ضدي
سانجهيءَ جو هن جي زال، هن جي گلي ۾ ٻانهون وجهي، ڏاڍي پاٻوهه مان پڇيو ”عيد تي ڪراچيءَ وٺي هلندا نه؟“
عظيم کي شادي ڪئي ٻه سال کن ٿيا هئا. انهن ٻن سالن ۾، هن جي ڪنوار ڪيترائي دفعا ڪراچيءَ پنهنجي پيءُ ماءُ وٽ وئي هئي. لاڙڪاڻي ۾ هن وٽ مهينو ٻه مس رهندي هئي ته وري ڪو موقعو يا عذر پيدا ٿي پوندو هو. هوءَ ڪراچيءَ ۾ وڌ ۾ وڌ مهينو، ۽ گهٽ ۾ گهٽ هفتو رهندي هئي. عظيم نوڪريءَ وارو ماڻهو. ظاهر آهي ته هو زال سان ڪراچيءَ ۾ ايترو وقت رهي نه ٿي سگهيو. هو ٻه ڏينهن موڪل وٺي هن کي ڇڏي ايندو هو، ۽ وري وٺڻ ويندو هو. نئين شادي ۽ نئين زال. هن جو هر انگل پورو ڪندو هو. سفر ۾ سخت تڪليف ٿيندي هئس، موڪل به مشڪل سان ملندي هئس، ۽ خرچ به ڏاڍو اچي ويندو هوس. ان کانسواءِ گهر واريءَ جي غير حاضريءَ ۾، ڏينهن به ڏاڍا ڏکيا گذرندا هئس. گهر ڄڻ ته کائڻ ايندو هوس. ٻيو ڪو ڀاتي ساڻس گڏ نه رهندو هو. هڪ نوڪرياڻي ۽ هڪ نوڪر هوس. زالس هن جي کاڌي پيتي، لٽي ڪپڙي جو خاص خيال رکندي هئي، ۽ هن کي هر ممڪن آرام پهچائيندي هئي.
نيٺ هو به ان سلسلي مان بيزار ٿي پيو، ۽ ڪجهه روڪ وجهڻ جو سوچيائين. اڄ وري اهائي فرمائش ٿي رهي هئي.
عظيم جواب ڏنو ”نڪو، هن دفعي پاڻ هتي ئي عيد ملهائينداسون.“
”نه، مون کي ڇڏيو!“
”نڪو!“
”ڇو ڀلا؟“
”بس ضرورت ڪانهي، روز روز ڪو وڃڻ ٺهي ٿو ڇا، ڪراچيءَ مان آئي اڃا مهينو به ڪو نه ٿيو اٿئي.“
”پو ڇاهي ڀلا، پيءُ ماءُ وٽ ٿي وڃان، ڪو پراوا ته ڪو نه آهن.“
”اهو سوال ڪونهي، مون کي هتي ڏکيائي ٿي ٿئي.“
”مان سگهوئي موٽي ايندس. هفتي کان وڌيڪ نه رهندس.“
چيم ته نه ني، گهڻو بحث نه ڪر.“
”مان ضرور ويندس.“
”هرگز نه، مان مسافريءَ جون مصيبتون سهي سهي تنگ ٿي پيو آهيان.“
”مان امان کي چوندس ته هوءَ وڏي ادا کي موڪلي ته اهو اچي مون کي وٺي ويندو.“
”نه، مان اجازت نه ڏيندس.“
نعيما روئڻ ته اول ئي شروع ڪري ڇڏيو، هينئر اوڇنگارون ڏئي رئڻ لڳي. عظيم هن کي ماٺ ڪرائڻ جي ڪوشش ڪرڻ لڳو.
”تون روئين ڀلا ڇو ٿي؟ ڏس مون اڳ ڪڏهن توکي روڪيو آهي. منهنجي تڪليفن جو به ته تو کي احساس هجڻ گهرجي.“
”توهان کي ڪا تڪليف ڪانهي، توهين هروڀرو ٿا مون تي بندش وجهو.“
”ڪجهه سمجهڻ جي ڪوشش ڪر.“
”ها، مان ته بيوقوف آهيان، توهين ته سڀ ڪجهه سمجهو ٿا نه، مان ضرور ويندس، پيءُ ماءُ وٽ وڃڻ کان توهين مون کي روڪي نه ٿا سگهو.“
”مون توکي پيءُ ماءُ وٽ وڃڻ کان نه روڪيو آهي ۽ نه روڪيندس. مگر هر ڳالهه مناسب موقعي تي ٿيڻ کپي. آءٌ توکي روز روز وڃڻ نه ڏيندس.“
”مان ضرور ويندس، ڏسان ته ڪير ٿو مون کي روڪي؛ مان قيدڻ ته ڪو نه آهيان.“
”تميز سان ڳالهاءِ، هوش حواس مان نه نڪر.“
هوءَ ڳوڙها ڳاڙيندي رهي. گهڙي ساعٿ رکي چيائين: ” مان هاڻي ڪراچيءَ ويندس ته وري ڪڏهن به هتي ڪو نه ايندس.“
عظيم اهو ٻڌي، دل ئي دل ۾ کليو. نعيما کي جڏهن به هن کان ڪا شڪايت ٿيندي هئي ته پوءِ اها ئي ڌمڪي ڏيندي هئي.
ٿوري مهل سانت رهي.
”مون کي ڇڏي ايندا نه ڪراچيءَ؟“
”ويهه دفعا ته چيو اٿم ته نه، خواهه مخواهه ڇو ٿي پريشان ڪرين. تون ته پڙهيل ڳڙهيل عورت آهين. توکي خود ئي سوچڻ گهرجي.“
”توهين منهنجي هيءَ ننڍي خواهش به پوري نه ٿا ڪريو.“
”ڪيترائي دفعا تنهنجي اها خواهش پوري پئي ٿي آهي. هن ڀيري ضد نه ڪر.“
”ضد ته توهين ٿا ڪريو. ڀلا ان ۾ توهان جو نقصان ئي ڪهڙو آهي؟ ڇو نه ٿا مون کي ڇڏيو.“
”توسان مٿو مارڻ اجايو آهي. وڌيڪ تنگ نه ڪر، مون کي ننڊ ٿي اچي.“
سياسي ليڊرن وانگر هنن جي لفظي لڙائي جاري رهي. ڪو کڙتيل ڪو نه نڪتو. رات جا يارهن وڄي ويا.
عظيم اکيون پوري ننڊ جي ڪوشش ڪرڻ لڳو.
نعيما رئندي، سڏڪا ڀريندي، پاڻ کي پٽ پاراتا ڏيندي.... موت به نه ٿو اچي، شادي آهي ڪين قيد، ڪٿي اچي ڦاٿي آهيان، ڪٿان اچي قسمت ڦٽي ..... نيٺ هوءَ به ننڊ جي آغوش ۾ پهچي وئي.
صبح جو وري به زال ۽ مڙس جي وچ ۾ مختصر مشاعرو ٿيو. نعيما هٿ منهن به نه ڌوتو، ۽ کاڌو کائڻ کان به انڪار ڪيائين. عظيم پڻ، غصي کان نيرانو ئي ٻاهر نڪري ويو. اتي پهتو ته نعيما فون تي ڳالهايس:
”مان امان کي ٽرنڪ ڪال ڪرڻ ٿي چاهيان.“
”ڇا لاءِ؟“
”ٻڌائيندي سانس ته عيد تي ڪو نه ايندس.“
”ٽرنڪ ڪال جي ضرورت ڪانهي، خط ۾ احوال لکي ڇڏيندس.“
”نه، مان فون ڪندس.“
”چيم ته ضرور ڪونهي.“
”پر توهين مون کي ڪراچيءَ ڇو نه ٿا ڇڏيو؟“
”وڌيڪ بحث نه ڪر، مون کي پنهنجو ڪم ڪرڻ ڏي.“
هن جهٽڻو رکي ڇڏيو.
منجهند جو گهر آيو. نعيما، بستري ۾ ائين پئي هئي، ڄڻ ته ٻه ڏينهن ڪڻس ۾ ڪاٽيا هئائين. اکيون سڄيل، چپ سُڪل، چهرو مرجهايل ۽ وار ڇڙوڇڙ. وري ساڳيو ڀنڻ.
”مان ضرور ويندس.“
”نه.“
”مان هر حالت ۾ ويندس، ڏسان ته ڪير ٿو مون کي روڪي. مان امان کي فون ٿي ڪريان.“
”نه، ڪو ضرور ڪونهي.“
”توهين مون کي پيءُ ماءُ سان ڳالهائڻ کان نه ٿا روڪي سگهو. مان ڪو ٻهراڙيءَ جي جاهل ڇوڪري ڪو نه آهيان، جو مون تي ائين رعب رکيو وڃي.“
”تنهنجي سمجهه جي غلطي آهي.“
”مان هينئر ئي ڪريان ٿي، ڏسان ته ڪير ٿو مون کي جهلي.“
ائين چئي هوءَ اٿي، ۽ وڃي جهٽڻو ڪن تي رکي ٽرنڪ ايڪسچينج کان ڪراچيءَ جو نمبر گهريائين.
عظيم وِههُ جو ڍُڪ پي ويو.
”اما، مون کي عظيم ڪراچيءَ نه ٿو ڇڏي.“ ائين چئي هوءَ ڦٽي هيانءِ رئڻ لڳي.
عظيم شرم ۾ ٻڏي ويو. سس ڇا سمجهندي ته منهنجي ڌيءُ سان مڙس الائي ڪهڙا ويل ٿو وهائي. هيءَ ڳالهه جڏهن ٻيا مائٽ ٻڌندا، تڏهن ڪهڙو خيال ڪندا.......
نعيما آواز ڏنس ”امان توهان سان ڳالهائڻ ٿي چاهي.“ هن کي ڳالهائڻو پيو.
”چاچي، مان چوانس ٿو ته اڃا هاڻي آئي آهين، ٻه چار ڏينهن ترس ته پوءِ وري هلنداسين. پر هوءَ هروڀرو ضد ٿي ڪري.“
”پٽ، رئي ٿي، انگل ڪيو اٿئين ته کڻي وٺي اچينس. اڳتي لاءِ سمجهائي ڇڏيندي مانس ته هوڏ نه ڪري.“
”چڱو چاچي، جيڪا اوهان جي مرضي.“
هن نعيما کي چيو ”مان ٻاهر وڃان ٿو، اڌ مني ڪلاڪ ۾ موٽي ايندس. تون سامان تيار ڪري ڇڏ، پنجين واريءَ گاڏيءَ ۾ هلنداسين.“
عظيم موٽي آيو. چانهه ميز تي رکي وئي هئي. نعيما وهنجي سهنجي، هار سينگار ڪري ويٺي هئي. ڪنڌ هيٺ ڪري چيائين:
”مون کي معاف ڪريو. مون هروڀرو توهان کي ايترو تنگ ڪيو. مان ڪراچيءَ ڪو نه ويندس.“
”نه، هينئر توکي هلڻو پوندو. مان چاچيءَ سان انجام ڪري چڪو آهيان، ۽ آفيس مان ٻه ڏينهن ريزڪي موڪل به وٺي آيس.“
”نه، مان هرگز ڪراچيءَ نه هلندس“ نعيما جواب ڏنو.
٭
ڄامشورو، ١٠ – مئي ١٩٥٥ع
فردوس: جنوري ١٩٥٦ع