سانگهڙ ناول جهڙو حسن وساڻ
حسن کي وري اتي پهچايو ويو. دروازي کان داخل ٿيڻ کان پوء مائٽن کي حڪم ٿيو تہ اوهان سڀ کان پهريائين تہ ٽي لک جمع ڪرايو پوء ڏسون ٿا.
اڌ رات جي ٽائيم تي ايمرجنسيء ۾ گهران نڪتل، مختلف ڪوس گهرن کان ٿيندا وارث پريشان ضرور ٿيا پر مڙسي ڪري انهن ٽي لک جمع ڪرائي وڌا. ان کان پوء اذيتن جو هڪ اڻ کٽ سلسلو شروع ٿيو.....ٽيسٽون وري ٽيسٽون، ايسيتائين مريض بنا ڪنهن علاج جي پنجويهه ڪلاڪ پيو رهيو.
ايڪيهين صديء ۾ پنجويهه ڪلاڪ!! علاج شروع ٿيا پر ڪجهه ڪونه وريو نيٺ ڇويهه تاريخ ڏينهن جو ساڍي يارهين وڳي مڪيش جي آواز جهڙو درديلو حسن اسان کان کسجي ويو.
روڄ راڙو متو، اوڇنگاريون، روئڻ پٽڻ شروع ٿيو.....ڪجهه ئي دير ۾ سانگهڙ جي مٽيء جو آواز آيو منهنجو حسن مونکي موٽائي ڏيو. اوڇنگارين ۾ آواز ٻڌو اڻ ٻڌو رهيو پر مٽيء جو سڀ کان سگهارو آواز بہ اڻ ٻڌو رهيو آهي ڪڏهن؟ مٽن مائٽن وري اوڏانهن جو سفر شروع ڪيو جيئن کنيل خمير اتي پهچائي سگهجي. ايمبولنس آئي، ڊرائيور فرمايو، مان تہ هلڻ لاء تيار آهيان پر شهر جا سڀ رستا دين کي بچائڻ لاء بند ٿيل آهن ۽ فيصلو اهو ٿيو آهي تہ ملڪي مفاد ۾ انهن کي اکر ناهي چوڻو....ائين ئي ساڍي يارهين وڳي سانگهڙ جي قبرستان جو سڏ ورنائي اسان کان کسيل حَسن ساڍي اٺين وڳي پنھنجي آخري ڄڃ سان روانو ٿيو.
اسان جي ڪنن جنهن پهرئين تقرير ٻڌڻ جو عذاب سٺو هو اهو آواز هو فيلڊ مارشل ايوب خان جو. جنهن کان پوء وري راتيون رنگين ڪري ملڪ بچائيندڙ آغا محمد يحيى خان آيو. ان کان پوء باباء جمهوريت، جيڪو پوء شهيد جمهوريت بڻيو، ان کان پوء اميرالمومنين جنرل ضياءالحق جيڪو ملڪ تان نثار ٿي ويو، ان کان پوء مارئي ملير جي جيڪا پوء شهيد راڻي بڻي، پوء نوازشريف جيڪو جسماني نہ تہ روحاني طور ڪيترا دفعا شهيد ڪيو ويو آهي انهن سڀني جي آواز اسان جي ڪنن کي ڪيترا ئي دفعا زخمي ڪيو آهي. هاڻي وري هڪ ننڍڙو آواز اسان جي ڪنن کي پگهاريل ڇيهو وجهي رهيو آهي. انهن سڀني آوازن اسان کي سمجهائڻ جي ڪوشش ڪئي تہ هي ملڪ هٿن مان ويو پئي پر مون بچائي ورتو.....جيڪو بچيو آهي اهو اسان اوهان جي سامهون آهي.....جهان ڀي گئي داستان ڇوڙ آئي، جتي هٿ لڳو اتي انالله و انا اليهه راجعون.
زندگي پنهنجي سڀني عذابن هوندي بہ وڻندڙ هجي ٿي وري جڏهن فنون لطيفه جي خوشبوء ان ۾ شامل هجي تہ زندگي عذابن مان ڪجهه گهڙيون ڪڍي ڏکڻ جي هوا جي هڪ جهوٽي وانگر سيني سان لڳي عذابن جا سڀئي پگهر سڪائي ڇڏي ٿي...سَوَن ورهين جا ڏکڙا هڪ لحظي منجهه لاهي ڇڏي ٿي.
حسن بہ پنهنجو رشتو ان خوشبوء سان جوڙيو هو پر ڇا خوب جوڙيو هو. گهر جو هڪ وڏو حال فلمن، ڊرامن ۽ ڊاڪيومينٽريز سان ڀريل هو. پراڻي کان پراڻا شروعاتي رڪارڊ وري هڪ ڪنڊ ۾ پيل هڪ ڪٻٺ ۾. سيڊيز جو زمانو آيو تہ وري انهن لاء ڪٻٺ علحده. ڪو فلم اهڙو ڪونه، ڪو رڪارڊ اهڙو ڪونه جيڪو هن وٽ ڪونه هجي. اخباري ڪٽنگس جو وري هڪ ڌار خزانو.
پنهنجي اولاد جا نالا بہ فلمي دنيا جي فنڪارن مان کنيل. محبوب (مشهور فلم مدر انڊيا جو هدايتڪار) نوشاد (بريصغير جو موسيقار اعظم). اٿندي ويهندي اهو ئي ذڪر، اخبارن ۾ ڪالم لکيائين تڏهن بہ موضوع ساڳيو. مون کيس سنڌيا رسالي ۾ لکڻ لاء چيو تہ قبول ڪري اتي بہ ان ئي موضوع تي لکيائين.
لنڊن وڃي، جرمنيء وڃي يا فرانس اتي بہ سيڊيز جي تلاش. هڪ دفعو فون ڪيائين، لنڊن مان پنجاه پائونڊ ۾ ايناڪرنينا آندي اٿم اچ تہ گڏجي ڏسون. مون کيس چيو بئنڪ ۾ ڀرتي ٿيل آهيان موڪل جو نالو کڻڻ وڏو ڏوه آهي سي ڊي ٺاهي موڪل. چيائين ڪوڊ لڳل اٿس، ڪاپي نہ ٿيندي، چيومانس اسان ڪاپيء جا ماهر آهيون، ايف سورنهن بہ ٺاهي وينداسين، تون صرف ڪنهن ايڪسپرٽ سان مل.
ڪجهه ڏينهن کان پوء فون ڪيائين، ڪاپي ٿي ويئي، اٺ سيڊيز ۾ موڪليانء ٿو ڏسي پوء فون ضرور ڪج.
پنهنجي زندگيء تي ڪتاب لکيائين، جنون جي اڌ صدي، چيائين مواد موڪليانء ٿو، پروف بہ چيڪ ڪر، ٻه اکر بہ لک. مون سندس حڪم مڃيو.
ڪچهري ڪندي هڪ ڏينهن چيومانس تہ تنهنجي فيلڊ آهي فلمي دنيا، ميوزڪ جي دنيا، منهنجو عرض مڃ، هڪ ڪتاب لک “هنڊريڊ گريٽ موويز”. نوانوي تون پاڻ لک، هڪ فلم پاڪيزه تي مان لکندس جيڪو بہ تنهنجي ڪتاب جو حصو هوندو. صلاح ڏاڍي وڻيس، شروع ڪيائين، آخري فون تي جڏهن مون هميشهه وانگر کانئس پڇيو تہ مون وارو ڪم ڪٿي پهتو تہ جواب ۾ ٻڌايائين تہ ٽيهه پنجٽيهه فلمون لکيون اٿم، شروعات بندنيء کان ڪئي آهي باقي بہ لکندس پر ڪجهه ٽائيم لڳندو، ڪي گهريلو مسئلا آهن انهن مان جان ڇڏايان.
پنهنجي آپ بيتي جو ٻيو حصو بہ لکيو هئائين، جنهن لاء بہ سندس حڪم هو تہ پروف چيڪ ڪر، ٻه اکر بہ لک ۽ وري کڻي بہ اچ تہ پليجي صاحب سان ملون، کيس بہ لکڻ لاء عرض ڪريون.
وصيت ڪئي هئائين تہ منهنجي مرڻ تي منهنجو لاش قبرستان تيسين نہ کڻجو جيسين هي هي (ڪجهه رڪارڊ/گانا) نہ وڄايو...اهي سڀ لتا جا ڳائيل آهن.....خبر ناهي وارثن ان تي عمل ڪيو يا ڪونه؟
حسن سان دوستيء جي شروعات هڪ ننڍڙي جهيڙي سان ٿي هئي. هي جاڳو اخبار ۾ ڪالم لکندو هو جيڪي مان شوق سان پڙهندوهوس هڪ ڏينهن جاڳو معرفت کيس خط لکيم جنهن ۾ سندس ڪالمن جي تعريف سان گڏ ڪجهه تجويزون بہ موڪليم. جواب ڪونه ڏنائين جنهنڪري کيس ڪاوڙ ۾ لکيم تہ ڇا سٺ پنجهٺ سالن جي عمر مان ڪجهه منٽن تي بہ منهنجو حق ڪونهي؟ اهو جملو کيس ڏاڍو وڻيو ۽ معذرت واري انداز ۾ جواب ڏنائين........اتفاق ڏسو دوستيء جي شروعات بہ جهيڙي سان تہ پڄاڻي بہ جهيڙي سان ڇوته مان کائنس ڪاوڙيل آهيان تہ ائين بنا موڪلائڻ جي اهڙي دنيا ۾ ڇو ويو جتي.........پر يارن سان ڪهڙا ليکا.
نذير سومرو