اڳواقعي جون وٿيون
Antecedent Containing deletions
خدا، اڳواقعي (Antecedent) جي وٿين ۾ سمايل آهي، ڪائنات اهڙو جملو آهي، جنهن جملي ۾ وٿيون آهن، انهن وٿين ۾ لفظ نه هوندي به، غائب لفظ جملي کي مڪمل ڪن ٿا. (1)
جيئن موضوع جي عمل (Predicate) مان موضوع جي وجود جي خبر پوي ٿي، ڀل موضوع ظاهر نه هجي، پر اهو پنهنجي عمل ۾ موجود آهي، ائين واقعي جون وٿيون واقعي کان وڌيڪ لقائن (Phenomenons) سان ڀريل آهن، اهي وٿيون اڳواقعي جي تسلسل کي ٽوڙين نه ٿيون پر اڳواقعي کي وڌيڪ واضع ڪن ٿيون. (2)
فلسفي کي پاسي رکي گرامر تي نظر ڪبي ته اڳواقعو (Antecedent) لفظن، جملن، لقائن ۽ سلسلن جي اهڙي وضاحت آهي، جنهن ۾ پروفارم (Proform)، اسم جي ضمير (Pronoun) (جيئن، اسان، اها، هي، پاڻ) چوڻي (Proverb) ۽ فعل يا فعل متعلق (جيئن زمان، مڪان، احوال، ڪيفيت، سبب ۽ درجا) کي معنا ڏئي ٿو. (3)
مثال طور؛
حوا دير سان آئي ڇو جو اها ٽريفڪ ۾ ڦاٿل هئي.
ان جملي ۾ “حوا” اڳواقعو آهي ۽ “اها” پروفارم
اڳواقعو “حوا” “اها” کي پر معنا بنائي ٿو.
اڳواقعو لفظن، جملن، لقائن، نقائن ۽ سلسلن کي واضع ڪري ٿو ۽ پروفارم اڳواقعن مان معنا حاصل ڪري ٿو. (4)
جيڪڏهن پروفارم اڳواقعي کان پهريون استعمال ٿئي ته اڳواقعو، پڇواقعي (Postcedent) ۾ تبديل ٿي وڃي ٿو. (5)
اڳواقعو جو مثال:
سيلي آئي پر اها نظر بچائي آئي.
ان جملي ۾ “سيلي” اڳواقعو ۽ “اها” پروفارم آهي.
ساڳيو جملو پڇواقعو ۾ ڦري ائيندي ٿيندو ته:
اها آئي پر سيليءَ کي ايندي ڪنهن نه ڏٺو.
هن جملي ۾ پروفارم “اها” اڳ ۾ استعمال ٿيل آهي، “اها” سيليءَ جو پڇواقعو آهي.
جيڪڏهن ساڳي جملي کي (اڳواقعي ۽ پڇواقعي جي وٿين ۾ آڻبو ته:
حوا دير سان آئي ڇو جو ٽريفڪ ۾ ڦاٿل هئي.
ان ۾ پروفارم “اها” موجود نه آهي، جيڪا واقعي جي وٿي آهي، پروفارم غير موجود هوندي به اڳواقعو ان کي معنا ڏئي ٿو ڇو جو سمجهه ۾ اچي ٿو ته “حوا” ئي “اها” آهي، جيڪا ٽريفڪ ۾ ڦاٽل هئي.
ساڳيو جملو ٻئي انداز ۾:
دير سان آئي ڇو جو اها ٽريفڪ ۾ ڦاٿل هئي.
ان جملي ۾ “حوا” غير موجود هوندي به “اها” مان معنا حاصل ڪري ٿي.
ساڳيءَ طرح:
آئي پر اها نظر بچائي آئي.
غير موجودگي جملي ۾ ڪنهن جي موجودگي ظاهر ڪري ٿي.
آئي پر سيليءَ کي ايندي ڪنهن نه ڏٺو.
پڇواقعي جو مثال جنهن ۾ “اها ” جي وٿي “سيليءَ” کي ظاهر ڪري ٿي. (6)
واقعو (Incidence) جنهن ۾ اڳواقعو ۽ پڇواقعو شامل آهي، ان جي وٿين (Deletion) جو مدار فعل جي تخفيف (Verb phrase ellipses) ۽ قدر جي تناسب جي حد (Quantifier) متعين ڪرڻ تي آهي. (7)
فعل جي تخفيف مان مراد جملي مان واقعاتي فاعلي يا مفعولي لفظ حذف ڪرڻ آهي، جيڪي جملن کي معنا ڏيڻ يا مڪمل ڪرڻ لاءِ ضروري هوندا آهن. (8)
قدر جي تناسب جي حد (Quantifer) متعين ڪرڻ مان مراد آهي ته قدر (Quantify) کي عدد (Numerical) سان نه پر لفظ سان بيان ڪيو وڃي، جيئن ٿورا، گهڻا، سڀ، ڪجهه، ڪجهه به نه. (9)
فعل جي تخفيف (Verb Phrase ellipses) جو مثال:
مون ماني کاڌي ۽ اسلم پڻ.
ان جملي ۾ “اسلم پڻ” فعل جي تخفيف آهي، ان کي مڪمل ڪرڻ لاءِ جملو ائين هجڻ گهربو هيو ته:
مون ماني کاڌي ۽ اسلم پڻ ماني کاڌي.
ان ۾ “ماني کاڌي” پنهنجو پاڻ ۾ سمايل آهي، فعل کي مڪمل ڪرڻ کان سواءِ سمجهه ۾ اچي ٿو ته اسلم پڻ ماني کاڌي.
خدا به واقعي جي وٿين ۾ فعل جي تخفيف آهي، اهو نظر نه ايندي به موجودگيءَ جو احساس ڏياري ٿو.
زمان، مڪان، حال، احوال، ڪيفيت، سبب ۽ درجا سڀ اڳواقعي ۽ پڇواقعي جون وضاحتون آهن، جملن، لقائن، نقائن جا سلسلا ٽٽل هوندي به سمجهه ۾ ايندڙ ڪڙين سان ڳنڍيل آهن، ڪائنات جي هر وٿي خالي نظر ايندي به خالي نه آهي، جتي نجهه (Nothing) آهي، اتي ڪجهه (Something) آهي. خول (Void) جو خاليپڻو بيجاءِ نه آهي.(10)
ڪائنات جي پراسراريت قياس (Chaos) آهي، ڇو جو سماوي (Cosmos) عيان آهي ۽ قياس جنهن جي چُپ ۾ گهڻا لفظ اظهار جا رستا ڳولهين ٿا. چُپ جو اظهار ڪڏهن زبان کان وڌيڪ طاقتور هوندو آهي.
“مان آهيان” نامڪمل جملو آهي، ان جي اڳيان ۽ پويان لاتعداد اڳواقعا ۽ پڇواقعا آهن، ان اڳيان اڻ کٽ چوٽ (Infinite progress) ۽ پويان اڻ کٽ موٽ (Infinite regress) آهي. (11)
اڻ کٽ چوٽ
مان هوندس، ڇو جو هو هوندو،
ڇو جو هو هوندو، مان هوندس.
مان آهيان، ڇو جو هو آهي،
ڇو جو هو آهي، مان آهيان.
مان هيس، ڇو جو هو هيو.
ڇو جو هو هيو، مان هيس.
اڻ کٽ موٽ
هوندو، هوندس، آهي، آهيان، هيو، هيس، انهن ٽٽل ڪڙين جي وٿين ۾ “هو” ۽ “مان” سمايل آهي، هو ڪير آهي؟ مان ڪير آهيان؟ هو “مان” آهيان ۽ “مان” هو” آهيان، اڻ ڏٺل؟ ڏٺل؟ مان! آهيان؟ ناهيان؟ هو مون ۾ سمايل آهي ۽ “مان” ان سميت ان ۾ سمايل آهي. (12)
هوڪل (The all) آهي، مڪمل ڪامل (Absolute) آهي.(13)
زنجير جون سڀ ڪڙيون لوهه آهن، وٿيون نه آهن، جملي ۾ لفظن جي اڪيلائي آهي. ٻار ڳالهائڻ سکيو نه آهي. بزرگ ٻار جي ٽٽل لفظن مان مفهوم ڪڍي ٿو. ڪل (The all) هڪ آهي. لفظن جون اڪيلائيون مٽجي وڃن ٿيون. جملا سمجهه لائق ٿين ٿا. مضمون جملن ۾ سمائجي لفظ بنجي “الف” جو روپ ڌيارين ٿا. الف کان اڳ، الف کان پوءِ، اڳ ۽ پوءِ جي وچ ۾، ڪُل اندر اڻ کٽ چوٽ ۽ اڻ کٽ موٽ پاڻ ۾ ملي “هڪ” ٿي وڃن ٿيون. (14)
ڪُل (The all) نرماد (Androgyne) آهي. پاڻ سان پاڻ سمهي ٿو ۽ پاڻ ڄڻي ٿو. پاڻ مان پاڻ ڄائو آهي ۽ پاڻ جهڙا ڄڻي ٿو. ڪائنات ۽ ڪُل کي الڳ ڪرڻ معاملي کي منجهائي ٿو. ڪائنات ڪُل جو جسماني احساس آهي. ڪُل ۾ ڪائنات سمايل آهي ۽ ڪائنات ڪُل آهي، ڪل، ٽوٽل (Total) آهي. اهو، هاڻي (Now) نه آهي. ان جو وجود مسلسل آهي. اهڙو تسلسل آهي، جنهن جو سلسلو لافاني اڻ کٽ ۽ لامحدود آهي. ان ۾ ٿڪاوٽ، آرام، وٿي، خول يا خلل نه آهي. (15)
واقعي جي وٿين جو مدار صرف فعل جي تخفيف نه آهي، پر قدر جي تناسب جي حد (Quantifier) جي تخفيف (Ellipse) پڻ آهي. قدر جي تناسب جي حد متعين ڪرڻ، قدر (Quatity) جي لفظن سان ٿيل عدد جيڪي انگن ۾ نه آهن، انهن جو بيان جملن ۾ لفظن سان ٿيل هوندو آهي، ٿورا، گهڻا، سڀ، ڪجهه يا نجهه، اهڙا ٻيا عددي لفظ پڻ واقعي جون وٿيون (Deletions) هوندا آهن، اهي جملي ۾ موجود نه هوندي به جملي اندر پنهنجو قدر محسوس ڪرائيندا آهن. جيئن:
مون اهي سڀ ڪتاب پڙهيا جيڪي اسلم پڙهيا.
جيڪڏهن جملو پورو لکجي ته ٿيندو.
مون اهي سڀ ڪتاب پڙهيا، جيڪي سڀ ڪتاب اسلم پڙهيا.
مٿين جملي ۾ لفظ “سڀ ڪتاب” کٽيل آهي، پر جملي پڙهڻ سان ان جي کوٽ محسوس نه ٿي ٿئي، ڇو جو “سڀ ڪتاب” جو تاثر جملي پڙهڻ سان پنهنجو پاڻ ظاهر ٿي پوي ٿو، “سڀ ڪتاب” ان ۾ سمايل آهن.
الف کان اڳ، قدر (Quantity) جي وٿي آهي. ان وٿيءَ ۾ انگ جو متبادل لفظ سمايل آهي، اهو “هڪ” نه آهي، پر سڀ (Total) آهي. الف (هزار) نه آهي، پر ڪُل (The all) آهي. نجهه هوندي سڀ ڪجهه آهي.
منطق ۾ قدر جي تناسب جي حد، وحدت، ڪثرت، نفي، اثبات يا اهڙن ٻين لفظن تي متعين آهي. (16)
نفعو نفيءَ مان نڪتل آهي، سڀ خرچ ڪٽ ڪري جيڪي بچي اهو نفعو آهي، ڪائنات جي خرچ ۾ خدا ٻڙي (0) آهي. ڪائنات ٻڙي توانائي (Zero energy) آهي. ڪائنات ٻڙي توانائيءَ ڪري برقرار آهي. (17)
الف کان اڳ خالي سيٽ (Axiom) آهي. رياضيءَ ۾ خالي سيٽ ان کي چئبو آهي. جنهن ۾ جزا نه هجن، رياضيءَ ۾ خالي سيٽ وجود رکي ٿو. ٻڙي (Zero) ان خالي سيٽ ۾ جاءِ والاري ٿي. رياضيءَ جي قانون موجب جيڪڏهن ٻڙي آهي ته هڪ (1) ضرور هوندو. (18)
الف کان اڳ ٻڙي آهي، ٻڙي نجهه نه هوندي به انگ ٻڙيءَ کان سواءِ ڪنهن ڪم جا نه آهن، ٻڙي تخليق جو مرڪز آهي، ٻڙيءَ مان عدد نروار ٿي قدر جي تناسب ۾ ظاهر ٿين ٿا ۽ قدر جو تناسب جملن اندر موجود نه هوندي به پنهنجي غير موجودگيءَ سان جملي ۾ هر هنڌ حاضر ڏسجي ٿو. (19)
اثبات جو عددي تناسب ڪُل (The all) آهي، سڀ نفعا نقصان، خرچ پکا ملي ٽوٽل ٿي ويا آهن، ڪثرت ۾ وحدت سمايل آهي ۽ وحدت ۾ ڪثرت، ڇو جو ڪثرت ۾ وحدت سمايل آهي ۽ وحدت ۾ ڪثرت، ڇو جو ڪثرت...... اڻ کٽ موٽ، سوچ جو انت نه آهي، سوچ پنهنجي چوگرد ڦري ٿي.
خدا کي ڳولهڻ به ائين آهي، جيئن گهاڻي چوڌر ڦيرا پائڻ، سوچ سرنهن جي تيل جيان وهي ٿي، پوئتي موٽڻ ۽ اڳتي وڌڻ به ائين آهي، جيئن پنهنجي چوڌر ڦيرا پائڻ، نه اڳ جو انت آهي، نه موٽ جي کوٽ، زندگي کٽي وڃي ٿي رستا نه ٿا کٽن، انسان نه اڳتي وڌي ٿو، نه پوئتي موٽي ٿو، پر پاڻ چوگرد چڪر ڏئي هليو وڃي ٿو.
گونگو ڪنن کان محروم ته هوندو آهي، پر ان جي نظر تيز هوندي آهي، خدا جي نظر تيز آهي جو ڪائنات ڏسجي ٿي، الف کان اڳ ننڊ هئي، ننڊ کان اڳ اوٻاسي (Ginnungagap) هئي. اوٻاسي ڏيندڙ پولار (Yawning void) خواب ۾ جاڳي پيو.(20) جاڳ خواب هئي، خواب جو خواب.... خواب جو خواب......خواب جو....... اڻ کٽ موٽ ۾ خواب خدا ٿي پيو ۽ اڻ کٽ چوٽ ۾ خواب ماڻهو ٿي پيو.
اربابيت (Henology) ڪثرت ۾ وحدت ڏسي ٿي.
“هينو” معنا “هڪ” (One)، هڪ جو قدر وحدت آهي، وحدت جي وٿيءَ ۾ ڪثرت سمايل آهي، ڪثرت وحدت ۾ سمائجي وجود وڃائي ويٺي آهي، ڪو به موجود (Being) نه آهي، پر وحدت آهي. (21)
جيئن سڀ پيغمبر هڪ پيغمبر ۾ سمايل آهن، ائين سڀ خدا هڪ خدا ۾ سمايل آهن، ڪثرانيت (Polytheism) جي سڪي پويان سڪي جو قدر وحدانيت جي مهر ۾ ثبت ٿيل آهي، سڪي جا ٻه پاسا ساڳي سڪي جو قدر آهن، خدا کي ڪنهن به روپ ۾ ڏسو چهرو اهو ئي واحد آهي.
اربابيت، وجوديت برخلاف آهي، وجوديت ۾ فرد آزاد آهي، اهو ڪثرت ۾ واحد آهي، منفرد آهي، آزاد آهي، پر اربابيت ۾ ڪثرت پاڻ واحد آهي، فرد انفراديت وڃائي ويهي ٿو، اهو ڪثرت جو حصو بنجي هيڪڙائي (Unity) ۾ شامل ٿئي ٿو، جُدا موجود (Being) ۽ اجتماع کان آزاد نه ٿو رهي. (22)
هيٺيون خال ڀريو. ان ۾ وٿي (Deletion) آهي.
“وهم ۽ گمان جي دنيا ۾ مون کي شڪ آهي، تون سچو پيار ڪندو آهين ۽ مون کي پڪ آهي تون سچو ڪندو هوندين”
ان سِٽ ۾ پيار کٽيل آهي، جيڪو سدائين کٽيل هوندو آهي.
“وهم ۽ گمان جي دنيا ۾ مون کي شڪ آهي، تون سچو پيار ڪندو آهين ۽ مون کي پڪ آهي تون سچو پيار ڪندو هوندين”
اڻ کٽ موٽ جو مثال
“ڇو جو سبب، سبب لاءِ هوندو آهي، انڪري سڀ کان پهريون بي سبب هڪ سبب پيدا ٿيو، سبب ۾ سئو سوال هيا، هر سوال جو جواب وري هڪ سبب هيو، ڇو جو سبب، سبب لاءِ ئي هوندو آهي، ان ڪري سڀ کان پهريون بي سبب، هڪ سبب پيدا ٿيو............................
خدا کي ڳولهڻ به ائين آهي، الف کان اڳ جي اوندهه اڃان به پراسرار آهي، اها اوندهه ان غار جي اوندهه کان به گهري آهي، جنهن غار ۾ چار شخص پناهه وٺي ويٺل هيا، مون اها ڪهاڻي ننڍي هوندي پڙهي هئي.
“هڪ انڌيري غار هئي، ٻاهر تيز مينهن وسي رهيو هيو، مينهن کان بچڻ لئي ان غار ۾ چار شخص ويٺل هيا، هڪ شخص ٻئي کي چيو:
“اي دوست ڪا ڳالهه ٻڌاءِ جيئن وقت گذري” ان شخص ڳالهه شروع ڪئي.
“هڪ انڌيري غار هئي، ٻاهر تيز مينهن وسي رهيو هيو، مينهن کان بچڻ لئي ان غار ۾ چار شخص ويٺل هيا، هڪ شخص ٻئي شخص کي چيو اي دوست ڪا ڳالهه ٻڌاءِ جيئن وقت گذري، ان شخص ڳالهه شروع ڪئي. هڪ انڌيري غار هئي، ان ۾ چار شخص.........”
اڻ کٽ ڪهاڻيءَ جو انجام ڪٿي نه آهي، ڪائنات جي ڪا به ڪهاڻي مڪمل نه آهي، ڪهاڻي ان کي چئبو آهي، جنهن جو انجام هجي، ڪن علامتي ڪهاڻين جو بظاهر انجام نه هوندي به ان جي پڄاڻي علامتي انجام تي پهچندي آهي، خدا جي ڪائنات ۾ اڻ کٽ علامتون هوندي به سڀ علامتون سوال آهن.
خدا منهنجي دماغ مان خارج ٿيل نه آهي، اهو رهيل آهي، “رهيل” جدا لفظن ۾ استعمال ٿئي ٿو، ڪٿ رهجي ويو آهي ۽ مون وٽ نه آهي يا صفا رهجي ويو آهي نڪري ئي نه ٿو، سڄي زندگي ڪوشش ڪئي وجود جون وٿيون (Deletions) ڀري نه سگهيس، مان ٽُڪرن ۾ جيئرو آهيان، زندگيءَ جو هڪ جملو به سمجهي نه سگهيس، ڇو جو ان جملي جي ڪنهن به وٿيءَ جو خال ان جي واقعي کي مڪمل نه ٿو ڪري، مان وقت جي وٿيءَ ۾ قيد آهيان، زماني جي سلسلي جو نظرانداز (Ommitted) حصو آهيان، حذف ٿيل آهيان، مان واقعي جي تخفيف (Ellipses) ۾ سمائجي نه سگهيو آهيان.
مان منجهيل بي سبب آهيان، سبب جي اڻ کٽ موٽ آهيان ۽ مان حيرت جي اڻ کٽ چوٽ آهيان.
خدا جو خير، پر بندا ناراض نه ٿجانءِ، جيڪڏهن مان ڊائريءَ جا ورق ڦاڙي پولار جي اوٻاسيءَ (Ginnungagap) ۾ اڇلايان.
References:
1. Baltin, M.(1987)
“Do antecedent containing deletions exist?”.
Linguistic inquiry. 18(4): 579-95.
2. Culicover, P. (1997).
“Antecedent containing deletions”.
Oxford , UK: oxford university press.
3. Bouton , L – (1970). Antecedent – contained proforms. In proceedings of sixth regional meeting of the Chicago linguistic society, ed, M. campbel Chicago. IL: university of chicago.
4. Carnie A. (2013). Syntax: A generative introduction. 3rd edition. Malden. MA: willey. Blackwell.
5. Crystal D.(1997). A dictionary of linguistics and phonetics.
6. Sag, I (1976). Deletion and logical form. MIT dissertation.
7. Bos, J; J, spender (2011). An annotated corpus for the analysis of verb pharse ellipses. Language resource and evaluation 45(4): 463-94.
8. Goldberg , L. (2005). Verb – standing VP ellipsis: A cross – linguistic study. Doctoral dissertation , Mc Gill university , Montreal.
9. Dag westerstahl (2001).
“Quantifiers”
In Goble , Lou, ed. The Blackwell guide to philosophical logic . Blackwell.
10. Kennedy, C (1997).
“Antecedent – contained deletion and the syntax of quantification”.
Linguistic inquiry , 28(4): 662-88.
11. Aristotle (1901). Posterior analytics. B.H. Blackwell. p-7.
12. Chomsky , Noam (1957). Syntactic structures. The Hague/Paris: Mouton.
13. Herbermann, Charles , (1913).
“The absolute”.
Catholic encyclopedia. New York : Robert Appleton company.
14. Moser, Paul (2009).
“Exclusivism, Inclusivism and kardiatheology”
Philosophia Christi. 11(2):293-308.
15. Heike wiese (2003)..
“Numbers , Language and human mind”.
Cambridge university press.
16. Edward Keenan, Denis paperno. (2012). Handbook of quantifiers in natural language. Studies in linguistics and philosophy. 90 spring science and business media.p-16.
17. Setphen Hawking
“A brief history of time”
p.16.
18. Maddy , Penelope (1988).
“Believing the Axioms”.
Journal of symbolic logic. 53(2):481-511.
19. Wilson , John cook (1889). On an evolutionist theory of Axioms. Oxford clarendon press.
20. Dillmann , F.X (1998).
“Ginnungagap”.
Beck.H , Steru. H and Timpe – D (ed). Volume 12.
21. Schuman , Reiner ; Lily , Reginald (2003).
“Broken Henologies”.
Bloomington , Indiana ; Indiana university press.p143-144.
22. Wayller , Egil A (1997).
“Henology symposium”
Amsterdam , Netherland : Rodopi-p.5-6.
***