ناياب
ان دفعي مهمان خاني ۾ چار ماڻهو اهڙا آيا جيڪي مختلف هيا. دينو دانشور، سياستدان سائين ڏنو، پروفيسر پيرل ۽ هڪ سنهڙو صحافي. جڏهن ڪاڻو بورچي مارڪيٽ مان قيمو وٺي مهمان خاني پهتو ته اهي ٽيبل چوڌاري ويٺل هيا. ان کي ايندو ڏسي سياستدان سائين ڏني کيس سڏ ڪيو ۽ پڇيو. “ڪاڻا بورچي ڇا وٺي آيو آهين؟”
ڪاڻي بورچيءَ بنا جهجهڪ وراڻيو.
“سائين قيمو”
“قيمو سٺي شيءِ آهي.” سياستدان سائين ڏني چيو. “ڇو جو ٻوٽيون چچرجي پاڻ ۾ ملي يڪجهتيءَ جو مظاهرو ڪنديون آهن.” سنهڙو صحافي جيڪو ٿلهن شيشن واري عينڪ مان گول اکيون ڪري نهاري رهيو هيو، ان جو تجسس وڌي ويو.
”ڀلا ڏسون ته سهي، کائڻ لائق آهي به يا نه؟“ ان چيو. ڪاڻي بورچيءَ ٿيلهيءَ مان قيمو ڪڍي پليٽ ۾ وجهي انهن سامهون ٽيبل تي رکيو. تازو قيمو ذرا ذرا ائين ٽيبل تي رکيل هيو جيئن عوام کي ڌرڻي لاءِ ڪٺو ڪيو ويو هجي.
“ڪاڻا بورچي قيمو ڪهڙي جانور جو آهي.؟ “پروفيسر پيرل پڇيو. ڪاڻي بورچيءَ پهريون ڪڏهن مهمان خاني ۾ اهڙا ماڻهو نه ڏٺا هيا. مهمان پڇندا نه هيا، اوڳرائي ڏئي هليا ويندا هيا. ڪاڻي بورچيءَ دل م سوچيو، قيمو ڪرائبو ئي ان لاءِ آهي ته هضم ٿي سگهي. پهاڙ قيمو ٿي پٿر بنجي ويندا آهن ۽ ڪراچيءَ جا روڊ پٿر جن کي، قيمي جيان هضم ڪري ويندا آهن. گوشت ۽ واردات جو نشان مٽائڻو هجي ته قيمو ڪرائي ڇڏيو. ڪوابن لاءِ قيمو ضروري آهي ۽ قيمي لاءِ ڪات، ڪاسائي قيمو ڪندا آهن ڄڻ حڪومت هلائيندا آهن. قيمي جي هڪ ڪلو ۾ ارڙهن ڪروڙ سنهيون ٻوٽيون سمائجي سگهن ٿيون. آدمشماري وڌڻ سان ڪهڙو فرق پوي ٿو؟ ڪات جا ٻه ڌڪ ٻيا هڻي ڇڏيو، آدمشماري وڌي ويندي ۽ قيمي جو وزن ساڳيو رهندو. ڪاڻي بورچيءَ کي اهڙا دلچسپ مهمان ڏسي نابين اک جي نظر موٽي آئي. ان قيمي ڏانهن آڱر کڻي اشارو ڪندي چيو“ اهو توهان ٻڌايو ته قيمو ڪهڙي جانور جو آهي؟” پوءِ ڪاڻي بورچيءَ اندر ۾ ٽهڪ ڏنا ۽ وات تي هٿ رکي منجهيل آواز ۾ چيو “پهتل بندا آهيو. مان ٻڌائيندس ته اعتبار نه ڪندا.”
پروفيسر پيرل مٿو کنهيو.
“منهنجي خيال ۾ ....“ ائين چئي اهو خيالن ۾ کوئجي ويو ۽ پوءِ ٺهه پهه وراڻيائين.“اهو پاڏي جو آهي.”
سڀني وري ٽيبل تي پيل قيمي کي ڏٺو. انهن جو ڌيان قيمي ڏانهن هيو ته ڪاڻو بورچي اک بچائي نڪري رنڌڻي ۾ ويو ۽ بصر ڪٽي کلڻ لڳو، جڏهن ته ان جي اکين ۾ ڳوڙها هيا. اک ڀل ڪاڻي هجي پر روئيندي ضرور آهي. هوچارئي، مٿو، ڏاڙهي ڪلها ۽ سٿر کنهي سوچ ۾ غرق ٿي ويا ته آخر قيمو ڪهڙي جانور جو آهي؟ سنهڙي صحافيءَ ڪرسيءَ تان اٿي قيمي جو ذور آڱرين ۾ کنيو ۽ مهٽي محسوس ڪرڻ لڳو ته اندران ڪهڙي جانور جو آواز ٿو اچي.
“ادا ڪڪڙ جو آهي.” پوءِ ان چيو “مون هڪ ڪڪڙ جي قتل جي ڪهاڻي شام جو شايع ٿيندڙ اخبار ۾ ڇپائي هئي. جنهن تي مون کي ايوارڊ مليو هيو. اسان ڪڪڙن جي قتل عام تي سوچينداسين ته انسانن جي قتل عام جي اهميت وڌي ويندي ۽ جيئن ته مون اڻ سڌيءَ طرح انسانن جي قتل عام کي ننديو هيو، ان لاءِ ايوارڊ جو مستحق ٿيو هيس. ان رات پنهنجي مان ۾ ٿيل پارٽيءَ اندر مون ڪڪڙن جا ڪواب کاڌا هيا.”
سياستدان سائين ڏني ڪڙڪ ڪالر کي سڌو ڪندي پاڻ ڪرسيءَ تي سڌو ٿيندي چيو “جيڪي ڪڪڙ جا ڪواب کائيندا آهن، اهي سنهڙا نه هوندا آهن.”
سنهڙي صحافيءَ کي ڪاوڙ لڳي.
“ڪڪڙ سنهڙا هوندا آهن.” ان چيو” پر کڙهڻي کنڀ کنڊيريندا آهن ته سياستدان نظر ايندا آهن.”
ان کان اڳ جو سياستدان سائين ڏنو قيمي جي پليٽ سنهڙي صحافيءَ کي منهن ۾ هڻي، دينو دانشور ٻنهي کي ٿڌو ڪيو.
”بابا قيمي جي ڳالهه تي ڇوٿا هڪ ٻئي جو قيمو ڪيو.“ ان وڌيڪ چيو ته فرق فقط اهو آهي ته قيمي ۾ ”قاف“ ۽ ليمي ۾ ”لام“ هوندو آهي.“
پروفيسر پيرل دانشور جي جملي تي سوچيو، پوءِ نڪ هيٺان نقطي جهڙين مڇن تي ننڍي آڱر سان کنهندي چيو. ”ڪا ڏي قيمو، ڪاڏي ليمو، هتي قوم جا ابا هڪ ٽيبل تي ويهڻ لاءِ تيار نه آهن، تون قيمي ۾ ليمو ملائي ڇڏيو.“
پروفيسر پيرل ڳالهه ڪري زوريءَ ٽهڪ ڏنو ۽ هو ٽئي ٽهڪن کي زوريءَ روڪي نه سگهيا. رنڌڻي ۾ بصر ڪٽيندي ڪاڻي بورچيءَ جون اکيون خشڪ ٿي ويون ۽ هو روئڻ لڳو. ٽيبل تي رکيل قيمو خودڪش بمبار جي جسم جهڙو ٿي ويو.
”ڳالهه سئين سڌي آهي“. سياستدان سائين ڏني چيو “قيمو پوڙهي ڍڳي جو آهي. جڏهن ڍڳو ڪم نه ڪندو آهي ته سندس چرٻي چڙهي ويندي آهي. غور سان ڏسو قيمي ۾ اڇا چرٻيءَ جا ذرا جام آهن.”
سڀني ڏٺو ۽ سياستدان سان ها ۾ ها ملائي ”برابر ائين هوندو آهي.“ دينو دانشور چيو “تاريخ ۾ هڪ چرٻي چڙهيل بادشاهه کي عوام ڦاهيءَ تي چاڙهيو ۽ رسو ڇڏي پيو” سياستدان سائين ڏني تجسس مان تڪڙ ۾ پڇيو “پوءِ پڪ سان بادشاهه جيئرو هوندو؟“
“ها بلڪل” دينو دانشور چيو “ان کي جيئرو پوريائون.”
چارئي چپ ٿي گهري سوچ ۾ ٻڏي ويا.
”ٿي سگهي ٿو قيمو ڪنهن ڏاڙهيءَ واري ٻڪر جو هجي“. پروفيسر پيرل ڏاڙهي کنهندي چيو جيڪا ڪوڙيل هئي.
”ڇوٿو ڪفر جو ڳالهيون ڪرين“ دينو دانشور چيو ”اڄڪلهه ڏاڙهيءَ وارا ٻڪر ڪاسائين جو قيمو وڪڻي ايمان جيان لوسڻ خريد ڪري رهيا آهن“.
سنهڙي صحافيءَ کي دينو دانشور جي ڳالهه نه وڻي. ان کيس ڪاوڙ مان پيار جو پيغام ڏيندو چيو “جيڪڏهن وات ۾ ڌپ هجي ته ڳالهه اهڙي ڪجي جيئن گلن ۾ هوندي آهي ۽ گل جيڪي اوٿ کڻندڙ وزير جي ڳچيءَ ۾ پاتل ڪنڊين ۾ هوندا آهن. ڪنڊيون جيڪي پٽيوالو گلڻ گهر کڻي منهيءَ ۾ ٽنگي ڇڏيندو آهي. منهي جنهن هيٺان ٻار قوم جيان قميص پائي سٿڻ بنا سمهيل هوندو آهي.”
سياستدان سائين ڏني آڱريون ڪنن ۾ وجهي ڇڏيون. ٻين ٽن سمجهيو شايد ٻانگ ڏئي اهو ٻڌائڻ وارو آهي ته “قيمو ڪنهن ڪُڪِڙ جي ستايل اڌوهيءَ جي ڪُڪُڙ جو آهي.” پر سياستدان سائين ڏني آڱريون ان ڪري وڌيون هيون ته کيس سنهڙي صحافي جي وزير تي ڪيل تنقيد صفا نه وڻي هئي. ان آڱريون ڪنن مان ڪڍيون ته انهن تي هيڊو گند لڳل هيو. اهو ڏسي سنهڙي صحافيءَ کيسي مان پين ڪڍي ڊائريءَ تي لکڻ شروع ڪيو. “وڏو گند سياستدانن جي ڪنن ۾ هوندو آهي. ڳالهه انڪري نه ٻڌندا آهن جو گند ڳالهه کي ڪنن ۾ وڃڻ نه ڏيندو آهي. جڏهن ڪن صاف ڪري ٻڌڻ جي ڪوشش ڪندا آهن ته ڪنن مان نڪتل گند ڪري ملڪ ۾ گند وڌي ويندو آهي. گٽر ۽ ڪن ۾ اهو فرق آهي ته ٻئي بند ٿي سگهن ٿا ۽ کلندا آهن ته گٽر سان گندو پاڻي وهندو آهي ۽ ڪن مان روڳ. قوم جي فائدي ۾ آهي ته سياستدانن جا ڪن بند هجن، ائين سمورو گند سياستدانن جي ڪنن ۾ محفوظ رهندو ۽ قوم پاڪ رهندي. جيستائين دانهن ٻڌڻ جو سوال آهي، جيڪڏهن ڪن صاف ڪري ٻڌندا ته ٻڌڻ ڪري انهن جا ڪن وري بند ٿي ويندا ۽ ائين نئون گند جنم وٺندو“.
پروفيسر پيرل جيڪو سنهڙي صحافيءَ لکندي چتائي رهيو هيو. ان کان نه رهيو. تڪڙ ۾ پڇيائين “ڇاٿو لکين؟... ڇاٿو لکين.”؟
ان ٻه دفعا سوال انڪري ڪري ڪيو جو صحافيءَ کي پڪ ٿي وڃي ته ڪنهن سوال ڪيو آهي، ڇو جو صحافي صرف سوال ڪندا آهن ۽ صحافيءَ کان سوال ڪرڻو هجي ته ٻه دفعا ڪيو وڃي. جيئن کيس ڪنن تي اعتبار اچي.
”لکيو اٿم ته ..“ سنهڙي صحافيءَ جواب ڏيندي چيو ”هيءُ قيمو اهڙي سَانَ جو آهي جيڪو وڏي وزير جي آفيس ۾ ڪرسيءَ سان ٻڌل هيو، کيس هر عورت مينهن نظر ايندي هئي. جيئن ته مينهن کي ڏسي رسي ڇنائڻ جي ڪوشش ڪندو هيو. تنهنڪري وڏي وزير جي ڪرسي اونڌي ٿي ڪري پوندي هئي ۽ اها خبر عام ٿي ويندي هئي ته وڏي وزير کي هٽائڻ ۾ سَانَ جو هٿ آهي.“
دانشور دينوءَ اکين تان عينڪ لاهي چولي سان صاف ڪئي ۽ پائي قيمي جو جائزو ورتو.
”لڳي ڪو نه ٿو ته ڪنهن سَانَ جو آهي. ”پوءِ ان وڌيڪ تبصرو ڪندي چيو ”سَانَ جو قيمو ڪشمير جي صوف جهڙو ڳاڙهو هوندو آهي. اڃان ڪشمير جا اڌ صوف آزاد ٿيا آهن. جيستائين اڌ آزاد ٿيندا قيمو ڌپ ڪري ويندو. ان لاءِ ضروري آهي ته قيمي کي اتان ڏسجي جتان هيڊو آهي. ڇو جو هيڊو قيمو مظلومن جو هوندو آهي ۽ ظالم اهڙو قيمو کائي ڳاڙها ٿي پوندا اهن.”
اهي چارئي مٿي کي هٿ ڏئي سوچيندا رهيا. رنڌڻي مان ڪاڻو بورچي مرڪندو آيو ۽ مذاق ۾ چيائين.“ ڏيو خبر ... پئي ڪا خبر.؟”
اهي چارئي آڻ مڃڻ وارانه هيا. دينو دانشور عقل جي ڳالهه ڪئي “ڪاڻا بورچي، پچائي کاراءِ ته ذائقو سڃاڻي، هاڻي ٿا ٻڌايون ته قيمو ڪهڙي جانور جو آهي.”
ڪاڻو بورچي کلي کين مذاق ۾ هر هر اک هڻڻ لڳو، جنهن ڪري اهو هر هر انڌو پئي ٿي ويو.
”هاڻي ٿو پچايان“ ان ٽيبل تان قيمي جي پليٽ کڻندي چيو ... ”ڇڙو اٺهٺ منٽ انتظار ڪيو.“
اٺهٺ لفظ ٻڌي سنهڙي صحافيءَ کان ڇرڪ نڪري ويو.
”اٺهٺ منٽ ڇو؟... “ان بورچيءَ کان سوال ڪيو.
ڪاڻو بورچي کليو ۽ شرمائي هليو ويو. ان جي وڃڻ کانپوءِ پروفيسر پيرل سنهڙي صحافيءَ جي سوال جو جواب ڏنو.
“سوچ اڄ موڪل ڇو آهي ۽ اسان هڪ تقريب ۾ ڪوٺايل ڇو آهيون؟”
“اڙي ها ياد آيو” سياستدان سائين ڏني وچ ۾ چيو” اڄ اٺهٺهون يوم آزادي آهي.”
سنهڙي صحافيءَ شرم کي پرچائيندي چيو “در اصل قيمي منجهائي وڌو آهي.”
رنڌڻي ۾ ڪنيءَ اندر قيمو ٽهڪڻ لڳو. قيمي جي خوشبوءِ مهمان خاني جي هر شيءِ ۾ سمائجي وئي. ڌاڻا، گرم مصالحو، لوڻ، ساوا مرچ، ڳاڙها مرچ، بصر، پٽاٽا، ننڍو ڦوٽو، وڏو ڦوٽو، ٻاڦ سان ملي ٽيبل چوڌاري چئني جي نڪ ۾ سرسر ڪرڻ لڳو. انهن جو نڪ ائين چرڻ لڳو جيئن قيمي جي خوشبوءِ کان وڏو ٿي هاٿي جي نڪ ۾ تبديل ٿي ويندو.
جڏهن ڪاڻي بورچيءَ قيمو پچائي وڏي پيالي ۾ وجهي انهن اڳيان رکيو ته سندن بک تيز ٿي وئي. پروفيسر پيرل قيمو پليٽ ۾ وجهي، مانيءَ جو ڳڀو ڀڃي قيمي سان چٻاڙيندي چيو “قيمو ٻڪر جو آهي.” پوءِ وري چيو “ها بلڪل ٻڪر جو آهي.”
سياستدان سائين ڏني مانيءَ جي ننڍڙي ڳڀي تي وڏي مقدار ۾ قيمو رکي چٻاڙيندي چيو “ قيمو ڳئونءَ جو آهي” پوءِ مزي سان ڪنڌ لوڏيندي وري چيو “ها بلڪل ڳئون جو”
سنهڙي صحافيءَ ڳڀو ڀڃي قيمو رکي وات ۾ وجهي هڪدم چيوڙ قيمو ڪڪڙ جو آهي.” ۽ وري چيو“ها بلڪل ڪڪڙ جو.”
دينو دانشور ڳڀو ڀڃي قيمو رکي وات ۾ وجهي چيو ”قيمو پاڏي جو آهي“ سڻڀي هٿ سان عينڪ اکين تي ٺيڪ ڪندي وري چيو “ها بلڪل پاڏي جو.”
اهي کائيندا رهيا ۽ پنهنجي راءِ تي اٽل بحث ڪندا رهيا.
ڪاڻو بورچي رنڌڻي جي ڪنڊ ۾ کلي رهيو هيو. ان آڱر سان اک اُگهندي آهستي چيو.
“در اصل شهر ۾ گڏهه ناياب آهن.”