مُهاڳ
مير حاجن مير منهنجو پراڻو سنگتي آهي. اسان لڳ ڀڳ ساڳي عهد ۾ لکڻ شروع ڪيو هو ۽ هڪٻئي جي علمي ادبي ڪم کان پڻ آگاھ آهيون. تاج بلوچ صاحب جي ادارت ۾ نڪرندڙ ”سوجهري“ ۾ پڻ گڏ ڇپجندا رهيا آهيون. ساڻس محبت ۽ احترام کان ويندي حجتن جهڙو تعلق آهي. ساڻس ملندي هميشه پنهنجائپ جو احساس ٿيندو آهي. هو خوبصورت شاعر، محقق، پبلشر، ايڊيٽر، مترجم ۽ نقاد آهي. سندس ڇپيل ڪتابن ۾ هي ڪتاب شامل آهن.
1. رنگ، خوشبو ۽ گل ( شاعري) 2008ع
2. نيرا خواب ( شاعري) 2012ع
3. سيوھڻ جون ادبي شخصيتون (تحقيق) 2014ع، (سيوھڻ تعلقي جي 800 سالن جي ادبي تاريخ)، جنهن تي کيس شهباز ايورڊ 2015ع ۾ مليو.
4. سڄڻن ياد ڪيوم (خط) مرتب 2016ع
5. موتي ميڙيا مون (تحقيق) 2018ع (هن ڪتاب ۾ ڪلاسيڪي ۽ جديد شاعرن جي شاعريءَ بابت لکيل مقالا شامل آهن)
6. سيوھڻ شهر جون تاريخي درگاهون، ( تحقيق) 2019ع
7. ڊاڪٽر عابد مظهر ( فن ۽ شخصيت) مرتب 2022ع
مير حاجن مير سوچ پبليڪيشن جو روح روان پڻ آهي؛ جنهن جي طرفان ڪتاب چپجندا رهن ٿا. مير صاحب سنڌي ادبي سنگت سان پڻ وڏي عرصي کان سلھاڙيل آهي ۽ سنڌي ادبي سنگت سنڌ؛ ضلعي ڄام شوري جو ٽي ڀيرا ضلعي رابطا سيڪريٽري پڻ رهي چڪو آهي ۽ سنڌي ادبي سنگت سيوھڻ شاخ جو پنج ڀيرا سيڪريٽري پڻ رهيو آهي. ڇاڪاڻ ته مير صاحب بهترين محقق آهي، انڪري هن ”سنڌيءَ ۾ منظوم ڊرامي جو تحقيقي ۽ تنقيدي اڀياس“جي موضوع تي ٿيسز لکي ايم فل جي ڊگري پڻ مڪمل ڪري چڪو آهي. سندس لکيل ٿيسز جو ڪتاب پڻ جلد شايع ٿيندو. مير حاجن مير ”سيوھڻ سماچار“ جو ايڊيٽر پڻ رهيو آهي. سندس سيوهڻ جي ادبي تاريخ ٿيل ڪم هڪ سند جي حيثيت رکي ٿو ڇو ته سيوهڻ جي ادبي تاريخ تي هن مهل تائين ٿيل ڪم تسلي بخش نه هو ۽ ٽڙيل پکڙيل هو سندس تحقيق اڪيڊمڪ ريسرچ طور هوندي آهي. سيوهڻ شهر جي قديم درگاهن جو تذڪرو هڪ اهم ڪتاب آهي،”تذڪره مشائخ سيوستان“ 1039ھ عبدالغفور بن حيدر سيوستاني کان پوءِ هي 400 سالن جي وٿي کان پوءِ بهترين ڪتاب ”سيوهڻ شهر جون تاريخي درگاهون“ مير حاجن مير لکيو آهي.
سيوهاڻي هجڻ جي ناتي محمد خان ابڙي به پرواني کي سهڻن لفظن سان ياد ڪيو آهي.
”ٻاراڻي ادب تي پرواني سيوهاڻيء جو جيڪو ڪم ٿيل آهي اُن تي يونيورسٽي جو ڪوبه شاگرد ٿيسسز لکي ڊاڪٽريٽ جي ڊگري حاصل ڪري سگهي ٿو. پرواني سيوهاڻيءَ جي لکڻ جو فن واقعي به الڳ ۽ منفرد آهي، هو سمجھه ۾ ايندڙ ۽ دل ۾ لهي ويندڙ ٻوليءَ سان ٻاراڻيون ڪھاڻيون لکي ٿو.“
پرواني کي لفظ کي لڙڪ ڪرڻ جو هنر ايندو هو. هن جڏهن ٽهڪ ڏنا ته سڀني کي کلائي ٿي ڇڏيو؛ پر هن جڏهن درد لکيو ته سڀني کي روئاري ٿي ڇڏيائين. ڪنهن کي لفظن سان کلائڻ يا ڪنهن کي لفظن سان روئائڻ صرف ۽ صرف ڪو سچو ڪلاڪار ئي ڪري سگهي ٿو. پروانو سچو ڪلاڪار آهي. پرواني پنھنجي جڳ مشھور آتم ڪٿا ”منھنجون يادو ن منهنجو ننڍپڻ “ ۾ لکيو آهي ته:
”جڏهن ٿورو وڏو ٿيس ۽ سمجهه ڀريو ٿيس ته مون امان کان پڇيو ته امان ٻيا سڀ ماڻهو سنوان سڌا آهن ۽ آئون ايئن ڇو آهيان؟ منهنجا اهي دل چيريندڙ لفظ ٻڌي امڙ جي اکين ۾ ڳوڙها ڀرجي آيا، نيري آڪاش ڏانهن نهاري چيائين ته پٽ اها سڀ الله جي مرضي آهي ۽ پوءِ ٿڌو ساهه ڀري مون کي پيار ڪرڻ لڳي ۽ پيار منجهان منهنجي پشم جهڙن وارن ۾ هٿ ڦيرڻ لڳي. مون ٿوري دير کان پوءِ وري چيومانس ”امان مون الله جو ڪهڙو ڏوهه ڪيو آهي جو مون کي ايئن ڪري ڇڏيائين.“ مون کي چڱي طرح ياد آهي امان منهنجي پيشانيءَ تي چمي ڏيئي چيو ته ”پٽ سٺا ٻار ايترو نه سوچيندا آهن.“ مون امان ڏانهن نهاري ڏٺو، سندس ٻئي اکيون پاڻيءَ سان ڀرجي آيون . مون کي ايئن محسوس ٿي رهيو هو ته ڄڻ اسان جو ن اکيون منڇر ۽ ڪينجهر هجن جيڪي تيز طوفان لڳڻ ڪري ڇوليون هڻي ، سندس من اندر جي بچاءُ بند کي اندر جو اندر کائي رهيون هيون .“
اڄ مائرن جو عالمي ڏينهن آهي؛ پرواني جهڙي پٽ ۽ سندس ماءُ جي گفتگو پڙهي سچ ته منهنجين اکين جا بند ڀڄي پيا آهن. ٽمندڙ نيڻن سان هن مھاڳ جون آخري سٽون لکي رهيو آهيان ۽ لطيف سائينءَ جي هن سٽ جو مفهوم منهنجي سامهون چٽو ٿيندو پيو وڃي ته، “لڙڪ نه لکڻ ڏين، ڪريو پون قلم تي!“
مير حاجن مير هن کان اڳ به سنڌ جي نامور ڪهاڻيڪار، شاعر، محقق،اسڪالر، تعليمدان ڊاڪٽر عابد مظهر بابت ڪتاب (ڊاڪٽر عابد مظهر فن ۽ شخصت) پڻ آڻي چڪو آهي. پروانو سيوهاڻي ۽ ڊاڪٽر عابد مظهر ڪي بيورو ڪريٽ يا ڪن وڏن عهدن نه رهيا آهن، ٻئي دوست فقير منش رهيا آهن. ڀٽائي جي بيت وانگي ”آڻين ۽ چاڙهين ڏٿ ڏهاڙي سومرا“ اهڙن فقير صفت ماڻهن کي ڀيٽا ڏيڻ سندن حق آهي، اهو حق اسان جو دوست مير حاجن دل لڳائي ڪري رهيو آهي. هن وقت پروانو ۽ ڊاڪٽر عابد مظهر تعليم کاتي مان ريٽائرڊ آهن . هي جيڪو اسان جي بزرگن سڄي عمر نور نچوئيو آهي انهيءَ جي قدر داني ڪندي مير حاجن مير کين جا ڀيٽا ڏئي سندن فن ۽ شخصيت کي نروار ڪري رهيو آهي جنهن تي کيس جس ڏجي ٿي.
پياري مير حاجن مير کي شابس هجي جنهن پورهيو ڪري پرواني بابت لکيل ليک سهيڙيا آهن، ۽ هيءُ ڪتاب ڇپايو آهي. مير صاحب هڪ قلندر صفت مسڪين ماڻهوءَ جي شخصيت جي مختلف پاسن کي سامهون آڻي اسان پڙهندڙن تي احسان ڪيو آهي.
ڊاڪٽر شير مهراڻي
ڪراچي
مائرن جو عالمي ڏينهن
14 مئي 2023ع