لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

سنڌي ناول جي مختصرتاريخ

ھن ڪتاب ۾ مختيار ملاح ناول جي جدا جدا جزن، ناول جي اوسر، سنڌي ناول جي تاريخ، ناول جي رجحانن، ورھاڱي کان اڳ ۽ ورھاڱي کانپوءِ سنڌ ۽ ھند ۾ لکيل ناولن جو سرسري جائزو ڏنو آھي. 

Title Cover of book سنڌي ناول جي مختصرتاريخ

سنڌي ناول نگاريءَ جي تاريخ ۾ هڪ جهاتي

سڀني ادبي صنفن ۾ ناول کي سماج سان سلهاڙيل ۽ وڌيڪ ويجهو سمجهيو ويندو آھي جو ان ۾ سماجي رشتن ۽ رواجن جو چِٽ چٽيل ھوندو آھي، نئين پيڙھيءَ جي سوچ جو انداز ۽ پراڻي پيڙھيءَ سان ان جو ٽڪراءُ ٻڌبو آھي؛ روايتن جي ٽٽڻ ۽ نين رسمن ۽ رواجن جي آرنڀ ٿيڻ جا آثار نظر ايندا آھن، مستقبل جا سپنا ساڀيا ٿيڻ ۾ ويساهه ڄمندو آھي؛ ۽ من اندر جا ولوڙ وائکا ٿيندا آھن. زندگي انھيءَ سموري ڀڃ ڊاهه جي عمل مان گذرندي پنھنجو دڳ وٺي روان دوان رھندي آھي. اھو سمورو ڪائناتي سڀاءُ جو لقاءُ آھي، جنھن ۾ ناول جو ميٽر ھلندو رھندو آھي. انهيءَ تسلسل ۾ ٻئي ڇيڙا، شروعات توڙي پڇاڙي، پاڻ ۾ گنڍيل هوندا آهن، پوءِ ان تسلسل ۾ مختيار احمد ملاح جي تصنيف ڪيل ”سنڌي ناول جي مختصر تاريخ“ ڇونه هجي! هُن اها تاريخ، مختصر صورت ۾ بيهاري، جدا فريم ۾ جڙي، ان ۾ جهاتي پائڻ جي ڪوشش ڪئي آهي، جيڪو سندس ساراهه جوڳو قدم آهي.
دراصل لائق ليکڪ اهو تحقيقي ڪم مختلف ادبي تاريخن جي ڪتابن ۽ مقالن جي عرق ريزي ڪري سرانجام ڏنو آهي، جنهن جي فهرست پڻ ڪتاب ۾ شامل ڪئي اٿس. سموري مواد تي هڪ طائرانه نظر وجهڻ سان ڏسجي ٿو ته ڪتاب جو مواد مختلف عنوانن هيٺ مختلف بابن ۾ ورهايو ويو آهي. پهرين باب ۾ ناول جي وصف ۽ ترڪيبي جزن جي باري ۾ آهي. ٻئي باب ۾ ناول جي اوسر ڏني وئي آهي. ٽئين باب ۾ سنڌي ناول جا اوائلي اھڃا ۽ قصه نويسي جي اوسر ڏني وئي آهي. چوٿون باب برطانوي دور جي سنڌي ناول جي اوسر ۽ موضوع جي باري ۾ آهي. پنجين باب ۾ سنڌي ناول تي انگريزي ۽ بنگالي ناول جو اثر ۽ ترجمن جو ذڪر آيل آهي. ڇهين باب ۾ انگريزن جي دور جي ناول جي ادبي لاڙن کي پيش ڪيو ويو آهي. ستين باب ۾ مشهور ناول نويسن جا سوانح خاڪا ڏنا ويا آهن. اٺين باب ۾ آزاديءَ کان پوءِ جي سنڌي ناول جون خصوصيتون بيان ڪيون ويون آهن. ان سلسلي ۾ سنڌي ناول ۾ عورتن جي ڪردار ۽ ٻارن لاءِ لکيل ناولن جو به جائزو ورتل آهي. نائين ۽ ڏهين باب ۾ آزاديءَ کان پوءِ سنڌي ناول جا موضوع ۽ ادبي لاڙن جو جائزو ورتل آهي. يارهين باب ۾ آزاديءَ کان پوءِ جي ڪجهه مشهور ناول نگارن جا سوانحي خاڪا ڏنا ويا آهن. ٻارهون باب آزاديءَ کان پوءِ هند جي مشهور ناول نگارن جي خاڪن تي مشتمل آهي.
مون کي اميد آهي ته هيءُ ڪتاب به اڳي وانگر شاگردن لاءِ خاص طور تي ۽ عام پڙهندڙن لاءِ عام طور تي ڪارائتون ۽ لاڀائتو ثابت ٿيندو ۽ آئنده مصنف توڙي پبلشر کي اهڙا ڪتاب لکڻ ۽ شايع ڪرڻ لاءِ اتساهيندو.

ولي رام ولڀ

B-4 ، شريف اسڪائر
حسين آباد، حيدرآباد
15 مارچ 2010ع