ماڊرن سسئي جي ڪهاڻي...
سائين رسول بخش پليجو وارن سان، منهنجي ڄاڻ سڃاڻ تمام پراڻي هلندي اچي. سنڌي ادبي سنگت جي فنڪشن دوران آئون ماضيءَ ۾ جهاتي پائڻ لڳس ته منهنجي پهرين ملاقات رسول بخش سان ڪڏهن ٿي ۽ ڪٿي ٿي؟ حيدرآباد ۾ يا جنگشاهيءَ ۾؟ ياد نه پيو اچيم پر اهو سٺ جي ڏهي جو سال هو. منهنجي ناني محمد حسن سومرو جو گهر گاڏي کاتي ۾ هوندو هو. اتي ئي شايد پليجو صاحب جي آفيس هئي يا اسان جي نانيءَ جي ڀاءُ ماما عبدالرحمان مرزا يا ان جي پٽ جسٽس حامد علي مرزا جن جي گهر ملاقات ٿي. اهي سڀ وڪالت ڪندا هئا. ماضي جي هڪ Scene ۾ رسول بخش صاحب سان منهنجي خبر چار منهنجي والد گل محمد شيخ جي آفيس ۾ به ٿي هئي. هن وقت مون کي پهرين ملاقات ياد نٿي اچي. رسول بخش پليجو صاحب جي ننڍن ڀائرن عبدالرحمان ۽ غلام قادر سان به منهنجو ملڻ ٿيندو هو. عبدالرحمان ڪراچي ۾ روس جي سفارتخاني ۾ هوندو هو. هي سال 1964ع هو. اسان اديب، روسي سفارتخاني جو ڪو فنڪشن ٿيندو هو ته ضرور ويندا هئاسين، جتي عبدالرحمان پليجو ۽ هڪ نظاماڻي صاحب (هن وقت نالو وسري ويو آهي) اسان کي، خاص ڪري مون کي، جهليندا هئا ته هتي اچڻ سان پوليس توهان جي پٺيان لڳي ويندي. رسول بخش پليجو جي ڳوٺ به وڃڻ ٿيندو هو. منهنجو والد ٺٽي ۾ ڪافي سال ڊپٽي ڪمشنر ٿي رهيو. آئون جڏهن به ڪراچي کان ٺٽي ويندو هوس ته ريل رستي جنگشاهي ۾ لهي، پوءِ بس ۾ ٺٽي پهچندو هوس. ڪڏهن ڪڏهن عبدالرحمان (سسئي جو چاچو) به مون سان گڏ هوندو هو. هنن جو ڳوٺ جنگشاهي آهي، بلڪه جنگشاهي جي ڀرسان نيوات نالي ڳوٺ آهي. رسول بخش پليجو صاحب بعد ۾ (۽ شايد حالتن جي گردش ڪري) سياستدان بڻيو، نه ته اسان جيڪي شروع جا سال هن کي ڏٺو، هو هڪ قابل وڪيل ۽ ليکڪ هو. هن جون ڪهاڻيون، خاص ڪري انڌا اونڌا ويڄ (تنقيد) پسي ڳاڙها گل (ڪهاڻيون)، سَندِي ذات هنجن وغيره سهڻي، روح رهاڻ ۽ مختلف اخبارن ۾ ڇپبيون هيون ته سڄي سنڌ ۾ چؤپچؤ هُلي ويندي هئي. اڄ کان اڌ صدي اڳ کان وٺي، رسول بخش پليجو جون ڳالهيون ٻڌڻ وٽان رهيون آهن. تن ڏينهن ۾ به هو ڳالهائيندو هو ته اسان ٻڌڻ وارا پنڊ پهڻ ٿي ويندا هئاسين. هن جي هر ڳالهه ۾ ڄاڻ، عقل ۽ دليل هو ۽ ٻڌندڙ کي آسانيءَ سان قائل ڪري وٺندو هو. اڄ به اسان رسول بخش پليجو کي ان ئي شوق سان ٻُڌون ٿا. ڪڏهن ڪڏهن آئون سوچيندو آهيان ته اهي خوش نصيب آهن، جيڪي حيدرآباد ۾ رهن ٿا ۽ رسول بخش صاحب جون وقت بوقت ڳالهيون ۽ تقريرون ٻُڌندا رهن ٿا. ٽي سال اڳ، پليجو صاحب واشنگٽن آيو هو. آئون به اتي هوس. سندس تقرير ٻُڌڻ لاءِ اسان دوست، نيوجرسي کان هلي مَلهِي واشنگٽن وياسين. ڊاڪٽر مقبول هاليپوٽي، خميساڻي ۽ ڊاڪٽر اعجاز ترڪ جهڙا ته اڃا به پري کان اچي نڪتا هئا. شام جو ان هوٽل جي هڪ ريسٽورنٽ ۾ ڪافي پيئڻ ويس ته اتي ڊاڪٽر مٺل وقاصي، عزيز ناريجو ۽ رحمان سومرو جن، رسول بخش پليجو جو نالو وٺي، ڪجهه بحث ڪري رهيا هئا. منهنجي پڇڻ تي ڊاڪٽر مٺل ٻڌايو هو ته رسول بخش پليجو جون اڄ تائين ڪيل تقريرون جمع ڪري CD ٺاهڻ چاهيون ٿا. مون کي ته ڏاڍي خوشي ٿي. خبر ناهي اهو ڪم سرانجام ٿي سگهيو آهي يا نه، ان جي ڄاڻ حاصل ڪري نه سگهيو آهيان. اسٽيج تي ڀرسان ويٺل سسئي کان پڇيم ته ننڍي هوندي اسان پنهنجي ماسي زبيده ٻگهيو جي گهر، فقير جي پڙ ڏي ويندا هئاسين ته رستي تي شهاب سئنيما وٽ توهان جو فلئٽ هوندو هو جتي ادا رسول بخش، توهان جو والد ۽ عبدالرحمان کان علاوه هنن جي حور نالي هڪ ڀيڻ پينگهي ۾ ويٺي هوندي هئي. مون کي اڄ به اهو گهر ۽ ادي حور چٽيءَ طرح ياد ٿي اچي. هوءَ اسان کان چار پنج سال وڏي هئي. اسان جو ڏاڍو خيال ڪندي هئي. هڪ ڏينهن مينهن ۾ آئون ۽ منهنجو دادو وارو ماسات رضا حسين گهلو گپ هاڻن چپلن سان سندن گهر ۾ گهڙياسين. ادي حور اسان کي در تي ئي اهڙا دڙڪا ڏنا جو پويان پير ڪري ڀڄي وياسين. سسئيءَ ٻڌايو ته سندس پڦي اڃان حيدرآباد ۾ ئي رهي ٿي.
تعليم پوري ڪرڻ بعد عبدالرحمان، غلام قادر ۽ اسان جي شادي ٿي. 1971ع ۾ منهنجي شادي ٿي. ٻئي سال غلام قادر جي شادي جيجي زرينه جي ڌيءَ اختر بلوچ سان ٿي. ادي اختر ويجهڙائيءَ ۾ ٻه دفعا جيل ڪاٽي آئي هئي، سندس ڪتاب ”قيدياڻي جي ڊائري“ ڪري به هوءَ سڄي سنڌ ۾ مشهور هئي. کين ٻار دير سان ٿيا. 1972ع ۾ مون کي وڏي ڌيءَ مريم جيجل ڄائي ۽ 1975ع ۾ ٻي ڌيءَ مارئي ڄائي. سال کن رکي 1976ع ۾ ادي اختر وارن کي پهريون ٻار سسئي جنگشاهيءَ ۾ ڄائي. ان بعد بختاور، پرهه، سرمد ۽ اسد جنم ورتو. سسئي جي شادي 2000 ۾ علي نواز ڪلهوڙي جي پٽ سهيل احمد سان ٿي. انهن ڏينهن ۾ آئون ڪراچي ۾ هوس ۽ سسئي جي شادي تي سندس چاچن، پڦين ۽ جيجي زرينه سان سالن بعد ملي بيحد خوشي ٿي. انهن سان ملڻ ۾ آئون ايڏو ته محو ٿي ويس جو گهوٽ ڪنوار کي به نه ڏسي سگهيس. سسئي کي مون پهريون دفعو سن 2005ع ۾ ٽي وي جي ڪنهن چئنل تي ڏٺو. سندس بردباري ۽ اعتماد سان مختلف ماڻهن سان سنڌ جي مسئلن تي سنڌي، اڙدو ۽ انگريزي ۾ بحث مباحثا ٻڌي خوشي به ٿي ته حيرت به! اخبارن ۾ سندس ڪالمن به متاثر ڪيو ۽ ٻه ٽي دفعا فون ڪري سسئي کي پنهنجي هڪ سفرنامي لاءِ پيش لفظ لکڻ لاءِ چيم. ان بعد هڪ ٻه دفعو جڏهن به ڪراچي اچڻ ٿيو ۽ سسئيءَ سان ملڻ لاءِ ارادو ڪيم ته ادي اختر يا سندس والد غلام قادر ٻڌايو ته هوءَ لنڊن آهي يا جنگشاهي. اڄ هن فنڪشن ۾ کيس سامهون ڏسي هڪ دفعو وري خوشي ۽ حيرت ٿي رهي آهي ته وقت ڪيترو جلدي گذري ٿو. ڄڻ ڪالهوڪو ڏينهن هو ۽ اسين وڏي تجسس مان سندس والده (اختر بلوچ) جي قسط وار ”قيدياڻيءَ جي ڊائري“ روح رهاڻ يا شايد سهڻي رسالي ۾ پڙهندا هئاسين.