لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

سوکڙي ڳالهين جي

برٽش لئبرري لنڊن مان ھٿ ڪيل 1865ع ۾ ڇپيل ڪتاب ”سوکڙي ڳالھين جي“ اوهان اڳيان پيش ڪري رهيا آهيون. ھن ڪتاب جو ليکڪ/جوڙيندڙ ديوان ڪيولرام سلامتراءِ آڏواڻي آھي جڏھن تہ سنوار انجنيئر عبدالوھاب سھتي صاحب ڪئي آھي.
ھن ڪتاب ۾ چڱا چڱا پھاڪا ۽ ڀلا ڀلا رواجي سنڌي حرف آيا آھن، جنھن جھڙا اڳي سنڌي ڪتابن ۾ ٿورا آيا ھوندا. تن جي پڙھڻ مان گهڻي واقفي (ڄاڻ) ٿيندي ۽ منجهس چڱيون چڱيون آکاڻيون آيون آھن، جن جي پڙھڻ کان گهڻو دل خوش رھندي ۽ منجهس گھڻيون نصيحتون آھن، جن جي پڙھڻ مان گهڻو فائدو ٿيندو.
Title Cover of book سوکڙي ڳالهين جي

۲-۲ ڳالھ ٻي؛ زال جنھن ڪوڙو مڙس قبول نه ڪيو

۲-۲ ڳالھ ٻي؛ زال جنھن ڪوڙو مڙس قبول نه ڪيو

زال ھڪڙي، ڪنھن ڳوٺ ۾ مڙس ھڪڙو سھڻو ڏسي، ساڻس پرڻجڻ جي دل ڪئي. پر مڙس جي دل پرڻجڻ تي نه ھئي. جيترو زال سعيو ڪيو، تيترو مڙس نه مڃيو. سياڻا چوندا آھن؛ ”دل کوٽي، عذر گھڻا.“
نيٺ زال جڏھن مڙس کي پائي (تپائي) کنيو، تڏھن مڙس داءُ گسائڻ لاءِ چيو؛ ”آ چور آھيان.“
زال، چورُپَڻ قبول ڪيو.
تڏھن مڙس جوئا، حرام، شراب ۽ ٻيا طرح طرح جا عيب، پنھنجي نالي چيا.
زال انھن سڀني عيبن سوڌو، ساڻس پرڻجڻ باسيو.
تڏھن مڙس چيو؛ ”ڪوڙ پڻ ڳالھائيندو آھيان.“
اھا ڳالھ ٻڌندي، زال چيو؛ ”ڪوڙي مڙس جي سھاڳ کان رناپڻ جو ڏھاڳ چڱو.“
ڏسو ڪوڙ جو مانُ! جو زال مڙس جا ٻيا عيب سڀ باسيا، رڳي ڪوڙ کان ڀڳي. تنھنڪري ڪوڙ بڇڙو آھي. تو کي گھرجي جو ڪوڙ سان وھنوار نه رک. سو ڪو ته (ڇاڪاڻ ته) ماڻھوءَ جو سڄو بت ۽ ماس حرام ۽ رڳي ڄڀ حلال آھي. پر ڪوڙ ڳالھائڻ سان ڄڀ پڻ حرام ٿيو پوي. سو حرام وات ۾ رکڻ نه گھرجي.
مراد ھيءَ آھي؛ ”ڪوڙ نه ڳالھائڻ گھرجي.“

بيت
ڪوڙايون ڪوڙو ڪري، سڙيو ڪري نه سچ،
سوني جو سودو ڇڏي، ڪوڙ وِھائي ڪچ،
ٻريو ٻاري پاڻ لاءِ، ملامت جو مچ،
پِرائي ٿو پَچُ، لعنت سندو لوڪ ۾.