لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

سوکڙي ڳالهين جي

برٽش لئبرري لنڊن مان ھٿ ڪيل 1865ع ۾ ڇپيل ڪتاب ”سوکڙي ڳالھين جي“ اوهان اڳيان پيش ڪري رهيا آهيون. ھن ڪتاب جو ليکڪ/جوڙيندڙ ديوان ڪيولرام سلامتراءِ آڏواڻي آھي جڏھن تہ سنوار انجنيئر عبدالوھاب سھتي صاحب ڪئي آھي.
ھن ڪتاب ۾ چڱا چڱا پھاڪا ۽ ڀلا ڀلا رواجي سنڌي حرف آيا آھن، جنھن جھڙا اڳي سنڌي ڪتابن ۾ ٿورا آيا ھوندا. تن جي پڙھڻ مان گهڻي واقفي (ڄاڻ) ٿيندي ۽ منجهس چڱيون چڱيون آکاڻيون آيون آھن، جن جي پڙھڻ کان گهڻو دل خوش رھندي ۽ منجهس گھڻيون نصيحتون آھن، جن جي پڙھڻ مان گهڻو فائدو ٿيندو.
Title Cover of book سوکڙي ڳالهين جي

۲-۴ ڳالھ چوٿين؛ مريد ۽ پير جي

۲-۴ ڳالھ چوٿين؛ مريد ۽ پير جي

مريد ھڪڙي، پنھنجي پير جي چاڪري گھڻي ڪئي ھئي. ھڪڙي ڏينھن پير مٿس راضي ٿي چيس؛ ”گھر! جيڪي گھرڻو اٿئي.“
مريد ھٿ ٻڌي چيو؛ ”ڌڻيءَ جي گھر سوال ڪري، ڏوھ اُسراڻ (معاف) ڪرائي ڏي.“
پير، ڌڻيءَ جي در سوال ڪري، جواب لھي، مريد کي چيو؛ ”ڌڻيءَ وٽان ٻيا ڏوھ سندءِ سڀ اسراڻ ٿيا، باقي ھڪڙي ڏيھاڙي پينار تنھنجي در سين ھنئي، ان مھل واندو ويٺو ھئين، پر ڪوڙ ڪري پينار کي چيئي؛ ’ھٿ واندو نه آھي، پِنَ ڪين ملندئي.‘ پينار ٺلھو (سکڻو) وري (موٽي) ويو. اھو ڪوڙ ڳالھائڻ جو ڏوھ اسراڻ نه ٿيندو. سو ڪو ته (ڇاڪاڻ ته) ڪوڙ جھڙو پاپ ۽ سچ جھڙو ڌرم ڪو نه آھي.“
ڏسو، ڪوڙ جو حال، جو ڌڻيءَ جي درٻار ۾ ڪھڙو اڻ وڻندڙ آھي. تنھن ۾ ڪوڙ ڳالھائڻ، پاڻ کي ڌڻيءَ اڳيان ڏوھاري ڪرڻ آھي. ڪوڙ کان پاسو ڪرڻ چڱو آھي.
سياڻن جو چوڻ آھي؛ ”ڪوڙ جو مُسلو ڪوڙ، ڪوڙ جي منھن ۾ ڌوڙ.“

بيت
ڪوڙ ڪري، ڪوڙي کي ڦڪو،
ڪوڙ ڏئي، ڪوڙي کي ڌڪو.
ڪوڙ پٽي، ڪوڙي جي پاڙ،
ڪوڙ ڪري، ڪوڙي سان جاڙ.
ڪوڙ ڪري، ڪوڙي کي ڪوڙ،
ڪوڙ وجھي، ڪوڙي کي ڌوڙ.
ڪوڙ ڪپت کي، لڏي ڇڏ،
ساڻ سچائيءَ، گڏي اڏ.
ڪوڙو ڪوڙائيءَ سان، جيڪي ڳالھائي،
پنھنجي ھٿان پاڻ کي، مُنھِن ڇائي پائي.