حسن وساڻ ھڪ زندھ دل شخصيت
حسن وساڻ جي مشھوري شوبز جي دنيا خاص ڪري فلمن تي لکيل مضمونن سببب رھي. حسن وساڻ جي ھن ڪتاب ۾ سندس آتم ڪٿا، ساروڻيون، ڪچھريون ۽ حال أحوال آھن. حسن وساڻ ھڪ زندھ دل انسان، انسانيت سان پيار ڪندڙ ۽ ترقي پسند سوچ جو مالڪ ھيو، جنھن دنيا گهمي، موسيقي ۽ فلمن جي ناياب ڪليڪشن گڏ ڪئي ۽ اولاد کي پڙھايو. ھو مھمان نواز ماڻھو ھيو.
منھنجي حسن وساڻ سان پھرين ۽ آخري ملاقات اپريل 2016ع ۾حيدرآباد ۾ ٿيندڙ پھرين سنڌ لٽريچر فيسٽيول ۾ ٿي ھئي. ياد اٿم تہ اسان جو اھو سيشن ”سنڌي ٻولي جي ڊجيٽلائيزيشن“ بابت ھيو ۽ ھڪ ننڍي ھال ۾ رکيو ويو ھيو. منتظمين اھو سمجهيو پئي تہ ھن سيشن کي ڪا خاص موٽ ڪانہ ملندي. پر ڏسندي ئي ڏسندي سڄو ھال ڀرجي ويو ھيو ۽ ماڻھو پٽ تي ويھي نہ رڳو ٻڌي رھيا ھيا پر ڪيئي سوال ٿيا ھيا. مون سان گڏ شبير ڪنڀار ۽ امر فياض ٻرڙو پڻ اسٽيج تي موجود ھيا. اسٽيج کان جيئن ئي لٿاسين تہ نوجوانن جو ھڪ وڏو تعداد اسان کي وڪوڙي ويو ۽ ٻوليءَ جي ڊجيٽلائيزشن بابت رھيل سوالن سان گڏ گروپ تصويرن جي گهر ٿي رھي ھئي. ان پيڙھ ۾ سوٽ پاتل ھڪ شخص مونکي ڀاڪر پائيندي چيو تہ ھو حسن وساڻ آھي؟ ڇا اوھان مونکي سڃاڻو ٿا؟ مون پڇيو ”ڇا اھو حسن وساڻ جيڪو فلمن تي لکندو آھي“؟ ھاڪار ۾ ڪنڌي ڌوڻيندي وري ڀاڪر پاتائين ۽ اسان ھال جي ٻاھران 15 منٽ ڪچھري ڪئي. ھن پنھنجو ڪتاب ”شڪست“ ڏنو ۽ پويان پنھنجو نمبر بہ لکيو. ان ڪچھري ۾ سندس موسيقي جي لائبريري ۽ ڪتابن سان گڏ دلچسپ سفري ڪٿا بابت مختصر حال احوال ٿيا ۽ ھن مونکان واعدو ورتو تہ مان سندس گهر ايندس، لائبريري ڏسندس ۽ سنڌ سلامت تي ان بابت لکندس. ڏنل ڪتاب اتي ئي فيسٽيول ۾ ڪنھن دوست ڏسڻ لاءِ ورتو تہ اھو دوست ڪٿي اڳتي پوئتي ٿي ويو ۽ ڪتاب ۽ سندس ڏنل نمبر بہ ھليا ويا. سال ڏيڍ کانپوءِ فيسبوڪ جي ڪنھن پوسٽ ذريعي خبر پئي تہ حسن وساڻ ھاڻي اسان ۾ ناھي رھيو. منھنجي سندس پُٽ محبوب وساڻ سان سوشل ميڊيا ذريعي واقفيت ضرور ھئي پر اھا خبر نہ ھئي تہ ھو حسن وساڻ جو پُٽ آھي. سندس مرتيي کانپوءِ جڏھن محبوب واپس برمنگهم پھتو ھيو تہ ھن پنھنجي والد جي وڇوڙي واري حال أحوال جي خبر فيسبوڪ تي رکي تہ مونکي خبر پئي تہ ھو حَسن جو لائق پُٽ آھي.
حسن وساڻ جي شخصيت جا ڪيئي پاسا آھن. ھو ھڪ ليکڪ، ھڪ سٺو والد، ھڪ بھترين انسان دوست شخصيت جو مالڪ، موسيقي جو ڄاڻو، فلمن جو شوقين ۽ سياح ھيو. حسن وساڻ جي آرٽ ۽ ادب کي ڏسڻ پرکڻ واري اک عام لوڪ کان الڳ هئي، منجهس آرٽ ۽ لٽريچر کي سمجهڻ جي فطري حس موجود هئي. ساڳي ڳالھين کي جڏهن بلڪل الگ رنگ ڍنگ سان بيان ڪندو هو تہ سامهون واري ماڻھو کي اچرج ٿي پوندو تہ اسان کي فلاڻي فن پاري ۾ اهي شيون ڇو نظر نہ آيون !. حسن وساڻ جي سانگهڙ واري گهر کي هڪ قسم جو ميوزيم يا لائبريري چئجي تہ بہ غلط نہ ٿيندو. سندس گهر ۾ هر طرف پينٽنگز، موسيقي جو مواد، فلمون، اينٽيڪس ۽ ڪتاب نظر ايندا هئا ۽ اهي سڀ شيون هُن ان وقت کان گڏ ڪرڻ شروع ڪيون هيون جڏهن سانگهڙ جهڙي پوئتي پيل شھر ۾ اڃان انھن شين جو تعارف بہ ڪونہ ٿيل هو. مونکي خبر ناھي تہ ھاڻي اھو ناياب رڪارڊ ڪٿي ۽ ڪھڙي حال ۾ آھي؟ ڪاش ان کي موسيقي جو ميوزم بڻائي سگهجي. حسن وساڻ ان وقت جي اخبارن يا مخزنن ۾ موسيقي، فلمن يا اداڪارن ۽ سنگيتڪارن تي تمام ڪارائتا مضمون ۽ Review لکندو ھيو. ھن 100 بھترين فلمن تي رويو لکي ڪتاب ڇپائڻ جو سوچيو ھيو ۽ 40 کن بھترين فلمن تي مضمون لکيائين تہ زندگيءَ ساڻس بي وفائي ڪئي ۽ حَسن اسان کان وڇڙي ويو.
سندس ھن ڪتاب ۾ ڪيتريون ئي دلچسپ ۽ تاريخي ڳالھيون لکيل آھن جن مان گهڻو ڪجه سِکي سگهجي ٿو. سندس آتم ڪٿا ۾ ننڍپڻ کان وڏي ٿيڻ ۽ دنيا گهمڻ تائين جي واسطي وارن شخصيتن، يادن، واقعن، دلچسپين، پنھنجن، پراون، تڪليفن، سُکن، ڏُکن کي پڻ قلمبند ڪيو اٿس. ھو لکي ٿو ”بھرحال آتم ڪٿا جي هن حصي ۾ آئون پنھنجن پراون جي تعلقات جو ذڪر ڪندُس، هڪڙا اُهي جن زندگي زهر ڪئي جن جي اڪثريت ”پنھنجن“ جي آهي ۽ ٻيا اُهي جن زندگيءَ ۾ عجيب بھار آندي ۽ سي اڪثر ”غير“ آهن.
مان ٿورائتو آھيان محبوب وساڻ جو جنھن مون کي موقعو ڏنو تہ حسن وساڻ جي ھن ڪتاب تي ٻہ سٽون لکان ۽ سنڌ سلامت ذريعي ھي ڪتاب دنيا جي سنڌين تائين پھچايان.
محمد سليمان وساڻ
سچل ڳوٺ (ڪراچي) 5 نومبر 2022ع