آئون غلط آهيان!.
ڀلا وهم ۽ حقيقت ۾ ڪهڙو فرق آهي؟ وهمي ماڻهو انهيءِ وهم کي حقيقت ئي سمجهندو آهي تڏهن تہ مصيبت ۾ متبلا ٿيندو آهي، پر ”خوف“ جي ڪيفيت سڀ کان وڌيڪ بُڇڙي آهي ۽ خوف حقيقتن مفيد بہ هوندو آهي، خوف ئي اهڙي ڪيفيت آهي جيڪا ڪڌا يا جرم ڀريا ڪم ڪرڻ کان روڪيندي آهي، جيڪڏهن خوف نہ هجي تہ ماڻهو ۾ موجود حيوانيت جاڳي پوندي آهي ۽ هُو بيرحم درندو ٿي پوندو آهي، ٻي پاسي خوف دُنيا جي هر طرح جي ترقي، اوسر يا عمل ۾ رنڊڪ هوندو آهي، عجيب حالتون آهن، انسان آزاد ۽ خودمختيار هوندي بہ بي وس ۽ لاچار آهي، ”نيٺ ڇا ڪجي؟“ وري ساڳيو ليو ٽالسٽاءِ وارو سوال تہ هن موتمار ڪيفيتن مان آخر ڪيئن جان ڇڏائجي؟ بس هڪ ئي راه سُجهيم ٿي، سا آهي ”سادي زندگي“_______ سادي زندگي جي تشريح تمام طويل آهي، مختصر تہ لوڀ لالچ ڇڏڻ تہ سادي زندگي جو بُنيادي اصول آهي پر پنهنجو کاڌو، پيتو، رهائش، ڪپڙو لٽو سادو رکجي، انهيءِ سان اسان جو تُرم يعني قيد خانو، ٻين لفظن ۾ هي جسم جنهن ۾ پاڻ قيد آهيون، سائنسي ۽ بائيلاجيڪلي نارمل رهي ٿو. مثلن هر طرح جو نشو جسم ۾ فساد ٿو پيدا ڪري، ايتري قدر جو چانهه، ڪافي ۽ ڪولا بہ جسم ۾ اهڙا مُضر ڪيميڪل پيدا ٿا ڪن جيڪي دماغ، جيڪو جسم جو سرتاج يا بادشاهه آهي، تنهن کي نقصان ٿا پهچائين، گهڻو گوشت واپرائڻ بہ اهڙو ئي اثر رکي ٿو، اصل ۾ مُضر کاڌا پيتا اندر پيٽ يا جسم ۾ وڃي مختلف ڪيميڪلز (سيرم) ۾ چينج ٿا ٿين ۽ اهي ئي سيرم جسم ۽ دماغ کي ايبنارمل ڪن ٿا.
هڪ دفعي دوستن ڀنگ پيئڻ جو پروگرام ٺاهيو، ڀنگ واري ٿاڌل تہ پيتم پر اُنهي مان جيڪو مواد يا سيرم معدي ۾ ٺهيو تنهن چوڏنهن طبق روشن ڪري ڇڏيا، جڏهن طبيعت ۽ ذهن وڌيڪ خراب ٿيڻ لڳو تہ گهر روانو ٿيس، رات ٿي وئي هئي، ڏٺم تہ بجلي جا ٿنڀا پنهنجي جاءِ ڇڏي مون ڏانهن پيا وڌن، عجب صورتحال هُئي پر جيئن تيئن ٿڙندو ٿاٻڙندو گهر ڀيڙو ٿيس، ويڳي ماءُ (وڏي امان گذاري وئي هئي) پڇيو تہ ٻڌايومانس تہ ڀنگ پيتي اٿم، هن مهربان مون کي گدامڙي پاڻي ۾ ڳاري پياري ۽ الٽي لاءِ چيو، بهرحال اُلٽيون ڪري جان ڇڏايم، تڏهن وڃي آرام نصيب ٿيو، جيڪي ماڻهو ڀنگ، چرس، شراب يا هيروئن جا عادي ٿي وڃن ٿا اُنهن جي جسماني ڪيمسٽري خراب يا غير فطري ٿيو پوي ۽ پوءِ نتيجا ڪنڌ ۾.
مون کي گهڻا دوست شراب آڇيندا آهن، آئون چوندو آهيان تہ آئون يوگي آهيان ۽ يوگا ۾ شراب منع ٿيل آهي ۽ اوهان بہ يوگا ڪريو___ اصل ۾ يوگا يا يوگا طريقهءِ حيات اسان کي بنهه ٻي ۽ هڪ انوکي دُنيا ۾ کنيو ٿو وڃي، هي جيڪي مون شروع ۾ عجيب خيال ۽ ڪيفيتون لکيون آهن، اُهي وهم هجن يا خوف يا ٻي ڪا ڪيفيت، يوگا ۾ انهن جي اهميت ختم ٿيو وڃي. جڏهن ڪنهن مسئلي يا معاملي جي اهميت ختم ٿيو ٿي وڃي تہ سمجهو اُهو مسئلو ئي ختم ٿيو وڃي، يوگا جي مختلف مشقن ذريعي ڪيتريون ئي ذهني ۽ جسماني بيماريون يا اوڻايون ختم ٿيو وڃن. مون گذريل صفحن ۾ نول بلوم ۽ بسريڪا مشقن جو ذڪر ڪيو هو، هڪ ٻي آسان مشق نالي ”ڪپال ڀاٽي“ آهي جنهن سان ڪيترائي روڳ ختم ٿين ٿا، هڪ خاص مشق آهي (مرگ آسن) جنهن جي ڪرڻ سان ڪنهن بہ قسم جو خوف فنا ٿيو وڃي. مون اِها مشق خود ڪري ڏٺي آهي، زبردست خوف ۾ مبتلا هُيس پر انهيءِ مشق سان اُهو خوف فنا ٿي ويو! مطلب هي جيڪي بہ ڪيفيتون هونديون آهن، اِهي محض ”خيالي“ هونديون آهن، جسم ۾ اهڙا سيرم پيدا ٿيندا آهن، جيڪي دماغ ۾ خوف پيدا ڪندا آهن ۽ اُهي سيرم انهن مشقن سان ختم ڪري سگهبا آهن. پر ٻيا ”حقيقي خوف“ هوندا آهن، جيڪي ”خيالي خوفن“ جي برعڪس وڌيڪ اثرائتا هوندا آهن، اهڙن حقيقي خوفن ۾ گهٽتائي ٿيندي ۽ اهڙا سيرم پيدا ٿيندا جيڪي همت ڏياريندا آهن، مطلب تہ هي دُنيا ۽ زندگي اهڙي ئي عجيب آهي، جتي سڀ ڪجهه ممڪن آهي.
عام ماڻهو جي صحت ۽ حياتي اسان جي مُلڪ ۾ سُٺي ناهي، انهيءِ جو سبب هاڻي عام لوڪ سمجهي ويو آهي تہ اِهو سڀ ڪجهه يعني خراب صورتحال بدمعاش ۽ بي ايمان حڪمرانن جي ڪري آهي، اهڙا ٽڪسال ۽ حالتون ٺاهيو ويٺا آهن جن جو توڙ ڏاڍو ڏُکيو ٿو لڳي، مذهبي جماعتون ۽ رهبر هڪڙي ڳالهه ٿا ڪن تہ صوفيت جا قائل (لبرل) ٻي ٿا ڪن، وري سياست دان وچان ٽي ٿا ڳالهه ڪن، مذهبي جماعتن کي جيڪڏهن هن مُلڪ ۾ اسلام ئي نافذ ڪرڻو هيو، تہ گذريل 70 سالن يعني مُني صدي ڇا هُنن لاءِ گهٽ هُئي؟ رهندو طالبان ۽ ٻين دهشتگرد تنظيمن مورهيائون اسلام يا مذهب جو اثر گهٽائي ڇڏيو، ها البت گوڙ شور ڪري ڪامريڊ سيگمينٽ کي ڪافي ڌڪ رسائڻ ۾ ڪامياب ويا. خاص ڪري روس ۾ ڪميونزم کي ڌڪ رسڻ ۽ رياست ٽٽڻ ڪري رهندو سوشل ازم يا ڪميونزم جا در بند ٿي ويا، امن پسند ۽ صوفيت جا قائل (خاص ڪري سنڌ ۾) وڌ ۾ وڌ متاثر ٿيا، يعني نقصان ۾ ويا، ايتري قدر جو ايم ڪيو ايم جهڙي فاشست ۽ دهشتگرد قاتل تنظيم جو بہ مقابلو ڪرڻ جي قابل نہ رهيا، باقي رهيا سياست دان، سي سڀ مغربي جمهوريت ۽ ترقي جي ڳالهه ڪن ٿا، پر رُڳو ڳالهه ڪن ٿا، اندرون خانه سندن ڪم رُڳو ڦُرلُٽ آهي، اصل ۾ جيسيتائين ماڻهن ۾ تعليم، آگاهي ۽ شعور نہ ايندو تيتر اِهو سڀ ڪجهه ممڪن ئي ڪونهي، ماڻهن جي اڪثريت بي شعور، اڻپڙهيل ۽ ڇِتي آهي ______ بي ايمان سياستدانن کي هڪ پاسي رکندي پاڻ صوفين يعني سنڌ ۽ سنڌين جي ڳالهه ڪريون تہ هي معاملو تيستائين ڪونه نبرندو جيستائين سڀئي جماعتون هڪ پليٽ فارم تي گڏ نہ ٿينديون. تازو اياز لطيف پليجي اهڙو بيان هڪ ڊگهي انٽرويو ۾ ڏنو آهي تہ اسان جي شڪست ڇڙوکڙ جماعتن جي ڪري آهي، هاڻِ ڏسجي تہ قوم پرست ۽ سنڌ جا هڏڏوکي ڇا ٿا ڪن!. 2018ع جي خوفناڪ اليڪشن اجهو آئي سڀ خبر پئجي ويندي. قوم پرستن ۽ فنڪشنل ماضي ۾ ڏاڍا ڌڪ کاڌا آهن، متان هاڻِ ڪا اک پٽين.
سو مون کي لڳندو آهي تہ آئون سراسر غلط آهيان، مئسلو ۽ معاملو ڪُجهه ٻيو آهي يعني بقول برڪلي تہ ”اُهو اُهو ڪُجهه ناهي جيڪو نظر ٿو اچي، اصل حقيقت ڪا ٻي آهي“ مثال طور اسان جا آقا، ننڍا آقا، وچٿرا آقا، وڏا آقا____ هي سڀ کيل تماشو اُنهن جو جوڙيل آهي، سو پيا هلائين، ٻيو ٿيو خير__ سو آئون تہ سراسر غلط آهيان، سراسر غلط!!. بي وسي ۾ ٻاروتڻ وارو نعرو هڻون تہ ”نهرو مو اسان جو ڇا“.
___________________________
اسڪول جي آخري سالن ۾ هُئاسين تہ صدر ايوب جي خلاف تحريڪ هلي، صدر ايوب ۽ محترمه فاطمه جناح جو سخت مقابلو هيو، بظاهر بهانو هيو تہ کنڊ مهانگي ٿي وئي آهي، هڪ مست رستي تي نعره پي هنيا ” صدر اجُوب (ايوب) هو يا فاطمه زنا، (فاطمه جناح) هم ڪسي ڪو نهين ڇوڙي گا“ ____ پر جيڪو نعرو سڀ کان وڌيڪ مقبول ٿيو سو هيو ”ايوب ڪُتا مرده آباد“ اسڪولي شاگردن بہ هڪ وڏو جلوس ڪڍيو ۽ رستن تي ساڳيو نعرو هنيو ”ايوب ڪُتا مرده آباد“ نعره ٻارا هڻي نڙي سُڪائي گهر پُهتس تہ بابا کي ناراض ڏٺم، چئي وري اهڙن جلسن ۾ نہ وڃجان، مون پڇيو ڇو؟ چيائين پُٽ اوهان پاڪستان ڏٺو آهي ۽ آزادي ڏٺي آ، غلامي ۽ مصيبتن وارا ڏينهن تہ اسان لوڙيا ۽ ڪشٽ ڪٽيا، ڪُجهه بہ آهي وري بہ پاڪستان بهتر آهي.
پوءِ اڳتي جڏهن ڪُجهه ميچوئر ٿياسين تہ بابا جي ڳالهه تي غور ڪيم ۽ سوچيم تہ ڇا اسين واقعي آزاد آهيون؟ آخر جواب مليو تہ آزاد تہ ڇا مُورهيان ڇُڙواڳ آهيون، جنهن ڌرتي يا رياست ۾ ڪو قانون ڪونهي جتي آئين کي ضيا جهڙا بدمعاش ڊڪٽيٽر ڪاغذ جو پُرزو چون، ڪو ضابطو، ڪو اصول يا ڪا عمل داري ڳولي نہ لڀي، اُهڙي صورتحال کي تہ ”ڇڙواڳي“ چئبو ، نہ ڪه آزادي_____ آزادي ۾ ضابطه ۽ حدون هونديون آهن، ڇُڙواڳي ۾ نہ ضابطه هوندا آهن نہ حدون. ايم ڪيو ايم ۽ طالبان وانگر مُلڪ کي جهنگ ٺاهيو پنهنجا دستور پيا هلائيندا آهن، اڳتي نہ ڪنهن قسم جو تحفظ (جان، مال ۽ عزت جو تحفظ) آهي، نہ ڪنهن روزگار جو آسرو، بدامني انتها تي پهتل، ماڻهو مو ڪتو مو، نہ داد نہ فرياد ۽ نہ ئي انصاف! هتي قانون ڏاڍي ماڻهو لاءِ ڪوريئڙي جو ڄار آهي، جنهن کي هُو آساني سان ٽوڙي نڪريو وڃي ۽ غريب هڪ مک جي آچار آهي جيڪو انهيءَ ڄار ۾ ٻٽنگو ڦاسيو ڦٿڪيو ڦٿڪيو ساهه ڏي، سچ تہ ڪنهن غريب ۽ ڪمزور لاءِ هي حالات جيئري جهنم آهن.
________________________
بيوَسي جو ڀنوَر :-
آئون مڃان ٿو تہ آئون سراسر غلط آهيان، پر آئون بيوسي جي ڀنوَر ۾ ڦاٿل آهيان، هونئن تہ مُلڪ ۾ دهشتگردي ۽ ظلم روز جو معمول آهي پر تازو 12 مئي 2017ع تي بلوچستان ۾ گوادار ۽ سي پيڪ جي جبل جيڏي منصوبي تحت روڊ تي مزدوري ڪندڙ ڳوٺ صديق لاکو ضلع نوشهروفيروز جا 09 سنڌي پورهيت ۽ هڪ بروهي ذات جو پورهيت ڪُل 10 مزدور بيگناهه انتها سفاڪيت سان قطار ۾ بيهاري شناختي ڪارڊ چيڪ ڪري بيرحمي ۽ بيدردي سان گوليون هڻي ماريو ويو (اِهي اُهي ئي حالات آهن، جيڪي اوڀر پاڪستان ۾ جنگ ۽ پاڪستان کان الڳ ٿيڻ کان اڳ وارا هُئا)، سنڌين ۽ بلوچن جو ڪو جهڳڙو يا تنازعو ڪونهي، لکين بلوچ سنڌ جي گود ۾ سمائيل ۽ کير کنڊ ٿيل آهن، تہ پوءَ ڇا ۽ ڇو هي غريب سنڌي پورهيت بلوچن ماريا؟ يا ڪنهن لِڪل قوت سنڌين ۽ بلوچن ۾ ويڇا وجهڻ لاءِ اِهو ڀيانڪ ۽ ڪڌو ڪم ڪيو، بيشڪ بلوچ ڏهاڪن کان اسلام آباد جا ستايل آهن، گوادر پورٽ ۽ سي پيڪ بہ بلوچن لاءِ احساس محرومي بڻيل آهي، اسان جي مرحوم دوست اياز سنڌي جڏهن گوادر پورٽ ۽ سي پيڪ جو معاھدو چين سان ٿيو پئي تہ انڪشاف ڪيائين تہ هي اهڙو ئي ڪم آهي جيڪو انگريزن انڊيا ۾ اچڻ کان اڳ مغل دور ۾ ايسٽ انڊيا ڪمپني جوڙي ۽ بعد ۾ سڄي انڊيا تي قابض ٿي ويا. خير اِهي تہ آهن وڏيون ڳالهيون، اسان جو روئڻ ۽ واويلا اُنهن غريب سنڌي پورهيتن لاءِ آهي، جيڪي پنهنجي علائقي ۾ پاڻي جي کوٽ ۽ پوکي راهي نہ هجڻ ڪري پنهنجن ٻچن جي پيٽ قوت لاءِ گوادر بلوچستان پهتا ۽ مزدوري ڪيائون ۽ بيگناهه مارجي ويا بلڪل بيگناهه!!
منهنجي شديد حساس طبيعت اِن واقعي تي سخت متاثر آهي پر آئون بيوسي جي ڀنوَر ۾ ڦاٿل آهيان، ڪيئن انصاف حاصل ڪريان_____؟. جيڪڏهن آئون ڪو وزير ڪبير هجان ها تہ گهٽ ۾ گهٽ شهيدن جي ڪِيهون ڪندڙ بيواهن ۽ يتيم ٻچڙن لاءِ ڪجهه ڪريان ها، يعني ڪو روزگار جو بلو يا سُٺي مالي امداد ڪريان ها. اسان واري وزير اعليٰ تہ 50 هزار في خاندان امداد منظور ڪئي، جيڪا شرم ناڪ آهي، بس اسان بيحد حساس Over Sensitive ماڻهو ائين پيا واويلا ڪنداسون پر ورندو ڪجهه بہ ڪونه، بيوسي جي ڀنوَر اسان کي بي عمل بيڪار بڻائي ڇڏيو آهي، رڳو اندر جي آڳ جهڪي ڪرڻ لاءِ هي پورهيو پيا ڪيون يعني لکت ۾ هڪ ذاتي ڊائري يا تاريخ پيا رقم ڪيون، عملي طرح ڪٿي فعال ٿيون؟ ڪا بہ سياسي جماعت اسان دولت کان خالي ۽ جذباتي ماڻهو کي قبولڻ لاءِ تيار نہ ٿيندي. خاص ڪري ڪا وڏي ۽ نالي واري پارٽي، جن وٽ دولت جا انبار آهن ۽ انهيءِ ڏڍ تي ئي هُو سياست تي قابض آهن، ننڍيون پارٽيون پاڻ ۾ مُتفق يا هڪ پليٽ فارم تي نہ آهن، لبرل قوتون بہ ڇڙو وکڙ آهن، هاڻي ڇا ڪجي ڪيڏانهن وڃجي؟ تنهن ڪري آئون يا اسان جهڙا شديد الاحساس ماڻهو عملي طور تي ناڪاره بيڪار آهيون، ايڊجسٽ نہ ڪري سگهياسين، مُلڪ ۽ قوم لاءِ ڪُجهه نہ ڪري سگهياسين، تنهنڪري سراسر غلط آهيون. آئون دوستن کي صلاح ڏيندس تہ جيڪڏهن هُو چاهين ٿا تہ هنن کي خبر پوي تہ دُنيا ۾ ”تبديلي يا انقلاب“ ڪيئن آيا، تہ هُو غلام رسول مهر جو ترجمو ٿيل رابرٽ بي ڊائون جو ڪتاب ”ڪتابين جنهون ني دُنيا بدل ڊالي“ پڙهن. ڪارل مارڪس جو ڪتاب ”سرمايو“ ٿارو جو ڪتاب ”سول نافرماني“ مسز اسٽو جو ڪتاب ”انڪل ٿامز ڪيبن“ ڊارون جو ”اصل انواع“ ۽ ٻيا ڪجهه ڪتاب جن دُنيا ۾ انقلاب برپا ڪيا، مختصر ۽ جامع انداز ۾ انهيءِ هڪڙي ڪتاب ۾ سهيڙيل آهن، (آتم ڪٿا جي پهرين حصي ۾ مون انهن ڪتابن مان ڪجهه جو احوال ڏنو آهي) غلام رسول مهر ڪُل 16 انقلاب انگيز ڪتابن جو جامع اختصار ڏنو آهي پر مٿيان چار ڪتاب سڀني کان اتاهان آهن. مون کي سڀ کان وڌيڪ جنهن ڪتاب متاثر ڪيو سو ٿارو جو ”سِول نافرماني“ آهي، هن ڪتاب مها آتما گانڌي کي بغاوت تي آماده ڪيو هيو، هُن تحريڪُون هلائي هلائي نيٺ انگريزن کي تڙي ڪڍيو ۽ انڊيا آزاد ٿيو، مسز اسٽو جي ڪتاب ”انڪل ٽامز ڪيبن“ جي مقبوليت جو هي عالم هيو جو ڪتاب جون 80 لک ڪاپيون ڇپيون ۽ ماڻهن خريد ڪري پڙهيون، چيو وڃي ٿو تہ آمريڪا جي گهرو ويڙهه يا سِول وار انهيءِ ڪتاب جو نتيجو هئي، باقي رهيو ڪارل مارڪس، تنهن جي تحرير اسان جي سمجهه کان مٿي آهي، پر سندس اصل مقصد هيو تہ دولت جي مساوانه تقسيم ٿي ۽ ذرائع آمدن ۽ پيداوار ۾ هر شهري جو حصو پتي هجي ۽ انهيءِ کي سرڪار جا ايماندار فرد (پولٽ بيورو) ڪنٽرول ڪري. منهنجو خيال آهي تہ ڪارل مارڪس انهيءِ ٿيوري (يعني ڪميونزم) جو بُنيادي خيال اسلامي نظام معيشت مان ورتو ۽ انهيءِ کي سنواري سُڌاري يا ماڊيفاءَ ڪري جديد دُنيا جي تقاضن موجب پيش ڪيو، دُنيا ۾ انهيءِ ڪتاب يعني ”سرمايه“ Das Capital سڀ کان وڌيڪ اثر ڇڏيو ۽ هن وقت دُنيا ۾ ڪامريڊ ڪروڙن جي تعداد ۾ آهن پر سرمايه دار (سامراجي) بہ سندن مقابل زوران زور وڙهندا اچن. ڪميونزم روس ۾ وڏي حد تائين شڪست کاڌي ۽ چين لچڪداري پيدا ڪئي يعني سرمايه داري ۽ ڪميونزم گڏ وچڙ ڪري هلايو ۽ هلائين پيا، خالص ڪميونزم هن وقت وينزويلا، اُتر ڪوريا ۽ ڪيوبا ۾ اڃان هلي پيو.
دولت جي مساوي تقسيم ڪميونزم ۽ اسلام ٻنهي ۾ آهي، پر پاڪستان ۾ عام خلق ۾ ايترو شعور ئي ناهي جو هو مامرو سمجهي سگهي___ ڀٽي صاحب جو ”سوشل ازم“ هتي آزمايو ويو جيڪو جاگيردارن ۽ سرمايه دارن نافذ ڪيو هيو، ڀلا اِهو ڪيئن ممڪن هيو؟ جاگيردار، سرمايه دار سوشل ازم يا ڪميونزم ڪيئن نافذ ٿا ڪري سگهن؟ اِهو غير فطري عمل هيو، اِهو ائين آهي جيئن واڍي کان لوهارڪو ڪم وٺجي، تنهن ڪري ڀٽي صاحب وارو سوشل ازم فيل ٿي ويو.
سو آئون تسليم ٿو ڪريان تہ آئون سراسر غلط آهيان، پر هڪڙي ضمن آئون صحيح آهيان تہ گهٽ ۾ گهٽ گهر ۾ تہ تبديلي يا انقلاب آڻي سگهيس، توڻي جو منهنجي وني مون سان سهمت ناهي، هُو ڊارون جو ٿيوري کي اُديلي ٿي ۽ مون سميت ڊارون جي ٿيوري مڃيندڙن کي چريو يا گهٽ ۾ گهٽ اڌ چريو قرار ٿي ڏي. هُو چوي ٿي تہ اِهو ممڪن ئي ڪونهي تہ پاڻ انسان ارتقائي طرح باندرن جو نسل آهيون! ياد رهي تہ ڊارون جو ڪتاب ”اصل انواع“ بہ انهن بنيادي ۽ انقلابي ڪتابن ۾ شمار آهي، جن جو ذڪر ڪيو اٿم ۽ جن دُنيا بدلائي ڇڏي، سو غلط آهيان يا صحيح آهيان، اِها مون کي بہ خبر ڪونهي.
سچل چواڻي
ڪو ڪيئن چوي ڪو ڪيئن چوي
مان جوئي آهيان، سوئي آهيان