اُگهاڙپ جو فلسفو
اُگهاڙپ جي اصولن جي تشريح ڪندي چوڻ لڳو، “سونهن ٻن قسمن جي هوندي آهي. هڪ اُها جيڪا خدا پيدا ڪري ٿو، ۽ ٻي اُها جيڪا درزي عطا ڪري ٿو. ماڻهو جي ناشڪري ڏسو، جو خدا طرفان مليل حسن کي ڇڏي، درزيءَ طرفان مليل مصنوعي حسن جي پويان لڳو پيو آهي.”
جنٽلمين ڪافي دير تائين اگهاڙپ تي ڳالهائيندو رهيو. گذريل ڪجهه ڏينهن کان، اگهاڙپ پسندن جي باري ۾ ڪتاب پڙهي رهيو هوس ۽ ان دلچسپ تحريڪ بابت ڄاڻ حاصل ڪري رهيو هوس. پر هن ملاقات رهيل سهيل ڪسر به پوري ڪري ڇڏي. ۽ منهنجو اگهاڙپ جي سچائيءَ ۾ اعتقاد وڌيڪ پختو ٿي ويو. “اُگهاڙپ کي جسماني نه پر روحاني انقلاب سمجهڻ گهرجي. ڇو ته جسم هڪ فاني شئي آهي. اصل چيز ته روح آهي ۽ اُهو به هندستاني روح.”
پر منهنجا مائٽ ۽ دوست، جيڪي سوچن ۾ اڃان قرون، وسطيٰ جي دور مان ناهن نڪتا ۽ منهنجي هن نئين عقيدي کي شڪ جي نگاهه سان ڏسن ٿا. “ها سائين!ڀلا اوهان کي اگهاڙي رهڻ ۾ ڪهڙو فائدو نظر اچي ٿو؟” اهو سوال ڪرڻ وقت، هو اِهو پڇن ئي ڪونه ٿا ته مونکي ڪپڙا ڇو پاتل آهن؟ ۽ جيڪڏهن مان ڪپڙا پايان ٿو ته ٻين کي ڪپڙا لاهي ڦٽا ڪرڻ جي هدايت ڇو ٿو ڪريان؟ ڇا انهي ۾ منهنجي شرير مزاج جو ڪو دخل آهي؟
پر بحث جي شوق منهنجي مائٽن ۽ دوستن کي اهڙو ته انڌو ڪيو هوندو آهي، جو هو منهنجي جسم تي ڪپڙا به ڏسي نه سگهندا آهن ۽ هڪدم سوال ڪري ڏيندا آهن.
“ها سائين! ڀلا اوهانکي اُگهاڙي رهڻ ۾ ڪهڙو فائدو نظر اچي ٿو؟” ۽ آءٌ پنهنجي ڪاري شيرواني______ مون وٽ اِها هڪ ئي آهي ۽ اڪثر ٻن موقعن تي استعمال ڪندو آهيان.
1. مشاعري ۾ شعر پڙهڻ وقت.
2. سئنيما ۾ مفت فلم ڏسڻ وقت.
آءٌ پنهنجي ڪاري شيرواني جا بٽڻ بند ڪري نهايت اطمينان سان جواب ڏيندو آهيان، “ٺيڪ آ! مونکي اُگهاڙپ ۾ ڪو فائدو ڏسڻ ۾ ڪونه ٿو اچي.”
“اڙي!” هو زور سان رڙيون چوندا آهن. “جيڪڏهن اسين غلطي نٿا ڪريون ته...”
“بلڪل توهين غلطي پيا ڪريو.” آءٌ پنهنجي پوري قوت سان جواب ڏيندو آهيان “ مون اِهو ته ڪڏهن به ناهي چيو ته، مونکي اگھاڙي رهڻ ۾ ڪو فائدو نظر اچي ٿو، پر اِهو صحيح آهي ته، آءٌ اُگهاڙو رهندڙن جي حمايت ضرور ڪريان ٿو.”
“ته پوءِ...” هو گهٻرائيندي پڇندا آهن. “توهان چوڻ ڇاٿا چاهيو؟ اسين ته سمجهي نٿا سگهون!”
“ڪيئن سمجهي سگهندا؟” آءٌ جواب ڏيندو آهيان، ٿورڙو “سوچيو!، اوهين برهمڻ دور جا شيدائي آهيو. اوهان جي دماغ تي اهو دور ئي ڇانيل آهي. برهمڻ دور جو بنياد ئي فائدي تي ٻڌل آهي. توهانجي نظر ۾ جيڪڏهن ڪنهن شئي ۾ فائدو آهي ته اُها سٺي، نه ته خراب. هتي ڪارخانو هلايو وڃي ٿو فائدي لاءِ، خيرات ڪئي وڃي ٿي ته جيئن نالو ٿئي، اخبارن ۾ شهرت ملي، ساک ٺهي ۽ انهيءَ ساک مان وري ڪاروبار ۾ فائدو ٿئي. توهان ته هر شئي کي فائدي جي ڪسوٽي سان پرليو ٿا. توهان پڪ ڄاڻو ته جيڪڏهن اُگهاڙپ پسندن جي جماعت ڪاميابي ماڻي، ته اُها سڀ کان پهريون ڪم اِهو ڪندي ته، لفظ فائدي کي لغت مان هميشه لاءِ ڪڍي ڇڏيندي.”
“افسوس سان چوڻو ٿو پوي ته، توهين ماڻهو هر شئي کي انهي انداز سان ڏسڻ جا عادي ٿي ويا آهيو. هن ۾ فائدو آهي... ڪهڙو فائدو آهي؟ ڪيترو فائدو آهي؟ ڇو فائدو آهي؟”
نتيجو اهو ٿو نڪري، جو توهين انهي فائدي جي چڪر ۾ ايترو اڳتي ٿا نڪري وڃو جو خوشيءَ جهڙي نعمت کي به وساري ٿا ويهو. آخر خوش رهڻ ۾ ڪهڙو فائدو آهي؟”
توهانجي نظر ۾ خوشي هڪ بي فائديمند ۽ بي اختياري وارو جذبو آهي ۽ برهمڻي سوچ جي انڌي چڪر ۾ پوندي، اهو به سوچي نٿا سگهو ته اهڙيون ڪيتريون ئي بي فائديمند شيون آهن، جيڪي توهانجي زندگي جو اهم جزو ۽ حصو آهن، ۽ آخر انهن بي فائديمند ڳالهين تي سوچڻ مان ڪهڙو فائدو؟جيڪڏهن اهو ئي وقت ڪوڪ شاستر يا نفيس نازڪ ريشمي ساڙهين جي وڪڻڻ تي کپائجي ته ڪيڌو نه فائدو ٿئي.”
ٺيڪ آهي توهين فائدو حاصل ڪريو. هونءَ به اگهاڙي رهڻ جي بي فائدي تحريڪ تي بحث ڪرڻ مان ڪهڙو فائدو؟”
۽ منهنجا دوست ۽ مائٽ ڪاوڙ ۾ اچي چوندا آهن، “تو ته هروڀرو لفظ فائدي کي ڊيگهه ڏيئي نوڙيءَ مان کڻي نانگ بڻايو آهي. اسان ته اُن جي اونهائي ۾ وڃڻ به ڪونه ٿا چاهيون. اسين فقط اهو ڄاڻڻ ٿا چاهيون، ته آخر اسين اُگهاڙا ڇو رهون؟”
۽ آئون پنهنجن دوستن ۽ مائٽن کان پڇان ٿو ته، آخر اسين اُگهاڙا ڇو رهون؟” ۽ مون کان جيڪڏهن اوهان صاف صاف پڇڻ چاهيو ٿا ته پوءِ ٻڌو. “منهنجو هن تحريڪ سان همدردي جو سبب اُهو غصو ۽ نفرت آهي، جيڪا مونکي پنهنجي درزي کان آهي. آءٌ اگهاڙو رهڻ انهي لاءِ پسند ڪريان ٿو جو آءٌ، پنهنجي درزي جو بل ادا ڪندي ڪندي هاڻي ٿڪجي پيو آهيان. جيتوڻيڪ مونکي انهي ڳالهه جو احساس به آهي، ته درزيءَ کي اسان جهڙن کي انسان بڻائڻ لاءِ چڱي موچاري محنت ڪرڻي پوي ٿي. منهنجي هن ڪاري شيروانيءَ کي ئي ڏسو. ڪيڏي نه ڀلي سبيل آهي. جيڪڏهن اِها منهنجي جسم تي پيل نه هجي ها، ته ڀلا ڪير مونکي انسان ڪوٺي ها؟ اصل۾ اوهان جهڙا ماڻهو ڳالهه جي تهه تائين پهچن ئي ڪو نه ٿا يا ائين کڻي چئجي ته پهچڻ ئي ڪو نه ٿا چاهين. حقيقت اهي آهي ته، هڪ اَڄاتل ڊپَ اوهان کي ڊيڄاري اوهانجي دل ۽ دماغ ۾ ۾ گهر ڪري ويهي رهيو آهي ۽ اِهو ڊپ اوهان کي ويڙهي ويو آهي، ته متان ڪو اوهان کي حيوان نه سمجهي ويهي. ٻين ٻن پيرن يا چئن پيرن وارن جانورن وانگر اوهين به اگهاڙا پيدا ٿيا آهيو. ڪافي عرصو اگهاڙي رهڻ کانپوءِ، ٺينگ ٽپا ڏيندي، اوهان وڻن جا پن پهري ورتا، جيئن رونشي رونشي ڀولڙن سوداگرن کان ٽوپيون کسي پنهنجن مٿن تي پائي ڇڏيون هيون. ۽ اڄ حالت اِها آهي جو اوهان پيرن جي مرين کي به جورابن ۾ لڪائي ٿا ڇڏيو. متان ڪو جانور اوهان کي سڃاڻي نه وٺي ۽ ڪجهه چئي نه ڏئي.
“۽ اهوئي ڊپ ۽ ٽاهه آهي، جيڪو اوهانجن روحن کي باندي ۽ بت کي ٻانهو بڻائي ڇڏي ٿو. ويچاري ڊارون جي مخالفت به رڳو ان ڪارڻ ڪئي وڃي ٿي. ۽ اُگهاڙو رهڻ وارن تي جيڪي ڦٽڪارون وسايون وڃن ٿيون اُن جو ڪارڻ به اِهو ئي ڊپ آهي.”
“هان! ڇا اسين جانور آهيون؟ ڇا اسين ڀولڙن جي ارتقائي منزل آهيون؟”
“مونکي انسان جي اشرف المخلوقات هئڻ کان انڪار ڪونهي. پر آءٌ ان ڳالهه کي غلط ٿو سمجهان ته، جيڪڏهن اسان ڪپڙا نه پائينداسين ته اشرف المخلوقات نه رهنداسين؟ انسان ۽ حيوان ۾ جيڪا هڪجهڙائي يا لاڳاپو آهي اُن ۾ ٻيا به گهڻائي فرق آهن. پر اِهو فرق ڪپڙي لٽي جو ناهي، جيئن عام ماڻهو سمجهن ٿا. اهڙن ماڻهن ۾ اولهه جا جا ڀائر به شامل آهن. هتي مونکي اُنهن ميم صاحبائن جون، شعوري حرڪتون به ياد اچن ٿيون جيڪي پنهنجن ڪتن، ٻلين ۽ بلبلن کي ڪوٽ فراڪ ۽ ڪنن ۾ واليون پارائي، اهو ڏيکاءُ ڏيڻ جون ڪوششون ڪنديون آهن ته هي عام ڪتا، ٻليون ۽ بلبلون ناهن، بلڪ اُنهن کان مختلف ۽ انسانن سان ملندڙ جلندڙ ڪنهن ٻي نسل مان آهن. ۽ اڄ ڪلهه ته لباس جو رواج ۽ مرض اهڙو ته وڌي ويو آهي جو هر شخص موچارو لباس پائڻ چاهي ٿو ۽ اُن کي ئي انسانيت جي معراج تائين پهچڻ جو ذريعو سمجهي ٿو.
“اها ڪيڏي نه عجب وارتا آهي. ڀلا جي اهو دوکو ناهي ته ٻيو ڇاهي؟ جيڪڏهن آءٌ ڳاڙهو پٽڪو ٻڌي بازار مان مفت سودو سڙو وٺڻ لاءِ نڪران، ته ڪو به دڪاندار اوڌر ڪرڻ لاءِ تيار نه ٿيندو. پر جيڪڏهن قيمتي ڪپڙا پهري نڪران، ته ساڳيو دڪاندار سوين رپين جي رکت ڪرڻ لاءِ تيار ٿي ويندو. مونکي پڪ آهي ته، آءٌ جيڪڏهن ڪنهن مشاعري ۾ اُگهاڙو هليو وڃان ته، مونکي چريو ۽ پاڳل سمجهي ڪڍيو ويندو، پر جيڪڏهن مونکي شيرواني پاتل آهي ته مشاعري جو انتطام سنڀالڻ وارا منهنجي اڳيان پويان ڊوڙندي نظر ايندا. “اچو صاحب، اچو! هتي اچي ويهو. هنن اڳين ڪرسي تي ٺهي ويهو.” اهڙي آءُ ڀڳت ٿيڻ لڳي ٿي جو منهنجي دل سڙڻ لڳي ٿي ۽ آءٌ سوچڻ لڳندو آهيان ته،! آءٌ شاعر آهيان، يا هيءَ منهنجي شيرواني؟”
“ڪي ڀورا ماڻهو سمجهندا آهن ته ڪپڙا انسان جي خوبصورتي کي وڌائن ٿا. هتي آءٌ اِهو محاورو نٿو ورجائڻ چاهيان ته، چنڊ ڳهڻن کانسواءِ به سهڻو لڳي ٿو. پر آءٌ اها ڳالهه ضرور چوڻ چاهيندس ته انهن ڀورن ماڻهن جو خيال سراسر غلط آهي.”
“ڪپڙا اصل ۾ ان لاءِ پاتا ويندا آهن ته، جيئن انسان پنهنجي ڪوجهائي کي لڪائي سگهي. جيئن روحاني ڪوجهائپ کي ماڻهو خيرات سان ميٽڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. ساڳيءَ ريت جسماني ڪوجهائپ کي لڪائڻ لاءِ، مهانگا ويس وڳا پهريا ويندا آهن ته جيئن جسم جي اڊولتا تي نطر نه پوي.
“منهن تي ميڪ اپ انهي لاءِ ٿڦيو وڃي ٿو ته جيئن ڦڪن ۽ مرجهايل ڳلن کي ٻهڪائي سگهجي. چپن تي سرخي انهي لاءِ هنئين وڃي ٿي. ته جيئن ڪوماڻل ۽ سڪل چپن کي سرهو ڪري سگهجي. هي ڪپڙا ته دوکي جو ڄار آهن. جيڪڏهن توهان واقعي ٻلوان ۽ سهڻا آهيو، ته پوءِ پنهنجي سهڻي بت کي ڇهه وال ڊگهي ساڙهي يا شيروانيءَ ۾ لڪائڻ مان ڪهڙو فائدو؟
“گلاب جي گل جي سونهن يا دلڪشي انهي ۾ آهي ته اِهو اوهان جي سامهون ٽڙندو رهي ۽ پنهنجي اَمُلهه سونهن ۽ سندرتا سان هن دنيا کي موهيندو ڏيندو رهي. جي گلاب، چنبيلي ۽ آسمان جي لالاڻ کي ڪپڙن جي ضرورت ناهي ته پوءِ، فقط انساني سونهن کي ڪپڙن جي ڇو ٿي ضرورت پوي؟ ڇا اِهو سچ پچ ايترو ڪَڙو، ڪسارو، ڪوجهو ۽ بيمار ٿي چڪو آهي جو اُن کي، پنهنجي هستي کي برقرار رکڻ لاءِ ڪپڙن جو سهارو وٺڻو ٿو پوي؟
آءٌ ڪيترن اهڙن ماڻهن کي سڃاڻان ٿو، جيڪي هونءَ ته اگهاڙپ جا پرستار نظر ايندا آهن پر پنهنجي اندر کان ڊنل هوندا آهن ۽ اڪثر هنن لفظن ۾ پنهنجي ڪمزوري جو اعتراف ڪندا آهن:
“يار اُگهاڙپ آهي ته سٺي شئي، پر اسان کي پنهنجو پاڻ کي اُگهاڙو ڏسندي شرم ٿو ٿئي.” ۽ اهو شرم بلڪل جائز آهي ۽ حالتن مطابق به. ڇو ته انسان جي کوپڙي ۾ بدي ايڏا ته پير پختا ڪري چڪي آهي جو هو پنهنجو پاڻ کي اُگهاڙو ڏسندي قطعي پسند نٿا ڪن. چوري ڪرڻ وقت شرم نٿا ڪن، ٺڳي ڪرڻ وقت شرم نٿو اچين، پر ڪپڙا لاهڻ مهل شرم ضرور محسوس ڪندا آهن. ۽ شايد اِهو سچ به هجي، ڇو ته هاڻ انسان جي شرم لاءِ ڪپڙن کان سواءِ ٻي باقي ڪهڙي جڳهه بچي آهي، جتي هن کي پناهه ملي سگهي؟
“وڏن کان ٻڌندا هئاسين ته انسان جو شرم سندس دل ۽ اکين ۾ هوندو آهي ۽ هاڻ اُهو رڳو ڪپڙن ۾ وڃي باقي بچيو آهي، جتي ان کي پناهه ملي سگهي ٿي ۽ جيڪڏهن اِهي ڪپڙا به لاٿا وڃن ته پوءِ هو اُن کي ڪٿي بچائي رکندو؟ شايد موقعو مهل ڏسي انکي سستي اگهه وڪڻي ڇڏي. آخر ته سڌريل زمانو آهي. اڄڪلهه اُگهاڙپ جي فلسفي ۾ جنهن ڳالهه مونکي وڌيڪ متاثر ڪيو آهي، اُها آهي اُن جي ٺوس ۽ بنيادي سچائي. ان کان ڀلا ڪيئن انڪار ڪري سگهجي ٿو ته، ڇا خدا انسان کي اگهاڙو پيدا ناهي ڪيو؟ انسان ئي اهو پاڻ آهي جنهن پنهنجي اُگهاڙي حسن کان آهستي آهستي فرار اختيار ڪندا وياسين ۽ اُن کي ڪپڙن ۾ لڪائيندا وياسين. خود ڪڻڪ جي داڻي، شيطان يا حوا، انسان کي ايڏو ناهي ڀٽڪايو جيڏو ڪپڙن. ڪپڙا مصيبتن جو ڀنڊار آهن. جيڪڏهن انسان ڪپڙا پائڻ ڇڏي ڏي ته دنيا ۾ اڄ به امن، سک ۽ هڪجهڙائي جو دور موٽي اچي. انسان ذات جا سڀ اهنج اولاوا ختم ٿي وڃن. نه لڙايون ٿين ۽ نه ئي ڇوت ڇات جون بيماريون پکڙجن ۽ نه ئي درزين جو وجود باقي رهي . هر پاسي سک ئي سک ٿي پوي. اسيمبليءَ ۾ ميمبر موت جي شعاعن تي بحث ڪرڻ جي بجاءِ؛ الٽرا وايوليٽ شعاعن تي غور ڪرڻ شروع ڪري ڏين. ڪانگريس آزادي آزادي پڪارڻ ڇڏي ڏيندي، ڇو جو اُن وقت هر ماڻهو ننڍو وڏو مهاتما گاندهي بڻجي چڪو هوندو. هندستان جي ڪروڙين ماڻهن (اُگهاڙن) جو مسئلو، مسئلو نه رهندو ۽ هڪ حل يعني هڪ اهڙو حل جنهن تي وڌيڪ ويچار ڪرڻ جي ضرورت ئي نه پوندي.
“هاڻ هن سهڻي تصوير جو ٻيو پاسو. چوڻ لاءِ اِهو سڀ ڪجهه چئي سگهجي ٿو، پر حقيقت اها آهي ته، دنيا ۾ اُگهاڙپ پسند ٿورائي ۾ آهن. اُنهن کي نه فقط درزين جو مقابلو ڪرڻو آهي، پر اُن سان گڏ اُنهن جماعتن جو به جيڪي هن وقت ڪپڙا پهرين ٿيون. سُمهندي، جاڳندي، گهمندي، ڦرندي، وهنجندي، عشق ڪندي، مطلب ته هر وقت فيش جي مطابق ڪپڙن ۾ ڍڪيل رهن ٿيون.
“اُن کانسواءِ اُهي ماڻهو به آهن، جيڪي هونءَ ته، اُگهاڙا رهن ٿا، پر هر گهڙي ڪپڙي پائڻ جي خواهش ۾ زندهه ٿا. اُنهن کي اُگهاڙپ جي تحريڪ جو حامي نه، پر دشمن سمجهڻ گهرجي. اُگهاڙپ پسندن کي، انهن سڀني مضبوط ۽ طاقتور تنظيمن سان جنگ ڪرڻي آهي ۽ دنيا کي ڪپڙن جي عذاب کان نجات ڏيارڻي آهي. مونکي ويساهه آهي ته دنيا ۾ سچا پچا اشتراڪي رڳو اُگهاڙپ واري تنظيم ۾ ئي موجود آهن.
نازين کان پهرين جرمني ۾ اشتراڪيت ۽ اُگهاڙپ جون تحريڪون ڪافي طاقتور هيون. هٽلر طاقت ۾ ايندي ئي موقعي جي نزاڪت کي سمجهي ورتو ۽ ٻنهي تحريڪن کي ترت دٻائي ڇڏيو. اسان کي به اِهو ئي ڪرڻ گهرجي جيڪو هٽلر ڪيو. يعني اشتراڪيت ۽ اگهاڙپ کي هڪ ئي تحريڪ سمجهڻ گهرجي.
اسانجي جنت جهڙي ڌرتيءَ تي، اُگهاڙپ جي تحريڪ تمام پراڻي آهي ۽ صدين کان هلندي اچي هندستان ۾ ڪروڙين ماڻهو اُگهاڙا رهن ٿا. لکين گهر اهڙا آهن جن ۾ سڄي ڪٽنب جي سڀني عورتن لاءِ، فقط هڪ انگوشو هوندو آهي. جنهن کي ڪم ڪار ۾ واري واري سان استعمال ڪنديون آهن. مرد عورتون، ٻار عادتن ۽ ضرورتن اُگهاڙا رهن ٿا ۽ سڄي عمر انهيءَ کَل ۾ گذاريو ڇڏين، جيڪا، اهي ماءُ جي پيٽان پائي هن ڌرتيءَ تي پيدا ٿيا آهن. اُن جو ڪارڻ نه غربت آهي ۽ نه ئي انگريزي راڄ جي برڪت. جي ڪارڻ آهي ته فقط قدرت جو قانون.
“اُن کانسواءِ هندستان ۾ هڪ تمام ننڍي اهڙي اقليت به آهي، جنهن هزارين سالن کان اُگهاڙپ جي شمع کي پنهنجي علم ۽ فضل سان روشن پئي رکيو آهي. منهنجو اشارو نانگن ڏانهن آهي. نانگا اُهي بهادر، بي غرض فقير آهن، جيڪي اڪثر ڪنڀ جي ميلي ۾ ڏسڻ ۾ ايندا آهن. انهن ماڻهن پنهنجي پوتر روايتن ۽ اڻ مَين قربانين سان، هندستان ۾ اُگهاڙپ جي تحريڪ کي اُنجي سموري سچائي ۽ سونهن سان جيئرو رکيو آهي. جيستائين اهي ماڻهو آهن، اها تحريڪ ختم ناهي ٿيڻي. آءٌ ته پهرين ئي چئي چڪو آهيان ته، هندستان ۾ لکين ڪروڙين اُگهاڙا رهن ٿا. پر اُهي ماڻهو نانگن جيان هن تحريڪ جي بنيادي روح کان واقف ناهن ۽ شايد اِهي ماڻهو هر وقت اها ئي دعا ڪندا رهندا آهن ته، اُنهن کي وڌيڪ ڪپڙا ملن ته جيئن هو پنهنجن ٻارن ۽ زالن جي جسمن کي ڪپڙن سان ڍڪي سگهن. انهن ماڻهن جي ذهنيت، رجعت پسند ۽ بورزوائي ذهنيت جيان خطرناڪ آهي. ضرورت ان ڳالهه جي آهي ته، اُنهن ماڻهن کي ڪپڙا نه ڏنا وڃن ۽ ضرورت ان ڳالهه جي به آهي ته انهن کي ڪپڙن جي نقصانن ۽ خراب اثرن کان واقف ڪيو وڃي. ان ڪم لاءِ لڳاتار پروپئگنڊه جي ضرورت آهي.
“شڪر آهي جو هندستان جي سرواڻن ان ڳالهه ڏانهن ڌيان ڏيڻ شروع ڪيو آهي. گذريل ڏينهن ۾ ڄام نگر جي مهاراجا (مرهيات) هڪ شاندار سوليرم ٺهرايو هو. اهڙي طرح بمبئي جي لک پتي سيٺين به، هڪ اگهاڙن جو ڪلب قائم ڪيو آهي. هي اُها سچي پچي هڪجهڙائي آهي، جنهن کي فقط اُگهاڙا ئي زنده رکي سگهن ٿا. ۽ مون کي ته اگهاڙپ جو آئيندو ۽ اُن جي ڪري انسانن جو آئيندو روشن ۽ شاندار نظر اچي رهيو آهي ۽ آءٌ ته اندر جي اک سان اُهو زمانو ڏسي رهيو آهيان، جڏهن اُگهاڙو رهڻ وارا پنهنجي مقصد ۾ ڪامياب ٿي ويندا. جڏهن هن دنيا ۾ هڪ اُگهاڙو انقلاب ايندو. هڪ اُگهاڙو طوفان، جيڪو هر قسم جي ڪپڙن کي نيست و نابود ڪري ڇڏيندو ۽ سڀ ماڻهو قدرت جي حضور ۾ اگهاڙا بيٺا هوندا ۽ دنيا ۾ مڪمل هڪجهڙائي مڪمل آزادي ۽ مڪمل امن، سک ۽ شانتي جو راڄ هوندو. ”
***