منفي قومپرستي جا قسم
31 آڪٽوبر 2014،
ڪلفٽن ڪراچي.
منفي قومپرستي جا قسم
(Types of negative Nationalism)
پيارا جلال شاهه،
هن خط ۾ جيئن اڳئين خط ۾ ڄاڻايو هئم، ته جرمني واري هٽلر جي قومپرستي ڪيئن هئي، ڇا هئي ۽ ان ڪيئن انسان ذات کي ڏولائن ۾ وڌو. هنجي حياتي ۽ هن جي تاريخ ۾ حيثيت بابت مطالعي مان خبر پوي ٿي، ته ڪيئن قومپرستي ۽ حب الوطني جمهوري طريقي سان انسان جي ترقي کي نقصان پهچائين ٿا.
ائڊولف هٽلر 20 اپريل 1889ع تي آسٽريا ۾ ڄائو هو. هن جي پارٽي جو نالو نيشنل سوشلسٽ جرمن ورڪرس پارٽي هو ، جيڪا جرمن زبان ۾ سڏبي هئي. (NSDAP) جرمني ۾ لکبي هئي.German National Sozialistische Deutsche Arbeiterpatztie جنهن ۾ هو 1919ع ۾ شريڪ ٿيو ۽ ان جو 1921ع ۾ ليڊر ٿيو، انهي پارٽي کي نازي پارٽي به سڏيندا هئا. هو جرمن چانسلر چونڊيو ويو ۽ 1945ع ۾ جرمني جي ٻي عظيم جنگ ۾ شڪست وقت پاڻ ۽ سندس زال ”ايوا برائون“ بنڪر ۾ آپگهات ڪيو، ڇاڪاڻ ته ڪميونسٽ روس جون فوجون برلن تائين، پهچي رهيون هيون ۽ هٽلر روس جي جنگي قيدي ٿيڻ بدران موت کي بهتر ڄاتو.
هٽلر کي ميونخ ۾ ڪنهن بغاوت جي تڪرار ۾ جيل جي سزا ملي هئي ۽ ان دوران هن پنهنجي سياسي سوانح عمري جي انداز ۾ جڳ مشهور ڪتاب (Mein Kampf) لکيو، جو 1925ع ۾ ڇپيو، انهي ڪري هن جي تمام گهڻي مشهوري ٿي. هن جي پارٽي اليڪشن ۾ حصو ورتو ۽ 1933ع ۾ حڪومت به ورتي. هو 1919ع ۾ اڃا فوج ۾ هو ته جرمن ورڪرس پارٽي، جي ميٽنگن ۾شريڪ ٿيندو هو. هيءُ جرمني جي قومي ليڊر اينٽون ڊريڪسلر Anton Drexler کان گهڻو متاثر ٿيو هو. هن جي قومپرستي جا بنيادي اصول هئا.
Attacked treaty of Versailles.
Promoted Pan Germanium, anti-Semitism, anti-capitalism and anti-communism.
هن جي پارٽي جي اصولن کي نازيئزم Nazism سڏيو ويو. جنهن جو بنيادي اصول هو ته يهودين کي جرمني ۾ ختم ڪرڻ ۽ پهرين عالمي جنگ ۾ ٿيل معاهدي جون ناانصافيون ختم ڪرڻ ۽ جرمني جا کسيل جرمن علائقا وري هٿ ڪرڻ.
ان لاءِ هو تمام سٺو، اثر پذير تقرير ڪندڙ هو. جنهن کي ٻڌڻ لاءِ جرمن جهجهي انداز ۾ ايندا هئا ۽ ان طرح هو تمام گهڻو مشهور ۽ اثر وارو سياسي ليڊر بڻيو. هن جي اصول موجب ”جرمن قوم“ اعليٰ نسل واري آهي ۽ ان کي صاف ۽ پاڪ رکجي ۽ ان معرفت باقي دنيا کان مٿڀرو ٿجي. اهڙي طرح هن جي قومپرستي ٻين قومن لاءِ عذاب ٿي پئي ۽ جيڪي به قومپرستي جون خاميون اڀرن ٿيون سي هن جي قومي عمل ۾ ظاهر هيون. جيڪا به قومپرستي نفرت تي ٻڌل هوندي، ته اها قومي نيڪي ۽ ترقي بدران، نفرت ۽ فوجي قوت وسيلي هڪ ناسور ٿي پوندي، تنهن ڪري جيڪو به قومپرست ٿئي، حب الوطني جي دعويٰ ڪري، قومي ترقي جون رٿون رٿي، ان کي نه صرف ٻي قوم يا اقليت وارن قبيلن لاءِ سهپ ۽ هڪجهڙائي جي اصولن کي ترڪ نه ڪرڻ گهرجي ۽ مادر وطن جي نالي ۾ ٻين کي سورن ۾ نه وجهجي، برداشت جو مادو نه گهٽائجي، پنهنجي ملڪ ۽ قوم جي غربت کي منهن ڏيڻ لاءِ ٻين ملڪن تي حملو ڪري فتح ڪري سڀرو نه ٿجي. هن جرمن قوم ۽ ڪلچر ۾ بڻ بنياد کي گڏ ڪرڻ لاءِ جرمن ۽ يورپ جي نسل وارن ”ڊچ“ ”فليمش“ ۽ اسڪينڊينيوين (Dutch, Flemish and Scandinavian) کي گڏ ڪيو.
هتي منهنجو مقصد ٻي عظيم جنگ يا جرمني ۽ هٽلر جي تاريخ بيان ڪرڻ نه آهي. پر اهو ڏيکارڻ آهي، ته قومي شناخت ڪيئن، انسان دوست ٿيڻ بدران، پنهنجو گهر سنڀالڻ بدران، پاڻ کي مٿڀرو سمجهڻ، ٻين کي ڪسو ۽ گهٽ سمجهڻ جي غلطي جي وضاحت ڪرڻ آهي.
هٽلر پنهنجي ”قومپرستي“ کي ڇڪي ”نسل پرستي“ جي تنگ دائري ۾ وٺي ويو. هن چيو ته جرمن اعليٰ نسل Master race آهي ۽ هو آريا خون کي صاف ۽ ملاوٽ کان پاڪ رکندو. اهو ”نازي قومپرستي“ جي فلسفي جو خاص نڪتو هئو. هن جو رايو هو ته جرمن آريا نسل سڀني کان مٿڀرو آهي. حڪومت هٿ ڪرڻ کانپوءِ، انهن اصولن کي هن جرمني جي سرڪاري پاليسي بڻايو ۽ اهي اصول وڏين پوسٽرن ۽ اشتهارن، ريڊيو ۽ اخبارن ذريعي پڌرا ڪيا. هٽلر جي قومپرستي ايتري تائين پهتي جو هن جي حڪومت علي الاعلان اسڪولن ۾ به سيکارڻ شروع ڪيو، ته جرمن اوچو قد آرين جي مٿي جي سائيز، وارن جو رنگ، اکين جي رنگت، هنجي ذهن ۽ سوچ جي وسعت ڪيتري آهي. يهودي مذهب ناهي پر اهي هڪ زهريلي مخلوق آهي، جنهن کي نابود ڪرڻو آهي. ڪو جرمن، غير جرمن سان شادي ته ڪين ڪري سگهندو، پر ذاتي زندگي ۾ همبستر به نه ٿي سگهندو.
اوائلي زندگي ۾ مسولني سوشلزم تي ڪيترائي پيپر لکيا. هو سٺو مقرر، باصلاحيت، خطرناڪ سوشلسٽ هو. هن پنهنجي اخبار ڪڍي (La Lotta di Classe) (The Class Struggle) سنڌي ۾ لکبو ته ”طبقاتي جدوجهد“، هن پهرين جنگ عظيم ۾ شريڪ ٿيڻ جي سخت مخالفت ڪئي، پر ترت پوءِ هن محسوس ڪيو ته لينن مطابق جنگ بعد انقلاب ايندو آهي، ته هو جنگ جي فائدي ۾ ٿيو. هن پوءِ قومپرستي کي ٺيڪ سمجهندي، انهي قومپرستي جي اعلان کي پنهنجي سياست جو بنياد بنايو، ته اڄ کان وٺي اسان جو صرف اٽلي ئي وطن آهي ۽ سڀ ڪجهه اٽلي ئي آهي،ان کانپوءِ هو صرف Viva P Italiaجنهن کانپوءِ هن کي سوشلسٽ غدار سڏڻ لڳا، ۽ هو وڃي جنگ ۾ شريڪ ٿي وڙهيو. هن چيو، ته اٽلي کي ”قومي ڊڪٽيٽر هيرو“ جي ضرورت آهي ۽ هن ان لاءِ اهڙا اهڃاڻ پيش ڪيا، ڄڻڪ هو ئي پاڻ گهربل ڊڪٽيٽر موجود آهي. سو سائين ائين سوشلسٽن مان قومپرست ٿيندا آهن ۽ وري اهي ڊڪٽيٽر بڻبا آهن، جيڪو قومپرستي جو منفي ۽ بگڙيل مهانڊو آهي. وڌيڪ انهي فاشزم واري قومپرستي جي تحريڪ جي عام جام ۽ هر ڪنهن کي خبر آهي، هن خط جي مطلب لاءِ قومپرستي ڪيئن عوام دشمن ۽ عوام جي نفرت جي جذبن ۽ روين سان اڀري ٿي. جنهن لاءِ اهو ضروري آهي، ته فاشزم جي خاص نقطن ۽ اصولن جو ذڪر ڪجي. اٽليءَ جي شهرن تورين کان نيپلس تائين ديوارن تي پوسٽر لڳي ويا، جن تي لکيل هو ته Dues ha sempre reginore (The Dues is always right) ”ڊيو ليڊر هميشه صحيح هوندو آهي“. ان طرح هو پنهنجي قوم جو هيرو بڻيو، هو هر وقت اٽلي لاءِ بيٺڪون ۽ مختلف علائقا فتح ڪرڻ لاءِ سوچيندو رهندو هو. هن 1935ع ۾ آفريڪا جو ائبسينيا (Abyssinia) فتح ڪيو. جنهن جي ڪنهن يورپي ملڪ همت ٻڌي مخالفت نه ڪئي. ان طرح مسولني، هڪ قسم سان طاقتور قوم هجڻ جو تصور مڃايو هئو. هن ليگ آف نيشنز (League Of Nations) کي به ٻڌڻ کان به انڪار ڪيو ۽ هن هٽلر سان لاڳاپا جاري رکيا. هو جرمن فتوحات وقت هٽلر سان شريڪ هو، پر انسانن سان نفرت به ڪندو هو. هن اسپين جي گهرو جنگ ۾ اسپين جي ڊڪٽيٽر فرئنڪو جو ساٿ ڏنو. هن ٽرڪ ۾ جرمن سولجر جي ڊريس پائي، روپوش ٿيڻ جي ڪوشش ڪئي، پر رستي ۾ 28 اپريل 1945ع ۾ قتل ٿي ويو.
اهي نازي (هٽلر واري) ۽ فاشزم (مسولني واري) قومپرستي جو اهو خاص اصول هوندو هئو ته ٻيا ملڪ فتح ڪري، انهن جي پيداواري ذريعن ۽ ڪارخانن تي قبضو ڪري انهن کي غلام بنائجي ۽ انهي طريقي سان نسل پرستي، ڊڪٽيٽرشپ ۽ عسڪري قوت ذريعي فتح ماڻي، پنهنجي قومي جوڙجڪ ۽ برتري کي قائم رکجي.
روچي رام