ڪارو نانگ
اڄ دستور موجب هڪ غريب ڳوٺاڻو سندس در تي صدا کڻي آيو؛ انهيءَ ويچاري جي ڏاندن جي جوڙي چور ڪاهي ويا؛ ڪنهن علڻ ماءُ جو ڏس ڏنس ۽ هو به علڻ ماءُ کي ”شرلاڪ هومز“ جاسوس سمجهي سندس در تي اچي بيٺو.
علڻ ماءُ نياڻين سياڻين جو پردو ڪرائي، پنهنجي چلم سميت هاريءَ کي اوطاق ۾ باريابيءَ جو شرف ڏنو. هيڏانهن هو ٻانهون ٻڌيو عقيدت مندانه نظرن سان پنهنجي ڏاڏيءَ جيڏي علڻ ماءُ کي ٻاڏائي رهيو هو ۽ هوڏانهن علڻ ماءُ ڏوئيءَ ڏانهن هٿ وڌائيندي ٻه وڏا ڪارا ليڪا منڌيئڙن جي صورت ۾ فرش تي ڪڍي، ڏوئيءَ کي منٿون ڪرڻ شروع ڪيون. اوڏي مهل ڏوئي ڏتڙيل جي ڏاتار هئي.
او مائي ڏوئي! سچ سچ ٻڌاءِ! ڪاري ٻڪري اڇو کير-! نه ته دوزخ جو ٿنبو ٿيندينءَ!- سچ ٻڌاءِ! ته بهشت جي گلزارين ۾ هوندينءَ.“
ائين ئي علڻ ماءُ جي هٿ کي جنبش آئي، ڏوئي لڏڻ شروع ڪيو ۽ اُن سان گڏ علڻ ماءُ به جهولڻ لڳي.
”سچ ٻڌاءِ! مائي ڏوئي، چور ڪراچي ويو؟
(پاڻ مرادو) ها، ها، ڪراچي ويو! نه، نه! ڪراچي ڪونه ويو. ابا، ڪراچي ڪونه ويو اٿئي.“
پوءِ علڻ ماءُ حافظي کان ڪم وٺندي جن جن ڳوٺن ۽ شهرن جا نالا کيس ياد هئا انهن جا وٺندي ڏوئي کي واسطا وجهندي آخر ”ڏاند وڪڻي، پئسا کڻي هندستان ڀڄي ويو!“ چئي، ڏوئي کي اهڙو ته ڳجهو لوڏو ڏنئين جو ڏوئي اقراري طرز سان لڏڻ لڳي ۽ هاريءَ جي اميدن تي پاڻي ڦري ويو، هو دستوري سوا پنج آنا نذرانو رکي پنهنجي گهر ڏانهن راهي ٿيو.
علڻ ماءُ دل ئي دل ۾ مستقبل لاءِ سوچون سوچڻ لڳي ۽ دليل ڊوڙائڻ لڳي. اڄ انهن دليلن ڊوڙائيندي ڊوڙائيندي جيئن اوچتو پنهنجو منهن آرسي ۾ ڏٺائين ته کيس پنهنجو مرجهائيندڙ چهرو ڏسي ڏک ٿيو، پر اوچتو ڪنهن خيال ايندي سندس ڏند ”کي کي“ ڪرڻ لڳا. روزانو ميٽ کائڻ ۽ انجي مٿان سوپاري ۽ گهڻي تماڪ جي استعمال ڪري ۽ ڪڏهن به ڀلجي ڏندڻ نه ڪرڻ ڪري، جي پائريا جا شڪار ٿي چڪا هئا سي هن وقت آرسيءَ ۾ کيس موتيءَ جي داڻن وانگر ڊاڪٽر ڪرپال جي ٺاهيل ٻٽيهي جي صورت ۾ نظر اچڻ لڳا ۽ وات جنهن مان سڄو وقت هڙپون هڙپون جو آواز ايندو هئس سو کيس هينئر بند مکڙيءَ وانگر نظر آيو. ڳلن تي لالائي ۽ اکين ۾ ”قلوپطره ڪجل“ پاتل نظر آيس ۽ پاڻ کي تمام اوچي وڳي ۾ سينگاريل ڏسڻ لڳي ۽ سندس خيال اوڏيءَ مهل منتشر ٿيا جنهن مهل پاڙي جي نينگر جو ڪرڪيٽ بال اچي مٿي تي ٺڪاءُ ٿيس ۽ نتيجي طور سندس منهن وڃي آرسيءَ سان لڳو، پر ذهن ۾ آيل شاندار اسڪيم کيس اهو سور پي وڃڻ تي مجبور ڪري ڇڏيو، ٻيو ڪو وقت هجي ها ته علڻ ماءُ نينگر جي ستن پيڙهين کي لتاڙي ڇڏي ها.
علڻ ماءُ پنهنجي دل ۾ سٽيل منصوبي کي عملي جامو پهرائيندي پنهنجي نور نظر ڪنواري ڀائٽيءَ کي ”ڪارو نانگ ۽ ست قرآن، بيبي“ جي روپ ۾ پيش ڪيو ۽ جلد ئي اصلي پاڙو ڇڏي شهر جي ٻي ڪنڊ وسايائين جت ٿورن ڏينهن اندر اهو مشهور ٿي ويو ته هڪ اهڙي ست قرآن ڪارو نانگ بيبي رهندي آهي جا مئل جياري، بنا اولادين کي اولاد ڏي، مريضن کي شفا ڏئي، وڇڙيل ملائي، مطلب ته هر درد جو دارو وٽس هو صرف وڃڻ جي دير هئي.
علڻ ماءُ اڄ اها علڻ ماءُ نه هئي. اڄ سندس در تي سوين سوالي، ڪي اولاد لاءِ ڪي نوڪريءَ لاءِ مطلب ته هر بري ۽ چڱي ڪم لاءِ سندس در تي موجود هئا، پاڻ ”تاج الاوليا“ جي خطاب سان پنهنجن ننڍن کي سڀ قسم جا گر سمجهائيندي رهندي هئي. علڻ جنهن ڍڪ منشي گيريءَ مان چڱا پئسا ڪمايا هئا پر هن اهي تماشبينيءَ ۾ ڦوڪي ڇڏيا، ۽ اڄ سرڪار کيس سندس عملن ڪري ڪنهن اهڙي ڪنڊ ۾ ڦٽو ڪيو جو ڇوليون پيو ڳڻي، تنهن پڻ وڏي موڪل وٺي اچي ماءُ جو پاسو ورتو، جتي کيس ”ڪاري نانگ“ جي آڙ ۾ سڀ ڪجهه پئي مليو.
”ڇوريون سيگهه ڪريو. ماڻهن جي اچڻ جي مهل ٿي آهي.! (ڀائٽيءَ کي مخاطب ٿيندي) امان، تون به ڪي سولا ڪپڙا گندي پائي، جلدي ڪر! مائي ڀاڳل، تون ڇا ويٺي ڪرين؟ جلدي ڪر، وجهه ڇار مٿي ۾، ڪر ڪاري نانگ اڳيان فرياد! فرياد! جيڪو بي بي چوي ته چئجئين سبحان الله! دلين جي مالڪ تون، ۽ مائي چڱي! تون هڪدم پيرن تي ڪري پئجيئنس، سڀني زالن اڳيان چئجان ته مون کي پٽ ”ڪاري نانگ“ بي بيءَ واپس وٺي ڏنو آهي، ڦاسيءَ جو رسو ڳچيءَ ۾ پيو هئس. پر شهباز وانگر جهٽي کڻي آيس، صدقو وڃان بي بيءَ جي نالي تان! !“
خليفياڻين کي ضروري هدايتون ڏيئي علڻ ماءُ ڀائٽيءَ کي ڪن ۾ سُس پُس ڪري ڪجهه سمجهايو ۽ پاڻ ڦان ٿي اچي کٽ تي ڪري ۽ چلم مان وارا ڪڍڻ لڳي. ايتري ۾ دروازي تي وڏي وڪٽوريه گاڏيءَ جي ”ڇم ڇم“ ٿي ۽ ”ڪارو نانگ بيبي“ خليفياڻين سميت، پنهنجو پارٽ ادا ڪرڻ لاءِ تيار ٿي وئي.
نورل ماءُ جا اڳ ئي هن در تي مٿو ٽيڪي وئي هئي، تنهن سس ۽ ننُهن سوڌو دروازي کان ٻاهر جتيون لاٿيون ۽ هٿ ٻڌي ٻلي پيرڙو ڪري اندر گهڙيون، عين انهيءَ مهل علڻ جون نگاهون مرادوند ننهن تي پيون، ۽ هو پنهنجي ليکي ساڻس تصور ئي تصور ۾ راهه رسم جون منزلون طي ڪرڻ لڳو. اڳيان ”ڪارو نانگ“ به هوشيار هئي، سمجهي وئي ته ننڍي نيٽي ڪنوار ٻارڙو جو هنج ۾ ڪونه کڻي آئي آهي. ضرور اولاد لاءَ آئي هوندي، يڪدم رڙ ڪري چيائين: مائي! پٽ ائين ڪونه ملندا آهن. ڏهه خميسون هتي جي حاضر ڀر.“
حاضر بي بي سڳوري! ٻارهو ئي پئي تنهنجون خدمتون ڪندي. سس نماڻي ٿي چيو، ايتري ۾ ٽيپ رڪارڊ (جيڪو اهڙن موقعن تي مخفي طور استعمال ڪيو ويندو هو) تان مصري خان جو مستيءَ ڀريون ڌنون وڄڻ شروع ٿيون، ”ڪارو نانگ بي بي“ جا اڳ ئي هسٽيريا جي مريضه آهي، تنهن وٺي نچڻ شروع ڪيو. علڻ پنهنجي موقعي جي تاڙ ۾ هو، هڪدم ”صدق! صدق!“ ڪندو اڱڻ ۾ ڪاهي پيو،پر خطرناڪ نگاهون ننهن ۾ کپيل هئس، جنهن لاءِ هو اڳ ئي ٻڌي چڪو هو ته ڏهه خميسون ايندي. ”ڪاري نانگ“ جڏهن ڏٺو ته علڻ ٿو ڪم خراب ڪري تنهن رڙ ڪري چيس ته: ”بي شرما! نياڻين سياڻين جو خيال ڪر وڃي ڪپڙا پاءِ.“ علڻ جو اُن مهل صرف شلوار تي گنجي پايو سگريٽ جا سوٽا پئي هنيا سو موقعي جي نزاڪت کي محسوس ڪندي يڪدم ڪمري ڏانهن ويو ۽ من موهڻي ننهن جي ملاقات لاءِ پنهنجي ماءُ جا پير دٻائڻ لڳو.
علڻ ماءُ جنهن گهڻن ئي مرشدن جا هٿ ڌوئاريا آهن ۽ پاڻ ”مرشدن جي نانيءَ“ جي نالي سان مشهور آهي سا پٽ کي دلداري ڏيندي، ٽپ ڏئي کٽ تان اُٿي ۽ آهستي آهستي ”ڪاري نانگ“ جي ڪمري ڏانهن وڃڻ لکي اکين ئي اکين سان آيل مهمانن کي کيڪاريائين ڪنوار کي ڳراٺڙي وجهي چيائين: امان- ڏهه خميسون پري رهيون، تون هفتو اصل رهه ئي بي بي سڳوريءَ سان اڪيلي، سڳوريءَ جي دعائن سان هن مهيني ۾ ئي تون اُميد سان ٿيندينءَ“ سڻس ۽ نورل ماءُ کي چيائين، ”وجهه نه وڃايو، ڇڏي وڃو ڪنوار کي هينئر ئي.“
انڌو عقيدو رکندڙ سس ۽ نورل ماءُ ڪنوار کي ڇڏي پنهنجي گهر روانيون ٿيو، ۽ دنيا ڏٺو ته هڪ مهيني اندر ڪنوار اميد سان ٿي وئي. هي ڪرامت ”ڪاري نانگ“ بي بيءَ جي وڏين ڪرامتن ما هڪ ليکي ويندي آهي.
ماڻهو ”ننهن واري ڪرامت“ کان پوءِ گهڻي اندازو ۾ اچڻ لڳا. علڻ ماءُ جا هڏ چم ٿي پئي ميٽ چٻيندي هئي، سڄي عمر ڪڏهن ڪوڙو ڇلو به ڪونه پاتو هئائين سا مچي مچي دنب ٿي هئي ۽ سونا هار ڳچيءَ ۾ وجهيو کٽ تي ويٺي گڙ گڙ ڪري چلم پيئندي هئي. سندس در تي گهڻئي نوڪر ۽ نوڪرياڻيون پلجڻ لڳا. حسب معمول ”ڪارونانگ“ بي بي هڪ نئين بروڪيڊ جي وڳي ۾ سينگاريل (جيڪو چيئرمئن جي زال پٽ جي پاس ٿيڻ تي نذرانو ڏنو هو) وار کوليو پلنگ تي ويٺي جهولي، چوگرد خليفياڻيون ۽ مرادوند زالون پلنگ سان مٿو ٽيڪي روئي ۽ ٻاڏائي رهيون هيون. ڪي دل ئي دل ۾ پنهنجو سوال دهرائي رهيون هيون.
اوچتو سڀني جون نگاهون اچڻ واري وڏ گهراڻي ڪاموري جي زال تي پيون جيڪا نهايت عقيدت سان پير اگهاڙا ڪري اچي گلم تي ويٺي. علڻ ماءُ پريان ئي کٽ تي ويٺي چلم ڇڪيندي، ڀرون مٿي چاڙهي اک جي اشاري سان کيڪر ڪيس ۽ ٻئي لمحي سندس نگاهون ”ڪاري نانگ“ جو جائزو وٺڻ لڳيون جئين ڪو فنڪار پنهنجي ڪامياب تخليق کي ڏسندو هجي. ”ڪاري نانگ“ گهڙي کن لاءِ جهولڻ بند ڪري پکڙيل وارن کي شاندار جهٽڪي سان مٿي ڪيو ۽ اچڻ واريءَ کي طنز سان مشڪي گهوريائين وري فوراً ئي سخت ڪاوڙ جو مظاهرو ڪندي چيائين: ”هاڻي آئي آهين جڏهن ڳالهه چوٽ چڙهي چڪي آهي؟“
”صدقي وڃان بي بي سڳوري، توهان کان دلين جو حال ڳجهو ناهي، هڪ ئي پٽ اٿم، سو به پيءُ جي اکيون پوريندي ئي کريل دوستن جي چنبي ۾ اچي کريو آهي، سڄي دلت کڻي لٽائي اٿس، هاڻي فلم ٺاهڻ ۽ ايڪٽر ٿيڻ لاءِ لاهور ويو آهي. اهو خيال کانئس ويساريوس، دعا ڪريوس...“
”هون... مشڪل! مشڪل! پهرين ڇو ڪونه آئين؟“
”توهان جي در جي غلام آهيان. ڪجهه سڻائي ڪريو...!“
”پير جهلينس! علڻ ماءُ، مائيءَ کي سمجهايو ۽ هوءَ پيرن تي مٿو رکي ”ڪاري نانگ بي بي“ کي ٻاڏائڻ لڳي. هن مشڪل سان پنهنجي ناراضگي دور ڪندي کيس، نينگر کي دعا لاءِ وٺي اچڻ جي اجازت ڏني. پٽس، جنهن تي ايڪٽر ۽ پروڊيوسر بنجڻ جو ڀوت سوار هو ۽ انهيءَ ڪم ۾ گهڻو مصروف هو سو ڏاڍن حيلن بهانن سان لاهور مان اچڻ بعد دعا لاءِ ماءُ سان گڏ هلڻ تي راضي ٿيو.
ڪارو نانگ بي بي پردي خاطر هڪ وڏي چادر پويان مائيءَ جي پٽ سان مخاطب هئي. هوڏانهن ڇوڪر به هوشيار هو پردي جي سنهن ٽُنگن مان جهلڪ ڏسي ورتي هئائين ۽ معاملي کي ڪي قدر سمجهي ويو هو. ٻئي ڏينهن سان ئي وڏا طشت ڪپڙن، زيورن ۽ مٺائن جا ڀرائي ڪاري نانگ لاءِ نذرِ عقيدت طور موڪليائين. ماڻس به خوش هئي ته سنئين راهه تي آيو آهي، علڻ ماءُ به بهار هئي، نينگر ٻئي ٽئي ڏينهن پردي پويان اچي دعا وٺيو ويندو هو.
هڪ ڏينهن گلم غاليچا ائين ئي وڇايا پيا هئا. سڀني ڏٺو ته علڻ ماءُ جي مٿي ۾ ڇار ۽ ڀر ۾ فلمي اخبار پئي هئي، جنهن ۾ ”ڪالا سانپ“ پروڊڪشن طرفان ڏنل اشتهار ۾ هيرو سان گڏ نئين هيروئن، ”ڪارو نانگ بي بيءَ“ جي تصوير به هئي.