٽي پيا،
جيون سارا، وس کٽي پيا.
سج سکڙن جو، سڀران ڪين،
چوڏس راتيون، چس کٽي پيا.
جهور ڪراڙا، هٿ هڻان پيو،
ڏيئڻ وارا، جس کٽي پيا.
سڏڪن ڳڙڪون، ٽوهه ڪڙو ڄڻ،
ماکيءَ لارون، رس کٽي پيا.
فيضي ڪامل، ڪين مليا ڪٿ
ڌاڳا فيڻا، ڏس کٽي پيا.
پاپي جيڪي پوڄا مون سي
منڪر ماڻهو، مس کٽي پيا
ساهه ته ”سنگم“، هڏڪيون باقي
پڇڻ وارا، بس کٽي پيا
[b]غزل[/b]
ساجهر سويلو، سارا گڏجي،
پرهه چنڊ، ۽ تارا گڏجي.
کائين صبح جو مکڻ ماني،
کير ميهو ڏارا گڏجي.
اسڪول وڃن، پيا دل سڀ،
ڳورا ڀورا، ڪارا گڏجي.
وانجھي ٽاپون، راند ڪڏن،
ملهه ڇڪين، سندرا گڏجي.
کلندا ڪڏندا، خوش رهن ٿا،
گهر گهر گلڙا، پيارا گڏجي.
ڌرتي امن جو، جهول بڻائين،
مٺڙا محبت، وارا گڏجي.
پريت ٻارن کان سکو وڏڙا،
ڳنڍين ”سنگم“ سارا گڏجي.
[b]غزل[/b]
ٺرو چوري نه آڪڙو، بند ٿيندو،
وٺڻ رشوت نه کاٽڙو، بند ٿيندو.
جهلي پوليس ٿي ننڍا، جي ڇورا،
سوا سهڻن نه لاڪڙو، بند ٿيندو.
زنان زوري اڃان جنس، خوري ڇو،
بُجر کدڙن نه خاصڙو، بندو ٿيندو.
لڳل هرڪو ٽارگيٽ، تي ماڻهو،
ڌماڪو بم نه فاٽڙو، بند ٿيندو.
ٿيا ايوان واپار، جي منڊڙي،
لڳڻ ٻولي نه واڪڙو، بندو ٿيندو.
ڪراچي لُر لُٽي ويا، گهوڙا ڙي،
ٽُٽل سنڌ جو نه ٽاڪڙو، بند ٿيندو.
چوڻ سچ تي ”سنگم“ لڳي، ٿي ڪاوڙ،
ڪرڻ ڪڙ ڪڙ نه ڪاڪڙو، بند ٿيندو.
[b]غزل[/b]
وجهي هٿڙا ٻئي کيسن، سڪا گولي،
پرس پيءُ جون پيو، ذر ذر زپون کولي.
اچن هٿ نوٽ سي ڦاڙي، ڇڏڻ سارا،
ڪري ٽڪڙا وڃي گلين، پيو رولي.
گٽر نالي گنديءَ مان، جي لڀي چيزون،
کڻي ساگر مٽي ٿائون، وجهو گهولي.
مرض موزي لڳن احهڙا، غلازت مان،
گرف تن جي ڪري زندگي، زهر رولي.
نظر ڪرڙي رکڻ والد، اڃان گهرجي،
چون ٻارن چٽو تاڙي، پکيءَ ٻولي.
علم لازم هنر سٺڙو، سکو ننڊ پُڻ،
رهن ساٿي سچا هر پل، عمر ٽولي،
انگل ڇورن جيان ڇو ٿا ”سنگم“ ڪريو،
ٺهو هاڻي نٿا بلڪل يڪي چولي.
[b]غزل[/b]
وٺڻ رشوت سندي عادت، ڇڏڻ سکيو هنن ناهي،
ڦرڻ هيڻن وٽان ڏوڪڙ، رهڻ سکيو هنن ناهي.
وجهي وردي وڃي گهر گهر، لتاڙين ننگ سانگين جا،
ڏئي دڙڪا دسڻ ڄاڻن، ڏسڻ سکيو هنن ناهي.
جهلي رستن چڱا ماڻهو، بهارين سڀ قطارن سان،
پيل لاشا هجن گاڏيءَ، پڇڻ سکيو هنن ناهي.
هجي ڪوئي پيو جيڏو ڪندا تنهن جي ڌوڙ پٽڪي،
ڪري منٿون ڀلي ڏاڏو، مڃڻ سکيو هنن ناهي.
چوڻ ڀوتار جي هلندي، ٻڌل کي ٿا هڻن گولي،
بچي سو ڪيئن سگهندو، گسڻ سکيو هنن ناهي.
ٺري ٺاري ڇڏي غيرت، سڃاڻن ڪين ٿا ڪنهن کي،
لڳن ڀونڊا ٿڪون لعنت، ٺهڻ سکيو هنن ناهي.
لکي اهڙن پليتن تي، ”سنگم“ ليکا سندن لاهي،
ڪنان ڪرقوت ڪارن جا. هٽڻ سکيو هنن ناهي.
[b]غزل[/b]
حقن پنهنجن ڪنا غافل، رهڻ وارا سنڌي ناهن،
ڇنڻ وارن ڇڇورن کي، ڇڏڻ وارا سنڌي ناهن.
هڻڻ ڌاڙا وسيلن تي، سدا غيرن سندي عادت،
ٿين هيڻن مٿان ڪاهون، ڏسڻ وارا سنڌي ناهن.
هراسا قوم ساريءَ کي، حرامي ٿا ڪريو ڇالاءِ،
ڪليشن جيل ٿاڻن کان، ڊڄڻ وارا سنڌي ناهن.
جهڪائڻ سر اڳيان سرڪش، ڏني جيجل نه لولي جن،
جهڪن احمق اشارن تي، جهڪڻ وارا سنڌي ناهن.
پگهر پورهيت سندي اجرت، ملي ٿي ڪين پوري هت،
ڦرڻ هارين سندا حقڙا، ڏيڻ وارا سنڌي ناهن.
لکي ليکا پليتن جا، چٽو سڀ کي ڪرڻ گهر جي،
منافق تن مڪارن کي، سهڻ وارا سنڌي ناهن.
سنڌوءَ ڌرتي اسان جي آ، سنڌوءَ درياب زم زم آ،
سنڌي ٻولي ”سنگم“ جيجل، ڇنڻ وارا سنڌي ناهن.
[b]غزل[/b]
ڏنڊن چٽيون ڏيندڙ، نياڻيون جرڳا ڇو،
هنجن کسجن جي گهر، ڌڃاڻيون جرڳا ڇو.
ڪرڻ مصلي پرڻو، ڏيڻ ڪتاب سان لائن،
رتڙا روئن ٿيون سنڌ ۾، راڻيون جرڳا ڇو.
ڏوڪڙ عيوض ڀيڻ ڏين اڃان ڀاڙي ڏس،
ڀڳڙن مٺ تي وڃن. وڪاڻيون جرڳا ڇو.
صليـــبن تي ٽنگــــــيل، ارمــــان عــــــورت جا،
زندگيون مفلوج تن، اياڻيون جرڳا ڇو.
اسلام سيکاري، سڀ سان اخلاقِ محبت ،
نفرتون ڪن ايمان پڄاڻيون جر گاچو.
ساخ ٽانــــــڊن تي، پـيــــر اگهــــاڙن پير وٺي پيو،
شرڪي رسمون هت اکين، ڪاڻيون جرڳا ڇو.
شڪن تي ماريو ماڻهون ڀوتار سڏائين عادل،
ظلم جون ”سنگم“ لکجن ڪهاڻيون جرڳا ڇو.
[b]غزل[/b]
ڀلي پنهنجا تير و، طبر آزمايو،
اڃان قهري قاتل، ڪُفر آزمايو.
وسن سر تي پٿرن، وري مينهن ڪيڏا،
دل زبان تي قرآن، جو ذڪر آزمايو.
ڏسو چيري سينا، اسان جا غاصبو،
ڪري ٽڪڙا جسمن، جگر آزمايو.
جهلي شامون جن کي، اجها جي ڏناسين،
اُهي ساڳيا ويري، ولهر آزمايو.
اسان ذرفي احهڙا، گهڻا آزمايا،
اڃان ڇو ٿا غيرن جا، پگهر آزمايو.
ڦُري ڪار ٻوٿن ڇڏي، سنڌ سٻاجهي،
اڃان ڌرتي دشمن، دلر آزمايو.
”سنگم“ بدلا ساري، وٺو سڀ سنڀاري،
سنڌي پنهنجا هاڻي، اکر آزمايو.
[b]غزل[/b]
توڪل جو ٻيڙو، تري پيو اڃان،
زندگي جو سفر سو، ڪري پيو اڃان.
طوفانن سان ٽڪري، اچي وير سامهون،
ڪنارن تي واپس، وري پيو اڃان.
ٻگڙن گڏ هنجڙو، چُڱي روز موتي،
سمنڊ ٻيٽ سينون، ڌري پيو اڃان.
پٿرن تراشي، ڳوليندي پارس کي،
ڪاشيءَ تي رنگ هو، ڀري پيو اڃان.
ڌرتيءَ جو وارث، ڌڪي غير وريءَ،
سنڌوءَ جي آزادي، گهُري پيو اڃان.
چوڏس چنڊ اُڀري، ٿيندو سج روشن،
آسمان تي گولو، فري پيو اڃان.
لکجن رت سان ”سنگم“، غزل گيت سنڌ لئه،
اُميدن جو ڏيئڙو، ٻري پيو اڃان.
[b]غزل[/b]
عيد ڪهڙي ڪري هاري، ڏُکايل سو وري هاڻي،
مري جو پُٽ ويو هُن جو، بُخايل سو وري هاڻيئ
زال چولو هيو ڦاٽل، ڇنل ڪپڙا هيا ٻارن،
وڏيرن جي ظلم جو بس، ستايل سو وري هاڻي.
وڃي مجبور لڏيو ٿو، ڇڏي جو پڊ پراڻن کي،
گهرن ڳولي وڏن ڦوٽو، وڃايل سو وري هاڻي.
ملي حقدار هاريءَ کي حصو هر سال جي پورو،
رهي سرڙيو نه ڪو قرضي، ڀڄايل سو وري هاڻي.
ختم غربت ڪرڻ وارا، ٿين امير پيا تر هو،
چُڪي پاڻي سِڪي تڙپن اُڃايل سو وري هاڻي.
ملڻ انصاف مشڪل، ڏياري سو عمر ناهي،
روح جابر بُخل چهرا، ٺرايل سو وري هاڻي.
لڳو آ پورهيتن جو، ڀٽائي تي ”سنگم“ ميلو،
هڻن نعرا حقن وارا، وڃايل سو وري هاڻي،
[b]غزل[/b]
بنان لالچ ڪري شفقت، شفا هستي اڃان جيجل،
چمڻ ڳڀرو ٻچن ڳلڙا، اها مستي اڃان جيجل.
رکي بُکيو پيٽ پنهنجو، اول اولاد کي ڏي ٿي،
رضا رب جي رهي راضي،رزق الستي اڃان جيجل.
لبن مرڪون ڏئي ٽهڪن، امن، آشا اچي لکندي،
پپر بڙ جي ڇپر ڇائون، برن، بستي اڃان جيجل.
ٽُڳي رليون ڀري ڀرتن، صلي جوڙا ڏئي ڌئيرن،
رنگي هٿڙا پٽن ورجا، کلي خصتي اڃان جيجل.
ڪري ورکا پئي گلڙن، سڄي سرگس مٿان درتي،
لهي لائون گهرن پُٽڙا، دُعاءِ سستي اڃان جيجل.
عزت تي آڇ ڪا ايندي ڏسڻ سکيو نه آ عورت،
رکي ٿي لڃ ڏسو رنڙي، وڏن وستي اڃان جيجل.
رنجايو ڇو پيا رهزن، ”سنگم“ مقدس روح سارا،
امڙ موٽي نه سا ايندي، قبر قصتي اڃان جيجل.
[b]غزل[/b]
رِدا لاهي گُهمي جا رن، لڳي عطڙي،
ڃُنڊا جهڙا کجيءَ جا پن، لڳي عطڙي.
ڏئي ٺينگن اڳيان مڙدن، هلي تڪڙي،
لنگهي سارا وڃي ليڪن، لڳي عطڙي.
اُٺڻ وانگر وات ڦاڙي، وتي رڙندي،
ڏيڻ ڦوڪون ڌوڻ دوڌن، لڳي عطڙي.
ڪري ڪالون پئي ڪنهن کي، لڪي پيءُ کان،
رکي هٿڙا ٻئي چَپ ڪن، لڳي عطڙي.
هلي پارڪ پُسي بارش، وڃي ڊُڪندي،
ڏسن جهونان جوان جوڀن، لڳي عطڙي.
جسم ٽاوز رمان ڇوريءَ، وڻي سڀ کي،
لُڏن بُبڙا ٻُڍڻ هرٻن، لڳي عطڙي.
نڪا ٻاگهل ”سنگم“ روپا، نه سنڌ راڻي،
هجي عورت سُڪل ڪک پن، لڳي عطڙي.
[b]غزل[/b]
اسين مارو مٺڙا، نماڻا ٿا سڏجون،
وطن سنڌ جا سمجهو، سياڻا ٿا سڏجون.
مٺي ماکيءَ جهڙي، اسان جي آ ٻولي،
ڪانئرن جي وات ۾، ڪڻاڻا ٿا سڏجون.
گجن گهير سوهن ٿا، چنڙيون مٿن تي،
ڪينجهر جا ماڇي، مُهاڻا ٿا سڏجون.
سنڀالي جيجل جي، رکون لڄ پوتي کي،
ننگي سنڌ وارا، نڀاڻا ٿا سڏجون.
نپايو غيرن کي اسان، هو نيڻن منجھه،
تنهين جي اکين ۾ اياڻا ٿا سڏجون.
رکون ناتا جن سان، نڀايون ٿا تن سان،
سدا پنهنجن ساڻ، ”سنگم“ پراڻا ٿا سڏجون.
[b]غزل[/b]
دهشتگرد قاتل، قهاري نه گهرجن،
مقتل گهر ۽ مُنڪر، مڪاري نه گهرجن.
ڦاڙي وات واڳُن، وڌا چڪ ڪتُن جيئن،
زهري نانگ، ڪارا نيڪاري نه گهرجن.
لاشن روز ماتم، ڪري سنڌ ٿي جيجل،
مهاجر بنگالي، هتي بهاري نه گهرجن.
وڪيا سنڌ وسيلا، وڪي ڌرتي ٻولي،
وڏيرا، پـير واپـاري نه گهرجن.
وٺڻ سنڌ جو نالو، ٿئي ڏوهه قصدن،
حُڪم اهڙا حاڪم، زرداري نه گهرجن.
نجاتِ ”سنگم“ سنڌ، لئي هڻو هاڻ نعرا،
لڳل وات تالا، تلهاري نه گهرجن.
[b]غزل[/b]
ظُلمت جي خلاف نعرو، مُقرر لطيف آهي
مظلومن جو آواز، بهتر لطيف آهي.
ماڳن سنڌ جي مالڪي، ولين جو سٿ جيڪو،
درتي وارث ڀٽ ڌڻي، دلبر لطيف آهي.
ناريءَ جي ست سونهن کي، صوبر سڏيو آ جنهن،
پرکي سوئي پار کو، پرور لطيف آهي.
سُرڪيڏارو سچ لکي، حسيني سڏجي عالم،
ڪربل جو هو مشاهد، مظهر لطيف آهي.
گرهوڙي، اقبال، احمد، راشد ۽ رنگريز،
دنيا جي شاعرن جو رهبر لطيف آهي.
مُخلص گهرجن ٿا ”سنگم“ سنڌ کي سپوت ليڊر،
قومي ڏس اڳواڻ سو، اڪثر لطيف آهي.
[b]غزل[/b]
امڙ ميڙي ٿڪي ٿيليون، ٺري جون اڄ
پٽن وسري ويون گوريون ٻري جون اڄ.
پٽي پوٽا کڻي ڀرڙيون، اچي ٿي گهر،
پئي سيڪي هٿن لفڙيون، ڀري جون اڄ.
هيُس چولي لڳل چتڙيون، مٿي مس رئو،
ڏکن سورن سهڻ سختيون، وري جون اڄ.
گهُري پاڻي سُتي پوڙهي، ڪندي سڏڙا،
نڪين داهون ٻُڌن، نوهرون، ذري جون اڄ.
وٽي مُڇيون ڀڃن ڪرسيون، مڙس هوٽل،
ڪري زالون اچن ڪاٺيون، پري جون اڄ.
ندا رت اُن نڀاڳن، پئي، وسي لعنت،
ٿُڪون تن کي ”سنگم“ لڳڙيون، سري جون اڄ.
[b]غزل[/b]
سُخن ڪو ڪو ڏکن، ڦاٿل گهڻا آهن،
سوا سوچن بچا، ماڻهو ڪڻا آهن.
ڀرڻ پنهنجو پيٽ، دوزخ ٿيو شڪل،
بصر ڀاڃون نڪين، دالون چڻا آهن.
بکايل ٻار ٿو، دوڻي ٻير جيڪو،
هرک ڪپڙا وري تنهنجا ڦاٽڻا آهن.
وٺي ڪپڙا عيد، چانور ڪهڙا غريب،
اڃان رهيل قرض پيسه ڏيڻا آهن.
مُهاڻي آڙيون، جهليون نه ڪانهيرا،
لڳل رڇ ڪي رڳو، اڄ فاٻڻا آهن.
رونون هن حال تي ”سنگم“ آهي،
ٿيا جزبات مجرو، جهڻ جهڻا آهن.
[b]غزل[/b]
سنڌ وطن جي قوم بهادر،
منهنجي مٺڙي ڌرتي مادر.
اجرڪ وارو جهرڪي پرچم،
آزادي جي پائي چادر.
گيت خوشين جا گڏجي ڳايون،
ڏات ڏني جا پاڻ کي ڏاتر.
الله اڪبر جو نعرو هڻبو،
ڪوئي نه ايندو سامهون ڪافر.
دودا جوڌا طاقت اسان جي،
سنڌي سڀ آهيون سپر پاور.
سنڌوءَ خاطر ”سنگم“ سارا،
هڪ ٿي ڪيو يارو صادر.
[b]غزل[/b]
گهٽڪو پڙيون، زهر مٺو ڄڻ،
جيڪو سمجهي، پان سٺو ڄڻ.
گونگن وانگي، وات چٻاڙون،
سگريٽ سوٽو، هر دفعو ڄڻ.
منشي عادت، وجهو ڇو ٿا،
جهنم جنهن، سان وٺو ڄڻ.
شوگر ڪينسر، ايڊز هن سان،
اوهان تنهن کان، ڏور ڀڄو ڄڻ.
رکجان پنهنجي، صحت سنڀاري،
رهندا نه پوءِ، نوٽ سڪو ڄڻ.
زندگي قيمت، ”سنگم“ سمجهو،
دنيا ساري، هتي، دوکو ڄڻ.
[b]غزل[/b]
ماڻهو بنهين، بيڪار آهيان،
نالي ڪنون، نيڪار آهيان.
فطنت خوري، ڪم سڄو ڏينهن،
ڦيٽاڙ وڏو، فيڪار آهيان.
ذات منهنجي، ڄڻ گار وڏي آ،
لعنتي وڏو، ليڪار آهيان.
مڃو زال جو، امڙ سڏي ٿي،
مڙس ڪڏهن، ڏي کار آهيان.
ڪم وارن سان، نه لڳي پنهنجي،
ٽوٽي هر ڪنهن، جو يار آهيان.
اهڙن پارن، ”سنگم“ سڄاڻن،
خلق سڄي ۾، خوار آهيان.
[b]غزل[/b]
لکڻ ورق ڊائريءَ، تي نه وس هلي ٿو،
ڪرڻ عشق شاعريءَ، تي نه وس هلي ٿو.
جسم لباس جا، مڙس اسين ڏُٻرا وري،
ملي زال ماهيريءَ، تي نه وس هلي ٿو.
پئيڻ سان نه ڪو قرار، روح کي مليو رُگي،
وڌي تيئن بي قراريءَ، تي نه وس هلي ٿو.
سڌارڻ بنان تخليقون، ڦاڙي ڏنيون تنهن،
بحر وزن جي ڪاريءَ، تي نه وس هلي ٿو.
بجا تنقيد جي ڪو لکي، گيت وٺجي سٺو،
عقل هاڻ ڏاهيريءَ، تي نه وس هلي ٿو.
روپ ماڻهپو ٿو ڏسجي، “سنگم” اجرو رُڳي،
ظلم ڪهر ظاهريءَ، تي نه وس هلي ٿو.
[b]غزل[/b]
ڇرڪڻ ڇڏ تون، تِتر وانگي،
واريءُ جي ڄڻ، ڀِتر وانگي.
وکرن ڇو رنگ، پيا تنهنجا،
ماضيءَ جي ڪنهن، چِتر وانگي.
رسمون ٽوڙي، قيد هل تون،
شيشي اڳيان، پَٿر وانگي.
هاڻي تون ڀي، کل ته ريکا،
مون سان گڏجي، نَثر وانگي.
هل پر کا، هُن پار هلجي،
چنڊ جي چوڏس، چَڪر وانگي.
جيون سارا، ”سنگم“ جوڙي،
منهنجي ٿي اچ، ثَمر وانگي.
[b]غزل[/b]
نازن ساڻ تنهنجو، نهارڻ وڻيو،
زلفن کي ته مرڪي، سنوارڻ وڻيو.
اکين ڪجل سهڻو، لڳو دل منهنجي،
جهولڻ پينگهه لوڏون، جهونگارڻ وڻيو.
رخسار ڪن چلڙا، ڳچيءَ تر سونهن،
هيرا سون ڦليون، سينگارڻ وڻيو.
ريکا لبن مرڪون، ماڻيلا پرين،
ميگهار مُند مٺڙا، ملهارڻ وڻيو.
ٽهڪن جا سڳنڌل، ڪڪر ڄڻ ڀرجي،
دلدار ايئن دليون، ڌتارڻ وڻيو.
سرهين رنگ پيلا، کڙي گل سُنبل،
سهڻا ”سنگم“چهرو، ڏيکارڻ وڻيو.
[b]غزل[/b]
ڊڀن تي ڊوڙڻ، هاڻ سکيو سين،
رُکن کي موڙڻ، پاڻ سکيو سين.
پير پنهنجي تي، هڻي ڪُهاڙو،
لاهه کي ڦوڙڻ، هاڻي سکيو سين.
ڪوڙ جي منهن، تي ڌڙ آ پوڻي،
مِڪر کي ٽوڙڻ، هاڻ سکيو سين.
نظر جا ڪاري، جهلي گوتي لا،
سُڪي تي ٻوڙڻ، هاڻ سکيو سين.
مُنافق جهلبا نڙيءَ کان سارا،
نانگن نپوڙڻ هاڻ سکيو سين.
نفرتون ويڇا، ”سنگم“ جي اُب تڻ،
دلڙيون جوڙڻ، هاڻ سکيو سين.
[b]غزل[/b]
گُگهه ويهاڻي، تنهنجي ڪاڻ،
ٻاٽ انڌيرا، جيون هاڻ.
رات جي هنجهه ۾، آئون هيڪل،
چنڊ کڙي پيو، تارن ساڻ.
وياڪــــــل مـــــــــن، ويـــــــــڳاڻو آ،
لڳي تن اندر، تنهنجي تاڻ.
ســــــــــور حــــيــــاتي، آســــــراپا،
جيءُ جلي پيو ، جيئري ڄاڻ.
ڏور وساري، ويٺـــــو هــين،
هلي سڄڻ، اچ جلدي پاڻ.
سري نه پئي، ”سنگم“ توکان پل،
پري پرين ٿئين، ڇا لا پاڻ.
[b]غزل[/b]
گهمندي ميلو، يار مليا سين،
ڀاڪر پائي، ساڻ هليا سين.
رڇ مداري، راند وڻي وئي،
ٽهڪن ڏيئي، پاڻ کليا سين.
ڪار کوهي تي، ڪرتب ڏسندي،
ناري مٿان جي، نوٽ جهليا سين.
درگاهه تبرڪ، پيئندي پاڻي،
دل جا جاني، راز سليا سين.
راڳي سرڙا، وکيريندا رهيا،
غزل واين، روح رليا سين.
شاهه بخاري، تنهنجي نگري،
”سنگم“ اچڻ جو، چئي هليا سين.
[b]غزل[/b]
سانوڻ وٺو سنڌ تي ڀڄندي ڀٽون روپا ڏٺم
چاڳلين جون چنڙيون پُسيل چندن سندا چوٽا ڏٺم
هارين ڇڪيا هر پاڻ نارين هٿ ناريون هيون
جهول جهانگين ٻج کڻي واريءَ مٿي پوکا ڏٺم
ڇر ڇنون ڀرجي وهيون ڪٿ گهر ماروئن خالي ڪيا
مينهن جي پاڻي اندر ڪي اڌ ٻڏل جهوپا ڏٺم
وسڪارن ۾ وڄ ڪري ڪن ويرن مٿان واڪو ڪري
وڻ ڪريا گسن مٿان ڇڄندي ڇتر ڇوڏا ڏٺم
مهراڻ پلٽون موج درياءَ ڪپر ڪڙڪي ڪر کڻي
سمنڊ سپون وير چڙهي ڪنڪر مٿي ڪوڏا ڏٺم
راکي ٻڌڻ رامڻ هليون لڇمڻيون ڪي لاڏ مان
مندر اندر مورتيون ”سنگم“ ڪندي پوڄا ڏٺم
[b]غزل[/b]
واڪ تولا ڏنم، ڀرت چولا کڻي،
وڃي گهر گهر ڪيم، پرين ڳولا گهڻي،
پتو تنهنجو سڄڻ، ڪٿي ناهي پيو،
ڪيا مون وس وڏا، ڪئي ڪارون هڻي.
رات جي ڪر بلا، ڪيئن گُذري ڀلا،
جوٽ تنهنجو نرم، نه هٿ تنهنجا ڦڻي.
رهان رولاڪ ٿو هتي، آئو وري،
ڪٿي تون ٿي رهين، هڪڙي ڄڻي.
هلي هاڻي پرين، وسايون جهنگ ٻئي،
جتي وڻيو رڳو پئي تون جي وڻي.
ڳوڙهن ٻُڪ ۾ چنڊ، لڪي جي ٿو ”سنگم“،
لڪون تئين سج جيان، پاڻ ڪڪرن ڪڻي.
[b]غزل[/b]
ڪاٽن جوڙو پائي ٽوپي، ويٺو جهلي گهرجي ڪُنڊ،
کٽ چڙهي ٿو خرچي گهري، مڙس وجهو منهن ۾ گُهنڊ.
لسي ماني لُلر ڄانڀو دال، نه کائي ٿو دالو پٽ،
گوشت فرائي گانگٽ ڪيمون، گجرن حلوو گهرجي کنڊ.
ٻوٻاچٽي ٻاهر نکتو، ٻانهون هڻندي ٻالو بس،
ماڻهو ڪنهن کي ڪين ٿو ليکي، ڪنڌ ۾ جنهن کي سوئر ڳنڍ.
ڀاڙيو گڏجي ڀڙون سان شهر، گهمي پيو شودو ڏس،
ڪار ٻوٿڙ ڪلها هڻندو راهن، وجهي پيو ويندي رنڊ.
چڱن تڪي نياڻيون لوفر، موبائل ڪڍن تصويرون ويٺا،
چوڪ جهليندڙ ماڻهو چوهڙن، ڃُنڊن جهلي ڪڊجي ڇنڊ.
ضمير ماڻهن جا، گرهه جي ويا ڇو ”سنگم“ آهن،
لڳي ٿي جيئن سج ۽ گرهڻ چنڊ.
[b]غزل[/b]
تنهنجون راهون تڪي، ٿيا ڏينهن مون کي،
موٽ هاڻ سگهي، آءُ لهرون لنگهي.
نيڻ نيهاري ٿڪا، ٿي آ شام مٺا،
تو پئي دير لڳي، آءُ لهرون لنگهي.
پلي روح پاڻ، ويهان ڪيئن هاڻ،
نٿي دل کڄي، آءُ لهرون لنگهي.
تنهنجي ديد بغير، ڀانيان عيد زهر،
توسان اڱڻ سجي، آءُ لهرون لنگهي.
منهنجا پيارا صنم، ڪندين ياد ”سنگم“،
وڇو ڙا ڇو پيو وجهي، آءُ لهرون لنگهي.
[b]غزل[/b]
ڪڏهن تنهنجو اچڻ ٿيندو، اسان جي آشياني تي،
اڱڻ ماهي لڪا مون وٽ، مٺا مسڪين خاني تي.
ڪرڻ ديدار دلبر تو، عبادت کان نه گهٽ هوندو،
چمي هٿڙا سُنبل سُهڻا، ڪجي درشن بهاني تي.
سڄڻ سامهون هُجن ويٺل، مزو محفل تڏهن ڏيندي،
ڀري جامون ڏين ساقي، پرين پرڪش پيماني تي.
نراسائي لڳي نيڻن، تڪي راهون مٺا تنهنجون،
لياپائي لٿو سجڙو، ڏسن اکڙيون آسمان تي.
ترن توڪل سندا ٻيڙا، ”سنگم“ پنهنجو سخانون جهل،
بدلجي هِت ويو هر ڪو، ڪجي ڇو ڏُک زماني تي.
[b]غزل[/b]
نظر ڪرڙي زماني جي، بچائي ڪونه سگهياسين،
لڪائيندي به جذبن کي، لڪائي ڪونه سگهياسين.
کلن ٿا دل جلا ماڻهو، ڪبو جهيڙو وڏو تن سان،
نٽايم لوڪ کان ليڪن، نٽائي ڪونه سگهياسين.
لِڪوٽي لِڪ ڪُڏي راديون، عمر ننڊپُڻ گُذاري گڏ،
ٻُڌائڻ يار کي يادون، ٻُڌائي ڪونه سگهياسين.
سڄڻ سان اڄ زُبان کولي، ڪيم اظهار اُلفت جو،
لڳائڻ وات کي تالو، لڳائي ڪونه سگهياسين.
ڪيا فِرڪن رسم ڪُڌين، جُدا رِستا عزازت جا،
ملائڻ ”سنگم“ دلين کي، ملائي ڪونه سگهياسين.
[b]غزل[/b]
پلنگ هاڻي سُتل ڇوري، ڊگهيڙي پير ٿي سُڏڪي،
ٻَکن مان جي اُٿي اڄ پوڙهي، سا دير ٿي سُڏڪي.
گذارڻ رات مردن کي، ننڍي ڇوري ننگي گهرجي،
حيا غيرت رهي ناهي، نياڻي ڪير ٿي سُڏڪي.
وڏا ڇورن ڪري شادي، وٺي پنج ست ڏين زالون،
رات لائُن رُنا جوڙا، چُنيءَ گڏ ڇير ٿي سُڏڪي.
ڄڻي راڻي نه ڏي وارث، خُلا ان کي ملي جهٽ ٿو،
چڱو چمڙن چوي ڪوئي، عزت تي مير ٿي سُڏڪي.
رسم ريتن ڪُٺو ڪومل، وري معصوم جزبن کي،
”سنگم“ روئي مري ناري، مٽيءَ جو ڍير ٿي سُڏڪي.
[b]غزل[/b]
سُتل ذهن ننڊ مان سڀ اُٿارن کپن،
ننڌي قوم جا ضمير اُڀارڻ کپن.
پئي رات ڪاري گُگهه ٿيندي وڃي،
اُجهاميل ڏيئا هاڻ ٻارڻ کپن.
ڏئي سال ڏکڙا جي ڊسمبر ويو،
اُهي ڪهت ڏينهڙا اڄ وسارڻ کپن.
کڻي شال چوڏس خوشحالي اچي،
ڪري نيهن شامون وچن پارڻ کپن.
وهن نيل ڀرجي سونهن ساوڪ سنڌوءَ،
هلي ڏينهن “سنگم” گڏ گُذارڻ کپن.
[b]غزل[/b]
سهارا سارا، ڳولڻ ڇڏي ڏي،
روئڻ ۽ پاڻ کي، رولڻ ڇڏي ڏي.
مــــقـــــدر ۾ وڇـــــــــوڙا، جــــــــي آهن،
آزمائڻ پــــيارا، ڏولـــــــڻ ڇڏي ڏي.
تعصبن ۽ تاقبن جي، محفل متي آ،
رقيبن سان راز دل جا، کولڻ ڇڏي ڏي.
جن ٻڌيون آهن، تنهنجون هڏڪيون،
هڪ ٻول ڀي تن سان، ٻولڻ ڇڏي ڏي.
پٽ جي ڏور جا، ٽٽي ”سنگم“ جي پون،
ڏورا تن سان نازڪ، ڏولڻ ڇڏي ڏي.
[b]غزل[/b]
بنان مو ڪلاءِ ائين، وڃڻ ٿو روئا ڙي،
جدا هاڻي جاني، ٿيڻ ٿو روئا ڙي.
لبن تي تو آڻي، ڇڏيا لفظ رو ڪي،
اکڙين ساڻ سانول، چوڻ ٿو روئا ڙي.
رکي راز دل ۾، سهڻا جي هليو وين،
ويڳا ڻپ سان ويندي، ڏسڻ ٿو روئا ڙي.
سڄڻ تو سواءِ، زندگي زهر عذدا،
ڀٽون ڊوڙ يادون، ڏنگڻ ٿو روئا ڙي.
وڇو ڙن جا ”سنگم“، ڪڏهن ڏينهن کٽندا،
ڪڏهن ٿيندو گڏجي، رهڻ ٿو روئا ڙي.
[b]غزل[/b]
ڏسڻ ساڻ دل، بهاري ڪئي،
کلي ڳالهه تو، ساري ڪئي.
پرين يادن، تنهنجي اچي،
اسان جي دل، فگاري ڪئي.
ڏٺم توکي، ننڊ، ۾ ٿي صبح وئي،
اکڙين مون اشڪ، باري ڪئي.
ڀري نيڻ ساگر، ٿي رنان،
زور اڳيان مون زاري ڪئي.
سڄڻ اچ، ”سنگم“ جوڙيون،
پئي اوهان، انڪاري ڪئي.
[b]غزل[/b]
نه بند رکجو ڪڏهن، در غيرن وانگي،
پرين مون کان پنهنجو، گهر غير وانگي.
ڳوا هي ديوارون، هن رقيب سارا،
ڏٺو پنهنجن ٿي منظر غيرن وانگي.
ڪکي جيڪو زهري، ان جيوت کان وڌ،
نفرتن جو ڪاري، هر غيرن وانگي.
رات ساري لڙڪن، گوتا لڙيو جي،
لڳي سُڏڪن جي ٻُڏ، تي غيرن وانگي.
رهيون يادون ”سنگم“، بس جيون ساٿي،
ڪيئن وسرن تو دل، بر غيرن وانگي.
[b]غزل[/b]
جاڳي رات اکيون، هاڻي سُتيون هِن،
مليو جوٽ جيجل، ڄاڻي سُتيون هِن.
لهرن وير اُڇلون، هنجڙو وڻيو هو،
ٻانهن لوڏ لولي، لاڻي سُتيون هِن.
هٿڙا چمڻ سائين، رحمتون وٺيون ٿي،
مليون پير جنتون، ماڻي سُتيون هِن.
ماکي، کير، شربت، حورون ڏٺيون جِت،
پيتا جام ساقي، ڇاڻي سُتيون هِن.
امبر مُشق سڏڙا، ممتا جا مٺڙا،
نوري ”سنگم“ نظرون، تاڻي سُتيون هِن.
[b]غزل[/b]
مِٺا ڳِلڙا چُمڻ، ڪين وِسرن،
مُرڪ ريکا کِلڻ، ڪين وسرن.
ڪُڏي پيتو کير، هيو هنجهه ۾،
لَبن چُسڪيون ڀرڻ، ڪين وسرن.
جلي جيئڙو پيو، اڃان جيجل،
امان تنهنجو چوَڻ، ڪين وسرن.
گُلن جي پوشاڪ، ۾ تون لِڪجي،
رُسي مونکان وڃڻ، ڪين وسرن.
ڏِسي تصوير کي، روئن اکيون،
”سنگم“ توکي سڏڻ، ڪين وسرن.
[b]غزل[/b]
پرين تون جي ڪرين، موسان چاڳ وري،
کُلي احهڙا پون، منهنجا ڀاڳ وري.
چڙن مٺڙو رِڌم، ٽليون شام ٻُڌون،
ڌراڙن ڌڻ ڌِڪا، رون سڏ راڳ وري.
مکڻ ماکي گڏي، لسيون جام پيون،
عمر ماري ڪوٽ، ڏسجن ماڳ وري.
ڦُلا ڳانڱي پٽي، گُرگالون کُنڀيون،
هلي ٿر جا چکون، سرهين ساڳ وري.
اُڃان جاڳن اڃان، ساڳي مور ”سنگم“،
ڪري کِيڙون نچن، فيرا لاڳ وري.
[b]غزل[/b]
وار تنهنجا ڪُڏن، ٻُڪڙن ڇلڙا،
لام جي ٿا لُڏن، ٻٻُرن پلڙا.
ٻور جهليو نمن، ڪانهون سر نسرن،
کُلي لاڻيءَ کڙن، ڇٻرن گلڙا.
چيچ پهري صنم، هلجان ٻئي،
وٺي سونا ڏنم، تو کي چلڙا.
هير ٿڌڙي اُتر، آهي لڳڙي،
شام مون ٿي مٺا، چميا ڳلڙا.
رات پرٿي ”سنگم“ دلبر ڇڏيو،
بنان بستر گرم، تنهنجا لِڱڙا.
[b]غزل[/b]
ڪُهاڙي ڏانٽا، ٺپرائي هاري،
ڇڊڙيون بانٺون، ڪٽرائي هاري،
چيٽ پوکي جي، آ موسم اچڻي،
مسوري ڪڻڪون، ڇٽرائي هاري.
ڪٽايون پاڻي، ٻج ڀريندو پيسا،
کيڙيون کانٽي، ڪڍرائي هاري.
سِرڙيو سالون، ئين رهندو قرضي،
خرچ ڪهڙا بي لکرائي هاري.
وڏيرو سنڌ جو، هرڪو وياجي،
”سنگم“ سوجند ڪيئن، ڇڏرائي هاري.
[b]غزل[/b]
ثقافت ڏيهاڙو، سنڌ ملهايون،
ننڍا وڏڙا مردن، گڏجي مايون
جهنڊا بينر نعري، سنڌ نعري سنڌ،
سنڌي وارث سنڌ جا، سارا آهيون.
صحافي هِت شاعر، صوفي فُقرا،
نظم سنڌ جا راڳي، سهرا ڳايون.
ويس سارا دنيا، وارا ڏسندا،
گربيون هي گجڙا، چنڙي ورايون.
”سنگم“ جهومن، جوان جهونا،
وڄن واڄا دهل، دس شرنايون.