لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

سوکڙي ڳالهين جي

برٽش لئبرري لنڊن مان ھٿ ڪيل 1865ع ۾ ڇپيل ڪتاب ”سوکڙي ڳالھين جي“ اوهان اڳيان پيش ڪري رهيا آهيون. ھن ڪتاب جو ليکڪ/جوڙيندڙ ديوان ڪيولرام سلامتراءِ آڏواڻي آھي جڏھن تہ سنوار انجنيئر عبدالوھاب سھتي صاحب ڪئي آھي.
ھن ڪتاب ۾ چڱا چڱا پھاڪا ۽ ڀلا ڀلا رواجي سنڌي حرف آيا آھن، جنھن جھڙا اڳي سنڌي ڪتابن ۾ ٿورا آيا ھوندا. تن جي پڙھڻ مان گهڻي واقفي (ڄاڻ) ٿيندي ۽ منجهس چڱيون چڱيون آکاڻيون آيون آھن، جن جي پڙھڻ کان گهڻو دل خوش رھندي ۽ منجهس گھڻيون نصيحتون آھن، جن جي پڙھڻ مان گهڻو فائدو ٿيندو.
Title Cover of book سوکڙي ڳالهين جي

۴-۳ ڳالھ ٽين؛ نيت ۽ مراد جي

۴-۳ ڳالھ ٽين؛ نيت ۽ مراد جي

پينار ھڪڙو، ڪنھن ڳوٺ ۾ پنندو ھو. سين ھيءَ ھڻندو ھو؛ ”جھڙي نيت، تھڙي مراد.“
ان ڳوٺ ۾ ھڪڙي بٺاري، نيت نالي، ھئي. تنھن جي ڌيءُ جو نالو مراد ھو. سا فقير جي سين ٻڌي، ڄاڻندي ھئي؛ ”فقير جيڪس ڄاڻي ٻجھي، ماءُ-ڌيءُ، ٻنھي جي نالي، گلا ٿو ڪري. اھا ڳالھ دل ۾ رکي، ڏمرجي پھ ڪيائين ته پينار کي وھَ گڏيل کاڄُ (کاڌو) کارائي مارجي.
ان ريت کاڄُ، وھَ گڏيل، جوڙي رکيائين. پر پينار جي اچڻ ۾ ويرم ٿي ۽ پاڻ ڪنھن ھاج (ڪم) لاءِ گھر کان ٻاھر نڪتي. ايتري ۾ مڙسس، بکائجي، گھر ۾ اچي کاڄ ڳولي، اھو کاڄ وھَ-گاڏڙ لھي، کائي، مئو.
بٺاري وري (موٽي) اچي، ھيءُ حال ڏسي، پينار جي سين ياد ڪري چيو؛ ”سچ جھڙي نيت، تھڙي مراد. جو پينار جي مرڻ جي نيت ڪري، مڙس جي مرڻ جي مراد ڏٺم.“
ڏسو بڇڙيءَ جو حال. جو جھڙي ٿو ڪري، سو تھڙي ٿو ڀري. جي رن بٺاري، پينار جي مارڻ جي رٿ نه ڪري ته ڇا لاءِ جڙيو ڪيو ڪوڏن جھڙو مڙس مارائي، رناپڻ جو سور سھي ۽ جيڏين سرتين ۾ پاڻ کي رن چوائي.
تنھنڪري ڄاڻُ؛ ”بڇڙي جو آڳو پيڇو، بڇڙو آھي.“
تنھن ۾ منھنجو چوڻ ڳنڍ ٻڌج؛ ”بڇڙي ڪري، چڱي ڪڏھن ڪين پائيندين.“
ڏاھن جو ٻول آھي؛ ”ڪنڊا پوکي، گل ڪو نه چُڻي، جَوَ پوکي، ڪڻڪ ڪو نه لُڻي.“

بيت
بُرو برائيءَ سان وڌائي وھنوار،
ڪوجھو ان ڪمن کان، کريو ٿئي خوار،
لعنت جو لڏي کڻي، بُغديءَ وانگي بارُ،
بدي جي بدران، مڱي موچاري مردارُ،
کريو ڏيئي کارُ، گھري کائڻ کنڊ جو.