ليکڪ پاران
ڪائنات جي ڏينهن ۽ راتين جي ڦيري ۾، حالتون ۽ واقعا، موقعا ۽ شڪليون بدلايو انساني زندگين تي اثر انداز ٿيندا رهندا آهن. ان اثر پذيريءَ کي ڪير، ڪيئن ٿو ڏسي، اها پنهنجي پنهنجي سُڌ ۽ سمجهه جي ڳالهه آهي، عقل جي درجي جي ڳالهه بي عقل ڪيئن ٿو سمجهي سگهي. اسانجي ڏينهن ۽ راتين جا معاملا بهترين ادب آهي، جنهن کي مون سهيڙڻ جي ڪوشش ڪئي آهي، اوهانکي منهنجين ڪهاڻين ۾ هن اڌ مِئل سماج جا جيئرا جاڳندا ڪردار نظر ايندا. انهن ئي اڌ مِئل، سڏ ڪندڙ، هلڪڙن ۽ اڇوتن موضوعن تي لکڻ جي ڪوشش ڪئي اٿم.
[2]
مونکي ان ڳالهه جو اعتراف آهي ته منهنجون ڪهاڻيون ڪي اعليٰ معيار جون ناهن. دراصل مون پنهنجي معاشري جهڙيون ئي ڪهاڻيون لکيون آهن. آئون انهن ڪهاڻين جي معيار کي بُلند ڪرڻ ۽ وزني بنائڻ جي ضرور ڪوشش ڪريان ها، جيڪڏهن اهي منهنجي معاشري جا هم وزن نه هجن ها. آئون نٿو چاهيان ته منهنجي معاشري کان وزني شئي منهجي معاشري جا ماڻهو پنهنجن ڪلهن تي کڻي مونکي پِٽون ڏيڻ لڳن. آئون ان ئي بيٺل پاڻيءَ ۾ ترڻ تي مجبور آهيان ۽ مونکي جيڪو نظر آيو آهي، اهو ئي لکيو اٿم، ۽ جيڪڏهن ڪنهن کي ڪجهه نظر اچڻ لڳي ته ٻين کي به پاڻ سان گڏ کڻي هلڻ جي مهرباني ڪن ۽ نه ڏسڻ چاهين ته اکيون ٻُوٽي ڇڏين، معاشري ته اڳ ۾ ئي اکيون ٻُوٽي رکيون آهن. آئون به پاڻ کي ننڍ جي هنج ۾ وٺي ٿو وڃان.
[3]
هي ڪهاڻيون مون شعور ڪوشش ۽ رياضت سان نه لکيون آهن، حقيقت ۾ اهي جگر جي رت جون اهي حرارتون آهن، جيڪي پاڇا بنجي ڦاٽيون ۽ ڪائنات ۾ وکري ويون.
زندگي جو ڪاروهنوار هڪ جادوگري آهي، جيڪو ڪرتب ڏيکاري راڙو ريهه ڪرڻ جي بدران حيرت ۽ مزاح جي ”فريب“ ۾ ڦاسائي ٿو ڇڏي. مونکي لکندي پنهنجي مجرد هئڻ جو اعتراف ضرور آهي. هي تخيلي تخليقون الائجي ادب جي ڪنهن درجي تي پوريون لهن به ٿيون يا نه. البته اها ڳالهه منهنجي لاءِ حيرت ۾ وجهندڙ آهي ته زندگيءَ جا تماشا ته خبرون سڏبيون آهن، جيڪي اخبارن، ٽيلي ويزن ۽ نيٽ جي سونهن بنجن ٿيون.
يا وري ڪالم ۾ تير ۽ نشتر جي جانچ ۽ پرکَ جي ور چاڙهيون وڃن ٿيون. پر اهو عجيب اتفاق آهي ته اهو ئي تماشو ”فرضي ڪردارن“ سان ”ڪهاڻي“ بنجيو وڃي. پوءِ اهو نه چڀي ٿو، نه وري ڏنگي ٿو، پر پڙهندڙ بي خود ٿي پنهنجي مٿان کِلي ٿو، واهه ڙي انسان واهه. پوءِ پڙهندڙ اها ڪهاڻي طاق تي رکي ڇڏڻ کانپوءِ به انهن ئي منظرن ۾ موجود پيچرن تي وساريل ساروڻين جي سهاري پنهنجي جاءِ ڳولهڻ ۾ پنهنجي هستيءَ کان بي خبر گم ٿيو وڃي ٿو.
دنيا جي نقشي تي آئون ڪٿي موجود آهيان... اها حقيقت ۽ اها ڳولا ئي پنهنجي وجود ۽ پنهنجي ربّ جي ڳولا آهي.. جيڪا ”مَن اعراف“ سڏبي آهي.
اسين جڏهن باهه ۾ سڙون ٿا ته رڙ ٿا ڪريون، هاءِ گهوڙا ٿا ڪريون، ٻين تي الزامن جي وٺ وٺان لايو ٿا ڏيون ۽ پنهنجي بي ڏوهي هئڻ تي دليل ٿا گهڙيون. پر جڏهن اسين نظرياتي طور تي پنهنجن ذهنن کي هٿراڌو ۽ مخصوص عقيدن سان گڏوگڏ طبقن جي برف ۾ ويڙهي جمود جو شڪار ٿي زندگي گذارڻ لڳون ٿا ته ان وقت محبت، برداشت، احترام، فڪر، سوچ ۽ انساني قدر ۽ ملهه، مذهب، مسلڪ، برادري ۽ طبقا هڪ دائري ۾ قيد ٿي رهجي وڃن ٿا. ۽ انهن شين جي شدت ممڪن نه ٿي رهي. ان دائري جي اندر برف ۽ ٻاهر آزادي آهي... هاڻ اها اوهانجي مرضي آهي، پاڻ ته آزاديءَ جا قائل آهيون... زندگي لفظن جي کيڏ نه آهي... سوچ ۽ احساس جي شطرنج آهي.
جيڪڏهن منهنجي ڪتاب جي ڪا قيمت نظر اچي ته ”باوقار“ ڪهاڻيءَ جون شروعاتي سٽون پڙهي، انهن تي عمل ڪجو، گهٽ ۾ گهٽ اوهانجو نقصان نه ٿيندو. اوهان هي ڪتاب پئسا ڏيئي خريد ڪيو آهي ته مون اهو ڳرو ملهه ادا ڪري مڪمل ڪيو آهي. تنهنڪري هيءَ ڪتاب منهنجي محبت آهي... مون اهو بي حد قيمتي ۽ ”انمول وقت“ جي عيوض مڪمل ڪيو آهي، اهو انمول وقت مون پنهنجي گهرواري ۽ ٻارڙن کان اُڌارو ورتو آهي، ڪهاڻين جي هن ڪتاب ”برف ۾ سڙندڙ ماڻهو“ جو اهو قرض بجا هو.
ان جي عيوضو سولو هو ته آئون پنهنجي ڪلهن تان سماج جو ڳرو قرض لاهي سگهان، جيڪو سماج زبردستي منهنجي مٿان رکي ڇڏيو آهي، آئون نئون هئس، سمجهه نه هيم ۽ سماج جي ان قرض جي بار هيٺان دٻبو پي ويس. آئون نئون هئس، آئون ٻار هئس، مونکي آڱر کان وٺي سماج جي اڍنگن اصولن جي قيد جي ڌُٻڻ ۾ اُڇليو ويو. جڏهن بلوغت کي پهتس ته مونکي هڪ رنگين عينڪ پارائي ويئي، جنهن سان مونکي شين جو اصل رنگ نظر نه ٿي آيو، مون جڏهن مذهب، معاشرت ۽ رسمن رواجن کي عينڪ کانسواءِ ڏٺو ته مون سڀني کي ڇڏي گلو ڦاڙي رڙيون ڪرڻ شروع ڪيون. ان طوفان بدتميزيءَ کان سڀ ڊڄي ويا، سڀ منهنجا ڏوهاري هئا. سندن اندر جي ڏوهي احساسن سبب سندن زبانو گُنگ ٿي ويون ٿي. مون کي سماج جي فريب جي جيل مان ڪڍي ”بام تماشه“ جي مسَند تي ويهارڻ تي به منهنجي سماج جي کلَ نه پي بيٺي، ڇو ته اسين گفتار جا غازي آهيون، اسين ڀلو ڪرڻ جي بدران چوندا آهيون، ”برف ۾ سڙندڙ ماڻهو، جي هر ڪهاڻي هڪ اهڙي ڪهاڻي آهي، جيڪا اسان جي گفتار جي نه پر ڪردار آهي.“ مون ڪوشش ڪئي آهي ته آئون اهو نه لکان جيڪو اسين چئون ٿا، پر اهو لکان جيڪو اسين ڪريون ٿا.
حڪيم عبدالرؤف ڪياني
7 مئي 2014ع
گوجر خان، راولپنڊي
موبائيل: 03335559859