13
***
وري چانڊوڪي رات آئي هئي رابيل جون يادون شهمير کي اندر ۾ وهه وانگر وڍ وجهنديون رهن ٿيون، چانڊوڪي رات ۾ هلڪي هلڪي ڏکڻ جي ٿڌڙي هوا گهلي رهي هئي، هو گهر جي ڇت تي چڙهي وڃي ٿو ۽ اتي موجود ڪرسي تي ويهي رهي ٿو. هن ڪڏهن پنهنجي زندگي ۾ ڪا نشي آور شيءَ استعمال نه ڪئي هئي پر اڄ هن پهريون ڀيرو گولڊ ليف جو سگريٽ پنهنجي چپن تي لڳايو هو، هن جي دل دماغ تي رابيل جون ڳالهيون ۽ گڏ گذاريل گهڙيون جيڪي هن کي پل پل ياد اينديون رهن ٿيون. هن کي رابيل جڏهن هڪ ڀيري مذاق ۾ چيو هو جاني جنهن سان روح جو ناتو جوڙيو آهي اهو مون ڳنڍڻ لاءِ رکيو آهي ڇنڻ لاءِ ڪو نه رکيو آهي. تون جيڪڏهن مون کي پيار جي بدلي پيار نه ڏنو ته به مان توکي چاهيندي رهندس، هڪ ڏينهن تون مون وٽ موٽي ضرور ايندين، مان جيڪو پنهنجي دل ۾ سچي پيار جو واعدو ڪيو آهي اهو ضرور نڀائيندس، ڀلي توکان ڪيتري پري ڇو نه هجان پر مان توکي هميشه پاڻ سان گڏ ڀائنيو آهي، جاني...! ڪنهن جي ڳالهين تي لڳي جيڪڏهن تون مون کان ڪاوڙجي هليو وئين ته مان تنهنجي ناراضگي جو ٻڌي جيئري ئي مري ويندس ۽ کلندي کلندي وري هي پنهنجون سٽون چوڻ لڳي ٿي.
ڏي دل مون کي بيوفائي نه ڪنديس.
خدا جو قسم آ ڪڏهن جدائي نه ڪنديس.
سر سدائين جهڪيل رهندو
محبت ۾ مان وڏائي نه ڪنديس.
۽ وري هڪ ڏينهن رابيل سان مذاق ڪندي مون چيو هو ته تون ته روايتي ڇوڪري آهين. جواب ڏيڻ بجاءِ خاموشي سان هي اٿي وڃي ٿي، شهمير هن کي جام پرچائڻ جي ڪري ٿو ته تڏهن مس وڃي پرچي ٿي ۽ چوڻ لڳي ٿي ته شهمير اڄوڪي غلطي توکي معاف آهي ٻيهر مون کي ڪڏهن ڀلجي طعنو نه ڏجان ڇو ته مان طعني کان سخت نفرت ڪندي آهيان، مان ننڍپڻ کان وٺي ڏاڍي حساس رهي آهيان، مون کي بابا صرف هڪ دفعو طعنو ڏنو هو ته مان هن سان ڇهه مهينا ڪو نه ڳالهايو هو. جيڪڏهن تون مون کي وري طعنو ڏنو ته مان قسم کڻي چوان ٿي خاموش ٿي زندگي اڪيلي سر گذاريندس باقي تنهنجي سامهون ڪڏهن نه ايندس. ٻئي ڏهاڙي جڏهن ملي هئي ته مون چيومانس ته ڪالهه واري جملن تي مان ڏاڍو پشيمان آهيان وري به توکان معافي گهران ٿو. ائين هڪ ڏينهن جڏهن گهر جي ڪنهن معاملي تي هو ناراض ٿئي ٿي شهمير هن کي جڏهن ڳراٺڙيون ڏئي پرچائي ٿو تڏهن هوءِ ڏاڍي خوش ٿئي ٿي. هوءِ چوڻ لڳي ٿي ته مون کي شهمير هي تنهنجو انداز ڏاڍو وڻندو آهي. ائين سوچيندي سوچيندي هن جون اکيون اوهيرا ڪري وسنديون رهن ٿيون، هو سڄي رات ڪرسي تي ويهي سوچيندو رهي ٿو، آخري گهڙين ۾ هن کي اهي ڳالهيون ياد اچن ٿيون جڏهن رابيل هن کي چيو هو ته شهمير جيڪا تو مشن کنئين آهي ته اها اڳتي منزل تي پهچائجان مان مڃان ٿي تون منهنجي حسرت ضرور پوري ڪندي ۽ اڳتي وڌنڌو رهجان سڀئي مشڪلاتون پاڻهين هڪ ڏينهن ختم ٿي وينديون ۽ توکي هڪ ڏينهن منزل ملي پوندي. جڏهن هو اهو سوچي ٿو ته تڏهن سوچڻ لڳي ٿو ته مان ڪجهه نه ڪجهه هن ڳوٺ ۽ علائقي لاءِ اهڙو ڪجهه ڪريان جيڪو منهنجي رابيل جو خواب هو. ائين هو آلين اکين سان اتان اٿي ٿو ۽ ڳرن قدمن سان پنهنجي بيڊروم ڏانهن وڃڻ لڳي ٿو.
***
اهڙي ريت وقت گذرندو رهيو، شهمير ڏينهن به ڏينهن ڳوٺ جي ترقي لاءِ جاکوڙيندو رهيو، هن سڄڻ جي ڪيس جي ڀرپور نموني سان پوئيواري ڪئي پر هن کي پوري نموني سان پڪ ٿي وئي ته سڄڻ جي قتل ۾ عارب خان ئي مک ڏوهاري آهي تنهن ڪري وري وري هن ڪوششون ڪيون ته ضمانت تي آزاد ٿي ويل عارب خان هن ڪيس ۾ جهلجي وڃي تنهنڪري هن پنهنجي حساب سان جيڪي ڪوششون ڪيون ته هڪ ڏينهن وري عارب خان گرفتار ٿي ويو پر صرف چند ڏينهن مس گذريا ته وري عارب خان آزاد ٿي پهتو ته انهي ڏينهن هن سان گڏ مختلف ماڻهن سان انيڪ سٿيل گاڏيون هيون ۽ هو هڪ جلوس جي شڪل ۾ شهمير جي ڳوٺ ۾ چڪر ڏئي واپس پنهنجي ڳوٺ ويو. شهمير اهو سڄو لقاءُ اکين سان ڏسندو رهيو پر چاهڻ باوجود ڪري ڪجهه به نه سگهيو. شهمير جي اندر ۾ وڍ پئجي وڃن ٿا، هو ٻئي ڏهاڙي وري عارب خان تي پرچو ڪٽرائڻ لاءِ ٿاڻي تي پهچي ٿو ۽ وري به عارب خان ٻڌجي وڃي ٿو ته تڏهن وڃي شهمير ڪجهه ڏينهن لاءِ ٿڌو ساهه ڀري ٿو پر ڳوٺ توڙي علائقي ۾ وري باهه ٻري وڃي ٿي، هو وري ڳوٺ وارن سان گڏجاڻي ڪرڻ لڳي ٿو تڏهن اڪثر ته ڳوٺ وارا خاموش ٿي وڃن ٿا پر ڪجهه هيئن چوڻ لڳن ٿا ته شهمير خان اسان مجبور آهيون جيڪڏهن عارب خان جو چوڻ نٿا ڪريون ۽ هن جي حاضري نٿا ڀريون ته اسان سان ڪو نه ڪو مسئلو ٿيو ٿو وڃي تنهنڪري ڀائو“ڏاڍي جي لٺ کي ٻه مٿا” سو توهان به ڪجهه بدلجي وڃو، حالتن ۽ وقت جي حساب سان هلڻ سکو نه ته توهان کي هي شرافت هن دؤر ۾ ڪم ڪانه ايندي ۽ اڄڪلهه ماڻهن جا مسئلا به اهڙي قسم جا آهن ته توهان کي پنهنجي سوچ ۽ رويو بدلائڻو پوندو نه ته توهان به اڪيلا رهجي ويندا. شهمير خان ڪاوڙ مان هن کي چوڻ لڳي ٿو ته ادا اسان نه ڪنهن سان اڳ ۾ زيادتي ڪئي نه وري هاڻي ڪنهن کي ڪرڻ ڏينداسين، اسان هن رسمن مان جان ڇڏائڻ جي ڪري رهيا آهيون ته سڀ هڪ نموني سان زنده رهن ڪير به ڪنهن جو غلام نه بنجي ۽ اسان انهيءَ ڌٻڻ کان بچڻ لاءِ تعليم جو رستو اختيار ڪيوآهي، جڏهن اسان جو معاشرو پورو پڙهيل هوندو ته اسان هٿيارن بجاءِ قلم هٿ ۾ کڻي اڳتي وڌنداسين ته سڌريل معاشري جيئان هي اسان جو معاشرو بلڪل منفرد لڳندو، جيڪڏهن اڃان به اسان اهڙو رستو اختيار ڪرڻ بجاءِ فرسوده رواجن جو رستو اختيار ڪيو ته اسان نسل در نسل بغير زنجيرن جي غلامي ۾ اسان جا وجود جڪڙجي ڪڙهندا رهندا، مان گذريل اليڪشن جو توهان کي مثال ڏيان جيڪو هن علائقي مان ٽي ڀيرا هڪ فرد ئي کٽيندو آيو ۽ جڏهن اسان هڪ پليٽ فارم تي گڏجي هڪ کليل راءِ سان ووٽ ڪيو ته اهو ئي اميدوار کٽي آيو جيڪو سدائين هتان هاريندو رهندو هو، تنهن ڪري هاڻي اسان کي انهيءَ روايتن مان جان آجي ڪرائڻي آهي، تڏهن وڃي ڪجهه ڪري سگهنداسين نه ته ائين ئي ڏاڍ جي چڪي ۾ سدائين پيهبا رهنداسين. اهڙيون ڳالهيون جڏهن شهمير خان ڪري ٿو ته تڏهن هن جون ڳالهيون ڳوٺ وارا گهڻا ٻڌڻ بنا هليا وڃن ٿا ۽ هي ڳوٺ وارن جو اهڙو رويو ڏسي حيرت ۾ اچي وڃي ٿو ۽ سوچ ۾ ٻڏي وڃي ٿو ته هنن ماڻهن کي وري ڇا ٿي ويو...؟. هو اهو سوال جو جواب ڳولڻ جي ڪري ٿو پر هن کي ڪٿان به انهي سوال جو جواب نٿو ملي.
***
صبح جو ٽائيم هو، شهمير معمول موجب پنهنجي ٻني تي گهمڻ جي ڪري گهران اڪيلو نڪري ٿو ته اچانڪ هن جي مٿان ٻه فائر ٿين ٿا ۽ هو پنهنجي ٻني جي فصل ۾ ڪري ڦٿڪڻ لڳي ٿو، ٻني ۾ ڪم ڪندڙ هاري جڏهن فائرن جو آواز ٻڌن ٿا ته هو به ڀڄندا شهمير ڏي اچن ٿا ۽ صرف رستي تي ڌوڙ اڏائيندڙ گاڏي کي ڏسندا رهجي وڃن ٿا.
هو جلدي ئي شهمير جي قاضين، منشين ۽ نوڪرن ۽ وڏيري اسحاق کي اطلاع ڏين ٿا ۽ هن کي جلدي ۾ اسپتال کڻي وڃن ٿا. هو زخمي حالت ۾ اسپتال پهچي ٿو پر چند ڪلاڪن ۾ هن جو جسم ٿڌو ٿي وڃي ٿو، جڏهن اها خبر ڳوٺ وارن ۽ وڏيري اسحاق کي پوي ٿي ته هو به پنهنجا هوش وڃائي ويهي ٿو، پوري علائقي ۾ اها خبر باهه جيئان کن پل اندر پکڙجي وڃي ٿي، سڄي علائقي مٿان سوڳواري وارو ماحول ڇانئجي وڃي ٿو.
شهمير جو مڙهه جڏهن ڳوٺ آندو وڃي ٿو ته ڪير به هن جي موت کي مڃڻ لاءِ تيار نه هو. بلڪل اداسي ڇانيل هئي، سڄي علائقي واسي هن جي موت تي سڏڪا ڀري روئي رهيا هئا، سڀني جي ذهن ۾ اهو سوال هو ته هن ته ڪڏهن ڪنهن پکي کي نه ماريو هو، هو ته معصوم هو سڀني لاءِ ڀلو سوچيندو هو ۽ سڀني کي گڏ کڻي هلندو هو پوءِ هن جو ائين بي وقتائتو مرڻ ڪنهن کي به سمجهه ۾ نه آيو.
جڏهن هن جي مڙهه کي آلين اکين سان رابيل جي ڀر ۾ دفنايو وڃي ٿو تڏهن اتي بيٺل هزارن جي تعداد ۾ ماڻهو سڏڪندا رهن ٿا. اڃان رات مس ٿئي ٿي ته تڏهن وڃي وڏيرو اسحاق ڪجهه پنهنجي پاڻ کي سنڀالي ٿو، هو گهر ۾ موجود پنهنجي ننهن رخسانه کي سمجهائڻ لڳائي ٿو ۽ آٿتون ۽ دلاسا ڏئي ٿو ۽ پنهنجي ٻنهي پوٽن سچل ۽ دلاور کي سيني سان لڳائي روئندو رهي ٿو، اها سڄي رات وڏيرو اسحاق روئيندي گذاري ٿو، هو سوچي سوچي ساڻو ٿي پوي ٿو ته هن جي ڪنهن سان به دشمني ڪانه هئي پوءِ به اهڙو ظلم اسان سان ڪنهن ڪيو؟. ٻئي ڏهاڙي جڏهن اها خبر به باهه جيئان پکڙجي وڃي ٿي ته تر جي هڪ مشهور چور خيرل اهو ڏوهه قبولي ورتو آهي پر هن جا دوست اهو سڀ ڪجهه مڃڻ لاءِ تيار نه هئا ته اهو ڏوهه خيرل ڪيو آهي. هو سڀ سمجهي ويا هئا ته سڄڻ ۽ شهمير جو قاتل ڏاڍو هوشيار ۽ چالاڪ آهي، جيڪو هن ڀيري به اسان کي دوکو ڏئي ويو آهي، هن جا دوست بلڪل اداس ٿي وڃن ٿا.
چند ڏينهن کانپوءِ وڏيرو اسحاق پنهنجي ٻنهي پوٽن کي اوطاق تي وٺي اچي ٿو ۽ سڀني کي چوڻ لڳي ٿو ته اسان کي هن ڳوٺ جي قسمت بدلائڻ لاءِ وري ڊگهو انتظار ڪرڻو پوندو جڏهن هي جوان ٿيندا تڏهن اسان مان جيڪو حياتي هوندو سو ضرور هن ڳوٺ کي وري ٽيون ڀيرو اهو اوج ڏياريندو جيڪو اڳ ۾ منهنجي بابا ڏنو ۽ ۽ پوءِ منهنجي پٽ شهمير ڏياريو جنهن ۾ اوهان ڳوٺ وارن جي مُحبت، قُرب، خلوص، ڀائپي ۽ توهان جي سچائي به شامل هئي، اسان وري به ڪوشش ڪنداسين ته هن جي مشن کي اڳتي وڌائڻ جي ڪريون پر چاهڻ باوجود اهو نٿا ڪري سگهون جيڪو شهمير خان ڪجهه ڪيو. ڳوٺ وارا ۽ شهمير جا ٻه ننڍڙا پُٽ وڏيري اسحاق جون اهڙيون ڳالهيون ٻڌي هن کي تعجب مان ڏسندا رهن ٿا ۽ لُڙڪن جون قطارون وڏيري جي اکين مان وهنديون سندس اڇي ڏاڙهي ۾ ڪنهن ريگستان جي روان چشمي جيئان ڪاهينديون وڃن ٿيون.