سر سرجيندڙ ساڻيھہ جا
سنبر سريگر! ڪري ڪارب ڪڇ ۾
مٽي هن مھاڳ جي، جرڪائي آجر
سرجي من ڪاسر- جا پاهڻ کي پرزا ڪري
(2)
سريگر سنبريو- ڪري ڪارب ڪڇ ۾
پوڄارو پيٽ جو، چيڪيءَ ڪيو چريو
جڏهن کير کريو- ٿو واريءَ وڇاڻا ڪري
(3)
سريگر سرون- ايندي ئي اکيليون
ڀڄي پيس ڀرون- پسي سگهہ سرن جي
(4)
اچي اکيليون- سريگر صبوح جو
سرون سريگر جون، ڀري پيون ڀيليون
سرون سچيليون- سرجن تان سرهي ٿيان
(5)
چارن ائين چيو- آهي سگهہ سرن جي
ڪن ڏنو مان مٽيءَ کي، ڪو پاڻيءَ تي پڏيو
ايءُ هٿن ڪم ڪيو- تڏهن ويئي ڀت بڻياد تي
(6)
چاري ٿا چون- آهي سگهہ سرن جي
ڪن ڀانيو مھت مٽيءَ جو، ڪي پاڻيءَ تي پڏن
ايءُ ڪيو ڪم هٿن- تڏهن ويئي ڀت ڀڻياد تي
(7)
کٽي! ڪيئن کري- ڪايا تنھنجي ڪن جي؟
ٻيڻي باھہ ٻري- يا وکر پاتئي وترو؟
(8)
کري ڇو نہ کٽي! ڪايا تنھنجي ڪن جي
تنھنجي ساري تر ۾، هئي هڪ- هٽي
چڱو جو چٽي- پئي اٿئي پاڻ مان
(9)
چوءُ تو ڪيئن کٽي! کاري ڪايا ڪن جي
ڳنن ڀڳل داٻڙا، ڀورا آھہ بٺي
منھنجي ڏات ڏڪي، تنھنجو پسي تڪيو
(10)
ڪيئن کري پيو ڪن- کٽي تنھنجي کنڀ جو؟
پاسن کان پورو هيو، يا تر ۾ پيس تن
سچو رک سخن- تہ ڪڏهن ڪاڻيارو نہ ٿئين
(11)
ڌوٻي! اهڙا ڌوءِ- ميرا منھنجا ڪپڙا
کوليان لڳن کير جيان، اهڙا اُجرا هوءِ
ڏس تہ پرين پوءِ- ڪيئن پسن ٿا پاڻ ۾
(12)
کنڀي ڏي کٽي! ڪلف لڳائي ڪپڙا
ملان محبوبن سان، وڃي راند رچي
پون من پرچي- کٽي! تنھنجي کيڏ تي
(13)
کنڀيئي ڇو کٽي! ڪلف لڳائي ڪپڙا
جن جي پريت پڪي- تن کي ڪاڻ نہ ڪن جي
(14)
وڃ نہ، ويھہ ميان! اوٺي! ڇوڙ نہ اُٺ کي
ٽپيو هن ٽڪر کان، ناهي سج اڃان
ماني کاءُ متان- بکيو وڃين ڀائڙا!
(15)
وڃ نہ، ميان ويھہ- ڏوٿي! هن ڏهر ۾
ٽڙيون آهن ٽاريون، ڏس تہ منھنجو ڏيھہ
پانھنجن وانگي پيھہ- ڇنڊ نہ پير ڇپر ۾
(16)
وڃ نہ، ويھي رھہ- اوري آڻ اُٺن کي
ڏوٿي! هن ڏهر ۾، لاڏن سوڌو لھہ
ڪا تہ ميان! ڪھہ- اوٺي! ڳالھہ اندر جي
(17)
ويھہ نہ، ميان! وڌ- وائي ڇڏ ورڻ جي
پانڌي! تنھنجي پنڌ جو، اڃان آهي اڌ
ڪڇي قابو ٻڌ- سٻر سندرو چيلھہ سان
(18)
ويھہ تہ لکي ڏيانءِ- تازا بيت بھار جا
ڀري صراحيون سچ جون، عطر جيئن اوتيانءِ
واسي پيو واسيانءِ، رھہ اسان وٽ راتڙي
(19)
وايون، بيت لکان- سڄڻ ۽ ساڻيھہ تي
سڳنڌ ۽ سرهاڻ کي، ڳولھي گڏ ڪيان
کڙي ساري کيٽ تي، چمڪان چنڊ جيان
اُٿان يا ويھان- وٺان نانءُ وطن جو
(20)
وجهہ نہ رلھي کٽ تي، ڀاڳل منھنجي ڀيڻ!
سڀئي وهندا واڻ تي، ننڍا، وڏا سيڻ
نجهريل ڏس نہ نيڻ- ڏس اسان جي ڏيل ۾
(21)
اجهو ٿو اچان- ڇر مان ڪاهي ڇيلڙا
ويھہ هلي هن جاءِ ۾، موٽيو آن متان
آيو آن جتان- مون کي سڀ معلوم آ
(22)
ادا! ڪر خبر- خوش آهين، ٻيو خير آ؟
اسان کي احوال ڏي، لائي زير زبر
ڏٺئي ڪٿي ڏيھہ ۾، ڪينگر ڪنن ڪر؟
جي هئا سڀ سکر- تہ ڇو نہ وهين ٿو وچ ۾؟
(23)
ماني ٿي وجهان- ڏٺم اُٺ ڏهر ۾
تون وجهہ رلي کٽ تي، آءُ ڦريو ٿي ڏيان
عطر ٿي اوتيان- وڻجارن جي واٽ تي
(24)
وجهان ٿي ماني- ڏٺم اُٺ ڏهر ۾
تون چوءُ ان کي ڀائڙو، آءُ ٻائي ۽ ٻانھي
ڏاگهي کي ڏيھہ جي ڳچيءَ ۾ ڳاني
ميان! مزماني- ڪر تہ ڪاڻيارو نہ ٿئين
(25)
بکيو آهين ڀاءُ! لکيم تنھنجيءَ لوڏ مان
رکي سکي مانڙي، کڻي اچان، کاءُ
اُٺن سوڌو آءُ- ڏوٿي هن ڏهر ۾
(26)
بکايل آهين- لکيم تنھنجيءَ لوڏ مان
ڇو نہ ڪجاوا ڪا گهڙي، ٿو لاڏن تان لاهين
اسان مان آهين- وھہ تہ، وجهان مانڙي
(27)
نيرانا آهين- مکي ڏئين مانڙي
وڃڻو ڦيري وچ تي، پگهر سڪائين
ڪلئي آهن ڪامڙيا، ٿا پتن پڇائين
پراوا ناهين- ڏوٿي آهن ڏيھہ جا
(28)
وجهان ٿي ماني- آجو ٿيءُ اُٺن مان
آڻيم تنھنجي اُٺ جي، ڳچي جي ڳاني
لکي تنھنجي لوڏ کي “جيءُ چيم جاني”
مين مزماني- آءُ پڻ ڪندس ايتري
(29)
اڱڻ ٻھاري- ويٺي تڪيم واٽڙي
ڀلي آئين ڀائڙا! ڪرها قطاري
ويھہ کلي هن کٽ تي، بتيءَ کي ٻاري
ڪاٺين کي ڏاري- وجهي وٺان ٿي مانڙي
(30)
پچائي پلو- ويٺي تڪيم واٽڙي
نميس جيئن نار تي، ڪري پيو ڇلو
مون سان گڏ هلو- تہ ڇلو ڳولھيون ڇوريون!
(31)
پلو پچائي- ويٺي تڪيم واٽڙي
نئون ڇلو نيسر ۾، وڌم ڪيرائي
ڇڏيو واهيءَ شام جو، لاشڪ لڪائي
آهڏ الائي! ڪيو گم ڪو نار ۾
(32)
اگر ٻاريم آءُ- ويھہ تہ وجهان مانڙي
ناهي ڪنھن ننگر ۾، جوڀن کي جٽاءُ
وريو اتر واءُ- رھہ اسان وٽ راتڙي
(33)
وکر ٿا وٺن- وجهي ونگ اُٺن کي
سيڌي ۽ سرهاڻ جون، ڳنڍيون ٿا ٻڌن
اِجهو ٿا اُسھن- کڻي بار ڀنڀور مان
(34)
اوٺي ٿا اچن- لاهيون بار ڀنڀور ۾
ناهن مٽ پنھونءَ جا، ڏوٿي ٿا ڏسجن
ڪورا مٿان ڪلھن جي، انگوڇا اٿن
وري ٿا وڃن- سينگاريا ساڻيھہ ڏي
(35)
هاڻي لاٿو ٿن- اچي بار اُٺن تان
پوڄان ٿي سر- چوٽئين، آيل! کي اُٺن
تون پڻ اچي تن- اور اندر جي ڳالھڙي
(36)
اچن ٿا اوٺار- لاهيون بار ڀنڀور ۾
اٿن صفا اُجرا، پنھنجن وارا پار
ڪٿان ڪنھن پنھونءَ کي، کڻندا ڪين کٽيار
هل تہ پوئي هار- وجهون ڪنھن وڻجار کي
(37)
چاڪيءَ ڏني جا- تانگهہ ملائي تيل ۾
سچ تہ اُن سرهاڻ ۾ ڪس نہ آهي ڪا
لسان پر اُها- ڪيري ڇڏي ڪن ۾
(38)
چاڪيءَ توکي ڇو؟ طلب نہ آهي تيل جي
پيڙهي ڪنھن بہ پاٽ کي، تيل نہ ڪڍيو تو
سڻڀو ناهي سو- جنھن ڇڏي هاج هٿن جي
(39)
چاڪي! ڇو تو کي- طلب نہ آهي تيل جي؟
هاري ڪو هن جوءِ جو، پوک نہ ٿو پوکي
سگهو وٺ سوچي- تہ ڪيون سرهو ساٿ کي
(40)
چاڪي! چؤُ تون ڇو؟ لاڙيو ناهي لٺ کي
گهاڻي کي گهڻا لڳا، ڏهون ماھہ ڏٺو
تيلي! ڇا کئون تو! طلب ڦٽي ڪئي تيل جي؟
(41)
چاڪي! ڇاکئون تون! لاڙين نٿو لٺ کي؟
گهاڻي کي گهڻا لڳا، ڏٺو ماھہ ڏهون
ميان! اڄ بہ مون- سرهو ڪيو نہ سينڌ کي
(42)
چاڪي! وٺ چوڻ- تہ ڪيان سڻڀو سينڌ کي
هيءُ پڻ تيل حوس جو، کرو ناهي کڻ
ماکيءَ ساڻ مکڻ- گڏ تہ ٿيون گوشائتا
(43)
چوڻ وٺ چاڪي! مھابي محبوب جي
سرهو ڏيج سرنھن جو، عرق اوشاڪي!
اسان اوطاقي آهيون تنھنجي آسري
(44)
جهٽ ڪري جهرڪي! ڪر چوڻي کي چھنب ۾
اچڻو آ اِن جاءِ کان، باز ڏئي ڀڙڪي
کجي جي کڙڪي- پوءِ نہ پسندينءَ پوک کي
(45)
جهرڪيون! ڏيو نہ جهٽ- اَن چڳو آرام سان
ورجيس ۽ وڻج جا، کوليا اٿم هٽ
هي پڻ مٺا مٽ- پي اُجهايو اڃ کي
(46)
جهرڪيون! جهٽ ڪري- ڪڻا چڳو ڪيچ مان
سڀڪا لڏي سنگ تي، پنھنجو پيٽ ڀري
متان باز وري- پوءِ نہ پسو پوک کي
(47)
جهرڪيون! ڪري جهٽ- ڪڻا چڳو ڪيچ مان
ايندو باز اُتامرو، پريون ڏيئي پٽ
ڇپر ڀانيو ڇٽ- جالاريءَ هن جوءِ کي
(48)
جهل، نہ جهار هڪل- وجهہ کانڀاڻي کڏ ۾
ڪھڙي حرف حساب ۾، اُڏارين ٿو ال
ڪرين ڇو نہ ڪھل- پرديسن جي پريت تي
(49)
جهل، نہ هڪل جهار- کڻ نہ ڳوڙهو هٿ ۾
پڪي انھيءَ پوک تان، آسارا نہ اُڏار
کاءِ نہ ايڏي کار- پرديسين جي پريت تي
(50)
آيا اٿئي ال- ڪڻا چڳڻ ڪيچ مان
هي پڻ ٿئي هن جوءَ جا، هوريان ڏي هڪل
اِهي سنگ پڪل- آڇ تہ آگاهي ٿيئن
(51)
جوئر تي جهارا- هر ڪنھن ڳوڙهو هٿ ۾
ٻُوريءَ مٿان ٻَوڙيون، ڳچ ڏين ڳارا
جوڙي ويٺيون جوءِ ۾، ماکيون مانارا
وهين جا وارا- هل پسون، هن پوک تي
(52)
لاب پيا لاهين- هر ڪنھن ڏاٽو هٿ ۾
ول کڻي واندا ٿيا، ڳاھہ پيا ڳاهين
اڃان اِت آهين- تہ لڳن خوف خريف جو
(53)
کري توڙي کَسَ- پوءِ بہ آهن پوک ۾
آسارا اُٿي پيا، ٻڌي ڪڪڙن دس
منھن ڌوتائون مس- تہ لڳن خوف خريف جو
(54)
هارين جي هلچل- ماٺ وٺائي موت کي
اُتت انقلاب جي، آندائون- اول
ٻانھن واري ٻل- اُڪريا ڪُن اتاھہ جا
(55)
کاڄي پيو کيٽ- وڳر پس وڻڪار ۾
جھڙي بک بڊي ۾، تھڙو گذريو چيٽ
پسي پالھو پيٽ- منھنجو جيءُ جهري پيو
(56)
ٻاجهر تي ٻوهي- واھہ نظارو نار جو!
گِرؤون آنديون گل تي، مٽن ليءِ مون هي
کنئي ٿم کوهي- آءُ تہ ٻوڙيون ٻيلھڙا
(57)
آهي پوک پڪي- پر لکن لوساٽي گهڻو
ڪئي آهي ڪيتري، ڪلر پڻ ڪڪي
باقي جا بچي- بک وئي ٿي ڀيل جو
(58)
جوڳين ڪاٿي جاٽ- هر ڪنھن اُڻتڻ اَن جي
مرليءَ سندي موھہ تي، ڪو بہ نہ ٿيو ڪاٽ
وتائون سا واٽ- جنھن تي کوڙ کرن جا
(59)
هاڻي رکيو ٿم- سٻر چاڻو چڪ تي
سھڻي! تنھنجي سانگ جو، پرو جو پيم
اجھو ڄاڻ چٽيم- گهڙو اونچيءَ گهاڙ تي
(60)
ڪورو ڏي ڪنڀر! گهڙو اونچيءَ گهاڙ تي
سوين ٻوڙيون سھڻيون، جڏهن تڏهن جر
ٻڏي جيئن ٻيھر- ڪا، ڌيءُ نہ دريا شاھہ جي
(61)
ڪنڀر! ڏي ڪورو- گهڙو اونچيءَ گهاڙ تي
اٿئي ڏس انھيءَ ۾، ڀريئي جو ٻورو
پڪو، پر پورو- سو نہ گهر جي سير ۾.
(62)
آءُ تہ چٽي ڏيانءِ- گهڙو اونچيءَ گهاڙ تي
ميھر جي مھاڳ تي، پل ۾ پڄايانءِ
لھرون لنگهايانءِ- تکي هن طوفان مان
(63)
هر ڪا سھڻي هوءِ- هر ڪا سونھين سير ۾
ترن ۽ تڙڳن گهڻو، پوي نہ ڪائي پوءِ
واڪا ڪر نہ ووءِ! پڪو رکي پاڻ سان
(64)
الا! مون وٽ آءُ- تہ ڏيانءِ پڪو ڏيج ۾
سکاڻي سمھي پيا، وريو اُتر واءُ
منڌ مرندي ماءُ! نيزي چڙهندا ناکئا
(65)
وٺ نہ وسيلو- سگهاري ساڻيھہ ۾
پاڻي هن پتڻ جو، نار! اٿئي نيلو
هٽن جو حيلو- ڪر تہ اُڪرين ڪن مان
(66)
اسان وٽ نہ اچ- چرندو ڏسي چڪ کي
انا جي آويءَ ۾، پاڻان پئي پچ
سھڻي! ڪونھي سچ- دلي ۽ دڪان ۾
(67)
اسان وٽ نہ آءُ- ڪري سانگ سچي جو
ٻانھن واري ٻل تي، دکي لنگهہ درياءُ
سو ئي رک سڀاءُ- جيئن پسين منڌ! ميھار کي
(68)
دکي! ڀڃ دلو- ٻل سڃاڻي ٻانھن جو
اِنھيءَ ريت اٿاھہ جو، ڳولھين ڪيئن ڳلو؟
ڀوري! ڪربلو- تہ سھڻي! لنگهين سير مان
(69)
دلو ڀڃ دکي! ٻل سڃاڻي ٻانھن جو
ابتدائي ڪم اٿاھہ ۾، چکيئي جا چڪي
ڀوري، او بکي! ڪڍ نہ ڪاڻ ڪنڀار جي
(70)
سھڻي ٿي سنبري- منجهند جو ميھار ڏي
سيڻن جي سنگ کان، ڪري پاڻ پري
سا وينگس ڪيئين وري- جنھنجو من ميھار سان
(71)
گهڙي کان گهڻو- ٻل سوايو ٻانھن جو
هلو، هٿ هڻو- تہ سھڻيون! اُڪرو سير مان
(72)
گهڻو ناھہ گهڙو- ٻانھن واري ٻل کان
وڳو اسر ويل جو، چڙي تي چڙو
تون ڪيئن ڏئي ڪڙو- ستينءَ انھي سور ۾؟
(73)
وسيلو نہ وٺ- سگهاري ساڻيھہ ۾
هلائيج هٿن کي، هن ڀر ڇڏي هٺ
موڳي! گڏ م مٺ- ساڃھہ واري سون ۾
(74)
ڪنڀر سان ڪٽي- ڪري آيس ڪاڪيون!
وٺي گس گلال جو، گهمان ڪيئن گهٽي
منھنجي جا مٽي- گڏي پيو گمان ۾
(75)
ڪنڀر ڪالھہ کان- چوريو ناهي چڪ کي
پيس ڪل ڪچي جي، سرتيون سنجهي سان
اُتان پئي اچان- جت پڪا ٿي پرزا ٿيا
(76)
ڪنبي ٿو ڪنڀار- چاڻو رکندي چڪ تي
پيس سڌ سرير جي، جو گهڙي ڪيو گار
ساهڙ ۽ سھڻيءَ جو، ويٺو پڇي وار
سڀڪو سرجڻھار- پر ڪو ڪو هٿ ڪنڀار جو
(77)
ڪنڀر ڪالھہ جو- چاڻو رکيو چڪ تي
اصل اُن مٽيءَ ۾، من هو ميھر جو
چرين ٿي چيو- تہ سھڻي مئي سير ۾
(78)
وانجهين هيءُ ويساھہ- تہ سھڻي مئي سير ۾
اصل اُن مٽيءَ ۾، ميھر جو هو ماھہ
اڃان سھڻيءَ ساھہ- ثابت آهي سير ۾
(79)
ڪوري! اُهو ڪت- جو سچو ڦورو سٽ جو
سکر هن ساڻيھہ ۾، کري آ کپت
منھنجي اها ست- سڃ تہ موچارو ٿئين
(80)
ڪت اُهو ڪوري! جو سچو ڦورو سٽ جو
ڏکن جي ڏوري- چاڙھہ نہ مٿي چڪري
(81)
ڪت ائين ڪوري! جيئن پون سٽڪا ساھہ ۾
لڳي لالڻ يار جي، لونءَ لونءَ ۾ لوري
ڏکن جي ڏوري- اکيڙي ڇڏ اَئٽ تان
(82)
ڪھہ ميان، ڪوري! اور اندر جي ڳالھڙي
آڻي چاڙهيئي ائٽ تي، ڏکن جي ڏوري
پھي سچي پٽ جي، تو نہ ڪا توري
جيڻ جي جهوري- ڪر تہ ڇٽين “ڪين” کان
(83)
ڪوري! ڪري جهٽ- خاصو جوڙي کيس ڏي
سينگاريان سنجن سان، وچينءَ جو وهٽ
پاءِ تاڃيءَ ۾ پٽ- تہ ڪيون چڙهائي ڪاڪ تي
(84)
جهٽ ڪري ڪوري! خاصو جوڙي کيس ڏي
گڏ ڪا سرس سڳن ۾، فڪر جي ڦوري
اسان جو آ آجڪو، تو جيڪا توري
ڏکن جي ڏوري، گڏ تہ گوندر ماڻيون
(85)
ناکئا! ڪر نہ ننڊ- کوڙي ڪرس ڪنڌيءَ تي
جڏهن وڳا گهنڊ- پوءِ نہ پسندين پاڻ کي
(86)
مھاڻا! نہ موڙ- سانجهيءَ جو سکان کي
ٻانھن واري ٻل سان، ويرن کي ولوڙ
اُتان جايون جوڙ- جت اُڊيڙا آب جا
(87)
مھاڻا، ميان! ساڄو رک سکاڻ کي
سھڻي لنگهي سير مان، اجهو ٿي اتان
ميھر ڏئي متان- ميارون مھراڻ کي
(88)
متان مھاڻا! سنجهي ئي سمھي پوين
اِجهو ڏيا اُڀ جا، اِتان اُجهاڻا
ڇر، نڪي ڇاڻا- اَوليون هن اَٿاھہ جون
(89)
“ناکئا ننڊ نہ ڪن” مر پئي ٽمڪي باهڙي
سڏ، پڙا ڏا سير مان، اِجهو ٿا اچن
ميھر ملاحن- ايندي آگاهي ڪيو
(90)
ناکئا! ننڊ نہ ڪر- کوڙ نہ ڪرس ڪنڌيءَ تي
سھڻي اُڪري سير مان، جر مٽي جيتر
تون پڻ پيو تيتر- گهور اِنھيءَ گرداب کي
(91)
سمھہ نہ سامونڊي! ڍڪي پير ڊگها ڪري
وير نئين ميان وچ تان، آڌيءَ جو اُٿندي
ڇولين سان ڇندي- ستي ويل سکاڻ کي
(92)
موڙيئي ڪيئن مڪڙي- اوندھہ پسي آب تي
سھڻي اِنھيءَ سير تي، اجهو ڄاڻ چڙهي
متان مڇ مڙي- گهيرو ڪن گرداب جو
(93)
پاتڻي! نہ پڇ- خبر کيڙائن جي
ڪانو جو ڪوڙ جو، موريءَ وانگي مڇ
لھرين تي پيو لڇ- تہ لڀي انت اٿاھہ جو
(94)
پڇ نہ پاتڻي! خبر کيڙائن جي
ڏوري ڏاکڻي- آيا ڪنڊ اٿاھہ جي
(95)
متان مھاڻا! مٽين اِن مھاڳ کي
اِتان ايندي سھڻي، ڇر مٽي، ڇاڻا
اِجهو اُجهائا- ڏيا ساري ڏيھہ جا
(96)
گذر ڪر گندرا! ڊونڊي ڇوڙ نہ ڍنڍ تان
مار ان مھاڳ تان، ڏاهيون ۽ ڏنڀرا
آگها جي اڀرا- اُڇل تن کي آب ۾
(97)
گندرا! اُت گذار- جت وراڻي وير جي
چڙهي اِن چڪڻ تان، ڏيھن کي ڏيکار
مانگر ائين مار- تہ ٿيئن سوڀارو ساٿ ۾
(98)
ڏنو آ ڏاٽو- لوهر جوڙي لوھہ مان
لڻي آندم للر جو، گاھہ پسي گهاٽو
چمڪيو چوواٽو- ڪانھي ڪر “ڪرار” کي
(99)
لنڱ ٺپي لوهر! ساڙ نہ ڪنھن بہ ساھہ کي
ڌئين ان ڌمڻ کي، ڪڍ نہ ڄڀي، ڄر
ايڏا وجهہ اڱر- جيئن ڌرتي دانھياڻي نہ ٿئي
(100)
ڏاٽا ڪين ڏنا- لوهر ٺپي لوھہ مان
پوءِ بہ اسان پاپ جا، ڳاڙها گل ڇنا
ڪانئر جي ڪنا- اسان اُڇلائي ڇڏيا
(101)
ڪپ نہ ڪا ڪامي! ڏاري اِن ڏهر جي
ڪاٺير! هن ڪنڌيءَ تي، لوڏ نہ ڪالامي
آهن آرامي- سڀ پکي هن سر جا
(102)
ڪاٺير! ڪا بہ نہ ڪپ- ڏاري هن ڏهر جي
پيو ڪيئن پپر سان، چريا! آهين چپ
جوڀن ائين نہ جهپ- سائي ڪنھن سرير جو
(103)
ڪپ نہ ڪا ڪاٺير! ڏاري ڪنھن ڏهر جي
پاڻي ڏيئي پيار سان، ڀوري ڇڏ ڀتر
ڏس تہ پوءِ ڏهر- ڪيئن لڳن ٿا ڪور تي
(104)
ڪپ نہ ڪا ڪاٺي- ڪاٺير! هن ڪنڌيءَ جي
جا اُڏوهيءَ اڌ ڪئي، ڀڃ اُها باٺي
هر ڪا ڏس هاٺي- آهي سگهہ ساڻيھہ جي
(105)
ڪاٺير ڪھاڙو- ٺپي ٺاهوڪو ڪيو
وجهندو وڍ وڻن ۾، چون ٿا چاڙهو
تڏهن آ تاڙو- صبح کان ساڻيھہ ۾
(106)
ڪٿان ڪامڙيا! آيو اَن اڌ رات جو؟
ميان! تنھنجي منھن تي، ٽانگر هن ٽڙيا
آهن چنڊ کڙيا؟ يا آهي ڪنھنجو اولڙو
(107)
گهوڙو گهورڙيو- ٻڌي آيو ٻير سان
وري پنھنجي وهٽ تي، اِجهو ڄاڻ چڙهيو
سڄو ڏينھن سڙيو- پوءِ بہ اُلڪو “پوءِ” جو
(108)
گهوڙو گهورڙئي- ٻڌو اچي ٻير سان
ڪاڻيارو گهڻو ٿيو، پوڄا پيٽ ڪري
آيو سج لٿي- پوءِ بہ اُلڪو “پوءِ” جو
(109)
ڍرو اَن ڊکڻ! ڪھہ ڇو پنھنجيءَ ڪرت ۾؟
ڪو ٿڙ آندءِ ڪينڪي، وڍي منجهان وڻ
ڏوراپا ڏکڻ- مڪا آهن ماٺ جا
(110)
ڍر نہ ڪر ڊکڻ! وجهہ ڪو ڪرٽ ڪنڊيءَ ۾
رڌڻا آهن رٻ جا، مون کي ڪيئي مڻ
آهيون هن آسڻ- ڪاڻيارا ڪفگير جا
(111)
ايندي اوستي- ڏوئي ٺاهي ڏک جي
اسان اُها آڳ ۾، ساڙي ڇڏيسي
تڏهن ڊکڻ کي- پيئي ساڃھہ سچ جي
(112)
آسڻ اُجاري- ڪچ ملائي سچ ۾
ڀري مٺيون مٺ جون، ڳھن ۾ ڳاري
منڊيون، جانجهر، منگلون، واليون هن واري
اڄ بہ سوناري- وڪيون وچ بازار ۾
(113)
ساڙ نہ سونارا! ڪچ ملائي سچ ۾
پرھہ پڇندءِ خبرون، مارڳ موچارا
سونارڪيءَ سونھن کي ڏي سمجهي سيڪارا
نہ تہ ماڻھو وس وارا- ڌڪيندءِ دڪان تان
(114)
چيٺي ڏي چوڙا- جن ۾ مير نہ مٺ جي
ڪايا ۾ ڪوڙا- سي نہ گهرجن ساھہ کي
(115)
لٿا لابارا- ڀريون گنديون گاج جون
ڪنھن در ڪوٺ ڪلال جي، ڪنھن در ڪاڻارا
لائي ويٺا لوڪ ۾، ٺڪ ٺڪ ٺاٺارا
لاوا لاهيارا- ساوا ٿيا ساڻيھہ ۾
(116)
اڄ پڻ اوٻارا- ڏي اسان جي ڏات کي
تپڻ ۽ تپش جا، اسان آسارا
ٺار نہ ٺاٺارا! دوست، اندر جي ديڳ کي
(117)
ٺاٺار! نہ ٺار- هن دوساڻيءَ ديڳ کي
ڦوڪي ڌنوڻ فڪر جي، ڳچ قلعيءَ جو ڳار
اندر ائين اُجار- تہ اصل کي اوڏا ٿيون
(118)
ٺاٺارن ٺاريو- داڳ لڳائي ديڳ کي
موڙهن ڪڏهن مچ کي، ٻيھر نہ ٻاريو
کير جني کاريو- سي نہ اسان جي ساٿ مان
(119)
ڪٿان قلعگير! قلعي آندءِ قرب جي
هڻين هٿ وٽن کي، اُجرا ٿين اندر!
ٻار ڀڀڙ ٻيھر- تہ ساهن کي سيڪا ڏيون
(120)
سگها ماڻھو سنڌ جا، سگهي سندن ڏات
جن ۾ ڳڀ ڳنڍيرجو، تن ۾ ذات نہ پات
مان ڪيئن چوان مات- جن ۾ مھڪ ملير جي
(121)
سگها ماڻھو سنڌ جا، سگها سندن پير
مون نہ ڏٺا ڪنھن ماڳ ۾، ڀاڳين وارا ڀير
تو ڪيئن اچي تن سان، ويري وڌا وير
متا جي مٿير- ڌڙ گڏيندءِ ڌوڙ ۾
(122)
سھڻا ماڻھو سنڌ جا، سھڻو سندن ڏيھہ
جن ۾ ساڃھہ سچ جي، آءُ تني وٽ ويھہ
جن جي سڪ اُڪير جو، ڇرو ناهي ڇيھہ
پکي تنجي پيھہ- جي کنڊ ملائن کير ۾
(123)
اکيون جيئن پٺيان- ڏهر، ڏونگر وچ ۾
موڙيان مڃر تاريون، ڏاڙهونءَ گل ڏسان
مينديءَ رتي هٿ سان- پڪا سنگ پٽيان
ويٺو واس وٺان- دلبر پنھنجي ديس ۾
(124)
اکيون پٽيم جيئن- ڏهر، ڏونگر وچ ۾
ڦٽين چونڊڻ واريون، اچي بيٺيون هيئن
ڪنڌ ڦيرايان ڪيئن- پسي ڏنئرا ڏيھہ جا
(125)
ٻڌا ٻاڪارين- اُڃن آب نہ چکيو
چڪر چيڪڻ ڇڏيو، انگ نہ اَگهارين
اُڃارا آ گم کي، نڪريون نھارين
نہ ڇيلا ڇيڪارين- نڪي ڌوتن ڪپڙا
(126)
وجهي ڇنڊو منھن تي، اُٿيا اسر ويل
ڏاڍو پنھنجي ڏيھہ ۾، هر ڪاٿائون هيل
تڏهن ٿا طريل- آڻين اُٺ انن جا
(127)
اِجهو باک ڦٽي- اِجهو سورج اُڀريو
ايندي پٽڻ اَڏ تان، گجر گل جهڪي
تتر ڪو اُڏي- وڃي لڪندو ويڙھہ ۾
(128)
آءُ تہ چونڊيون ٻير- لوڏو ڏيئي لام کي
اچي رک اڱڻ ۾، پدم جھڙا پير
اِجهو ٿي اوير- پاڙي ڇڏ پريتڻو
(129)
هيٺان جر جهتون- مٿان پور پکين جا
لڏندي ڪنڊيءَ لام تي، چونگارين چتون
اسان پڻ وتون- سينگاريا ساڻيھہ ۾
(130)
ٿورو پاسي ٿيءَ- تہ سونھن ڏيکاريانءِ سنڌ جي
جنھن کي ڪنڍو ڪڇ تي، سا ڌرتيءَ جي آ ڌيءُ
جنھن جي چٻي چيلھہ آ، منھنجو آهي پيءُ
ادا! اٿئي ايءُ- سوڀيا هن ساڻيھہ جي
(131)
هتان بيھہ اچي- تہ سونھن ڏيکاريانءَ سنڌ جي
جهار پئي جهارا ڏئي، پئي آ پوک پچي
ڏس هو، ڏاند- چڪي- سوڀان هن ساڻيھہ جي
(132)
اَور ڀرو ڪجهہ اچ- تہ سونھن ڏيکاريانءِ سنڌ جي
هو ڏس، هن کجي جو، ٻار ڀڳو آ ٻچ
اِهو اٿئي سچ- سون ورنيءَ سنڌ جو
(133)
اچ تون اور ڀرو- تہ سونھن ڏيکاريانءَ سنڌ جي
پي هو نڪتو پرھہ جو، آ سڄي رات سرو
پيو ٿس پرو- سڄڻ ۽ ساڻيھہ جو
(134)
اچي بيھہ هتان- تہ سونھن ڏيکاريانءِ سنڌ جي
هو ڏس ڪنھن ڏهر ۾، وڌيون هن وکان
اِتان ڦٽندي باکڙي، جهڪي ٿو جتان
ڍورن جون ڍڪان- آهن سڏ ساڻيھہ جا
(135)
اور ڀرو ڪجهہ آءُ- تہ سونھن ڏيکاريانءِ سنڌ جي
ٻالڪ چڳڙيو ٻنڊ کي، مرڪي آهي ماءُ
ڀلي منھنجا ڀاءُ! تون پڻ پاڙ پريتڻو
(136)
ڏهر ۾ ڏيو- ٻريو آهي ٻاٽ ۾
يا ڪنھن پاتو پھر مان، لٿي سج ليو
آهي پڪ اهو- اکين جو ڪو اولڙو
(137)
سونھن تنھنجي سچ- سچ بہ تنھنجي سونھن ۾
ڄائي ڄام- نگر جي، اگر ٻاري اچ
ڪو نہ آهي ڪچ- ڪک برابر سچ ۾
(138)
ادا! اِهي وڻ- منھنجي آهن ماڳ جا
هو ڏس گور گسن تي، ڌنارن جا ڌڻ
پر جي ڏسين پرھہ جو، پپر جي پن- ڇڻ
جيڪر لاءِ جيئڻ- ماري بڻجين موت جو
(139)
اهي وڻ ميان! منھنجي آهن ماڳ جا
ڪانگن جي قطار ۾، “ڏيا” ٿو ڏسان
اِجهو ٿا اِتان- اچن سڏ ساڻيھہ جا
(140)
سانئڻ، سنڌ منھنجي! تو ۾ منھنجو تڪيو
آهين تون اندر ۾، ٻولي ناهي ٻي
جڏهن چيم “جي”- ڏٺم تو کي ڏات ۾
(141)
سانئڻ منھنجي سنڌ! ڀونءِ ڀٽائي گهوٽ جي
تو ۾ ڪيم تڪيو، هيڏي پسي هنڌ
جن ۾ تنھنجي جند- سي پڻ تنھنجي ساھہ ۾
(142)
او منھنجي ماءُ! سانئڻ، منھنجي سنڌڙي!
ڪھڙي حرف حساب ۾، ڀاءُ ڪھي ٿو ڀاءُ!
نيھي ويا نڪري، وريو ڪھڙو واءُ!؟
ويو سچ سڀاءُ- اڏامي انسان مان
(143)
ڪنڊين پڪيون سنڱريون، ٻيرين پڪا پير
ساري رنيون ساٿ کي، واهيري جي وير
ونين پوڄي پير- جوٽيا جنڊ فراق جا
(144)
جيجل! جيءُ چوان- سانئڻ! تنھنجي سڏ تي
سر آڇيندي سچ تي، ڪھڙو لڪ ڪيان
مران يا جيان- هئان تنھنجي هنج ۾
(145)
وطن ۽ وڻراھہ- ٻئي سوغاتون ساھہ جون
سونھن پسندي سنڌ جي، ڇرڪيو هيو “شاھہ”
اصل وٿ انسان جي، مٽي توڙي ماھہ
هيءُ سگهارو ساھہ- آهي سگهہ ساڻيھہ جي
(146)
سانجهيءَ سڏ ٿيو- ڏين ٻرندي ڏيھہ جو
اچو سڀ اروڙ مان، اوتي اُڃ پيو
جيسين ٿا جيو- ڪيو سيوا سنڌ جي
(147)
ڀونءِ نہ اُها ڀل- جنھن ڪڍيو تو کي ڪک مان
ٽڙيون ٽانگر ٽاريون، گهر گهر مٿان گهل
اٿئي ڏيھہ ابن کان، اِهو ئي املھہ
(148)
مون کي ڏيھہ نہ ڏي- ويڻ پرائي وياءَ جا
مون ڪيئن هن مانڊاڻ ۾، سيڻ چوان سڀکي
جيءَ ۾ رهن جي- اور انھن جي ڳالھڙي
(149)
هوا کرا، هي کيٽ- هو ڏهر ڏٿ جا
ٿاريلين جني ٿر سان، ڀلي ڪر نہ ڀيٽ
چئني پاسي چيٽ- ڪيو سائو سنڌ کي
(150)
آهيڙي آزاد- ڏٺم سارا ڏيھہ جا
جي ساڃھہ سچ جي، اُنھن جو اولاد
پرٽي وڌئون پاڻ ۾، فڪر جو فولاد
ٻئي آد، جڳاد- آيل! اورانگهي ويا
(151)
هي وليون، هي وڻ- هو ڏهر ڏيھہ جا
سرنھن- گل سرهو ڪيو، هرکايو هيرڻ
موتئي گل جا مڻ- مالھڻ مالھا ٻانھن ۾
(152)
وطن ڪين وسار- وطن تو نہ وساريو
سنڌوءَ جي سيوا ۾، گندرو ٿي گذار
دنگي هن درياءَ تي، طوفانن ۾ تار
انھي پر اُڪار- تہ ڪايا لھين ڪن جي
(153)
ڪھڙو ڪيان حال- ڏوٿين سندي ڏيھہ جو
آيا ماڻھو اوپرا، ڪاهي پيو ڪال
گهاري ڪير گنجيءَ ۾، وائل ڳنھي وال
اهو ٿئي احوال- سوريتي ساڻيھہ جو
(154)
وساري وطن- ڪير وهندو ڪوٽ ۾!
سون- ورنيءَ سنڌ جي، ڪايا جوڙي ڪن
منھنجي هڪ “موهن” عالم کي اُجرو ڪيو
(155)
ڪھڙو حال ڪيان- سوريتي ساڻيھہ جو
حال ونڊيندي هڪڙو، پورو ڪيئن پوان
لنگهيا چور لڪن مان، اچي جي اُتران
تن سان تر سنوان- ڪيان تان ڪاري ٿيان
(156)
مون کي ڄڻي ماءُ- پرھہ جو پڌرو ڪيو
مون ڪيئن وسري اُن جي، ڇاتيءَ جو ڇھاءَ!
وڏو سو وياءُ- کاريو جنھن نہ کير کي
(157)
ڪڍي ڪک منجهان- جنھن نپايو جيڏيون!
ڪيا سڏ سرير کي، آهن اُن امان
ٻوڙ تني کي ٻار ۾، آيا جي اُتران
مھاڻا! متان- ونجهہ رکي، ويھي رهين
(158)
ڄڻي جنھين ڄام- پرھہ جو پڌرو ڪيو
سا سانئڻ هوندي سنڌڙي، مون پروڙي مام
هيڏي وڏي هام- هڻ تہ هاڪارو ٿئين
(159)
منھنجي هيءَ زمين- منھنجي ان ۾ مامتا
سون- سريکي سنڌڙي، چيو پئي چين
ڪن ۾ هئي ڪين- جيڪا هاج هٿن ۾
(160)
منھنجو هئڻ هت- منھنجي هن ۾ مامتا
جنھن ۾ مٽي جوءِ جي، ڀري ڪيئن سان ڀت
چڙهيا سي ئي چت- سرجيا جيڪي سنڌ مان
(161)
منھنجو هئڻ هت- منھنجون هتي مارهيون
آهي وٿ وجود جي، ازلان اڳي اِت
پري ڪيئن سا ڀت- جنھنجو بار بڻياد تي
(162)
منھنجان ڪک ڪڍي- جنھن نياپو جيڏيون!
سا سانئڻ منھنجي سنڌڙي، اورڻ ماءُ اَٿي
هتان بيھہ اچي- تہ امڙ کي اوڏا ٿيون