ڪوالالمپور ڪراچي ۽ حيدرآباد جهڙو ئي آهي
جهاز دبئيءَ جو اولهندو سمنڊ ڪنارو اُڪري کاٻي پاسي ٽرن ورتو ۽ ڊگهو ڦيرو ڪري سڌو هيٺ لهڻ لڳو. اسان ڪراچي، پاڪستان جي معياري وقت موجب 6:10 منٽن تي ڇڏي هئي ۽ اُن مهل هتي دبئيءَ ۾ 5:10 منٽ ٿيا هوندا، ڇو جو هن ملڪ تي، پاڪستان کان اولهه پاسي هجڻ ڪري سج جا ڪرڻا ڪجهه دير سان ٿا پون. اُن وقت (تقريبن پوڻن ٻن ڪلاڪن جي سفر کان پوءِ) منهنجي گهڙيءَ ۾ ته 7:45 ٿيا هئا پر اهو پاڪستاني وقت هو، جڏهن ته دبئيءَ جي اسٽينڊرڊ ٽائيم مطابق 6:45 ٿيا هئا. سو، اڃا جهڙوڪر صبح ساجهر هئي. سج هاڻي ئي پهرين ڪَني ڪڍي هئي. هيٺ، جيئن ٻڌا هئاسين تيئن بهترين روڊ هئا. گاڏين جي وهڪ جاري هئي. يقينن هفتي جي پهرين ڏينهن (سومر) تي ماڻهو آفيس پهچڻ چاهيندا هوندا يا پنهنجي ڌنڌي ڌاڙيءَ سان لڳڻ لاءِ ويندا هوندا. جهاز به وڃي دبئيءَ جي ميلن ۾ پکڙيل ايئرپورٽ جي رن وي تي پير رکيا. انائونسمينٽ شروع ٿي جيڪا پهرين ته عربيءَ ۾ هئي پر پوءِ جيڪا انگريزيءَ ۾ شروع ٿي سا به عربي لهجي جي ڪري سمجهه ۾ نه آئي پر دريءَ مان ديدار ڪرڻ سان ئي اهو سمجهه ۾ آيو پئي ته سچائي هجي ته واري ۽ برپٽ ۾ به ترقيءَ جا شاهڪار کڙا ٿيو وڃن. ڇا رن وي ته ڇا ايئرپورٽ! هڪ اسان آهيون جيڪي ٿر ۾ اڃا تائين اهڙو روڊ ناهيون ٺاهي سگهيا جيڪو واريءَ تي جٽاءُ ڪري سگهي. اکين سان ڏسون پيا ته هر بارش کان پوءِ هيٺان واري نڪري وڃڻ ڪري مٿان هلڻ ئي جان جو خطرو ٿو پوي! اهو ته ٿيو وارياسو ٿر پر جيڪي ميداني علائقا يا ايتري تائين جو جتي پٿريلي زمين آهي (جيئن ڪراچي حيدرآباد وچ ۾) اتان جا روڊ به هر سال پيا ٽٽن، جتي ڪڏهن اُکيڙي وري ٺاهڻ يا وري اتي ئي مسالو ڀري چَتيون هڻڻ وارو ڪم ٻارهو ئي هلندي نظر پيو ايندا آهي. ٻئي پاسي هتي ٻڌو آهي ته واريءَ تي به اهڙا رستا ٺاهيا اٿن جو سالن جا سال ٿيو وڃن، مجال آهي جو ڪو ٽڪرو ڪٿان اکڙي يا دٻجي وڃي.
دبئي ايئر پورٽ هڪ ڊگهي ريل گاڏيءَ وانگي آهي جنهن ۾ اِلاهي سارا جهاز بيهڻ جي گنجائش موجود آهي. ايئر پورٽ جي ٻنهي پاسي جهاز بيهندا آهن ۽ انهن سان لڳولڳ ويٽنگ لائونج آهن. ٻنهي پاسي ٺهيل ويٽنگ لائونجز جي اندران قطار ۾ ڊيوٽي فري شاپس آهن يعني اوهان ڪجهه به وٺي سگهو ٿا ۽ پاڻ سان گڏ کڻي وڃي سگهو ٿا. دڪانن جي وچ تي به هلڻ لاءِ ڪافي ڪشادو رستو آهي، جنهن تي به ڪٿي ڪٿي مختلف اسٽال آهن، مثال طور مني ايڪسينجر، موبائيلز وغيره وغيره. جڳهه جڳهه ته رهنمائيءَ لاءِ بورڊ لڳل آهن ته جيئن خبر پوي ته اوهان هن وقت ڪهڙي ٽرمينل تي آهيو يا وري زنانو ۽ مردانو واش روم ڪهڙي طرف آهي؟ انهي کان علاوه اهڙا بورڊ به لڳل آهن جن تي ايندڙ چويهن ڪلاڪن جي سڀني فلائيٽس جا وقت، ماڳ ۽ ٽرمينل نمبر لکيل آهن ته جيئن خبر پوي ته ڪنهن کي ڪهڙي پاسي وڃڻو آهي ۽ هو ڪهڙي ٽرمينل نمبر وٽ وڃي ويهي. مون اهو بورڊ ڏٺو ته خبر پئي ته ڪوالالمپور ويندڙ جهاز ٽرمينل نمبر 217 تي آهي ۽ وري ايئرپورٽ جو نقشو ڏٺم ته خبر پئي ته اُن وقت آئون ٽرمينل نمبر 220 وٽ بيٺل هوس. پنڌ هلندو وڃي 217 تي پهتس ۽ ڏٺم ته ٿوري ٿوري پنڌ کان پوءِ هڪ خودڪار زميني رستو به هو. مطلب ته اوهان انهي حصي تي بيهو ته اهو پٽ پاڻهي هلندو رهندو ۽ اوهان هڪ ٻه ٽرمينل بنا هلڻ جي طئي ڪري ويندا. انهيءَ کان علاوه پوڙهن ۽ معذورن کي کڻڻ لاءِ گاڏيون به هلنديون نظر آيون. چوڻ جو مقصد ته ايئرپورٽ تي ايندڙ مسافرن جي سهولت لاءِ انتظاميا ڪابه ڪسر نه ڇڏي هئي.
مون پنهنجي ٽرمينل تي پهچي ڪائونٽر تي بيٺل هڪ عورت کي پنهنجو بورڊنگ ڪارڊ ڏيکاريو ته چيائين: بلڪل هي ئي ٽرمينل آهي ۽ اوهان فلائيٽ جي ٽائيم کان اڌ ڪلاڪ اڳ هتي اچجو. مون ڏٺو ته اُن وقت اڃا سوا ست ٿيا هئا، جڏهن ته جهاز جو وقت ساڍا ڏهه وڳا هو. سو، سوچيم ته ايئرپورٽ ۾ گهمجي ڦِرجي ۽ دنيا جي سستي ترين شاپنگ يعني ونڊو شاپنگ ڪجي. گهمندو ڦرندو رهيس ۽ ائين ٻه اڍائي ڪلاڪ دبئيءَ جي ايئرپورٽ جي رنگينين ۾ گذري ويا. پوڻين ڏهين ڌاري اچي پنهنجي ٽرمينل تي پهتس ته ڪافي رش لڳل هئي. يقينن منهنجا سڀ همسفر اچي هتي پهتا هوندا. آئون هڪ سيٽ خالي ڏسي ويهي رهيس. سامهون هڪ سوڊاني يا صومالي ليپ ٽاپ هنج ۾ رکي بي فڪر ستو پيو هو. دل ۾ آيو ته سجاڳ ڪريانس ته هاڻي تياري وٺ، فلائيٽ جو وقت ويجهو آهي. انهيءَ کان پهرين پاڻ ڏي متوجه ۽ هڪ ٻئي سان سُس پُس ڪندڙ نوجوان جوڙي کي هيلو ڪيم. ٻن چئن ورندين کان پوءِ خبر پئي ته مون واري انگريزي سندن سمجهه کان مٿي آهي، ايئن جيئن هُنن جِي مون لاءِ. مس مس اها خبر پئي ته ڇوڪرو ڇوڪري جاپان کان هني مون ملهائڻ لاءِ ويانا (آسٽريا) پيا وڃن. پر حيرت اها ٿيم ته هِن ٽرمينل تي ڇو ويٺا آهن. پڇڻ تي ٻڌايائون ته اسان هتي رات پهتا آهيون ۽ اڃا به جهاز ۾ ڪافي وقت پيو آهي، سو جنهن ٽرمينل تي رش گهٽ هجي ٿي، اتي وڃي سمهي ٿا پئون. دل ۾ آيو ته سٺو ٿيو جو سامهون ستل همراهه کي نه اٿاريم. ٿي سگهي ٿو اهو به انهيءَ ڪري ئي ستو هجي ته هِن ٽرمينل تي رش گهٽ آهي. پر هاڻي ته هتي به ڪافي گوڙ گهمسان هو. سو، جاپاني گڙيا ۽ گُڏو ته اٿي روانا ٿيا. باقي ليپ ٽاپ واري همراهه جا کونگهرا انهي گوڙ ۾ به چٽا ٻڌڻ ۾ آيا پئي.
ٿوري دير ۾ اعلان ٿيو ته ڪوالالمپور ويندڙ مسافر قطار ٺاهين ۽ ڪائونٽر تي پنهنجا پاسپورٽ چيڪ ڪرائي هيٺين فلور تي ٺهيل آخري ويٽنگ لائونج ۾ وڃي ويهن، جتان پوءِ سڌو جهاز ۾ وڃڻو هو. نوٽ ڪيم ته جن وٽ ملائيشيا جو پاسپورٽ هو تن جو پاسپورٽ ته سؤلو کولي به نه پئي ڏٺائون. يورپين تي به هلڪو هٿ هو پر مون وارو گرين پاسپورٽ ڏسي، اڇي مٿي سان بيٺل پوڙهي همراهه بنا کولي ڏسڻ جي ئي مون کي سائيڊ تي ڪري بيهاريو. ٿورو حيرت ٿي ته ايئن ڇو؟
پهريان پڇيائين “ڪاڏي؟”
چيم “آبويسلي ملائيشيا.”
“ڇو؟”
ٻڌايم ته هڪ سمپوزيم ۾ پيپر پڙهڻ ٿو وڃان. پوءِ ويزا لڳل پيج کي غور سان ڏسي پاسي ۾ بيٺل ٻي همراهه کي ڏنائين ۽ پاڻ پويان بيٺل قطار ۾ ماڻهن کي اڪلائڻ لڳو. ٻيو شخص منهنجي پاسپورٽ کي ميگنفائينگ گلاس سان ڏسڻ لڳو، جنهن مان کيس ڇا پئي نظر آيو يا ڇا ٿي ڏسڻ چاهيائين اها پڪ ناهي پر مون کي انهي مان پنهنجي ملڪ جي ٻين ملڪن ۾ جُڙيل ساک صاف نظر اچي رهي هئي. ڇو ته انهيءَ جهاز ۾ آئون اڪيلو پاڪستاني هئس جيڪو ملائيشيا وڃي رهيو هوس. ڪافي دير غور فڪر کان پوءِ ٻي همراهه پهرين کي پاسپورٽ واپس ڪيو ۽ او ڪي چيائين.
هاڻي هن اردوءَ ۾ ڳالهائيندي پڇيو “بيٽا ڪيا ڪرتي هو پاڪستان ۾؟”
مون جواب ڏيڻ بدران جهٽ ۾ سوال ڪيو “آپ بهي پاڪستاني هين؟”
“نهين، انڊين!”
مون چيو “پي ايڇ ڊي ڪر رها هون اور جاب بهي.”
مون کي اڳتي وڌڻ جو چيائين. هاڻي مون کي سندن ڪجهه سوائي جانچ پڙتال جو هڪ ٻيو سبب به سمجهه ۾ آيو ته شايد همراهه جو انڊين هجڻ به اسان پاڪستانين تي ڪرڙي اک رکڻ جو ڪارڻ هجي. بهرحال، هاڻي سڀ مسافر انهي هيٺين فلور تي ٺهيل هال ۾ پهچي چڪا هئا. مون کي هڪ خالي سيٽ ملي جنهن جي پاسي ۾ هڪ انڊين عورت اخبار پڙهي رهي هئي. انهيءَ هال ۾ دبئيءَ ۾ ڇپجندڙ روزاني اخبارن جون ڪافي ڪاپيون پيل هيون. ٿوري دير ۾ ئي انهيءَ مائي هيلو هاءِ ڪئي ۽ خبر پئي ته پاڻ ملئي نيشنل آهي ۽ مذهبن جي تقابلي علم (ڪمپيريٽوِ رليجن) ۾ ريسرچر آهي. مون جڏهن ٻڌايو ته آئون سنڌي آهيان ته فورن پڇيائين:
“هندو؟”
چيم “نه”
“پوءِ ڪڏهن ڪنورٽ ٿيا آهيو؟”
چيم “ٿيو ئي ناهيان، آئون بِلٽ اِن مسلم آهيان.”
کلندي چوڻ لڳي “نه نه، تون پنهنجي وڏن کان پُڇج، اوهان جي پنجن ستن پيڙهين کان وڌيڪ عرصو نه ٿيو هوندو ڪنورٽ ٿئي کي.”
هو شايد راجا ڏاهر ۽ محمد بن قاسم جي دؤر تي بيٺي هئي. مون کي ته وڌيڪ خبر به نه هئي پر پوءِ به چيومانس ته حجاج بن يوسف جي محمد بن قاسم کي واپس گهُرائڻ تائين انهيءَ همراهه سنڌ ۾ ڪافي ڪم ڪري ورتو هو. تنهن تي چوڻ لڳي،
“ها اُن گهڻو ڪم ڪيو هو ۽ جي واپس نه وڃي ها ته اڃا به ڪافي ڪم ڪري ها پر کوڙ سارا ٻيا به پهلو آهن انهيءَ قصي جا.”
ايئن ڏهه پندرهن منٽ ٻيا به انهي مائيءَ سان گڏ گذريا، جيڪا ڪنهن مهل پاڪستان جي حالتن ته ڪنهن مهل انڊو پاڪ هسٽريءَ تي ڳالهائيندي رهي.
جڏهن جهاز ۾ ٺهيل A کان وٺي G تائين جي زون جي مسافرن کي واري واري سان سڏ ٿيو ته منهنجو وارو آخر ۾ آيو، ڇو ته هنن پهرين زون G وارن کي گهرايو جيڪا سڀ کان آخر ۾ هوندي آهي ۽ منهنجي سِيٽ زون A ۾ هئي. انهيءَ جو فائدو اهو هو ته پويان کان سيٽون ڀرجڻ سان سڀ آرام سان ويهندا ويا، نه ته جي زون A وارا پهرين وڃي سامان سڙو رکي سؤلا ٿي ويهن ئي نه ته پوين زونن وارا کين ٺونٺون هڻندا پوئتي وڃن ها.
جهاز رواني ٿيڻ کان پهرين ئي مينو وارو بروشر ڏنو ويو، جنهن ۾ پهرين اپيٽائيزر ۽ پوءِ لنچ ۽ آخر ۾ جوس/آئس ڪريم جا تفصيل ڏنل هئا. گڏوگڏ ڪنهن به وقت گهرڻ تي ملندڙ شين جا نالا به ڄاڻايل هئا. ٿوري دير ۾ جهاز اڏاڻو ۽ سامهون اسڪرين تي نطر ايندڙ ڊاياگرام تي تجويز ٿيل روٽ موجب اسان کي بحرِعرب جي مٿان هلي سنڌ جو هيٺيون پاسو وٺي ممبئيءَ جي مٿان گذرندي پورو انڊيا ٽِپي وڃي چنائي کان گذرڻو هو. جنهن کان پوءِ بي آف بنگال ٽپي ملائيشيا پهچڻو هو. جهاز کي ڪيترو وقت لڳندو پهچڻ ۾ ۽ ڪيترو فاصلو آهي، اهو بار بار اسڪرين تي اچي رهيو هو. ڪنهن مهل انگلش ۾ ته ڪنهن مهل عربيءَ ۾. جڏهن عربيءَ ۾ ٿي آيو ته نالن جي ٿيل ڪٻاڙي تي کل به آئي پئي. مثال طور چنائي کي تشنائي لکيل هو جو عربي ۾ چ جو اچار ئي ناهي. ان وقت مون کي ننڍپڻ کان ٻڌل پنهنجي نانا محمد بچل سان ٿيل جٺون ياد آيون: جڏهن هو عمرو ڪرڻ سعودي پهتو ته هر هنڌ کيس بتشل چئي پڪارين ۽ هي پريشان ته ڇا ٿا چون! سواءِ هڪ اڌ شهر جي (ممبئي، حيدرآباد وغيره جي) ڪنهن کي به نه بخشيو هيائون. بينگلور بجاءِ بينغلور لکيل هو.
منهنجي پاسي ۾ ڪو يورپي ويٺو هوجنهن وٽ آءِ پيڊ هئي ۽ مطالعو پئي ڪيائين. هو لڳ ڀڳ ستن ڪلاڪن جي سفر تائين انهيءَ ڪِرت ۾ مشغول رهيو. مون وٽ ته سواءِ الطاف شيخ جي ڪتاب ”ملائيشيا ٻارهن سالن بعد“ جي ڪجهه به اهڙو نه هو جو ويهي پڙهان ۽ اهو به اڳ ئي پڙهيل هو. رڳو هُتي وڃي ڪنهن ڳالهه يا جڳهه جي معلومات لاءِ گڏ کنيو هئم. ننڊ سفر ۾ اچي ڪانه. دريءَ جو ڪور کولي ٻاهر ڏسڻ لاءِ ڪجهه ڪونه هو، رهندو تيز روشني اچڻ سبب يورپي پريشان پئي ٿيو. تنهن ڪري سڀني دريءَ سان ويٺل مُسافرن جيان مون به دريءَ جو ڪور بند رکيو پر ڪلاڪ اڌ جي ڳالهه هجي ته کڻي ماڻهو هٿ تي هٿ رکي ويهي. هتي ته 7 ڪلاڪ گذارڻا هئا. هاڻي ماحول ايئن هو جيئن ڪنهن ڊرائنگ روم ۾ اي سي آن ڪري هلڪي ڦِڪي ڪلر روشني آن ڪئي وئي هُجي. ماڻهو ماني کائي قيلوله ڪندا هُجن ۽ اهڙي ننڊ آئون ڪرڻ نه پيو چاهيان، سو نيٺ سامهون لڳل اسڪرين سان هٿ چراند شروع ڪيم جيڪا پاڪستان کان دبئي ايندي نه ڪئي هئم. انهيءَ جو آپريشنل فنڪشن ايڏو سولو هو جو منٽ ۾ سمجهي ويس. هيٺ لڳل ڪي پيڊ سان گڏ ٽچ سسٽم به هئس. خبر پئي ته ڪُل ٽي آپشن آهن: يا ته اوهان ويهي گانا، فلمون ڏسو/ ٻڌو يا وري ڏسو ته جهاز ڪٿي پيو هلي ۽ سفر جا تفصيل ڏسو. يا وري جهاز ۾ لڳل ٻه ڪئميرا جا ويو ڏسو. هڪ سامهون لڳل ڪئميرا جنهن مان لڳ ڀڳ اهو ئي نطارو ٿي پئي ٿي سگهيو جيڪو پائيلٽ جو هوندو. مطلب ته جيڪو پائلٽ ڏِسي رهيو آهي سو ئي اوهان به اسڪرين تي ڏِسي سگهو ٿا ۽ ٻيو هيٺين پاسي لڳل ڪئميرا جنهن سان هيٺ زمين جو نظارو پئي ٿيو. مون کي جڏهن ڊاياگرام تي خبر پئي ته جهاز انڊيا پيو پهچي ته مون هيٺ ويو ڪيو. واقعي ڏٺم ته هيٺ نظر ايندڙ بليو رنگ جو سمنڊ پورو ٿيو ۽ سمنڊ ڪناري کان پوءِ زمين شروع ٿي ۽ ڊاياگرام موجب اهو ممبئي هو. اهو سڀ مون لاءِ ڪافي دلچسپ هو. انهيءَ کان علاوه ٽيون آپشن اهو هو ته آڊيو گانا يا وڊيو فلم ٻُڌو يا ڏسو. گانن ۽ فلمن ۾ کوڙ سارين ٻولين سان گڏ هندي/اردوءَ به جي به سٺي خاشي ڪليڪشن هئي. انهيءَ دوران ڪڏهن اهي نظارا ته ڪڏهن وري ڪنهن فلم کي ڏسندي ڳچ وقت گذري ويو. منهنجي گهڙيءَ ۾ ٽائيم اڃا به پاڪستان وارو هو. مون نوٽ ڪيو ته جڏهن مون وٽ ڇهه ٿيا ته ٻاهر نظر ايندڙ روشني اوچتو ئي اوچتو گهٽ ٿيڻ لڳي ۽ ڪجهه ئي لمحن ۾ انڌيرو ٿي ويو. يقينن اسان انهيءَ وقت زمين جي گولي جي انهيءَ حصي تي پهتا هئاسين جت سج پنهنجي روشني ڏيئي اڳتي وڌي چڪو هو. پر هڪدم ايئن ٿيڻ به ڪافي دلچسپ هو ۽ قدرت جي شان تي تعجب به ٿيو پئي ۽ انسان جي ڪرشمن تي حيرت به ٿي پئي ته ڪيئن هي هيڏيون بلائون آسمانن ۾ ايتري تيز رفتاريءَ سان هلائڻ ۾ ڪامياب ٿيو، جن وقت کي مات ڏيئي ڇڏي آهي.
سفر اڃا ڪلاڪ کن باقي هو ۽ مون پنهنجي فيوريٽ مووي “دو دوني چار” ڏسي پوري ڪئي. اها مووي توڙي جو اڳ به ڏٺل هئي پر ايتري دلچسپ آهي جو بار بار ڏسڻ تي دل ڪري ٿي. انهيءَ فلم جي خاص ڳالهه اها به آهي ته انڊيا جي مشهور اداڪار رشي ڪپور جي زال نيتو سنگهه جي 30 سالن کان پوءِ آيل فلم آهي. نيتو شادي کان پوءِ (جيڪا 1982ع ۾ ٿي، آئون ته اڃا ڄائو ئي مس هوس) فلمن ۾ ڪم ڪرڻ ڇڏي ڏنو هو. مون سندس ڪافي فلمون ڏٺيون ۽ پراڻين اداڪارائن ۾ منهنجي پسنديده اداڪاره به آهي. سندس آيل هيءَ تازي مووي به گهٽ ناهي، جنهن ۾ هن رشي ڪپور جي زال جو ڪردار ادا ڪيو آهي (جيڪا هوءَ حقيقت ۾ آهي به) پر کيس هڪ ”آڻيون ۽ چاڙهيون“ واري خاندان طور ڏيکاريو ويو آهي. فلم ۾ دلچسپيءَ جا ٻيا به ڪافي عنصر آهن. ان دوران اسان کي ڪارڊ ڏنا ويا ته اهي فِل ڪريو جن ۾ هڪ حصو ته شايد انٽري ۽ اسٽي ڪارڊ جو هو، جنهن تي پاسپورٽ نمبر ۽ ڪجهه ٻيا تفصيل ڏنل هئا. ٻئي حصي تي نشي آور شين جي رکڻ کان تنبيهه به ٿيل هئي ۽ گڏوگڏ هڪ حلف نامي ٽائيپ ڪجهه اسٽيٽمينٽس به هيون، جنهن جي هيٺيان صحيح ڪري اهو مڃڻو هو ته اسان ملائيشيا پيا وڃون ۽ اتي جي قانون موجب نشي آور شئي گڏ رکڻ ڏوهه آهي. پڪڙجڻ تي هي هي سزائون آهن جيڪي اسان کي ڏوهي ثابت ٿيڻ تي ڀوڳڻيون پونديون. اهي ڀري صحيح ڪري واپس ڪياسون.
هاڻي مون وڃي آڊيو سانگس ۾ سنگرس جي لسٽ ڳولي لڌي. خوشي ٿي ته انهيءَ ۾ راحت فتح علي خان، سونو نِگم ۽ شريا گهوشل جا نالا به هئا. چئبو ته ايمريٽس وارن ڪافي ڪوشش ڪئي آهي ته هر مسافر جي پسند وٽان انٽرٽينمينٽ جي انهيءَ ڪليڪشن ۾ مواد رکون. توڙي جو راحت فتح علي خان ۽ شريا گهوشل جو اُن وقت نئون آيل انتهائي سريلو گانو ”تيري ميري پريم ڪهاني“ ته اڃان نه رکيو هيائون پر تنهن هوندي به شريا گهوشل جا ڪافي سولو توڙي دوگانا گانا پيل هئا. آئون شايد انهي وقت “مجهي حق هي” ٻڌي رهيو هوس جو وچ ۾ پائليٽ جي انائونسمينٽ ٿي، جنهن سان سڀ ڪجهه رڪجي ٿي ويو ۽ هيڊ فون مان توڙي جهاز ۾ لڳل اسپيڪرس مان به ان جو آواز اچڻ لڳو. پائليٽ اعلان ڪيو ته اسان جي سفر جو باقي مُنو ڪلاڪ هڪ تيز بارش ۾ گذرندو ۽ اوهان لاءِ ٿورو ناخوشگوار به هوندو پر جلد اسان ڪوالالمپور ايئرپورٽ تي هونداسين جتي وڻندڙ هوائون اوهان جون منتظر آهن.
پائليٽ جي ڳالهه سچي ٿي. ڪجهه ئي لمحن ۾ جهاز کي لوڏا اچڻ شروع ٿيا. دريءَ کان ٻاهر کنوڻين جي رکي رکي ٿيندڙ تجلن سان جهاز جي کنڀ تي روشني تي پئي جنهن تي مِينهن ڦڙين جو پاڻي صاف نظر پئي آيو. جيئن پوءِ تيئن بارش جو زور وڌندو ويو ۽ جهاز جا لوڏا ويا سوايا ٿيندا. جهاز کي اڳتي وڌڻ سان گڏوگڏ هاڻي هيٺ به ٿيڻو هو جو منزل قريب هئي پر ڪجهه دير کان پوءِ جهاز جي هيٺ ٿيڻ سبب شايد تيز هوا ۽ بارش جو اثر سوايو ٿي ويو. پائليٽ بار بار اعلان ٿي ڪيو ته سِيٽ بيلٽ ٻڌو ۽ ڪير به هل چل نه ڪري. مون ڏٺو ته ايئر هوسٽس ۽ ٻيو ميزبان عملو ماڻهن کي روڪڻ لڳو ته پنهنجي سيٽ تان نه اُٿو. ڪجهه ئي دير ۾ واش رومس کي آٽوميٽڪ لاڪ لڳي ويو. نيٺ پائليٽ جهاز جي عملي کي به سِيٽن تي ويهڻ ۽ بيلٽ ٻڌڻ جو چيو. اسان جي سامهون پوئتي منهن ڪري ويهڻ لاءِ موجود هڪ ڪرسيءَ تي هڪ ايئر هوسٽس اچي ويٺي ۽ بيلٽ ٻَڌائين. مون کي خوف ٿيڻ لڳو. جهاز ۾ سفر جو منهنجو هيءُ جهڙو ڪر پهريون تجربو هو ۽ ڪوالالمپور پهچڻ جي خوشيءَ جو مزو اچڻ بجاءِ مورڳو ساهه ٿي ويو. مون کي پائليٽ پاران ڏياريل همت ياد آئي پئي ته گهٻرايو نه، پليزنٽ (وڻندڙ) هوائون اوهان جون منتظر آهن پر ڪهڙي خبر ته اهي منتظر ئي رهجي وڃن ۽ اسان وڃي اسٽيٽ آف ملاڪا ۾ ڪِرون. مون کي انهيءَ وقت احساس ٿيو ته مشهور سفرنامانگار مستنصر حسين تارڙ پنهنجي سفرنامي “نڪلي تيري تلاش ۾” جي پهرين باب ۾ لکيو هو ته جيڪر هو سفر ۾ مري وڃي ته ڪيئن سندس مائٽ اچي هن جو لاش وصول ڪن ۽ ٻيو گهڻو ڪُجهه، جيڪو هڪ ذهني خلش جو نتيجو هو. . . . .منهنجي پريشاني ان وقت وڌڻ لڳي جڏهن ايئر هوسٽس به دري ٻاهران ڏسي چپن کي گولائي ۾ آڻي هلڪڙِي دانهن ڪئي: ”او ماءِ گاڊ!“ سوچيم ته انهن لاءِ ته اها معمول جي ڳالهه هجڻ کپي پر جهاز جو عملو به جي ٿي پريشان ٿئي ته شايد قصو ايترو نارمل ناهي جيترو مون سمجهيو پئي. جهاز رکي رکي ايئن جهٽڪا پئي ڏنا جيئن کڏ کوٻي تي هلندڙ گاڏي کي ايندا آهن. نيٺ جهاز ڪوالالمپور رسيو ۽ بارش جو زور به گهٽجي ويو. هيٺ نظر ايندڙ روشنين ۾ جرڪندڙ شهر ڪوالالمپور هڪ دلڪش نظارو پيش ڪري رهيو هو. ايئن پئي لڳو ڄڻ هي شهر نه، ڪنهن شاديءَ لاءِ سجايل ڪو شادي هال هجي جنهن جو اسان هوائي نطارو ڪندا هجون. جهاز ڦرندو ڦرندو وڃي ايئرپورٽ جي ويجهو پهتو ۽ مون پائليٽ جي نطاري واري وڊيو آن ڪئي پنهنجي اسڪرين تي. سامهون نظر ايندڙ رن وي ئي هو جنهن تي قطار ۾ سائي رنگ جو بتيون هيون. جهاز جو رُخ به انهن ڏانهن ئي هو. جهاز لينڊنگ ڪئي ته سڀني سُک جو ساهه کنيو ۽ پائليٽ به اهو اعلان ڪافي مسرت سان ڪيو ته هاڻي اسان لينڊنگ ڪري چڪا آهيون. ٿوري ئي دير ۾ اسان جهاز کان ٻاهر نڪرڻ لڳاسين ۽ مون پهريون دفعو پاسي ۾ ويٺل يورپيءَ سان هيلو ڪئي. سفر دوران نه مون کي نئين ماڻهوءَ سان ڳالهائڻ ۾ مزو اچي ۽ نه وري هن به ڪو اهڙو رُخ ڏيکاريو هو، سو مون به نه ڳالهايو. پاڻ اسڪاٽ ليند کان آيو هو. ٻڌايائين ته هتي هن ٽرمينل تي ڪجهه نه ٿيندو. پاڻ هڪ ٽرين ذريعي مين ايئر پورٽ ڪوالالمپور انٽرنيشنل ايئر پورٽ (KLIA) هلنداسين. مون کيس چيو: اها مون کي خبر آهي، رڳو اهو ٻڌاءِ ته انهيءَ ايئرپورٽ کان شهر ڪيئن پهچبو جو مون کي تڪڙ آهي ته پنهنجي رزروِ ڪيل ڪمري واري هوٽل تي پهچان. منهنجي رزرويشن رات ٻارهين کان پوءِ ڪئنسل ٿي ويندي. اڪثر يورپين جيان هي هونئن به تڪڙو تڪڙو پئي هليو، ويتر جو مون چيو ته اڃا وڌيڪ تيز هلڻ. لڳو لڳ ڀڳ هڪ فرلانگ هلي اسان وڃي هڪ هنڌ بيٺاسين ۽ ٿوري دير ۾ هڪ ٽرين بلڊنگ اندر ئي اچي بيٺي. خودڪار در کليا ۽ اسان اندر گهڙياسين. سيٽن جو تعداد تمام گهٽ هو. سو، جيڪي ويٺا سي ويٺا ٻيا بيٺا رهيا. سفر به ڪو وڏو نه پر ڪلوميٽر کن جو مس هو ۽ دير ئي نه ٿي، وڃي مين ايئرپورٽ KLIA پهتاسين. هتي ڇهه ست ڪائونٽر هئا جتي پاسپورٽ چيڪ پئي ٿيا. گهڻي رش لوڪل ماڻهن جي ڪائونٽر تي هئي جو مسافرن ۾ گهڻا تڻا ملئي هئا. مون ڏٺو ته مون وارو پارٽنر هڪ گهٽ رش واري لائين ۾ بيٺو. آئون به سندس پويان بيهي رهيس. هن ڀيري ايتري گهڻي سختي يا چيڪنگ نه ٿي، نه ته ڪنهن ٻڌايو هو ته پاڪستانين کان ارائيول ايئرپورٽ تي به وڏي چانج پڙتال ٿيندي آهي ته ڇو آيا آهيو؟ ڇا ڪندؤ وغيره وغيره. پر ڪائونٽر تي ويٺل هڪ بندري قد جو ملئي منهنجي آڱرين جا نشان وٺڻ سان گڏ فوٽو به ڪڍندو رهيو ۽ پڇندو به رهيو ته گهڻو وقت رهڻ جو ارادو اٿئي. مون سڌو چيو ته ويزا ته کڻي وڌيڪ عرصي جي آهي جيڪا لڳائي به تو واري پاڪستان جي ملئي سفارتخاني وارن آهي پر مون وٽ هفتي جي رهڻ جو خرچ، پروگرام ۽ ريٽرن ٽڪيٽ آهي. همراهه ٿورو مسڪرائي رٽرن ٽڪيٽ ڏسڻ چاهي جيڪا کيس ڏيکاريم. پوءِ به فراخدليءَ جو مظاهرو ڪندي مون کي انٽري ۽ اسٽي ڪارڊ ڏيندي هڪ مهيني جي اجازت نامي جو ٺپو هڻي ڏنائين ۽ چيائين ته هي ڪارڊ گُم نه ڪجان.
انهيءَ کان پوءِ سامان کڻڻ جو وارو هو. اتفاق سان منهنجي پارٽنر جو سامان ٿورو جلدي آيو ۽ منهنجو دير سان. سو، هن مون کي ٻڌايو ته سامهون KLIA Express جو ڪائونٽر آهي جنهن تان KL central جي ٽڪيٽ وٺي هيٺين فلور تي وڃي ٽرين پڪڙجان. ايئن چئي پاڻ روانو ٿي ويو. شايد کيس وٺڻ لاءِ ڪو آيل هو يا وري ڪنهن ٻي ڪنوينس ذريعي وڃڻو هوس. اهو به ٿي سگهي ٿو ته اسان وانگي بچت جي چڪر ۾ نه هوندو، سو ٽرين بجاءِ ٽيڪسي ڪئي هوندائين. بهرحال اها سا حقيقيت هئي ته ٽيڪسي ۽ ٽرين ۾ پئسن جو اڌواڌ فرق هو. ٿوري دير کان پوءِ منهنجو لگيج به رڙهندو اچي پهتو. کڻي اچي ٽڪيٽ ورتم ۽ خوشي خوشي اڳيان وڌي هيٺين فلور لاءِ لفٽ ڳولڻ لڳس پر پوءِ خبر پئي ته اڃا به هڪ چيڪنگ آهي. چيڪر شايد نارڪوٽڪس وارا هئا. همراهه مون کي روڪي بيگ کولي سامان هڪ هڪ ڪري سائيڊ تي رکڻ لڳو. بيگ جي سائيڊ ۾ ٺهيل هر ڪنڊ کي پوري طرح سان ڏسي پڪ ڪيائين ته اهڙو ڪجهه ناهي. انهيءَ همراهه جو رويو به انتهائي سخت پئي لڳو. اچانڪ مون واري سامان مان هڪ ڪپڙي جي ٺهيل گُڏي ڪڍي پڇيائين ته هي ڇا آهي؟ پهرين ته مون کي به سمجهه ۾ نه آيو ته ڇا آهي پر جلدي سڃاتم ته اها منهنجي بي بي فائقه جي عادت آهي ته پنهنجي راند جون شيون اڪثر منهنجي سامان ۾ وجهي ڇڏيندي آهي. اها گُڏي به سندس ئي هوندي جيڪا هن بيگ ۾ وجهي ڇڏي ته ڀلي اها به ملائيشيا گهُمي اچي پر گُڏي جي نصيب ۾ ملائيشيا پهچندي ئي گرفتاري لکيل هئي! همراهن کي پڪو يقين ٿيو ته واهه جو پاڪسانيءَ پڪڙيو اٿئون. سائيڊ ٽيبل تي ويهي آرام آرام سان گُڏي جي نقش ٺاهڻ لاءِ لڳل ڌاڳن کي کولڻ لڳو ۽ آئون اطمينان سان سندس اهو جوش مايوسيءَ ۾ بدلجڻ جو انتظار ڪرڻ لڳس، جنهن لاءِ گهڻو انتظار نه ڪرڻو پيم. ٿوري دير ۾ گُڏي ڦُونڌا ڦُنڌا ٿي اڳيان پئي هئي ۽ مايوس همراهه مون کي بيگ ۾ سامان واپس رکڻ ۾ مدد ڪري رهيو هو.
ٽرين لاءِ هيٺين فلور تي آيس. ٿوري دير ۾ ٽرين اچي پهتي. ٽرين ۾ ويهڻ سان ئي هڪ ملئي همراهه مليو جيڪو بزنس جي سلسلي ۾ جڪارتا (انڊونيشيا) ويو هو ۽ هاڻي واپس پهتو هو. پڇيومانس ته ڪيترو فاصلو آهي KL International جو؟ ٻُڌايائين: 74 ڪلوميٽر.
وري پڇيومانس “ٽرين ڪيترو وقت وٺندي؟” چيائين “28 منٽ.”
سوچيم: 28 منٽ ڪافي آهن، کانئس ڪجهه ٻي ضروري معلومات به وٺي وٺان. ٻاهر سواءِ انڌيري ۽ بارش جي شپ شپ جي ٻيو ڪجهه به ڏسڻ ۽ ٻڌڻ ۾ نه پئي آيو. سو ساڻس ڪچهري ڪرڻ بهتر هو. مون کي ٻڌايائين ته هيءَ ٽرين شهر جي مين اسٽاپ تي پهچندي جتان پوءِ ڪنهن به پاسي وڃڻ لاءِ ٽئڪسي ملي ويندي. مون پنهنجي هوٽل بابت ٻڌايو ته کيس سمجهه ۾ نه آيو ته هوٽل ڪٿي آهي؟ ڇو ته ملائيشيا ۾ ايتريون ته هوٽلون آهن جو هتي جي رهواسين لاءِ به اهو ممڪن ناهي ته اسان وانگي حيدرآباد جي حبيب هوٽل کان وٺي فاران هوٽل تائين، آڱرين تي ڳڻڻ جيترين هوٽلن جا هنڌ ياد رکن. مون کيس هوٽل رزرويشن جو پيپر ڏيکاريو.
هن ڏسندي ئي چيو، “هي ته بُڪت بنتانگ ۾ آهي.” اهو ايئن چيائين ڄڻ حيدرآباد کان ڪو اچي ڪراچي واسيءَ کان هوٽل جو پُڇي ۽ هو کيس آسانيءَ سان چوي: يار اها ته صدر ۾ آهي يا ڪينٽ اسٽيشن وٽ آهي. سو، کيس اهو احساس ڏيارڻ لاءِ ته هن فاسٽ ٽرين ۾ کڻي پاڻ 28 منٽن ۾ سينٽرل شهر پُهچون ته پُهچون پر مون واري دماغ تي اهي نالا آساني سان پُهچڻ ۽ بيهڻ ۾ وقت وٺندا.
“يار اهو ته آئون به ڏسان پيو ته ائڊريس ۾ ڪوالالمپور کان پهرين جنهن علائقي جو نالو لکيل آهي، اها هوٽل انهيءَ ۾ ئي هوندي ۽ علائقي جو نالو بڪت بنتانگ ئي آهي.”
”پر سينٽرل شهر کان اوستائين پهچڻ لاءِ ڇا ڪبو؟”
وراڻيائين “جيئن ئي هن ٽرين مان لهو ته سامهون ٽيڪسي اسٽينڊ آهي، اُتان ٽڪيٽ وٺي ٽيڪسيءَ ۾ ويهو. ڏهن منٽن ۾ بڪت بنتانگ پهچندا.”
ايئن ئي ٿيو. ٽيڪسي جا ٽڪيٽ اشو ڪندڙ هڪ ملئي نوجوان ڇوڪري هئي، جنهن کي سندن مخصوص حجاب ويڙهيل هو. ٽڪيٽ تي نمبر ڏٺم ته منهنجي لاءِ بُڪ ٿيل ٽيڪسي سامهون ئي نظر آئي. برسات هڪ دفعو ٻيهر زور پڪڙي چُڪي هئي. ڊرائيور به ملئي هو، تنهن منهنجو وڏو بئگ کڻي پويان ڊگيءَ ۾ رکيو. گاڏي هلڻ لڳي. گاڏيءَ جا وائپر به هلڻ لڳا ۽ گڏوگڏ ڊرائيور جي زبان به.
“ڪٿان پيا اچو؟”
“پاڪستان.”
“نوڪري لاءِ؟”
“نه ڪيمسٽريءَ جي سمپوزيم ۾ حصو وٺڻ لاء.ِ”
پوءِ ٻئي حال احوال ۾ اها به خبر پئي ته همراهه کي سيءَ ٿو ٿئي، سو اي سي برداشت نه ٿي ٿيس پر منهنجي ڪري سيءَ ۾ پيو ٿَڙڪي. پڇيومانس: گاڏي پنهنجي ته نه اٿئي نه؟ اهو انهيءَ لاءِ پڇيم ته ڏسانس ته واقعي سيءَ ٿئيس ٿو يا اي سي بند ڪري فيول ٿو بچائي. منهنجو اندازو صحيح نه هو. چيائين: نه، گاڏي ته ڪمپني جي آهي ۽ آئون ملازم آهيان. پوءِ مون کي ياد آيو ته سائين الطاف شيخ هڪ ڪتاب ۾ لکيو آهي ته ملئي ماڻهن لاءِ هفتي ۾ ٽي دفعا به سيارو اچيو وڃي. جيڪڏهن ٿوري برسات بعد هوا لڳي، جنهن کي اسان پاڻ وٽ خوشگوار موسم چئون، سو هنن لاءِ سيارو ٿيو. خير، مون سوچيو اسان سدائين ملڪاڻي کان جهڏي جي ٽئڪسين ۾ شيشا بند ڪري ساهه منجهندي ڌوڙ کان پاڻ بچائڻ لاءِ سفر ڪيا آهن. اي سي جو سوال ئي پئدا نه ٿيندو آهي، رڳو ڪٿان اهڙي ليڪيج نه هجي باڊي ۾ جو اي سي لاءِ ٺهيل جڳهن مان رکي رکي ڌوڙ نه اچي. سو، هن همراهه کي سيءَ مارڻ بجاءِ انهيءَ ٺٺ کي ضرور نه سمجهيم ته اي سي آهي ته هرو ڀرو هلي به سهي. چيومانس: اي سي ڀلي بند ڪر. انهيءَ تي همراهه ڏاڍو خوش ٿيو.
ڏسڻ سان لڳو ته سينٽرل شهر واري اسٽاپ کان وٺي بڪت بنتانگ وارو علائقو ۽ رستا ايئن هئا جيئن ڊرگ روڊ کان گلستان جوهر جي وچان جوهر موڙ کان جوهر چورنگي ڪراس ڪندي موسميات چؤڪ طرف اچجي. ايئن لاهين چاڙهين ۽ ورن وڪڙن وارا رستا. ٽرئفڪ تمام گهٽ هئي. بڪت بنتانگ ويجهو آيو ته چهل پهل وڌيڪ نظر آئي. هي ائين پئي لڳو جهڙو پنهنجو حيدرآباد ۾ تلڪ چاڙهيءَ وارو علائقو. لاهي ۽ چاڙهي به سلوپ جي ٿوري فرق سان تقريبن ساڳي هئي. رونق به اُها ئي هئي.
برسات اڃا به ساڳي رفتار ۾ هئي. هوٽل رسيپشن تي ويٺل هڪ چائنيز کي پنهنجو نالو ٻڌايم ته فائل کولي چيڪ ڪيائين ۽ جلدي مٿي ٽائيم ڏٺائين. مسڪرائي ڏٺائين ۽ مون به سندس مسڪراهٽ جو مقصد سمجهي ورتو ته 15 منٽ اڃا به آهن منهنجي رزرويشن جا. پاسپورٽ وٺي انٽري ڪري واپس ڏنائين.
هن مون کي مٿي هلي ڪمرو ڏيکاريو. چاٻي ڏيندي چيائين ته چاٻي جا ٽيهه رينگٽ الڳ جمع ٿيندا جيڪي فقط انهيءَ صورت ۾ قابلِ واپسي آهن ته چيڪ آئوٽ مهل آئون کيس چاٻي واپس ڪريان. مون پنهنجي ٽن ڏينهن واري پروويجنل بُڪنگ ڪنفرم ڪرائي 50 سيڪڙو چارجز ادا ڪيا. ڪمري ۾ اي سي تہ ھئي پر سستي جر چڪر ۾ ڪمرو اھو مليو جنھن ۾ اٽيچ باٿ نہ هو. بئڊ ڊبل هو ۽ آئون هيس سنگل!
هيٺ اچي پنهنجو سامان مٿي پهچائڻ لاءِ چيم. هڪ بندري قد جي ڇوڪري (شايد انڊين تامل) اهو کڻي مٿي پُهچايو ۽ ڪنهن به ٽِپ لاءِ اڙي نه ڪيائين.
هيٺ اچي رسيپشن واري کي چيم ته حلال کاڌي لاءِ ڪا ويجهي هوٽل ٻڌاءِ. ڇو ته هن هوٽل ۾ کاڌي پيتي جو ڪو به بِلو نه هو. ويندي ناشتو به نه، ۽ اهو صحيح به هو، ڇو ته ناشتي ۽ ٽيليويزن جي چڪر ۾ هوٽلن جا ريٽ وڏا ۽ ناشتي جو مينيو ۽ ٽي وي جا چئنل به پسند وٽان نٿا هجن ۽ خرچ به وڌيو وڃي.
سامهون ئي نظر ايندڙ هوٽل جو ڏس ڏنائين. هوٽل جو مئنيجر انڊين مسلمان هو ۽ اردو آيس ٿي پر هندين جي مخصوص لهجي واري. ريٽ لسٽ ڀت تي لڳل هئي، جنهن تي سڀ کان مهانگي ڀاڄي جو درجو مرغي کي ئي هو، جيڪا سڄي دنيا ۾ عام آهي. مرغيءَ جي انهي هڪ هٽيءَ باوجود به مرغيءَ جي ٽيسٽ سبب اها اڪثريت جي چوائس آهي. مون به هڪ مرغي ۽ ٻه نان چيا. ٿوري دير ۾ مرغي ۽ ٻن نانن سان گڏ هڪ ڇڊي پاڻي جهڙي دال به آڻي رکيائون. دال به ۾ به ڪافي ٽيسٽ هو. پُڇا ڪيم ته هن دال جا چارجز آهن؟ ماني کڻي ايندڙ بيري ٻڌايو ته اها دال مانيءَ سان گڏ فري آهي. پُڇيم ته ڀلي ڪا به ڀاڄي نه وٺجي ته به؟ چيائين: ها. ڏاڍو سٺو! ماني آهي 80 سينٽ جي. ٻه مانيون سي به وڏيون ساريون. معنيٰ هڪ رينگٽ 60 سينٽ (پاڪستاني 45 روپيا) دال سميت. چئبو ته ماني ته سستي آهي. سو اهو الڪو به لٿو. مانيءَ جي ٽيسٽ ۾ ڪو خاص فرق نه هو. ساڳيو نان. ساڳي دال. باقي مرغيءَ مان هڪ مخصوص بوءِ آئي ٿي جنهن مان لڳو ٿي ته ڄڻ پوري پچيل نه هُجي.
ماني کائي ڪمري ۾ اچي پنهنجو سامان وغيره سيٽ ڪري رکيم. جيڪي ڪپڙا صبح پائڻا هئا سي ڪڍي رکيم. پاسپورٽ انهيءَ ۾ رکيم. سمپوزيم جي رجسٽريشن جا پئسا به انهيءَ ۾ رکيم ته جيئن صبح وسري نه وڃن. دري کولي ٻاهر ڏٺم ته برسات بيهجي وئي هئي. در کولي گئلري ڏانهن ويس ته مٿين فلور تي ٺهيل گئلريز جيڪي هيٺين فلور جي حساب سان ٿورو اندر تي ٺهيل هيون، تن ۾ ڪرسيون رکي ڪجهه جوڙا ويٺا ڪچهري ڪري رهيا هئا. خيال آيو ته هنن کي ته اٽيچ باٿ وارا ڪمرا وٺڻ کپن. هي جواڻ جماڻ جوڙا جيڪي هتي گڏ رهن پيا، تن کي واش روم جي ته سوائي ضرورت هوندي. پوءِ خيال آيو ته هن ملڪ ۾ اهو عام ٻڌجي ٿو ته ڪنوارا جوڙا مائٽن جي مرضيءَ سان وڃي اڪيلا رهندا آهن، خاص ڪري چائنيز. سو، جي گڏ رهن ٿا تن لاءِ گڏ واش روم وڃي باٿ وٺڻ به عام هوندو. ڪهڙي پرائويسي ڪهڙو شرم حيا؟ وري خيال آيو ته نه، خير صفا ايئن به نه هوندو. ڪوريڊور مان گذرندا گڏجي وڃي واش روم ۾ گهڙڻ تي ٿوري لڄ ته ضرور ٿيندي هوندن. بهرحال مرضي اٿن! اهو خيال ترڪ ڪيم ۽ دل چيو ته ڪجهه دير ڪرسي رکي هتي ويهجي ۽ برسات کان پوءِ هِنن جي سياري ۽ اسان جي خوشگوار موسم جو مزو وٺجي پر سفر جي ٿڪ ۽ صبح سوير اٿي سمپوزيم واري هنڌ پُهچڻ جو خفو به هو، سو جلدي سمهڻ مناسب سمجهيم. واش روم وڃي چيڪ ڪيم ته پاڻي واقعي به نٿي آيو ان ٽيپ مان، باقي ٻين نلڪن ۾ پاڻي آيو ٿي.
سمهڻ کان پهرين ٽوٿ برش ڪرڻ جي عادت ڪري واش بيسن جي ضرورت پئي ٿي، سو برش پيسٽ کڻي وڃي ڪامن باٿ واري حصي ۾ ٺهيل واش بيسنس وٽ پهتس. برش ڪري فارغ ٿيس ته هڪ واش روم جو در کليو ۽ ٿوري دير اڳ ڪيل پنهنجو گُمان صحيح لڳو. هڪ نظر ڏٺم پر هنن تي ڪو به فرق نه پيو. ڇوڪري پُسيل وارن کي جهنجهوڙيندي اڳيان پئي ويئي ۽ پويان سندس ساٿي نيڪر جو اڳٺ ٻڌندي هلندو ٿي ويو.