جواڻ جماڻ جذبا
دهليءَ جي اُها شام مون کي اڄ به ياد ايندي آهي. مون حبيبه کي چيو هو، “جڏهن مون توکي انصاريءَ جي گهر، پهريون ۽ آخري ڀيرو ڏٺو هو، تڏهن تنهنجا جوتا لٿل هئا ۽ تون غاليچي تي ٽهلي رهي هونئين يا ايئن کڻي چئجي ته ٽلندي ٽلندي جهومي رهي هونئن ۽ هاڻي؟ حبيبه جي چهري تي اُداس مرڪ ڦهلجي وئي.
“مون کي اجازت ڏي ته آئون تنهنجو اُهو روپ بيان ڪريان. ذهني سروپ، ڇو جو خوبصورت عورت فقط هڪ جسم نه هوندي آهي، پر هڪ تاثر به هوندي آهي. رکي رکي مون کي تنهنجي جسم جو اُهو رنگ ياد اچي ٿو. تنهنجي انگ انگ مان ڄڻ ڪا جوت، نور ايئن ڇلڪي رهيو هو، ڄڻ شيشي جي پيالي ۾ شراب، اهو ڇاجو نور هو...؟”
“ان تصور جو ته مان خوبصورت آهيان.” حبيبه مرڪندي وراڻيو
“تنهنجي دل لڀائيندڙ مُرڪ ۾ اڃا به اُها مستي آهي. نه ڄاڻ تو اُن مُرڪ کي ڪهڙي طرح، اڄ به زندهه رکيو آهي. اڄ به تنهنجي مُرڪ، مون کي انگلينڊ جي هن موسم ۾ اٽليءَ جي آسمان جيان باسي ٿي.”
“مهرباني” حبيبه منهنجي هٿ تي هٿ رکي هلڪو زور ڏيندي چيو، “هن عمر تي پهچي هر سهڻي عورت هڪ بکارڻ بڻجي ويندي آهي ۽ واکاڻ جي هڪڙي لفظ لاءِ به سڪندي آهي.”
“مون کي ياد ڪرڻ ڏي اُهو جسم!” مون چيو، “... ريشم جي ڄاري ۾ ٻرندڙ لائو، بي چين ڇاتي ۾ ڇلڪندڙ لاوو، ڄڻ ڦاٽڻ لاءِ تيار. تنهنجو حسن به ڪيڏو نه عضبناڪ هو. اڄ به جڏهن مان ان زماني کي ساريان ٿو ته لڳيم ٿو ڄڻ ڪنهن ٻرندڙ جبل جي مٿان بيٺو آهيان. پر تنهنجي جسم کان به وڌ، تنهنجيون ڳالهيون ياد اٿم. سهڻي عورت جون ڀورائيءَ جو ڳالهيون به ته الهام جو درجو رکنديون آهن. پر جي هڪ خوبصورت عورت ذهانت سان ڀريل ڳالهيون ڪرڻ لڳي ته قيامت اچي ويندي آهي”.
“مزي جي ڳالهه اها آهي ته تون مون کي بلڪل ياد به ڪو نه ٿو پوين” حبيبه چيو.
“سچ پچ ته آئون اُن وقت ياد رکڻ جي لائق به نه هئس.” مون چيو، “عورت جي جواني، مرد جي جواني کان مختلف هوندي آهي. عورت جو جوڀن مڪمل هوندو آهي ۽ مرد جو اڌورو ۽ ڪچو. اُن تي وهي دير سان نازل ٿيندي آهي.”
حبيبه ڪجهه دير سوچيندي رهي ۽ پوءِ مُرڪي ڏنائين. ڪجهه دير رکي هن ٻيهر مرڪي ڏنو ۽ مون کي ائين لڳو ڄڻ هڪ شفاف ۽ چمڪندڙ ڦوهارو فضا ۾ بلند ٿي ويو هجي ۽ پوءِ اُمالڪ اهڙي ماٺ ٿي ويئي، ڄڻ ڪنهن اُن ڦوهاري مٿان پير رکي ڇڏي هجي. مون گهٻرائجي هن ڏانهن نهاريو.
هوءَ به ڪجهه ياد ڪري رهي هئي.
“منهنجو حسن منهنجي لاءِ هڪ مسئلو بنيل رهيو.” هن ڪنهن گهري سوچ منجهان چيو، “ها پرانهي جو اِهو مطلب ناهي ته، مون کي سونهن کان نفرت آهي. ڪو به مرد ڪنهن عورت سان ايترو پيار ڪري، نٿو ٿي سگهي جيترو هوءِ خود پنهنجو پاڻ سان ڪندي آهي. پر هڪ ڳالهه منهنجي سمجهه ۾ ناهي آئي. تون چوين ٿو ته خوبصورتي جو هڪ تاثر به هوندو آهي، ته پوءِ مرد، اُن تاثر کي خريد ڪرڻ جي ڪوشش ڇو ڪندا آهن؟ جيڪڏهن تنهنجي اندر ڪا به خوبصورتي ناهي ته پوءِ تون ٻاهر جي خوبصورتي خريد ڪري ڇا ڪندين؟ خوبصورتي کي بار بار ڇهڻ سان، ڇا اُها تنهنجي ٿي ويندي؟ آءٌ پڇان ٿي گلاب جي گل جو مالڪ، اڄ تائين ڪير ٿي به سگهيو آهي؟ آءٌ نٿي چوان ته شادي ڪرڻ خراب ڳالهه آهي، پر ملڪيت جو اهو احساس يقينن خراب آهي ۽ مٿان وري مردن جو هي ٻهروپ، شادي کان اڳ عورت کي “منهنجي پياري، منهنجي ڊارلنگ، چوندي چوندي منهن هيڊو ٿي ويندو اٿن، هٿ ٻڌندا آهن، هڪ نگاهه جي لاءِ تڙپندا آهن، پيرين پوندا آهن، آزيون نيزاريون ڪندا آهن ۽ پوءِ شادي ٿيندي ئي گهر جي اڱڻ ۾ ڍڳي يا مينهن جي طرح، ڪلي تي ٻڌي ڇڏيندا آهن، جنهن مان پوءِ کير ڏهڻ ۽ ڦر پيدا ڪرڻ جو ڪم وٺندا آهن.” حبيبه ڳالهائيندي ڳالهائيندي خاموش ٿي ويئي. هن جون اکيون دونهاٽجي ويون.
تلخي جو حبيبه جي زندگي سان گهرو تعلق هو. هن جو پهريون مڙس پوليس کاتي ۾ سپرنٽينڊنٽ هو. هن حبيبه کي گهر ۾ جيل جي قيدي جي طرح بند رکڻ چاهيو.... حبيبه جو پهريون مڙس هڪ ڍڳي جيان.... هو ۽ هڪ..... جيان مضبوط، پر منجهس اُها احساس جي ڪوملتا ڪا نه هئي، جنهن کان سواءِ حبيبه زندهه رهي نٿي سگهي. انهي ڪري، حبيبه پهريئين مڙس کان رسو ڇنائي ڀڳي.
اُن کان پوءِ هن آءِ سي ايس آفيسر سان شادي ڪئي. شادي کان پهرين ڪورٽ شپ جي زماني ۾ مرد هڪ ٻيو ئي ماڻهو هوندو آهي. انصاري کي خبر هئي ته، حبيبه خوبصورت هئڻ سان گڏ ذهين به آهي. انصاري کي اهو به پتو هو ته هوءِ رنگين مزاج هئڻ سان گڏ حساس به آهي، انهي ڪري هن پنهنجي ڪورٽ شپ شيڪسپيئر کان شروع ڪئي. وچ ۾ غالب به آيو. برائوننگ جو به ذڪر ٿيو ۽ مائيس جي مصوري به .... هلو شادي ٿي ويئي.
حبيبه ڏاڍي خوش هئي. ڍنگ جو مڙس مليو هوس. پر انصاري شادي کانپوءِ، هڪدم آئي. سي. ايس آفيسر بڻجي ويو. حبيبه سان اهڙو ورتاءُ ڪرڻ لڳو، ڄڻ هوءَ سندس زال نه، پر انڊر سيڪريٽري هئي. هن جي ڳالهين جو ميٺاج به ويندو رهيو. هن اهڙو ڪڙو لهجو اختيار ڪري ورتو، ڄڻ هو پنهنجي زال سان مخاطب نه، پر ڪنهن فائيل تي صحيح ڪري رهيو هجي.
حبيبه کي ڏاڍي مايوسي ٿي. هن انصاري کان به طلاق ورتي. ان عرصي ۾ حبيبه کي هڪ ٻار سپرنٽنڊنٽ پوليس ۽ ٻه ٻار آءِ سي ايس آفيسر مان ٿي چڪا هئا.
حبيبه ٻن شادين جي باوجود اڃا به ڏاڍي خوبصورت ڏيکائي ڏيندي هئي. ماڻهو چون ٿا ته، هوءَ پنهنجي وقت ۾ اُتر هندستان جي سڀ کان خوبصورت عورت هئي. ماڻهو چون ٿا ته اهڙو حسن اڄ تائين ڪنهن پسيو ئي ناهي. انهي ڪري هن کي ٽيون مڙس ڳولڻ ۾ دير ڪو نه ٿي. هاڻ هن هڪ اديب کي پنهنجو مڙس بنايو.
حساس طبيعت، شاعر مزاج، ڳالهه ٻولهه تي عورتن وانگي..... وارو...... حبيبه کي هو شروع ۾ ڏاڍو پسند آيو. پر جلد ئي پاڻي لهڻ لڳو. انهي خوشي، ذوق، نفاست ۽ ٽهڪن جي پويان، ڪاروباري پس منظر سامهون اچڻ لڳو. شهرت جي چوس، ٻين اديبن لاءِ بغض، پئسي کي هر وقت گاريون ڏيڻ جي باوجود اُن کي حاصل ڪرڻ جي خواهش، هن جي اندر ۾ ڪيتري نه ڪر کڻي اُڀرندي هئي. هر وقت سرمائيدارن کي گاريون ڏيڻ جي پويان، هن کي اُنهن جون جتيون چٽڻ جي ڪيڏي نه خواهش هئي. فراخدلي، انسانيت، خدمت ۽ نيڪ دلي جو لبادو ويڙهيل هي اديب، اندران ڪيڏو نه خود غرض ۽ کوکلو هو. جڏهن آهستي آهستي حبيبه کي اُن جو اندازو ٿيڻ لڳو، ته هن جي دل اُجهامڻ لڳي.
هن جي دل اُجهامندي ئي رهي ۽ جڏهن هن جي مڙس، کيس فلمن ۾ ڪم ڪرڻ لاءِ دليل ڏيڻ شروع ڪيا، ته حبيبه کي ڏاڍو ڏک ٿيو. هن کي محسوس ٿيو ته، جيڪڏهن هوءِ هن اديب سان شادي ڪرڻ جي بجاءِ ڪنهن جوهري سان شادي ڪري ها ته، اهو به ڪر هيري جو قدر صحيح طريقي سان ڪري ها.
نيٺ حبيبه اُن اديب کان به الڳ ٿي ويئي. آهستي آهستي هوءِ، انهي نتيجي تي پهچڻ لڳي ته، هن لاءِ شادي ڪرڻ صحيح ناهي. پر هن جو حسن هڪ آڳ جي اُلي ۽ ٻرندڙ جبل جيان هو. اُن کي ڏسندي ايئن لڳندو هو، ڄڻ ڪنهن جلندڙ اڱارکي ڇهي ورتو هجي. گرم گرم لاوي تي هٿ رکي ورتو هجي.
حبيبه حقيقت ۾ هاڻ عشق ۽ حسن، شاعري ۽ شادي کان بيزار ٿي چڪي هئي. پر عاشق هئا جيڪي نوس نوس ڪندا وتندا هئا. جتي ويئي ٿي، اُتي پريمي ماکي جي مکين وانگر ڀُون ڀُون ڪرڻ لڳا ٿي. حبيبه کي اُنهن جي عشق جي انداز تي چڙ اچڻ لڳي. اُنهن جون ڳالهيون ٻڌي هن جي دل چڙڻ لڳي. هاڻ هوءِ ڪنهن مرد جي هٿ ۾ هٿ نه ڏيندي.
جيترو هن جو انڪار پختو ٿيندو ويو، اوترو ئي مردن جو اصرار وڌندو ويو. هونئن ته عاشقن جي لائن لڳي پيئي هئي. پر اُنهن مان ٻه مرد ڌيان ڇڪائڻ وارا هئا. اُنهن مان هڪ انتهائي بيوقوف، سنئون سڌو پر وڏو امير هو. هو ٻارن جهڙيون حرڪتون ڪندو هو. اُن کي ڏسندي حبيبه جي دل ۾ خيال ايندو هو، “ڇو نه هاڻ هڪ اهڙي مرد سان شادي ڪجي، جنهن تي زال جي بجاءِ ماءُ جا حق جتائي سگهجن.”
ٻيو مرد ٻيلي جو ٺيڪيدار هو. صفا اڻ پڙهيل ۽ پنهنجي اڻ پڙهيل هئڻ تي فخر هئس. هن جي خيال ۾ هو اڻ پڙهيل هئڻ ڪري ئي لکاپتي ٿي ويو هو. هن کي ڪتابن کان نفرت هئي. هو ڪلچر ۽ شيڪسپيئر، ٿيٽر ۽ فن، مصوري ۽ شاعري کان نه فقط ناواقف هو، پر هن ناواقف رهڻ به چاهيو ٿي. هن جي صحت ڏاڍي سٺي هئي ۽ کيس شڪار جو به ڏاڍو شوق هو. هن کي ڏسندي ئي حبيبه جي ذهن ۾ خيال ايندو هو “هيتري حساس تمدني زندگي گهارڻ کان پوءِ، اهڙي مڙس سان جهنگل ۾ زندگي گذارڻ ۾ ڪيڏو نه مزو ايندو.”
ڪڏهن هوءِ بيوقوف امير جي طرف جهڪي ٿي، ته ڪڏهن هن جي دل ٻيلي جي ٺيڪيدار جي طرف، مڙي ٿي، ڪڏهن هن ٻنهي کان دور ٿي رهڻ چاهيو. هوءِ سوچيندي رهي ته ٻنهي مان ڪنهن سان زندگي گذاري. ٻنهي کي چاهڻ جو ته سوال ئي پيدا ڪو نه ٿو ٿئي. هوءِ ڪو به فيصلو ڪري نه سگهي.
جنهن ڳالهه جو فيصلو حبيبه نه ڪري سگهي، اُن جو فيصلو ٻنهي عاشقن ڪري ورتو ۽ اُنهن جي وچ ۾ ٿيل ڊوئيل اڄ به مشهور آهي.
ڊوئيل اسان جي رسم ناهي. اسين عشق ۾ يا ته زهر کائي ڇڏيندا آهيون، يا وري ڇوڪري کي زوري ڀڄائي ويندا آهيون. اسان وٽ ڊوئيل نه ٿيندي آهي. پر حبيبه لاءِ هنن ٻنهي عاشقن پنهنجي مقدس رسم به ٽوڙي ڇڏي ۽ لکنو جي هڪ باغ م پستول کڻي ڊوئيل کيڏي ۽ نتيجي ۾ ٻئي عاشق گولين جو کاڄ ٿي ويا. اخبار ۾ پهريئين صفحي تي شهه سرخي ۾ هن ڊوئيل جي خبر ۽ حبيبه جي تصوير ڇپي ۽ ايترو ته هنگامو برپا ٿيو جو ويچاري حبيبه کي، پنهنجو وطن ڇڏي لنڊن وڃڻو پيو. هن جا ماءُ پي ڪافي پئسي وارا هئا، انهي ڪري هن کي لنڊن ۾ پئسي جي ڪا به کوٽ محسوس نه ٿي ۽ وري هن پنهنجا ٻار به لنڊن گهرائي ورتا ۽ هن جا ٻيئي اڳوڻا مڙس، پنهنجن ٻارن لاءِ وضيفو به موڪلڻ لڳا. انهي ڪري حبيبه کي ڪنهن به طرح جي تڪليف کي منهن ڪو نه ڏيڻو پيو ۽ نه ئي ڪا پريشاني ڏسڻي پئي.
“ٻار ڪٿي آهن؟”
هڪ پاڪستان ۾ ۽ ٻه هندستان ۾ ۽آئون هتي لنڊن ۾. ٻاهر برف پئي رهي هئي ۽ اندر سگري ۾ باهه ٻري رهي هئي. هوءِ سگري تي ڪباب پچائيندي ويئي ۽ اسان کائيندا وياسين.
ايراني غاليچي تي رکيل سونهري مڌ جو پيالو- اسين ٻئي هڪ ٻئي جي سامهون ويٺل ۽ ديوارن تي حبيبه جون انگلستان جي شاهي خاندان سان تصويرون......، وڏن وڏن ماڻهن سان فوٽو....... جي اُهي پنهنجي لحاظ کان وڏا ماڻهو هئا، يا پنهنجي فن ۾ عظيم هئا، ته حبيبه پنهنجي حسن ۾ عظيم هئي.
“انگريز قوم جي وضعداري اڄ به باقي آهي”. حبيبه منهنجيون نظرون، شاهي خاندان جي هڪ تصوير تي اٽڪيل ڏسي چيو، “شاهي خاندان وارا خاص خاص موقعن تي اڄ به کيس سڏائيندا آهن ۽ سندس شمار لنڊن جي انتهائي خوبصورت عورتن ۾ ڪندا آهن”.
“ان ۾ شڪ به ڪهڙو آهي؟” مون ٿورڙو مبالغي کان ڪم وٺندي چيو، “مون پورن پنجونجاهه سالن جي عمر ۾ به، اهڙي خوبصورت عورت اڄ ڏينهن تائين ناهي ڏٺي....”
“پنجونجاهه سالن جي.....؟” حبيبه اُداسي ۽ تلخي مان چيو. آءٌ چپ ٿي ويس.
هن چيو، “هڪ عرصي تائين آءٌ پنهنجي عمر جي خلاف وڙهندي رهيس. شيمپو، هيئر آئل، ڪريم، ٻاڦ ۽ مالش اهو سڀ ڪجهه، جيڪو هن لڙائي ۾ ضروري هو، مون ڪيو ۽ آئون ايئن ڇو نه ڪريان؟ جيڪا شئي جنهن وٽ هوندي آهي، اُهو اُن کي سنڀالي رکڻ چاهيندو آهي. مون وٽ منهنجو حسن هو، ته پوءِ مون اُن کي سنڀالي رکڻ جي ڪوشش ڪيئن نه ڪئي هوندي؟ پر هي وقت جي ڇانئڻي به ڪيڏي نه ظالم آهي، جنهن مان حسن ڦڙو ڦڙو ٿي وهي وڃي ٿو ۽ آخر ۾ فقط ڇانئڻي جا سوراخ رهجي وڃن ٿا.”
“ڇا توکي پنهنجن ٻارن سان محبت ڪو نه هئي؟”
“ها- ڇو نه- ڏاڍا پيارا ٻار هئا. جيستائين مون سان گڏ رهيا. اڃان به انهن جا خط ايندا رهندا آهن. هاڻ هن عمر ۾ سوچيان ٿي ته، محسوس ٿو ٿيئيم ته مون کي پنهنجي حسن کان سواءِ ڪڏهن به ڪنهن سان محبت ناهي رهي. نه ڪنهن مڙس سان، نه ڪنهن دوست سان ۽ نه ئي ڪنهن ٻار سان. جي محبت رهي ته فقط پنهنجي حسن سان. آءٌ ڪڏهن به ماءُ بڻجي نه سگهيس، بس حبيبه ئي رهجي ويس.”
“شايد هي محبت به اُن محبت وانگر آهي جيڪا ڪنهن فنڪار کي پنهنجي فن سان هوندي آهي.” مون چيو.
“ها، پر فرق آهي.” حبيبه چيو، “فنڪار جو فن، اُن جي زندگي سان گڏ هلي ٿو. پر حسن بي وفا، رستي ۾ ئي ساٿ ڇڏيو ڏي. اهو مون کي اڄ معلوم ٿيو!”
“جيڪڏهن حسن مان تنهنجي مراد، جسم جي تازگي آهي ۽ جيڪڏهن حسن مان تنهنجي مراد، صرف اکين جي چمڪ آهي پر روح ۽ دل جي تازگي ناهي، ته پوءِ تون سچ ٿي چوين، پر هڪ حسن اندر جو به هوندو آهي. جيڪڏهن انسان، عورت يا مرد حسن ۽ توازن، پنهنجي اندر پيدا ڪري ته ڪڏهن به پوڙهو ڪو نه ٿيندو. مون بالشاهي ٿيٽر ۾ پنجاهه ورهين کان به مٿي عمر جي پوڙهي اولانوا کي، سورهين ورهين جي ميزل جي ڪردار...... جيان نچندي ڏٺو آهي. فني توازن وقت ۽ حسن ٻنهي کي پنڊپهڻ بنائي ڇڏيو هو...”
“آءٌ اولانوا ناهيان.” حبيبه خفا ٿيندي چيو. “آءٌ حبيبه آهيان. آئون ايتريقدر پسند ڪئي ويئي آهيان، جو پنهنجي ٻاهريئين حسن کي وساري نٿي سگهان. جڏهن وسارڻ جي ڪوشش ڪيم ته ڪنهن به وسارڻ نه ڏنو.”
“ٻڌ حبيبه.” مون تلخي دور ڪرڻ جي ڪوشش ڪندي چيو، “جنهن ڏينهن مون توکي پهريون ڀيرو ڏٺو هو، انهيءَ ڏينهن کان توسان عشق ڪرڻ جو خيال جاڳيو هئم۽ اُن وقت آءٌ تمام ننڍي عمر جو هئس ۽ هاڻ.....!”.
“ها ۽ هاڻي؟” هن تيز نظرن سان مون ڏانهن گهوريندي سوال ڪيو، “هاڻي ڇا آهي؟”
“هاڻي تمام دير ٿي چڪي آهي.”
حبيبه ڪو به جواب نه ڏنو، بس هن پنهنجو پيالو کڻي فرش تي زور سان اُڇليو ۽ پيالو ٽڪرا ٽڪرا ٿي فرش تي وکري ويو.
“ڪنهن انگريز اڄ ڏينهن تائين مون سان اهڙي واهيات انداز ۾ گفتگو ناهي ڪئي” هن غصي مان چيو. هن جي اکين ۾ لڙڪ هئا.
“پر آءٌ انگريز ناهيان.” مون هن لاءِ ٻيو جام ٺاهيندي چيو “تو انگلستان ۾ رهي ڪري، ڪنهن انگريز سان شادي ڇو نه ڪئي؟”
“ڪئي هئي.” هن لڙڪ اُگهندي چيو، “اهو هڪ انگريز سائنسدان هو ۽ نهايت ئي شريف، معصوم ۽ بي ضرر انسان هو. پر اُن ۾ هڪڙي خرابي هئي. هو منهنجون سٿرون چٽيندو هو.”
“سٿرون؟”
“ها سچ! ڏينهن ۾ هڪ ٻه ڀيرا، هو منهنجي اُگهاڙين سٿرن کي پنهنجي زبان سان ضرور چٽيندو هو. مون کي اُن وقت ڏاڍي ڪراهت محسوس ٿيندي هئي. مون کي لڳندو هو ته، ڄڻ ڪا مينهن منهنجي ڀرسان ويهي اوڳاري رهي هجي.” هوءِ اهو چوندي مرڪي ۽ مرڪندي کلي ڏنائين. هن جي ٽهڪ جو ڦوهارو ڪمري ۾ فانوس جيان روشن ٿي اُٿيو.
“ٽن مهينن کان پوءِ، مون هن کان طلاق وٺي ڇڏي.”
“پوءِ ڇا ٿيو؟”
“۽ پوءِ وري نامراد عاشقن جو سلسلو.”
“۽ هاڻي؟”
“۽ هاڻي؟، هن چيو، “هل ڀرواري ڪمري ۾.”
پاسي وارو ڪمرو فرش کان وٺي ڇت تائين تصويرن سان ڀريو پيو هو. ڪينواس تي هڪ اڻپوري تصوير هئي. رنگ ۽ برش ٽڙيا پکڙيا پيا هئا. ديوارن تي ننڍيون وڏيون، ڪئين تصويرون لڳل هيون. تصويرون ڏاڍيون ڀوائتيون۽ بدصورت هيون ۽ سڀني ۾ هڪ ئي چهرو هو، هڪ ئي جسم هو، حبيبه جو چهرو، حبيبه جو پنهنجو جسم. ڪنهن تصوير ۾ ماتا جي داڻن جيان کاڌل، ته ڪنهن ۾ روڳ ڀريل ۽ وري ڪنهن ۾ سارو چهرو رتورت. ڪنهن چهري ۾ اک ٻاهر نڪتل، ته ڪنهن ۾ نڪ چيڀاٽيل ته ڪنهن ۾ چپ ڦٽيل ۽ ڏند غائب. ڪنهن ۾ هڏائون پڃرو ته ڪنهن ۾ کل سڪل ۽ سڙيل. سڀني تصويرن ۾ حبيبه کان سواءِ، ٻيو ڪو به نه هو.
“مون کي قادر ٻڌايو هو.” مون حبيبه کي چيو، “تون تصويرون ٺاهين ٿي پر ڪنهن کي ڏيکارين ڪو نه ٿي.”
“آءٌ توکي هتي تصويرون ڏيکارڻ لاءِ وٺي ڪو نه آئي هئس پر پنهنجي مڙس سان ملائڻ لاءِ وٺي آئي هئس،”
“تنهنجو مڙس؟” مون حيرت مان پڇيو.
“ها- اچ ته آئون توکي پنهنجي نئين مڙس سان ملايان.” ايترو چئي هوءِ مون کي تصويرن سان ڀريل هڪ ڪنڊ ۾ وٺي ويئي. آءٌ هڪدم ڊڄي پوئتي هٽيس.
منهنجي سامهون هڪ اجگر نانگ پٽ تي پيو هو. تمام ٿلهو ۽ ڪافي فٽ ڊگهو نانگ، ڪنڊي ٺاهي هڪ ڪنڊ ۾ بيهوشي جي حالت ۾ پيل هو.
اُن رات حبيبه اسان کي سوهو جي نائٽ ڪلپ م، رات جي ماني جي دعوت ڏني هئي. مون، قادر ۽ من موهن ۽ اُن جي بدصورت يوناني محبوبه کي به گهرايو هو.
قادر ۽ من موهن اهو ٻڌي حيران ٿيا، ته حبيبه جهڙي عورت سان منهنجي واقفيت آهي، جنهن جو شمار پندرهن سالن تائين لنڊن جي حسين ۽ امير ترين عورت ۾ ٿيندو رهيو آهي. جيڪا ڪيئي ڀيرا شاهي خاندان جي، مهمان پڻ رهي چڪي آهي.
“حبيبه اسان کي رات جي ماني تي سڏايو آهي؟” هو حيرت مان ايئن پڇڻ لڳا، ڄڻ هنن کي پنهنجين اکين۽ ڳالهين تي اعتبار نه ٿي آيو.
“جي ها.” مون اهڙي سادگي سان وراڻيو، جنهن ۾ فخر جو گمان به ٿي سگهيو ٿي.
اسين وقت تي پهچي چڪا هئاسين. پر حبيبه اڃا ڪو نه پهتي هئي. اسان لاءِ ٽيبل هڪ خوبصورت ڪنڊ ۾ محفوظ ٿيل هئي. مون اجگر نانگ وارو قصو پنهنجن يارن کي ٻڌايو.
قادر ته گهري سوچ ۾ غلطان ٿي ويو. پر من موهن کي ذري به حيرت نه ٿي.
“ان ۾ حيرت جي ڪهڙي ڳالهه آهي؟” من موهن پنهنجي بدصورت محبوبه جو هٿ پنهنجي هٿ ۾ وٺندي چيو، “هر ماڻهوءَ جي زندگي ۾، هڪ وقت اچي ٿو، جڏهن هو اجگر نانگ پالي وٺي ٿو، پنهنجي ماحول کان بيزاري جي صورتحال هڪ اها به آهي ته، ماڻهو جنهن سان رهڻ لاءِ مجبور ٿي پوي، اُن جو منهن چيڙائي، جيئن آءٌ هن ڇوڪري کي غصو ڏياريان ٿو. بيزاري ۽ نفرت به هڪ قسم جو اجگر نانگ آهي. يعني هر نفرت جو پڇ ڊگهو ٿيندو آهي ۽ اُن ۾ زهر به هوندو آهي.”
قادر چيو، “هاڻي مون کي اهو سمجهه ۾ اچي رهيو آهي ته، فزڪس جو قانون ته هر عمل جو ردعمل به ٿيندو آهي ۽ وڏي شدت سان ٿيندو آهي، صرف فزڪس جي دنيا تي نه پر نفسيات جي دنيا تي به لاڳو ٿئي ٿو. جڏهن انسان پنهنجي ماحول، پنهنجي زندگي ۽ اُن جي ترتيب کان مايوس ٿي وڃي ٿو، ته هن جو اندريون توازن به بگڙي وڃي ٿو ۽ پوءِ اُن توازن جي قائم رکڻ لاءِ ۽ اُن ذهني گهٽ ٻوسٽ کي رستو ڏيڻ لاءِ، انسان کي انيڪ جتن ڪرڻا پون ٿا. هو هڪ اجگر نانگ پالي وٺي ٿو. ڪوڪين کائي ٿو، ڀيانڪ مصوري ڪري ٿو. چرس جو دم هڻي ٿو. مائونٽ ايورسٽ تي چڙهي وڃي ٿو. پليٽ فارم تي چڙهي ڏهن هزار ماڻهن جي اڳيان بڪواس ڪري ٿو يا بور مٿان بور افسانه لکندو رهي ٿو، يا هر روز ڪنهن نئين ڇوڪري سان عشق ڪري ٿو ۽ جيڪڏهن اِهو سڀ ڪجهه ان کي نصيب ڪو نه ٿو ٿئي، ته گهر اچي پنهنجي زال کي گاريون ڏي ٿو ۽ پنهنجن ٻارن کي ڪٽڻ به شروع ڪري ڏي ٿو.”
“تو جيتريون به ڳالهيون ڪيون.........”، مون قادر کي چيو. “اُن ۾ فقط مائونٽ ايورسٽ تي چڙهڻ واري ڳالهه مون کي پسند آئي. يعني گهٽ ٻوسٽ جي اظهار جا به ڪيئي طريقا هوندا آهن. پنهنجي ماحول کان بيزاري جو اظهار، ڪنهن کي گاريون ڏيڻ ۾ ڇو ٿئي؟ مائونٽ ايورسٽ تي چڙهڻ جي ڪوشش ۾ ڇو نه ظاهر ٿئي.”
“تون ته هر ڳالهه ۾ مقصد کي کڻي اچين ٿو.” من موهن جتائيندي چيو، ۽ پوءِ منهن ڦيري پنهنجي محبوبه کان پڇڻ لڳو.
“اجگر نانگ جي باري ۾ تنهنجو ڇا خيال آهي؟”
“کائي ماريندو” يوناني ڇوڪري وراڻيو.
اسين سڀ کلڻ لڳاسين. هوءِ به کلي پئي، ڪيڏي نه ڀيانڪ کل هئي. ڪيڏا نه گدلا ۽ ميرا ڏندهئس، هن وري ڳالهايو، “پر ٺيڪ آهي. ماڻهو پنهنجين زالن کي مهينن ۽ سالن ۾ ٽڪرا ٽڪرا ڪري کائن ٿا ۽ هي اجگر نانگ، حبيبه کي هڪ ئي جهٽڪي سان ڳڙڪائي ويندو. هزار ڀيرا مرڻ کان ته هڪ ڀيرو مرڻ بهتر آهي.”
ڪيڏو نه ڪرب هو اُن ڇوڪري جي ڳالهين ۾. هن جي چهري جو رنگ بدلجي ويو. هاڻ هوءِ مون کي ڪجهه خوبصورت نظر اچڻ لڳي. ڇاڪاڻ ته ذهانت چهري کي نئون روپ ڏيندي آهي ۽ پوءِ بدصورتي نڪري ويندي آهي. جهريون ۽ داغ گم ٿي ويندا آهن. عمر ننڍي ٿي ويندي آهي. صرف هڪ ئي خيال، روشن خيال جو تاثر، چهري تي چمڪندو آهي. حبيبه اِها غلطي ڪئي جو هن پنهنجي حسن جو اهتمام ڪيو. زندگي ڀر پنهنجي ڳلن جا گلاب ٽڙائيندي رهي ۽ وساري ڇڏيئين اُنهن گلابن کي، جيڪي دل جي ٽارين تي ٽڙن ٿا. جيڪي هڪ معمولي۽ عام عورت جون خواهشون آهن. مامتا، قرباني، رشتن لاءِ محبت، پاڻ ارپڻ ۽ ڪنهن ۾ خود وڃائڻ جي تمنا، ڪنهن کي سڀ ڪجهه ڏيڻ جي خواهش.... حبيبه وساري ويٺي ته زماني جا گلاب ته مرجهائي وڃن ٿا، پر خواهشن ۽ ترشنائن جا گلاب ڪڏهن به نٿا مرجهائن. سدائين ٽڙندا رهن ٿا.
زوردار ٺڪاءُ سان نائٽ ڪلب جو دروازو کليو ۽ اسين سڀ درازي ڏانهن ڏسندي رهجي وياسين.
حبيبه نائٽ ڪلب جي دروازي تي بيٺي هئي. اکين ۾ گهرو ڪجل، وار سنواريل، چهرو ميڪ اپ سان ٻهڪندڙ ۽ گلي ۾ هيرن جو هار. هن جو هٿ هڪ اهڙي انگريز جي چيلهه ۾ پيل هو، جنهن جي عمر مشڪل سان ئي ٻاويهه ورهيه هوندي.
***