سر ڏهر
ڇڪي گليلي- هڻ نہ ڪنھن بہ هنج کي
جتي ڪٿي جندڙي، ڪانھي اڪيلي
ٻيلھہ اٿئي ٻيلي- سڀ پکي هن سر جا
(164)
ڪري هٿ گليل- هڻ نہ انھيءَ هنج کي
پکيئڙا هن پار جا، ٻيلي اٿئي ٻيلھہ
ڀلي ناهي ڀيل- آهيڙي! ارواح جي
(165)
تيتر تير نہ تاڻ- جيتر پکي جوءِ ۾
ڪري تير ڪمان ۾ آهيڙي! نہ آڻ
هڪڙي پکيءَ ڪاڻ- جهوريءَ وجهہ نہ جندڙو
(166)
منجهند جو ماري! وڳر واهيرو ڪيو
واندي ناھہ وهين کان، ڪا ڏهر ۾ ڏاري
بدو بکاري! متان ساهين سينگ کي
(167)
ماري ٿو ماري- پکيئڙا هن پار جا
پائي گيڙو پاڻ تي، ٿو ناهي نھاري
الا! هن واري- ڪاتر ٿيندا ڪيترا
(168)
اڏي دام انياءَ جا، گس نوان گهاڙي
پائي گيڙو پاڻ تي، تتر ٿو تاڙي
لاڻا لتاڙي- لٿو آ هن لڪ تان
(169)
گٿو گليلو- ٻيو هڻي ٿو ٻيڙھہ ۾
پکين جي پڙلاءَ تي، ٻري ٿو ٻيلو
اٿس هيءَ ويلو- پرينءَ ٿيندو پڌرو
(170)
گهڙي گليلي- وڃي ٿو وڻڪار ۾
ڏٺي ماريءَ ڏهر ۾ ڪونجي اڪيلي
الا! اويلي ماٺ نہ چکي موت جي
(171)
وريا ڪين وهيا- لٿو سج لڪن ۾
پڪن جا پٽن تي، ڇڻن ٿا ڇڳا
جيڪي ماءُ! جٽا- ماريءَ ڪنھن منجهائيا
(172)
گٿو آن گليل- ٻي نہ هڻجان ٻيڙھہ ۾
پچر ڇڏ پکين جي، واهيري جي ويل
ماڻھن جھڙا ميل- سک تہ سوڀارو ٿئين
(173)
ماريءَ موت بڇي- وڌا دام دلين تي
دلين داو وساريا، جيسين موت مڃي
فڪر ساڻ ڦٽي- مات ڏنائون موت کي
(174)
ڇنن تي نہ ڇڻ- پيلا پن پپر جا!
ڏاڙهونءَ جھڙي ڏيل تي، هيڏا ڏنگ نہ هڻ
ولين وانگي وڻ- لڏي لامن وچ ۾
(175)
ڇڻ نہ پپر- پن! ڇٻر تي ڇمڪو ڪري
شام بہ تنھنجيءَ ڇڻ ڇڻ تي، جهريا ها جوڀن
ڇڻ مٿان ايئن ڇن، جيئن پوي سڌ نہ ساھہ کي
(176)
پپر! پن نہ ڇاڻ- ميان! ٽوڙ نہ ماٺ کي
پاڙن ۾ پاڻي گهڻو، ڇڻي ٿو ڇاڪاڻ؟
پري ڪر پيلاڻ- تہ ساون سرهائي ٿئي
(177)
ڇاڻ نہ پن پپر! ڏي نہ سيڪا ساھہ کي
ڏنگ هنيا ٿئي ڏيل ۾، اُٿي ساڻ اسر
سور نہ اُهي سر- ڏنڀيو جن ڏياچ کي
(178)
پپر! سڪا پن- ڇاڻ نہ منھنجي ڇن تي
ميان! منھن- اونداهڙي، کاءُ تہ منھنجا ڪن
جهرن ٿا جوڀن- پنن جي پڙلاو تي
(179)
پپر! پاراتو- ڏي نہ منھنجي ڏيھہ کي
وير توسان وڻ آ، پراون پاتو
تو نہ سڃاتو! ويري هن وڻڪار جو
(180)
پپر ڇاڻيا پن- ڏھہ ڏھہ ڀيرا ڏينھن ۾
رکيو روءِ زمين تي، سکيو پاڻ سرن
بکيو ڪين ڀڻن- جن جا منھن مٽيءَ ۾
(181)
پپر منجهان پن- ڇڻي پيا ڇن تي
ڏسي انھيءَ ڏيک کي، جهري پيا جوڀن
الا! ساڻ اِنھن- جهيڙو آھہ جڙن جو
(182)
ڇڱا ٿا ڇڻن- پيو ڪھت ڪنڊن ۾
دانا، ديوانا ڪيا، الا! ان- ڪڻن
کيما ٿا کڻن- پين سڌ پلر جي
(183)
ڇڻن ٿا ڇڳا- پيو ڪھت ڪنڊن ۾
سڪو پاڻي سر جو، جهرن ٿا جهڳا
وٽا ڀري وٽ جا، مارن ڪين مڪا
آيل! سر سڪا- ڏٺي من ميرو ٿيو
(184)
ڏهر! ڏس تہ ڪيئن- هن ڀيري هيڻو ٿئين
لڪن تو لوساٽيو، يا اُتت ڪئي، ايئن؟
مون نہ هتي هيئن، ڪو ڏٺو وڻ وڻڪار ۾
(185)
کوليم جيئن اکيون- ڏهر، ڏونگر وچ ۾
وڇڙي اِن وڻن ۾، ٻاجهر ساڻ ٻکيون
ڌونئرن جون دکيون- ساھہ پسي سرهو ٿيو
(186)
کيڙ! ڪر خبر- منھنجن ماروئڙن جي
ويا لٽجي واءُ ۾، ڍورا ۽ ڍنگهر
هي ڏانڊا، هي ڏهر- پسي منھن ميرو ٿيو
(187)
خبر ڪر کبڙ! منھنجن ماروئڙن جي
ڏٺئي هن ڏهر ۾، ڪنھن کي مٿي ڪڙ؟
وڻ وڍجي ڌار ٿيا، جيءَ ۾ رهي جڙ
اتيءَ جي رهڙ- ڦٽي فيراقي ڪيو
(188)
سڀن لامون ساڻيون، سڀن ساوا ڏار
ٻٻر، پپر، ٻيريون، لوا، نمون، ليار
سڪين ڪھڙي سور ۾، ڪھہ تون ڪنڊا يار!
توڙي آب اپار- تہ بہ ننگو آهين نير تي!
(189)
سڀن سايون ٽاريون، سڀن سھڻا گل
ننکو آهين نير تي، توڙ آب- اُٿل
ڪيئن تو ڪيسو ڦل- رکيو سوڪ سرير کي
(190)
ڇيلا ڇڪاري- نيسر ٽپي نينگري
اُڃن کي آهڏ مان، پاڻي ٿي پياري
مون کي ٿو ماري- نظارو ان نار جو
(191)
ڇيڪاري ڇيلا- نيسر ٽپي نينگري
پٽي وڌائين پاند ۾، ڏهر مان ڏيلا
روح ڏنا ريلا- پسي نظارو نار جو
(192)
ادا منھنجا اَڪ! ڪر اندر جي ڳالھڙي
ڀڄي ڀورا ٿي پئين، ڌڪيئي جڏهن ڌڪ
پختو ٿئين پڪ- تہ ڌڪن کي ڌاڻا ڪرين
(193)
اڪن ڪالھہ اچي- پھہ ڪيو هو پاڻ ۾
ڪنداسين ڪاٺير جي، ڌڪن کي ڌڪي
جن جي سگهہ سچي ڪاڻ نہ تنکي ڪرٽ جي
(194)
ڪھي ڪاتارو- اڪن ساڻيون ڪاٺيون
توڙي ڄمن جل تي، تہ بہ کير ڇڏين کاري
مون کي ٿو ماري- الا! عيب اڪن جو
(195)
سانوڻ، سياري- اڪن ساڻيون ڪاٺيون
توڙي ڄمن جل تي، تہ بہ کير ڇڏين کاري
مون ٿو ماري- الا! عيب اڪن جو
(196)
ڪاتارن ڪھيو- اڪن ساڻيون ڪاٺيون
پوءِ بہ تن پٽن تي، ڪيڏو ڦر ڪيو
کولي ڏس تہ کل کي، ڪيئن ٿن سٽ ڪتيو
ناهي وقت ويو- جي سبق پرائين سچ جو
(197)
ڪھيو ڪاتارن- اڪن ساڻيون ڪاٺيون
پوءِ بہ پنھنجي پر ۾، ڦٽي ٿا ڦر ڪن
آڻي تند آڪار جي، ڍڪيءَ پاڻ ڍڪين
تو نہ منجهان تن- ڪا سٽ پرائي سچ جي
(198)
ڪاتار! نہ ڪھہ- اڪن ساڻيون ڪاٺيون
کري پيو کڏيءَ تي، تنھنجو پڻ تھہ
ويٺين پنھنجي وڻج جو، وڃائي ويسھہ
لوچي ڀڙا لھہ- پوءِ ڪڍ عيب اڪن جو
(199)
سچ ٻڌاءِ سنڌو! ڪٿ گڏيئي ڪي گندرا؟
چتين لڳل چولڙن، بدن ۾ ٿن بو
هاڻي ڏس تہ هو- ڪھڙي هوندا ڪن تي؟
(200)
سچ ٻڌاءِ سنڌو! ڪير ٻڏا هن ڪن ۾؟
آهن پير پٽيءَ تي، پر نہ آهن هو
لڙهي ٿو لھو- صبح کان هن سر تي
(201)
ماٺ نہ ڪر منڇر! ويھہ نہ واهڙ آسري
وھہ وڻن جي وچ مان، وينگس! ڪنجي ور
ڏس تہ ڪھڙي ڏوھہ ۾، ڇيتيون آهي ڇر
ڪھہ ڇو ايڏي ڪر- آهي تنھنجي آب کي؟
(202)
اُٿلي پئي اروڙ- ڪنڌئين مڃر موڪ ٿيو
مون نہ ڏٺي ڪنھن ڏيھہ ۾، ايڏي ٻائڙ- ٻوڙ
جيڪا ڀونءِ ڀلوڙ- آ اوڳاڇيندي آب کي
(203)
اروڙ پئي اُٿلي- ڪنڌئين مڃر موڪ ٿيو
لڙهندي ڏٺي لھر تي، اسان اڪ- ڦلي
ارواحن اُلي- اوتي ڇڏي آب ۾
(204)
آرس ڀڃ اروڙ! ڇڏ سڪڻ جي سانگ کي
ڀر اڃاريءَ ڀونءَ کي، ڪري ٻائڙ- ٻوڙ
جيئن هيءَ ڀونءِ ڀلوڙ- ماضي موٽائي وجهي
(205)
پرھہ پٽياڻي- سائو ڪر ساڻيھہ کي
ڌوئي منھن درياءَ مان، جيئن ميرو مھاڻي
اچي رڙ رڃن مان، پاڻي ڙي، پاڻي!
سڀڪو سڃاڻي- جيئن کڻي پڳھہ پانھنجو
(206)
پرينءَ پٽياڻي- ور کڻي، وهندو گهڻو
پوندي رڙ پکن ۾، پاڻي ڙي، پاڻي!
سڀڪو سڃاڻي- پتڻ وٺندو پانھنجو
(207)
ڀلي ڀاڳياڻي- منھہ مرڪي پانھنجي
ڀري وهي پئي ڀونءِ تي، پريان پٽياڻي
آئي رڙ اسر جو، پاڻي ڙي، پاڻي!
هاڻي هارياڻي- ڏهر ڀريندي ڏيھہ جا
(206)
پرينءَ پٽياڻي- ور کڻي، وهندو گهڻو
پوندي رڙ پکن ۾، پاڻي ڙي، پاڻي!
سڀڪو سڃاڻي- پتڻ وٺندو پانھنجو
(207)
ڀلي ڀاڳياڻي- منھہ مرڪي پانھنجي
ڀري وهي پئي ڀونءِ تي، پريان پٽياڻي
آئي رڙ اسر جو، پاڻي ڙي، پاڻي!
هاڻي هارياڻي- ڏهر ڀريندي ڏيھہ جا
(208)
سانجهيءَ ٿيا سڏ- سنڌوءَ کي ساڻيھہ جا
ساگر آهين سنڌ جو، اوس ناهين اڏ
مھاڻن جا مڏ- ڀر تہ ڀاڳياڻي ٿئين
(209)
اَن- داتا اروڙ! سونھن منھنجي سنڌ جي
تون ئي سانگ سرير جو، مٿي ڀونءِ ڀلور
جيجان! تنھنجي جوڙ- ڪارڻ آهي قوت جو
(210)
او منڇر، او ماءُ! سونھن منھنجي سنڌ جي
آءٌ پڻ تنھنجي اڍ مان، تانگهو هڪ تلاءُ
وريو ڪھڙو واءُ! جنھن اُڃيو رکيو آب کي
(211)
ڪا جهٽ ڪينجهر ڀر- تنبو تماچيءَ کوڙيا
آهي ڇمڪو ڇير جو، گندرن جي گهر گهر
جيڏا! جلدي ڪر- تہ ڏک پسون ڏاتار جي
(212)
واهڙ! پيو وھہ- ور کڻي وڻڪار مان
جاڏي پن نہ پوک ۾، تاڏي گهڻو ڪھہ
رات نہ ڪٿي رھہ تہ- اُڃن کي اوڏو ٿئين
(213)
واهڙ! پيو وھہ- ٻہ- درياهيءَ وچ مان
ڪر نہ ڪنھن بہ ڪن ۾، گوهر بڻجي گهہ
تا ڏي پيو ڪھہ- جاڏي پن نہ پوک ۾
(214)
ڪوھہ نہ وهين واھہ! وچينءَ جو وڻڪار مان
جاڏي پن نہ پوک ۾، ڪر تيڏاهون ڪاھہ
وھہ، تہ واهوندن ۾، گسين ڦٽن گاھہ
ستا جي ارواح- پرينءَ ٿيندين پڌرو
(215)
دولھہ يار، درياھہ! پاءِ نہ ڪنھنجي پوک کي
جن ڏنو ڏس ڏڪار کي، ڪرتني تي ڪاھہ
اُڊيڙي نہ آھہ- آسارن جي اُڀ کي
(216)
ڪڏهن ڪانائي- ڀري وهندينءَ پونءِ تي؟
ڏين جيئن ڏيھہ کي، وڳر واڌائي
مياڻيون مائي! آهن تنھنجي آسري
(217)
واهڙ! پيو وهين- ڪر نہ اچئي ڪڏهين
هن سر کي سائو ڪري، ڪاڇي پڻ ڪھين
لاکيڻا! لھين- لائون وڃي لاڙ سان
(218)
واهڙ! وهين شال! ڪر نہ پوئي ڪڏهين
اچي روز اُڃن کي، جر پيارين جال
ڇلين، ڏيئي ڇال- جاڏي تاڏي جوءِ ۾
(219)
وھہ پيو واهڙ! ڪر نہ پوئي ڪڏهين
اُلر ٿئي آڪاس ڏي، جر ۾ تنھنجي جڙ
ويٺا ڪنگ وڻن تي، نسري پيا نڙ
ڪا بہ نہ پسان ڪڙ- سڪي هن ساڻيھہ جي
(220)
واهڙ! پيو وھہ- ڪر نہ اچئي ڪڏهين
لڏي لھرين وچ ۾، ڇاڻي پيو ڇھہ
ڪلھا ٺوڪي ڪھہ- جا ڏي پن نہ پوک ۾
(221)
واهڙ ٿو وهي- ٻہ درياهيءَ وچ مان
آڻي بيلون بيلچا، خوني ٿو کهي
ٿورو جي لھي- تہ ماڻھو ڪن نہ مامرو
(222)
واهڙ پيو وهندو- ڪر نہ ايندس ڪڏهين
چمڪي اڀريو ڇنڊ جي، تہ سج پيو لھندو
ڇلندو، ڇمڪندو- سدا پيو ساڻيھہ ۾
(223)
واهڙ! وھہ ائين- جهونجهارڪيءَ جوءِ مان
مھيسر ميدان ۾، جهيڙين پيا جيئن
اهڙي ڏک ڏئين- تہ وکا چاڙهيانءِ وچ تي
(224)
اڪريا اڻ- تارو، متاري مھراڻ مان
پسي دم درياءَ جو، ترسي پيا تارو
اڙي، آسارو! ويھہ نہ واهڙ آسري
(225)
اَڻ- تارو اڪرن- متاري مھراڻ مان
پسي دم درياءَ جو، تاروئڙا ترسن
ميان! تنھنجي من کي، ولھوڙيو وهمن
سي ڪيئن پار پون- جن کي سڌ نہ سير جي