سفرناما

مون به ڏٺو ملائيشيا

ھي ڪتاب سنڌ سلامت سٿ جي اھم رڪن ۽ ليکڪ ڊاڪٽر عبدالحفيظ لغاريءَ جو ملائيشيا بابت سفرنامو آھي.
ياد رھي تہ ھي سفرنامو 2011ع جو لکيل آھي جڏھن ڊاڪٽر حفيظ ھڪ عالمي سيمپوزيم ۾ تحقيقي مقالو پڙھڻ لاءِ ھڪ ھفتي لاءِ ڪوالالمپور ويو ھو. ڪتاب ۾ ملائيشيا وڃڻ جي ويزا جي طريقيڪار، اتي سستي رھائش ڳولڻ، مختصر وقت ۾ گهڻو ڪيئن ۽ ڇا ڇا گهمجي، اتان جي ماڻھن جي ريتن رسمن، رھڻي ڪھڻي، کاڌن بابت مضمون، ڪوالالمپور جي ڪراچي ۽ حيدرآباد سان ڀيٽ ۽ ملائيشيا جي رنگينين بابت ڪجه دلچسپ لکڻيون شامل آھن.
Title Cover of book مون به ڏٺو ملائيشيا

گئنتنگ هاءِ لينڊ ۽ نينڊُو چائنيز

ان ڏينهن ئي منجهند چوڪٽ اسٽيشن تي لهي سڌو جاني ريسٽورينٽ تي پهتس جتي سنڌي ڇوڪرن نوڪري ٿي ڪئي. اهو ريسٽورينٽ هو به هڪ سنڌي مالڪ جو. اتفاق سان ان ڏينهن اهو ريسٽورينٽ مالڪ، جيڪو لاڙڪاڻي جو هڪ شيخ هو، سو به موجود هو. وڏي گرمجوشيءَ سان مليو ۽ سڀ کان ڀلو ڪم اهو ڪيائين جو نج سنڌي اسٽائيل ۾ چانهه پياريائين. نج سنڌي ايئن ته ديڳڙيءَ ۾ ڪُٻ هئا جيڪو هڪ عام سنڌي چانهه واري ديڳڙيءَ جي بنيادي نشاني آهي. ان کان علاوه ديڳڙيءَ جي جياگرافي ٻڌايو پئي ته ساڻس وڏي وقت کان اها جُٺ آهي ته منجهس فقط چانهه ئي ٺهي ٿي. اسان سنڌي سدائين هڪ اهڙي ديڳڙي چانهه لاءِ مخصوص ڪندا آهيون ۽ پوءِ اها سالن تائين چانهه ۾ پئي استعمال ٿيندي آهي. جڏهن سنڌي ريسٽورينٽ ۾ سنڌي چانهه سنڌي ڇوڪري اچي ٽيبل تي رکي ته سنڌي همراهه (هوٽل مالڪ) سان ڪوالالمپور بابت ڳالهيون شروع ٿيون.
“ڪڏهن اچڻ ٿيو ڪوالالمپور؟” پڇيائين.
ٻڌايم “سڀاڻي هفتو پورو ٿيندو ۽ سڀاڻي صبح واپسي آهي. 10 بجي ڌاري فلائيٽ آهي.”
“ڪهڙي سلسلي ۾ اچڻ ٿيو؟ پاڪستان ۾ ڇا ڪريو؟”
“پاڪستان ۾ سرڪار جي نوڪري ڪريان. هتي ڪيمسٽريءَ جي هڪ سمپوزيم ۾ اچڻ ٿيو.”
“ڇا ڇا ڏٺوَ هن هفتي ۾؟”
“شهر جون سڀ بلڊنگس: پئٽروناس ٽوئين ٽاورس، سلطان عبدالصمد بلڊنگ، سينٽرل مارڪيٽ وغيره وغيره ۽ شهر کان ٻاهر باتو ڪيوِز (باتو غار)، ڪپڙي رڱڻ واري فيڪٽري، ٽِن جي فيڪٽري...”
“هفتي اندر اهو ئي ڪجهه ڏسي سگهجي ٿو.” همراهه ڪجهه سوچي جواب ڏنو.
“پر جي وڌيڪ گهمي به سگهجي ته اڃا ڇا ڇا آهي؟”
همراهه کي ڳالهه شايد دل سان لڳي سو ٽهڪ ڏيئي کليو ۽ چوڻ لڳو “هڪ شيءِ اڃان رهي ٿي.”
“ڪهڙي؟”
“گينتنگ هاءِ لينڊس”
“اهي ڪٿي آهن؟ ۽ ڇا آهي اُتي؟”
“اهي هتان ڪجهه پرڀرو آهن ۽ اُتي اهو ڪجهه آهي جيڪو پنهنجي ڪوهه مريءَ ۾ آهي. ڏسڻ وٽان ڄڳهه آهي. ضرور ڏس!”
“پر ڪوهه مري ته پنهنجي مُلڪ ۾ به ڏٺي اٿم.”
“هي جو سويري کان چانهه جي واکاڻ پيو ڪرين. اها به ته هن کان اڳ پيتي هوندئي نه. هتي اچي مزو پئي ڏي. تيئن هتي جي ڪوهه مري به ڏسجي ۽ پنهنجي مُلڪ ۽ هتي جو فرق ڏسجي ته ڪهڙو عيب آهي؟”
“مون وٽ فقط اڄوڪو ئي ڏينهن آهي. ڇا ٿا سمجهو ته آئون هيئنر وڃي واپس ٽائيم سان موٽي سگهان ٿو؟ سڀاڻي صبح جو فلائيٽ به آهي.”
“ها، بلڪل موٽي سگهجي ٿو. هو سامهون جيڪا بلڊنگ نظر اچي ٿي، انهيءَ پويان گينتنگ ويندڙ گاڏين جو اسٽاپ آهي. جيڪڏهن هينئر نڪربو ته ڪلاڪ ڏيڍ جو پنڌ آهي. اُتي ٻه ٽي ڪلاڪ گهمي ڦري سج لٿي مهل نڪربو ته آرام سان واپس پهچي سگهجي ٿو.”
“پوءِ ته بس ٺيڪ آهي. آئون هاڻي ئي نڪران ٿو.”
“ترسو، ماني کائي وٺو، ٽائيم ٿئي پيو ٿو.”
“نه، مانيءَ جي في الحال طلب ناهي. آئون هتان جي ڪوهه مري ضرور ڏسڻ چاهيندس، ڇو ته هِتي هڪ ئي موسم ڏٺي اٿم. نه سردي نه گرمي. بس جهڙو هتي 12 ئي مهينه پاڪستان وارا آگسٽ سيپٽمبر وارا مهينا آهن موسم جي لحاظ کان. اچانڪ بارش، وري گرمي. ڪنهن مهل جهُڙ ته ڪنهن مهل ٿڌي هوا. گينتنگ ڪوهه مريءَ جيان آهي ته اُتي يقينن ٿڌ هوندي، جيڪا ڪوالالمپور ۾ هجڻ وڏي ڳالهه آهي.”
ايئن هن همراهه جو ٿورو مڃيندي پنڌ ئي پنڌ وڏين وڏين بلڊنگس جي وچان هلندو انهيءَ وڏي عمارت جي پرئين پاسي پهتس جتان جو ڏس جاني هوٽل جي مالڪ ڏنو هو. هيءُ هڪ وڏو بس ٽرمينل هو، جتان شايد ڪنهن ٻي پاسي به گاڏيون وينديون هجن پر گهڻو تڻو گاڏيون پيلي رنگ جون هيون جن تي گينتنگ لکيل هو. ٽڪيٽ ڪائونٽر تي پهتس ته هڪ ملئي اڌڙوٽ مائي ويٺي ٽڪيٽ اشو ڪيا. ٻڌايائين ته ”هن مهل اڍائي ٿا ٿين. ٻن گاڏين جي ائڊوانس بڪنگ ٿي وئي آهي. هاڻي جنهن گاڏيءَ جي ٽڪيٽ توکي ملي سگهي ٿي اها ساڍا ٽين بجي هلندي.“
“۽ اها ڪهڙي ٽائيم پهچندي گينتنگ جي اسپاٽ تي؟”
“تقريبن پنجين ڌاري يا ٻه ٽي منٽ ليٽ.”
“۽ واپسيءَ جون گاڏيون ڪيستائين هلنديون آهن هُتان کان؟”
“ساڍي ڏهين تائين.”
“مون کي واپسيءَ ۾ گاڏي ملي ويندي پڪ سان؟”
“پڪ سان ته نٿي چئي سگهان پر ملڻ ته گهرجي. ڇو ته اُتي ڪيتري رش آهي، اها خبر ناهي. سو آئون توکي ڪا خاطري نٿي ڏيئي سگهان.”
هڪ پل لاءِ خيال آيو ته ڇڏيان انهيءَ خفي کي. ٿڌي جڳهه ڏسڻ جي چڪر ۾ جي رات جو اُتي رهجي ويس ته سڀاڻي مون واري فلائيٽ ويندي نڪري ۽ پوءِ نه ٻيو ٽڪيٽ وٺڻ جا پئسا آهن، نه وري رهڻ ۽ کائڻ جو خرچ... پر ٻي لمحي ۾ خيال آيو ته هڪ ننڍو رسڪ کڻڻ ۾ حرج ئي ڪهڙو آهي. انهيءَ ڪشمڪش ۾ ٽڪيٽ ته وٺي ورتم جيڪو پنج رينگٽ ۽ نوي سينٽ جو هو. خوش ٿيس ته رڳو ڇهه رينگٽ (تقريبن 170 رپين) ۾ ايڏو وڏي سفر ۽ ڀلي ڄڳهه گهمڻ ته واهه جو ڪم ٿيو. هاڻي ڪلاڪ گذارڻ لاءِ بهتر اهو ئي هو ته ڪجهه کائي وٺجي. ڇو ته گينتگ تي الائي ڪجهه ملي الائي نه. ۽ جي ملي به ته ڪيتري ۾؟ ڇو ته اهڙين انوکين جڳهين تي جيڪڏهن وزيٽنگ پليس هوندا آهن ته اُتي شيءِ هڪ ته پاروٿي فريز يا گرم ڪيل هوندي ۽ ريٽ ٻيڻا چئوڻا هوندا. ٻيو ته اُتي ٽائيم به گهٽ هوندو، سو ڪجهه کائڻ لاءِ ويهڻ معنيٰ اهو وقت به وڃائڻ.
آسپاس نظر ڦيرايم ته ڪٿي ڪا کائڻ پيئڻ جي شيءِ ملي. سامهون ئي ملائيشيا جي روايتي ڌابا هوٽل ٽائيپ هڪ ريسٽورينٽ هو جتي وڃي ڏٺم ته گهڻي رش نه هئي. هڪ اڌ فيملي ويٺي ڪجهه کاڌو ۽ سندن ٻارن پئي ڌمچر مچايو. مون انهن ٻارن جا ڪجهه فوٽو ڪڍيا ۽ پوءِ وڃي پڇيم ته ماني ۾ ڇا ڇا آهي. اهو پڇڻ لاءِ ڪو رسيپشن وغيره نه هو، بلڪه اهڙن ريسٽورينٽس ۾ اسٽاف هوندو ئي ڪو هڪ اڌ ماين جو آهي، جيڪي ماني پچائين به سهي ته سروِ به ڪن يا گهڻي ڀاڱي سيلف سروس هوندي آهي. پئسا به اهي ئي وٺن. ٻيو ڪو هڪ اڌ ٿانو ڌوئڻ وارو يا واري هجي ته هجي نه ته بس.
“هن مهل ڪجهه دير ٿي وئي آهي سو ماني يا نان وغيره ناهن. صرف چانور ملي سگهن ٿا ۽ گڏ ڪجهه ٻوڙ وغيره کپي ته اهو فري ۾ آهي.” انهيءَ عورت ٻڌايو جيڪا بورچي ڪم مئنيجر ڪم سڀ ڪجهه هئي.
ڏٺم ته اڪثر ديڳڙن ۾ مختلف ٻوڙ جا ڇڊا رس پيا هئا. ٻيو ڪل خير هو. جهڙو سنڌ جي ڪنهن شاديءَ جي دعوت تي پڇاڙيءَ ۾ پهتو هُجان. هڪ نظر آسپاس ڏٺم ته ڪو ٻيو ويجهو ريسٽورينٽ نطر نه آيو. بک به ايتري نه هئي سو چانورن جي پليٽ ئي ورتم. مٿان هڪ ٻوڙ جو رس وجهرائي اچي ويٺس کائڻ. پهرين گرهه سان ئي احساس ٿيو ته ناحق رس هاري چانورن جو ٻيڙو ٻوڙيم. رس صفا ڪنهن ڪِني ۽ بدسواد ٻوڙ جو هو جو کائيندي ئي اصل وات جو ذائقو ئي خراب ٿي ويو. ڪوشش ڪيم ته جيڪي چانور رس جي رسائي کان بچي ويا آهن اهي الڳ ڪري کائجن پر رس ڪو اهڙو ڇڊو هو جو پوري طرح چانورن ۾ رلي ملي ويو هو. خدا خدا ڪري اها پليٽ ڏهن منٽن بدران اڌ ڪلاڪ ۾ پوري ڪيم. پوري ڇا ڪيم، بس ڪجهه چانور جيڪي کائي سگهيس اهي کاڌم. منهنجي انهي تجربي کان پوءِ اوهان سڀني کي به صلاح آهي ته ڪڏهن ڪوالالمپور وڃو ته ڪو به ٻوڙ سوچي سمجهي وٺجو. ڇو ته اڪثر ٻوڙ اهڙا ته بيڪار ٿا ٺاهين جو بس ڀلي آ.
پاڻي مهانگو هجڻ سبب هوٽل جي ڪولر مان ئي ڀري نڪرڻ جي عادت ٺاهي هيم. پاڻي پي سڌو اچي پهتس واپس بس اسٽاپ تي. ڪوشش باوجود جيڪي رس مليل چانور پيٽ ۾ هليا ويا تن جو پيٽ سان جيڪا ڪار ڪئي سا ڪئي پر زبان اڃا به سڙي پئي. ذائقو مٽائڻ لاءِ هڪ وڏي ٽوڪري گلي ۾ لٽڪائي مختلف فروٽ ننڍين ٿيلهين ۾ وڪڻڻ واري همراهه کان وڃي هڪ ٿيلهي پائين ايپل جي وٺي کاڌم. پائين ايپل ته هر نارمل ماڻهو جو وڻندڙ فروٽ آهي سو ته آهي پر انهيءِ مهل جڏهن هُن کاري ۽ بي سوادي رس جو اثر اڃا زبان تي هو، تنهن ڪيفيت ۾ پائين ايپل پوري پوري مدد ڪئي وات جو ذائقو ٺيڪ ڪرڻ ۾.
گاڏيءَ جو ٽائيم به اچي ويجهو ٿيو. ٽي لڳي ويهن منٽن تي گاڏيءَ جو در کليو ته پهريان ته جن وٽ ٽڪيٽ هئا تن کي ٽڪيٽ ڏسي ڪري اندر ڇڏيو ويو پر ڪجهه اهڙا به هئا جن شايد ٽڪيٽ ته ورتي پر بنا سيٽ جي. انهن ۾ مرد توڙي عورتون ڪل اٺ ڏهه ڄڻا هئا. ڪنهن به مجاهد ڪنهن عورت کي سيٽ آفر نه ڪئي ۽ نه وري لڳو پئي ته عورتون به انهي موڊ ۾ هيون جو دل ۾ ڪن ته ڏٽا مُٽا سيٽن تي بالم ٿيو ويٺا آهن ۽ اسان زائفون بيٺيون آهيون. ڪجهه دير ۾ گاڏي هلي ته بيٺلن مان اڪثر ته ڪو ڪاغذ جو ٽڪرو وڇائي گاڏي جي فرش تي ئي ويهي رهيا. ڇو جو گاڏيءَ جي ٻنهي پاسي ٻه ٻه سيٽن هجڻ باوجود به وچ واري ڄڳهه ڪافي خلاصي هئي. منهنجي پاسي ۾ هڪ ٿلهو متارو چائنيز ويٺو هو. همراهه بت ۾ ايترو ڀريل هو جو سندس تشريف پنهنجي سيٽ ته والاري پر منهنجي سيٽ ۾ به حد دخلي پئي ڪئي. نه رڳو ايترو پر همراهه کي ننڊ جو به ڪي اُليون هيون. گاڏي اڃا شهر ۾ ئي هئي جو سمهي رهيو. هن جو سمهڻ مون لاءِ مصيبت ٿي پيو. هڪ ته کونگهرن جو واليوم وڏو، ٻيو سمهڻ کان پوءِ جهوٽا کائيندي هر هر منهنجي مٿان اچي ٿي ڪريو. آئون ٻاهر جا نظارا ڏسڻ جي موڊ ۾ هئس ۽ همراهه الائي ڪهري خيال سان پئي هليو گينتنگ جهڙي ڀلي جڳهه ڏانهن، جو ٻاهر جي نظارن ۾ ڪابه دلچسپي نه هئس ۽ ننڊ پيو هو. شهر کان ٻاهر نڪرڻ ۾ گاڏيءَ کي ڪو خاص ٽائيم نه لڳو. ڪجهه ئي دير ۾ گاڏي سرسبز ٽڪرين تي هلڻ لڳي جيڪي آهستي آهستي وڏن جبلن ۾ تبديل ٿيڻ لڳيون. چؤطرف ايتري ساوڪ جو اکيون پيون ٺرن. هتي گهڻيون بارشون پوڻ جي ڪري هونئن به ساوڪ جام آهي پر جبلن تي سرسبز وڻن جا نظارا ڏسڻ وٽان هئا. جيئن پوءِ تيئن گاڏي مٿاهين ڏي هلڻ لڳي ۽ نطارا هڪ کان هڪ بهتر اچڻ لڳا ۽ آئون دري کان ٻاهر ڏسندو رهيس. پر هيءَ جا پاسي ۾ هچا ويٺي هئي بلڪه پئي هئي تنهن مان جان آجي ٿيڻ جي ڪابه واهه نظر ڪانه پئي آئي. سمجهه ۾ نه اچي ته ڪيئن جان ڇڏائجي. اهو ته چڱو جو آئون اڀرو ماڻهو هن سان گڏ ويٺل هئس ۽ هي خلاصو ٿيو ڪڻڪ جي اڍائي مڻي ٻوري جيان پيو هو پر جي هن جهڙو ئي ٻيو ڪو شخص ساڻس گڏ ويٺل هجي ته الاءِ ڇا ٿئي ها!
نيٺ هڪ اٽڪل سُجهي آئي. همراهه جي ٽي شرٽ مان ظاهر ٿيندڙ ڪنهن وهٽ جي ٽنگن جهڙي ٻانهن کي جهلي زور سان ڌنڌوڙيم ته جيئن کونگهرن جو رڌم ٽُٽي. ان تي ٿلهن چپن مان “اوهه! واٽ!” جو آواز نڪتو. همراهه جلدي ٻاهر به ڏٺو ته شايد منزل اچي وئي. سو کيس پاڻ ڏانهن متوجهه ڪندي چيم
“او مسٽر .. . . هيڏي ڏس! گينتگ اڃا پري آهي. مون کي اهو ٻڌاءِ ته واپسيءَ جي گاڏي ملندي يا نه؟” مون هڪ تير سان ٻه شڪار ڪرڻ پئي چاهيا. همراهه کي ننڊ مان به اٿاريان ته فضيلت سان ويهي ۽ معلومات به وٺانس ته اُلڪو لهي.
“اوهه! يس، واءِ ناٽ.”
“پر رش هوندي، جي اڳواٽ ئي گاڏين جي بڪنگ ٿي وئي هجي ته پوءِ؟”
“هاهاهاها!” وڏو ٽهڪ ڏنائين، جنهن آسپاس جي گهٽ ۾ گهٽ اٺن ڏهن ماڻهن کي ته متوجه ڪيو.
“ڏس نه جيڪي ماڻهو هتان بسن ۾ وڃن پيا سي بسن ۾ ايندا. ايئن ته ناهي نه جو ڪو پرائيويٽ گاڏيءَ ۾ وڃي ۽ واپس بس ۾ اچي. اڃا پاڻ بسن ۾ ويندڙ ڪنهن کي لفٽ ملي ته هو پرائيويٽ ۾ اچي. انهيءَ حساب سان جيترا وڃن پيا اوترا ئي ايندا. اڃا پاڻ گهٽ ٿيندا. وڌندا ڪونه. ڊونٽ ووري!”
همراهه ڳالهه ته پتي جي ڪئي ۽ خوشي ٿي ته قد بت ۾ وڏو ٿي پيو آهي ۽ ٿلهن ماڻهن کي ننڊ گهڻي هوندي آهي، سو مون لاءِ ويل ڪيو ويٺو آهي باقي آهي سريلو همراهه. مون کي ووري نه ٿيڻ جو چيائين ۽ پاڻ کي ته ڪا ووري هئس ئي ڪانه، سو وري سمهي رهيو ۽ واپس پنهنجي حالت ۽ حرڪت ۾ اچڻ ۾ ڪو گهڻو وقت نه لڳس. آئون ٻيهر هن کي برداشت ۽ ٻاهر جا نظارا ڪرڻ لڳس. ڪافي دير کان پوءِ وري موڊ ٿيو ته همراهه هاڻي گهڻو سُتو آهي. هڪ ڊوز ٻيو به ڏجيس. ساڳي ڪار ڪري اٿاريومانس. اُها ئي بڙ بڙ ڪري اٿيو ۽ ٻاهر ڏٺائين ۽ پوءِ مون ڏانهن انهن نظرن سان ته وري ڪهڙي مصيبت ٿي؟
“ڏي خبر، اڃا گهڻو پنڌ آهي؟” هن دفعي مون کي به ڊپ هو ته همراهه چڙندو پر آرام سان ٻڌايائين ته بس باقي ٿورو پنڌ آهي. مون به شڪر ڪيو ته هاڻي پنڌ ٿورو آهي ۽ هي به نه سمهندو... پر نه سائين، همراهه سمهي رهيو. ٺيڪ پنج لڳي ويهن منٽن تي گاڏي پنهنجي منزل تي پهتي. هن دفعي کيس مون نه اٿاريو. اسان کان پويان ويٺل همراهه به مون لهندي ڏٺا پر ڪڻڪ جي ٻوري پنهنجي جاءِ تي ساڳي حالت ۾ پئي رهي. يقينن ڪنڊيڪٽر اچي اٿاريندس. آئون هر هر ڇو اٿاريانس. دل ئي دل ۾ چيم ۽ پاڻ ئي کلندو اڳتي هليس. منهنجي پهرين ترجيح واپسيءَ جو ٽڪيٽ هئي. ٽڪيٽ ڪائونٽر تي چڱي رش هئي. لائين ۾ بيٺس. اڌ ڪلاڪ ۾ وارو آيو. ساڍي ستين واري گاڏيءَ جي ٽڪيٽ ورتم ۽ هاڻي بي فڪر هئس، ڄڻ ذهن تان هڪ وڏو بار لهي ويو. انهيءَ مهل ڇهه پئي ٿيا. هاڻي مون وٽ ڪل ڏيڍ ڪلاڪ هو جنهن ۾ هيءَ پوائنٽ گهمڻي هئي.
هيءَ جبل جي چوٽيءَ تي ٺهيل هڪ پڪنڪ پوائنٽ هئي ۽ ٺيڪ ٺاڪ سردي هئي هِتي. هڪ ته مٿاهينءَ تي ۽ ٻيو ڪڪر ائين هيٺ هئا جو لڳي پيو ته رکي رکي اسان کي ڇهي ٿا گذرن ۽ سڄو جسم پسي پئي ويو. انتها درجي جي گهِم هجي. مون کي لڳو ته اها چُڪ ٿي وئي جو ڪا شال وغيره کنيو اچان ها يا گهٽ ۾ گھٽ ٽي شرٽ ۾ اچڻ بجاءِ ڪن اهڙن ڪپڙن ۾ اچان ها جو سيءُ کان بچاءُ ٿئي ها. مون کي ته سي لڳو پئي پر حالت انهن ٽين ايجرس ڇوڪرين جي هئي جيڪي پنهنجن بواءِ فرينڊس سان مِني اسڪرٽس ۾ هليون هيون ۽ هاڻي اگهاڙيون ٽنگون ٿڙڪائي رهيون هيون. اڪثر جوڙا ته ڪو ڪنڊ پاسو وٺي هڪٻئي سان چهٽي هڪ ٻئي کي گرمي ڏيئي رهيا هئا.
آئون مختلف اسپاٽس تان ٿيندو هڪ وڏي بلڊنگ ۾ پهتس. ٻاهر جيان هتي به گهڻائي جهولن يا رائڊس جي هئي. مٿين فلور تي وڃڻ وارن جي گهڻائي ڏسي آئون به اوڏانهن ويس. الاءِ ڪهڙن وروڪڙن کان ٿيندو صفا ويران ڪوريڊور ۾ پهتس، جتي اڪثر ڪمرا بند هئا. اڳتي هلي ڪوريڊور ختم پئي ٿيو. سوچيم ته واپسي ۾ ئي بهتري آهي. الاءِ ڪو ريسٽ هائوس يا گيسٽ هائوس آهي. اچانڪ هڪ ڪمرو کليو ۽ ڪاري رنگ جا مختصر ڪپڙا پهريل هڪ چائنيز ڇوڪري ٻاهر نڪتي.
“مساج يا..........؟”
اڇا! هاڻي سمجهيم. هتي هزارين فوٽ بلنديءَ تي به ماڻهن لاءِ اها سهولت رکي اٿن. مساج ته ٺهيو پر ان کان اڳتي جي آفر به آهي.
“نه، آئون غلطيءَ سان هن پاسي اچي نڪتس. مون کي فرسٽ فلور تي وڃڻو آهي.”
“اڇا اڇا. هي فرسٽ فلور ئي آهي پر اوهان پرين گليءَ کان رائيٽ ٽرن وٺڻ بجاءِ ليفٽ ٽرن وٺو... پر اوهان مساج ڇو نٿا ڪرايو. تمام سٺي شيءِ آهي.”
“نه، بس مهرباني،” چئي تڪڙو تڪڙو هلندو ليفٽ ٽرن وٺڻ واري هنڌ پهتس ۽ هوءَ اتي ئي بيهي ڪنهن نئين گراهڪ جو انتظار ڪرڻ لڳي. هن پاسي وڏي رونق هئي. ڪافي ماڻهو هئا جيڪي هڪ وڏي اسٽيج جي اڳيان بيهي شايد سمجهه ۾ ايندڙ انائونسمينٽ ٻڌي بيٺا هئا. مون کي ته ٿيندڙ اعلان مان هڪ لفظ به سمجهه ۾ نه پئي آيو... پر سُر راڻو ته پوءِ واهه واهه واري ڪار ڪندي بيهي رهيس ته ايترا ماڻهو اسٽيج ۾ اکيون ٽنبي بيٺا آهن ته ضرور ڪجهه خاص هوندو... ۽ پوءِ اهو خاص ظاهر ٿيو. ڇهه نوجوان ڇوڪريون ٽن ڇوڪرن سان گڏجي اسٽيج تي نروار ٿيون. سندن ڪپڙن جي بيهڪ اهڙي هئي جو ڇاتين جو نماءُ ضرروت کان وڌيڪ ۽ مٿان سندن بار بار جهڪڻ الاءِ ڊانس جي اسٽيپ جو حصو هو به يا کين ماڻهن کي پاڻ ڏانهن متوجه رکڻ لاءِ چيو ويو هو ته ايئن ڪريو. هو مختلف گانن تي ڊانس ڪنديون رهيون ۽ ڪافي دير تائين ڪنديون رهيون. مون کي حيرت ٿي ته انهيءَ لاءِ ڪو به اضافي ٽڪيٽ نه هو. گينتنگ آيل هر ماڻهوءَ لاءِ اهو ڊانس ڏسڻ فري هو. بس شرط اهو هو ته فرسٽ فلور تي پهچجي. مون جهڙا ڪيترا ته ليفٽ ٽرن جو رائيٽ پاسو ڇڏي رائيٽ ٽرن وٺي رانگ پاسي وڃيو نڪرن ۽ منجهي منجهي هيٺ هليا وڃن يا هن ڪڻڪ ٻوري جيان گاڏيءَ ۾ ئي پيا ننڊون ڪن ته انهن لاءِ هي شيءِ متان ڏکي هجي پر جيڪو هتي پهتو سو هي مزو مفت وٺي سگهي ٿو. مون وٽ جيئن ته ٽائيم گهٽ هو سو هيٺ لهي آيس ۽ مختلف اسپاٽ تي فوٽو ورتم. پوءِ گينتنگ جي مشهور ڍنڍ ڳوليم جيڪا نه ملي.
جڏهن ساڍا ست ٿيڻ ۾ باقي ڏهه منٽ وڃي بچيا ته اچي اسٽاپ تي بيٺس. هلڻ ڦرڻ سان وري به سيءُ گهٽ پئي لڳو پر بيهڻ سان ته اصل جسم منجهان هوا گذري پئي وئي. جوڙا به سخت پريشان هئا. مون کي حيرت ٿي ته هي هِتي جا لوڪل آهن. هنن کي ته خبر هوندي ته هتي سيءُ ٿيندو آهي. پوءِ به ڇوڪريون اسڪرٽس ۾ اچي نڪتيون آهن ۽ هاڻي سوڙهيون سوڙهيون پيون ٿين. گاڏي آئي ته اهڙي وٺو وٺ ٿي جهڙو عيد جي موقعي تي اسان وٽ ٽرين ۾ ٿيندي آهي. مون وٽ ته ٽڪيٽ هئي سو پريشاني نه هئي. اچڻ مهل پهرين ٽڪيٽ وارا سڪون سان چڙهيا ۽ پوءِ جيڪي بيهي سفر ڪن، انهن کي چڙهڻ ڏنو ويو هو پر هينئر ائين نه هو. مون به تڪڙ ڪئي. مون کي انهن ننڍين نيٽين ڇوڪرين تي ترس پئي آيو جن کي ماڻهو چپيندا مٿي پئي چڙهيا. گاڏيءَ ۾ تمام گهڻي رش هئي. آئون پنهنجي سيٽ سنڀالڻ ۾ آسانيءَ سان ڪامياب ٿي ويس، ڇو ته ايتري رش هوندي به مرد ته ڇا پر ڪا ليڊيز به ڪنهن ٻي جي سيٽ تي نه ويٺي. گاڏي ڪجهه ئي دير ۾ هلي پئي. هن دفعي پاسي ۾ ويٺل همراهه هڪ جهونو هو جيڪو سڄي رستي ۾ ڪچهري ڪندو هليو. واپسيءَ ۾ گاڏي جيئن ته لاهينءَ تي هئي سو جلدي جلدي سفر ڪٽڻ لڳي ۽ اسان ڪلاڪ ۾ اچي ڪوالالمپور پهتاسين، جتي گهم ۽ گهٽ هوا واري گرمي اسان جي ڄڻ ته منتظر هئي. گاڏيءَ مان لهندي ئي پگهر چڙهڻ لڳا.