ٺٺولِين جي ٺَوڪَر
جڏهن وڏيري کي پنهنجي پُٽَ جي، ڌڪ لڳڻ جي خبر پئي ته، هِن يڪدم پنهنجي ڪمدار نورل کي گهرايو ۽ گجندڙ ۽ رعبدار آواز ۾ چيائينسِ ته، ”اِن ڪَمِ ذات جي پٽ کي اهڙي سيکت ڏيو، جو سڄي عمر ياد ڪري. وڏيرن جي پٽ سان ٿو هٿ اٽڪائي.“ هيءُ هڪَ گارِ رمونءَ تي چاڙهي ته ٻي لاهي پيو. واڇن مان گِگَ مست اٺ جي گِڦَ وانگر ڦوهارا ڪري پئي وهيسِ. ڪمدار نورل ۽ سندس ٻه چمچا هڪدم وٺي ڀڳا. ڄڻ شڪاري ڪتن جي ڳچيءَ مان رسي نڪري وئي هجي.
رمون اڃا ميدان تي ئي بيٺو هو ته هِن اِها لوڌ پاڻ ڏانهن ايندي ڏٺي. هيءُ وائڙو ٿي ويو - ۽ سمجهي ويو ته،’اها مصيبت مٿس ئي ڪڙڪڻ واري آهي...‘ ڇو ته اعجاز پڻ اِنهن جي پويان اچي رهيو هو.
هِنن پهچڻ شرط مٿس لتن، مُڪن، چنبن، ٺئونشن ۽ لٺين جا، سانوڻ جي مينهن وانگر وسڪارا لائي ڏنا. بس رمونءَ کي بي جان جسم، بي يارو مددگار ۽ نڌڻڪو ڪري ڪٽڻ لڳا....
اٺن سالن جي معصوم ۽ ابهم رمونءَ جي رڙين، دانهن ۽ ڪوڪن تي وڏيرن جي هِنن پالتو ماڻهن کي ڪو به ترس نه آيو - ۽ نه وري ڪنهن ٻئي اچي هِن کي ڇڏايو. رمون دانهون ڪندي ڪندي بيهوش ٿي ويو .
سندس سڄو جسم ڌڪن سان چُور چُور ٿي ويو.... سموري جسم جو هَڏُ هَڏُ ڏکي رهيو هئس. هڪ ٽنگ به ڀَڄي پيس.
سندس غريب والدين اِن زيادتيءَ تي ڪُڇيا ڪونه. غربت آهر پنهنجي پُٽَ جو علاج ڪرايائون....پوءِ رمونءَ جي جسم جا باقي زخم ته ڇُٽي ويا، پر سندس ٽنگ ٺيڪ نه ٿي.
رمونءَ جڏهن هاءِ اسڪول ۾ ڇهين جماعت ۾ داخلا ورتي ته اتفاق سان وڏيري جي پٽ اعجاز به اتي داخلا ورتي هئي. پوءِ وري ويچاري رمونءَ لاءِ قيامت برپا ٿي پئي..... ڪلاس، بازار، هوٽل، دڪان، هر هنڌ هُو اعجاز جي ٽَوڪَ جو نشانو بڻيل رهندو هو. رمون جيئن ئي اسڪول ۾ پهچندو هو ۽ اعجاز جي مٿس نظر پوندي هئي ته هُو وڏي آواز ۾ چوڻ لڳندو هو، ”رمون منڊو اچي ويو.... رمون منڊو اچي ويو.....“ پر رمون زهر جو ڍڪ پي ويندو هو، ڇاڪاڻ جو هيءُ اڳ ۾ به وڏيري جي چمچن جو ماريل هو، تنهن ڪري خاموش رهي، بس پنهنجي اندر ئي اندر ۾ بيوسيءَ تي افسوس جا ڍڪ پيو ڀريندو هو. ڀلا هيءُ غريب جو ٻار وڏيري کي ڪري به ڇا ٿي سگهيو؟ نه هن وٽ ڪا ملڪيت، نه راڄ ۽ نه آفيسرن وٽ لئه ۽ رعب.... هِن جي هر عمل مان غربت جي جهلڪ پئي ايندي هئي.... ليڙون ليڙون لٽا، ڇڳل چپل، ڪاون نڪتل ٽوپ ۽ چتيون لڳل اجرڪ، کيس چپن تي تالا لڳائي ڇڏيا هئا.
هوڏانهن وڏيري جي پٽ اعجاز جي هر عمل مان اميري پئي ظاهر ٿيندي هئي. عمده ڪپڙا ۽ فئشني بوٽ پاتل هوندو هئس.... کيس روز صبح جو ڊرائيور موٽر ڪار تي اسڪول ڇڏي ويندو هو ۽ موڪل وقت کيس کڻي ويندو هو، جڏهن ته رمون پنڌِ اسڪول ايندو ويندو هو.
اعجاز، غريب رمونءَ کي تنگ ڪرڻ ڄڻ ته پنهنجي عادت بڻائي ڇڏي هئي. هُو مٿس ٺَٺوليون ڪندو، ٽوڪون ڪندو، ۽ سندس غريبي جا پيو مهڻا ڏيندو هو. هُو اڪثر مُنهن چِٻو ڪري کيس چوندو هو ته: ”هي ته رڳو ٺٺينگَ آهن.... ٺيٺنگَ .... ماني ڪونهينِ جو پيٽ ڀري کائين، ڪپڙا ڪونهنِ، جو پنهنجو ڪوجهو بدن ڍڪينِ، بوٽ ڪونهينِ، جو پائينِ، گاڏي ڪونهينِ، جو ڪيڏانهن اچن وڃن......بس الله سائينءَ هِنن کي پيدا ڪري اسان جي مٿي ۾ هڻي ڇڏيو آ.....“
رمون اِهي جملا چپ چاپ پيو ٻڌندو هو، پر ڪنهن وقت ڏاڍي ڪاوڙ به ايندي هئس ۽ سوچڻ لڳندو هو ته،”هڪ ئي ڌڪ سان کيس اهڙو مزو چکايان جو وري ڪنهن جو نالو به نه وٺي،“ پر اُن ئي گهڙيءَ سوچيندو هو ته،”هي وڏيرا آهن. هنن وٽ هر شيءِ آهي: مال ملڪيت، پئسا ۽ رهزن ماڻهو...سڀ آهن، سو هي کيس مارائڻ ۾ به دير نه ڪندا.....هلو مون کي ته پنهنجي موت جو ڀئو ناهي، پر هي بابا ۽ امان جي به بيعزتي ڪندي دير نه ڪندا، تنهن ڪري بابا ۽ امان جي عزت جي ڪري هي گاريون مون کي سهڻ کپن....“
اسڪول ۾ذهين ۽ هوشيار ته رمون هو، پر لئه وڏيري اعجاز جي هئي، ڇو ته رمون غريب هئڻ ڪري پنهنجن استادن کي ڪجهه به نه ڏئي سگهندو هو، پر اعجاز وڏيرو هو، سو هُو اڪثر استادن کي تحفا وغيره پيو ڏيندو هو، جنهن ڪري استاد به سندس سلامي هئا .مٿان وري استاد، سندس پيءُ وڏيري جانڻ خان جي ظلمن کان واقف هئا، سو هُو اُن ڪري به اعجاز جو خيال رکندا هئا.
هڪ ڏينهن ڇا ٿيو جو جيئن ئي اعجاز موٽر ڪار تي ٺهيو ڦوڪيو اسڪول اچي رهيو هو ته، اسڪول کان ڪجهه پنڌ تي سندن ڪار تيز رفتاريءَ سان موڙُ مُڙندي اوچتو سامهون نِم جي بيٺل هڪ وڏي وڻ سان زوردار انداز ۾ وڃي ٽڪرائي ۽ ٻه ٽي قلابازيون کائي وڃي پري، اونڌي ٿي ڪِري. وڏي چوَٽ لڳڻ سبب اعجاز جي سڄي ٽنگَ صفا ڀڄي پئي ۽ سڄي اک ۾ به اچي ڪائو لڳس. هيءُ بيهوش ٿي ويو. ڊرائيور به ڌڪَ لڳڻ سبب بيهوش ٿي ويو. اُن وقت اتفاق سان آس پاس ڪير به نه هو. هونئن به اِها واٽَ اڪثر ويران رهندي هئي.
حادثي جي ڪجهه گهڙين کانپوءِ رمون جيئن ئي اُن موڙ کان پَڪي رستي تي اچي چڙهيو ته، سندس نظر وڏيري اعجاز جي اونڌي پيل ۽ چِٻي ٿيل ڪار ٿي پئي. ان سان گڏ هِن ڏٺو ته اعجاز ۽ سندس ڊرائيور بيهوش پيا هئا ۽ سندن جسمن مان رت وهي رهيو هو. هِن تڪڙ ۾ وڃي اعجاز کي ڌونڌاڙيو، پر هُو بيهوش هو. پوءِ هِن مدد جي لاءِ ماڻهن کي سڏ ڪرڻ شروع ڪيا.....ائين ڪافي ماڻهو گڏ ٿي ويا، جن اعجاز ۽ اُن جي ڊرائيور کي کڻي اسپتال پهچايو. رمون به هِنن سان گڏ اسپتال پهتو.....
پوءِ رمون اعجاز جي صحت بابت احوال معلوم ڪرڻ لاءِ اسپتال ويو، جتي اعجاز ، رمونءَ کي پنهنجي مٿان بيٺل ڏسي، حيران ٿي، اُتي بيٺل پنهنجي پيءُ کان آهستي پڇيو: ” بابا هي ڇو؟“ .....اُن تي جڏهن سندس پيءُ کيس ٻڌايو ته، رمونءَ جي ئي ڪوششن سان واٽهڙو توکي اسپتال کڻي آيا هئا ته، اِهو ٻڌي هُو رمونءَ سان ڪيل بيواجبين تي ڏاڍو پيشمان ٿيو .
25 اپريل 1984ع، صفحو “سرهاڻ،“ روزنامه ناظم، ڪراچي