ڪاڇي جي مٽيءَ جو ڪوي...!
’ڪوڙي قصي کڻڻ کان هڪ سٽ سچي چڱي آ‘
احمد خان مدهوش پڻ کوڙ اهڙي شاعري ڪئي جا دل تي چٽجي وڃي ٿي.
جڏهن کان اک لڳي تو سان، تڏهن کان اک لڳي ناهي،
جڏهن کان چاڪ ڪئي تو دل، تڏهن کان چاڪ ٿي ناهي.
هي ٻه سٽون احمد خان مدهوش جون ڪا به طاقت منهنجي دل تان ڊاهي نه ٿي سگهي. سندس شاعريءَ جا ڪيترائي غزل سنڌوءَ جي پاڻي مان وهنتل آهن جيڪي ڪڏهن به ميرا ٿيڻا نه آهن. سدائين چنڊ جيان چمڪندا رهن ٿا. ڪاڇي جي پيرن جو هڳاءُ رکن ٿا، محبوب جي نيڻن جون ادائون پسائن ٿا.
اچين ٿو جي سامهون ته تابش ٿي ماري،
لڪين ٿو ته ڳولا جي خواهش ٿي ماري،
اکين تي نه الزام ’مدهوش‘ ڌر تون،
اکين کي ته دل جي سفارش ٿي ماري.
اکين کي دل جي سفارش، تابش، خواهش کي اهڙي خوبصورت نموني احمد خان مدهوش اظهاريو آهي. لفظن ۾ هن ساهه وجهي ڇڏيو آهي. شيخ اياز چيو ته ”ڪئنواس تي مصورن جون عمريون گذري وينديون آهن. تڏهن هو ڪائي پائيدار مصوري ڪري سگهندا آهن. شاعري ڪا ٽيبل ٽينس راند نه آهي.“ احمد خان مدهوش خوبصورت شاعر آهي جنهن جو گهاڙيٽو ٻين شاعرن کان منفرد ۽ جداگانه آهي، جيڪو سندس جي شاعري کي جلابخشي ٿو. تخليقار پنهنجي ڌرتي، ٻولي، ثقافت، رسمن، رواجن تهذيبن کي تحفظ پڻ ڏيندا آهن. احمد خان مدهوش کي شاعري جو سخن ’خانداني ورثو‘ جلال کٽي کان مليل هو. پاڻ فطري شاعر هو.
مان هان فطرت جي هنج ۾ نپنو،
شاعري ۾ تڏهن نکار آهي.
(سعيد ميمڻ)
سندس شاعري جو نکار هميشه آباد رهيو آهي، شاعري جي عشق ۾ امرتا ماڻي افلاڪ تي پهتو آهي.
آتڻ چونو ڪت، تاڻيان تند نه نبري،
پاڻا روئي رت، چرخو مون چڪ ڪيو.
(شاهه)
شاعري جو سفر آڻانگو پنڌ آهي، ڪنڀر جي آوي ۾ پچڻو آهي. پاڻا روئي رت ڪري منزل تي پڄڻو آهي. احمد خان مدهوش چرخو چڪ ڪري. منزل تي پهتو. جنهن منزل لاءِ هو نڪتو هيو. مدهوش فارسي ۽ روايتي شاعري مان جند ڇڏائي عوامي شاعري جي راهه ورتي. جتي سندس استاد بخاري، ابراهيم منشي، سرويچ سجاولي، نثار بزمي، اسحاق راهي، ناظم منگي، طالب لغاري، ميهر فقير ۽ ٻيا ڪيترائي سفر ۾ رهيا. مان مٿي چئي چڪو آهيان ته هن ڪاڇي جي ڪوي پنهنجو رستو/ منزل منفرد ۽ جداگانه رکيو جيڪو کيس ”امر“ ڪري ويو.
احمد خان مدهوش سرائيڪي ٻولي جو به خوبصورت شاعر هيو جنهن ۾ سونهن، محبت، پيار، دل جون ڳالهيون سرائڪي ٻولي ۾ خوبصورت نموني اظهاريون آهن. مدهوش جي شاعري ۾ عشق ۽ وصل جا موضوع خاص آهن. سندر شاعري جو خالقڻهار آهي. ٻولي جو استعمال حسين اٿس.
مَئين ته الائي ڪيا ٿي ويسان،
جنهن ويلي تيڏا ٿي ويسان،
دوزخ ڀي هَٽ ويسين، جي، مئين،
ڀاڪر وچ سوگها ٿي ويسان.
عشق مجازي هجي يا حقيقي، مگر عشق سچو هجي مدهوش سچو عاشق هو، ٻولي جو ڌرتي جو، سونهن جو، شاعري جو، عشق ۾ چوي ٿو.
پرين پاڻ پنهنجو وساري ڇڏيو ٿم،
مگر عشق تنهنجو اجاري ڇڏيو ٿم.
مدهوش سماجي اڳواڻ به هيو، شهر جي بنيادي مسئلن ۾ هو شهرين سان ڌرتي، احتجاج، بک هڙتال ۾ گڏ هوندو هيو. هو هڪ بهترين سماجي اڳواڻ هيو جو هي ٿيندڙ ملٽي نيشنل ڪمپنين خلاف احتجاجن جي اڳواڻي پاڻ ڪندو هيو، عوام جي حقن جي ڳالهه ڪندي فخر محسوس ڪندو هيو اصول پرست انسان هيو.
زهر ڏيو ڦاهي چاڙهيو يا منجهه ڪڙاهيءَ ڪاڙهيو،
ڪهڙو به رکو دستور، پر ڇڏيو ڪين اصول.
سرائيڪي شاعري ۾ ميٺاج ٿئي ٿو. ان جو لهجو وڻندڙ ۽ موهيندڙ هوندو آهي. سرائڪي ۾ گيت جو ميٺاج اهڙو ته مٺو ٿئي ٿو جو هر ٻڌندڙ کي موهي مست ڪري ڇڏيندو آهي. مدهوش جو هي گيت ان رنگ ۾ رنگيل آهي، مدھوش سرائڪي سان گڏ سنڌي ۾ به گيت لکيو آھي.
هر هر سهڻو چهرو ڏسجي، ڀيرو تي ڏئي ڀيڙو ڏسجي،
ڦير تي ڏئي ڦيرو ڏسجي، ڏسجي - ڏسجي- ڏسجي.
سهڻن گلڙن سونهارن جو،
قدرت جي ان شهڪارن جو،
پيارن پيارن رخسارن جو،
رنگ گلابي گهرو ڏسجي، هر هر سهڻو چهرو ڏسجي.
جنهن مان روح کي راحت پهچي،
جنهن سان دل کي آٿت پهچي،
نيڻن کي ڀي نعمت پهچي،
”مدهوش“ اُن ڏي ويٺو ڏسجي، هر هر سهڻو چهرو ڏسجي.
مدهوش جي شاعري ۾ حرف تجنيس جو استعمال تمام گهڻو مروج آهي. غزل، گيت، وائي ۾ اڪثريت سان اظهاريو اٿس، سندس شاعري ۾ ميٺاج وڌيڪ ٿئي ٿو ۽ ترنم ۽ رڌم جي روانگي دل تي جلد اثر ڪري ٿي ۽ شعر من موهيندڙ ٿي پوي ٿو.
دل پاڪ، اکيون پاڪ، نظر پنهنجي ڪري پاڪ،
حسناڪ جو هيراڪ، ٿيءَ حسناڪ جو هيراڪ.
دلڙيون ڦري ڦٻائڻ، ڦندا وجهي ڦاسائڻ،
نٽ ناٽ سان نٽائڻ، سڀ حرڪتون اکين تي.
مدهوش ديدار جي خواهش ۾ سڀ ڪجهه فنا ڪرڻ وارو شخص هيو، محبوب ئي هن لاءِ سڀ ڪجهه هيو.
يار هڪڙي جهلڪ رڳو ڏيکار،
سر جدا ڏيائين، ڌڙ جدا ڏيائين.
احمد خان مدهوش سنڌ جو عوامي شاعر هيو جنهن سنڌي شاعري کي پاڻ ارپي ڇڏيو 26 جون 2010ع تي اسان کان وڇڙي راهه رباني ورتي ۽ ائين چئي ويو.
مان پکي هان پيار جو،
پيار جي اظهار جو،
ڌار جو نه مارجو،
مان پکي هان پيار جو.