ڪوهيڙي ۾ ويڙهيل بورچيخانو
بي حد بکايل جي
اٻاريل اڳيان نه رکجانءِ
هو هٿ ساڙي ويهندو
تن ڏينهن اتي ايڏو ته ڪوهيڙو هوندو هيو جيئن ڌرتيءَ تي ڌنڌ کانسواءِ ڪنهن شيءِ جو وجود ئي نه هجي. ڪجهه نظر نه ايندو هيو، نظرن جي چوگرد ڪوهيڙي مان شڪليون ٺهنديون ۽ ڊهنديون هيون. ان ڪوهيڙي ۾ ويڙهيل گهر اندر ڇهه ڀاتي هيا. هڪ هو پاڻ، هن جي زال، ٻه ڌيئر ۽ ٻه پٽ.
ڪوهيڙو ايڏو ته گهرو هوندو هيو جو بس نظر گهرجي ٻاهرين در تائين ويندي هئي. در مٿان ڪاٺ جا ننڍا سوئا ائين ٺهيل هوندا هيا جيئن مٿان ڪو ڏند ڪڍي اندر ڏسندو هجي. گهر اندر هڪ بورچيخانو هيو جنهن اندر ماءُ رڌ پچاءَ ۾ مصروف هوندي هئي. بورچيخاني اڳيان هڪ ڪاٺ جي پراڻي ٽيبل رکيل هوندي هئي جنهن چوڌاري ڇهه ڪرسيون ائين پيل هونديون هيون جيئن سنهڙين ڄنگهن وارا بکايل کاڌي جو انتظار ڪندا هجن. اها ڪاٺ جي ٽيبل ۽ ڪرسيون هن هڪ راهه ويندڙ ڪٻاڙيءَ کان ورتيون هيون، جيڪو عجيب غريب شيون اٺن تي رکي ڪڏهن ڪوهيڙي ۾ اتان لنگهيو هيو. ان هن جي در ٻاهران آواز ڏنو هيو. هن در کولي سڀ کان پهريون ان کي اتي ويهاري ماني کارائي هئي ۽ ان ڪٻاڙيءَ مانيءَ جي تعريف ڪئي هئي.
“کاڌي جي ذائقي مان خاندان جي خوشحاليءَ جي خبر پوندي آهي.” ان چيو هيو “واهه جو ذائقو آهي.”
ان ڪٻاڙيءَ وٽ عاج جا چار ننڍا بت هيا جيڪي اٺ جي ڳچيءَ ۾ رسي سان ائين لڙڪي رهيا هيا جيئن گهٽو ڏئي اٺ جو ساهه ڪڍڻ جي ڪوشش ڪندا هجن. اتي هڪ ٽٽل يڪتارو هيو. پراڻيون چندن جي ڪاٺ جون ڦڻيون هيون. ٽي چمڙي جا بوٽ، ٽامي جا فيروزي ڪٽ لڳل برتن، هڪ گنبذ نما پکين جو پڃرو، جست جي چادر جي چٻي پيٽي ۽ ڪجهه ناسي رنگ جون ٽوپيون هيون جن تي اڳيان چنڊ ستارو ٺهيل هيو. هڪ اٺ جي پٺيءَ تي ڪاٺ جي پراڻي ٽيبل ۽ ڇهه ڪرسيون ائين ٻڌل هيون جيئن اهي ڪنهن فاتح جو انتظار ڪنديون هجن. هن ڪٻاڙيءَ کي ان ٽيبل ۽ ڪرسين جي خريد لاءِ چيو. ڪٻاڙيءَ اٺ کي هيٺ ويهاري، اهي لاهي هن آڏو رکيون.
“هيءَ ٽيبل ۽ ڪرسيون اهڙي ڪٽنب کان حاصل ڪيل آهن جيڪو ڪڏهن بک نه مئو” ڪٻاڙيءَ چيو “يقين ڪر هن ٽيبل تي رکيل کاڌو سدائين ذائقيدار هوندو ۽ ان مان هر وقت ٻاڦ نڪرندي رهندي.”
پوءِ ڪٻاڙيءَ ڪنهن هيجاني ڪيفيت مان وٺي ٽهڪ ڏنا. هن ڏٺو ان جي وات ۾ ڏند نه هيا، ان جو وات ڪنهن اونداهي کوهه جيان هيو. هن ان کان اها ٽيبل ۽ ڪرسيون خريد ڪيون، پوءِ اهو ٽهڪ ڏيندو اٺن کي هڪليندو ڪوهيڙي ۾ گم ٿي ويو.
گهر اندر ڪڏهن اوندهه نه هوندي هئي اتي بورچيخاني ٻاهران ڪاٺ جي ٽيبل کان ٿورو پري ڀت ڀرسان چلهه ۾ سڪل ڪاٺيون ٽڙڪا ڏئي ٻرنديون هيون ۽ انهن مان دونهون نانگ جيان وڪڙ هڻي مٿي بلند ٿي هر هر ڄڀ ڪڍي هيڏانهن هوڏانهن پيو ڏسندو هيو. گهر جي کاٻي پاسي کان تازي پاڻيءَ جي واهي وهندي هئي جنهن جو پاڻي هٿ وجهڻ سان ڪوسو محسوس ٿيندو هيو، ان مان هر وقت ٻاڦ پئي نڪرندي هئي. اها تازي پاڻيءَ جي واهي ٿورو اڳتي وڃي ٻنين ۾ ڇوڙ ڪندي هئي ٻنين اندر ڳاڙها ٽماٽر ائين ڏسبا هيا جيئن گلابي ڳلن واريون اپسرائون ڪوهيڙي اندر ڪنهن جو انتظار ڪنديون هجن.
هڪ دفعي هو جڏهن رات جو دير تائين جاڳيو ته اثر کان اڳ ان تازي پاڻيءَ جي ٻاڦ ڇڏيندڙ واهيءَ جي ڪناري هن جنن کي لهندي ڏٺو هيو. جن پنهنجن ٻچن سان ان واهيءَ ۾ وهنجڻ لٿا هيا ۽ جيئن تي سج جا پهريان ڪرڻا اتي پيا هيا ته اهي ٻاڦ ۾ تبديل ٿي ڪوهيڙي ۾ ملي ويا هيا.
گهر جي کاٻي پاسي کان وهندڙ واهيءَ جو گرم پاڻي جڏهن ٻنين ۾ ڇوڙ ڪندو هيو ته ان مان ٿڌي تاثير واريون سبزيون جنم وٺنديون هيون. تورين جي ول ڌرتيءَ تي ڪنهن رڙهندڙ جيت جيان هر شيءِ ۾ پاڻ وچڙائي پيلا گل ڪڍندي اڳتي وڌندي هئي. ڀينڊيءَ جي ٻوٽن ۾ آسمان ڏانهن اشارو ڪندڙ آڱريون رب جي موجودگيءَ جو احساس ڏيارينديون هيون. ڪريلن جي کل تي وهندڙ ڳوڙهن جهڙيون قطارون هونديون هيون. اتي سڀ پکي سمجهه ۾ ايندڙ ٻولي ڳالهائيندا هيا پر هڪ پکي اهڙو هوندو هيو جنهن جي ٻولي خطري ۾ سيٽيءَ جهڙي هوندي هئي.
هڪ سياري جي رات ڪاٺ جي ٽيبل ڀرسان ٻرندڙ چلهه ۾ سڪل ڪاٺيون ٽڙڪا ڏئي ٻري رهيون هيون ۽ باهه جي هيڊي ڄر ۾ گهر جي هر شيءِ لڏي رهي هئي. هو پنهنجي گهر ڀاتين سان کاڌي جو انتظار ڪري رهيو هيو. ماءُ تازو کاڌو ٽيبل تي رکيو ته ان مان ٻاڦ اڇي ململ جي ڪپڙي جيان کلندي ڊگهي ٿيندي وئي ۽ پوءِ اها سڄي پاسي واري دريءَ مان ٻاهر نڪرندي هر طرف ڦهلجڻ لڳي. ڪوهيڙو ائين گهرو ٿي ويو جيئن دنيا ناسي رنگ ۾ دفن ٿي وئي هجي. ماءُ پليٽن ۾ کاڌو وڌو ۽ هو ان کي ائين چٻاڙڻ لڳا جيئن انهن کي زندگيءَ جو احساس ٿيندو هجي. انهن کي لڳندو هجي اهي جيئرا آهن ۽ محسوس ڪري رهيا آهن ذائقا جن ۾ زندگيءَ جو ذائقو آهي، ڏک سک ۽ موت جو ذائقو آهي.
“ذائقو کاڌي ۾ نه هوندو آهي” پيءُ گرهه چٻاڙيندي چيو “ذائقو اسان جي آڱرين ۾ هوندو آهي. اسين جڏهن گرهه پڪڙيندا آهيون ته ذائقو آڱرين مان کاڌي ۾ منتقل ٿي ويندو آهي.”
پيءُ جي ڳالهه تي ماءُ رئو مٿي تي رکيو ۽ رب کان دعا گهري.
“اي رب اسان جون آڱريون سلامت رک” ان ڪنڌ هيٺ ڪري چيو “بيشڪ کاڌي جو ذائقو آڱرين ۾ ۽ تنهنجو ذائقو زبان ۾ آهي.”
چار ٻار هيٺ ڪنڌ ڪري ائين کائي رهيا هيا جيئن انهن جا مٿا ڌرتيءَ تي ٽيڪيل هجن. ماني کائڻ کانپوءِ پيءُ دعا گهري.
“اي رب ڳوڙهن جو لوڻ برقرار رک... انهن ڳوڙهن کان پناهه ڏي جن ۾ لوڻ نه هجي.”
پيءُ دير تائين اها رات جاڳندو رهيو، اثر کان اڳ هن گهر جي کاٻي پاسي کان واهيءَ جي گرم پاڻيءَ ۾ ڇٻڙڪا ٻڌا، هو اهو سوچي مرڪندو رهيو ته پڪ سان اهي جن آهن جيڪي پنهنجن ٻچن سان اتي لٿا هوندا ۽ سج جي پهرين ڪرڻن سان ٻاڦ بنجي ڪوهيڙي ۾ ملي ويندا.
پوءِ ان گهر ۾ ڪاٺ جي ٽيبل تي اٻاريل کاڌو پچي پليٽن ۾ پوندو رهيو ۽ ان کاڌي مان ٻاڦ اڇي ململ جي ڪپڙي جيان کلندي ڊگهي ٿيندي هڪ لڪير ۾ گهرجي سڄي پاسي واري دريءَ مان ٻاهر وڃي ڪوهيڙي جي صورت ۾ هر شيءِ مٿان حاوي ٿيندي رهي. چلهه ۾ ٽڙڪا ڏئي ٻرندڙ سڪل ڪاٺين جي باهه تي هر شيءِ ڳاڙهيءَ ڄر ۾ لڏندي رهي.
هڪ رات جڏهن مينهن وسي رهيو هيو ته پيءُ ٻاهر اڱڻ ۾ وڃي آسمان ڏي ڏٺو ۽ پوءِ سوچيو اتي ڪڏهن ڪو چنڊ نه کڙيو آهي. ڪوهيڙي ۽ جهڙ ۾ ڪو تفاوت نه آهي. اتي دونهون آهي ۽ وڄ جي ڄر آهي. هن گجگوڙ ٻڌا ۽ پوءِ وڄ ڪوهيڙي ۽ مينهن جي ڦڙين کي چمڪائيندي پري وڃي ڪري. گهر جو اڱڻ آلو هيو ۽ ڇت تان پاڻي هيٺ وهي دٻن ۾ تبديل ٿي رهيو هيو. هو اندر آيو ۽ چلهه تي هٿ سيڪي ڪاٺ جي ٽيبل وٽ ڪرسيءَ تي ويهي ڪن خيالن ۾ گم ٿي ويو. بورچيخاني ۾ ماءُ گرم پاڻيءَ ۾ ٿڌيون سبزيون اٻاري رهي هئي. چانورن جي پچڻ جي خوشبو ۽ وسندڙ مينهن ڪري مٽيءَ جي خوشبوءِ پاڻ ۾ ملي هڪ نئين خوشبوءِ کي جنم ڏئي رهيو هيون. جڏهن کاڌو پچي تيار ٿيڻ وارو هيو ته اوچتو ٻاهر در کڙڪيو ۽ ڪنهن سين هنئين.
“بابا الله جي راهه ۾...” اتي هڪ کان وڌيڪ آواز هيا جيڪي پڙاڏي جي صورت ۾ اڀري رهيا هيا. “ڏي الله جي راهه ۾ پنهنجن پيارن جو صدقو”
وسندڙ مينهن ۾ ڪئي انسان هڪ آواز ۾ ساڳيا جملا ورجهائي رهيا هيا. هن لاءِ اها حيرت جي ڳالهه هئي. اتي پهريون ڪڏهن ائين ڪونه ٿيو هيو. هو اٿيو ۽ دروازي ڏي ڀڳو، ماءُ ٻه ڌيئر ۽ ٻه پٽ خوف مان هڪٻئي ۾ سوڙها ٿي ويا، پيءُ دروازو کولي ڏٺو، اتي پراسرار انسانن جو وفد بيٺل هيو. هن انهن کي سڃاڻڻ جي ڪوشش ڪئي. ان وفد جي پوئين صف ۾ هن کي ڪجهه سڃاتل منهن ڏسڻ ۾ آيا. هن جڏهن ذهن تي زور ڏنو ته اتي اڇي پڳ پائي وڏي ڏاڙهيءَ سان سنهڙي جسم وارو هڪ شخص لٺ سهاري بيٺل هيو جنهن جي شڪل هن جي ڏاڏي سان ملي رهي هئي. اهو اکيون بند ڪري بيٺل هيو ۽ وسندڙ مينهن ۾ پاڻي ان جي منهن تان وهي هيٺ ڪري رهيو هيو. اتي هڪ ننڍڙي قد واري پوڙهي عورت هئي جنهن کي اڇو کاڌيءَ جو رئو پاتل هيو. اها وسندڙ مينهن ۾ ڪرندڙ پاڻيءَ ڪري اڌ کليل اکين سان هن ڏانهن ڏسي رهي هئي. ان جي شڪل ان عورت جهڙي هئي جنهن ننڍپڻ ۾ هن جي پيءُ جي يتيم ٿي وڃڻ کانپوءِ ان جي پرورش ڪئي هئي. انهن سڀني اڳيان اڇيون چادرون پائي نوراني شڪلين سان ٻه اهڙا شخص هيا جن جي هٿن ۾ ڪشڪول هيا.
“بابا... الله جي راهه ۾ ڏي” انهن مان هڪ چيو “شل تنهنجو صدقو قبول پوي، تنهنجي گهر جي سڄي دريءَ کان ڪجهه قدم ڀري اسان جو اوتارو آهي. گروءَ کي تنهنجي گهر جو هڳاءُ پسند آيو. ان امر ڪيو ته ڪجهه حاصل ڪري ان اڳيان رکون.”
ان جي ڳالهه ٻڌي هن جي چپن تي ڦڪي مري تري آئي.
“ها ڇو نه...” هن چيو “ڪجهه گهڙيون ترسو”
پوءِ هو مڙيو ۽ بورچي خاني مان ماءُ هن کي هڪ وڏي ٿانءَ ۾ تازو اٻريل کاڌو ڪڍي ڏنو. هو کاڌو کڻي در تي آيو ۽ هن کاڌو جيئن ئي رمتوءَ جي ڪشڪول ۾ وڌو ته اهو ڄڻ هوا مان لنگهي وڃي هيٺ ڪريو. پريان ڌنڌ مان هڪ ڪتو ظاهر ٿيو جيڪو اتي اچي هيٺ پيل کاڌو کائڻ لڳو.
“تون ڳالهه نه سمجهي... تون ڳالهه نه سمجهي” رمتوءَ چيو ۽ پوءِ ان جي منهن تي ناراضگيءَ جا آثار اڀريا، هو پوري وفد کي ساڻ ڪري وسندڙ مينهن اندر ڪوهيڙي ۾ گم ٿي ويو.
اها پوري رات مينهن وسندو رهيو ۽ هن کي کاڌي جي ٽيبل ڀرسان ٻرندڙ چلهه جي هيڊن شعلن وٽ ننڊ اچي وئي. ان رات هن هڪ خواب ڏٺو. بورچيخاني ۾ سکڻي ڪُني اڀامي رهي آهي ۽ ان مان ٻاڦ جنگ ۾ هارايل سست گهوڙن جيان نڪري رهي آهي. ان ٻاڦ ۾ هر طرف ڪوهيڙو ڪاري اوندهه ۾ تبديل ٿي ويو آهي ۽ بورچي خانو ان ۾ مدفون ٿي ويو آهي. ٻاهر مينهن جون وسندڙ ڪڻيون جڏهن ڌرتيءَ تي ڪري رهيون آهن ته اتي سوساٽ ائين نڪري رهيا آهن جيئن تتل تئي تي ٿڌي پاڻيءَ جي لڳڻ سان پيدا ٿيندا آهن. هو کاڌي جي ٽيبل تي پنهنجي ڪٽنب سان چانور کائي رهيو آهي. هن پويان وڏي اڇي ڏاڙهيءَ سان چادر اوڍيل هڪ شخص بيٺو آهي جنهن جي هٿ ۾ ڳاڙهي رنگ جي وحي آهي. ان وحيءَ ۾ هن جي ڪٽنب جي ڀاتين جا نالا لکيل آهن. اهو چانور جو هر داڻو ڳڻي ان ۾ شمار ڪري رهيو آهي. پوءِ آسمان تائين ڦهليل ڪوهيڙي ۾ تيز روشني ڦهلجي وئي. ٺڪاءُ ٿيو ۽ ڪٿي وڄ ڪري. هن جو ڇرڪ نڪري ويو. هو جاڳيو ته چلهه ۾ ڪاٺيون ٽڙڪا ڏئي ٻري رهيون هيون ۽ انهن مان چڻنگون نڪري رهيون هيون. هن پري کان پهريون دفعو ڪتي جي ڀونڪ ٻڌي ۽ گدڙ اونايون ڪرڻ لڳا. هوا جو هڪ تيز جهوٽو سڄي پاسي واري دريءَ مان اندر داخل ٿي هن جي جسم سان گسندو ٻاهر نڪري ويو. ان ڇهاءَ ۾ هن کي ڪنهن جهنگلي جانور جي وارن جي لمس محسوس ٿي.
ان ڏينهن کانپوءِ هن محسوس ڪيو جيئن هنن ڇهن کانسواءِ اتي ڪو ٻيو وجود به آهي جيڪو هوا جو روپ ڌاري هنن جي آس پاس گهمي رهيو آهي.
هڪ رات ڪوهيڙو ائين هيو جيئن هن جو گهر کنڊر ۾ تبديل ٿي ڪنهن آفت کان ڌوڙ ۾ دٻجي ويو هجي. هو اٿي ٻاهر اڱڻ ۾ آيو. هن کي اتي روئڻ جا آواز آيا ۽ پوءِ ڪوئي ٽهڪ ڏئي کلڻ لڳو. هن پنهنجا ٻئي هٿ مٿي کنيا ۽ رب کان پناهه گهري.
“اي رب آڱريون سلامت رکجانءِ” هن چيو ۽ پوءِ پنهنجن هٿن ڏي نهاريو. گهاٽي ڪوهيڙي ۾ هن جا هٿ نظر نه اچي رهيا هيا. هو واپس موٽيو هن بورچيخاني ۾ وڃي ڪُنيءَ جو ڍڪ لاهي ڏٺو اتي ٽهڪندڙ پاڻيءَ ۾ ڀينڊين بدان آڱريون اٻري رهيون هيون، پوءِ جڏهن کاڌو تيار ٿي ٽيبل تي پهتو ته اتان ٻاڦ ائين نڪتي جيئن آڱرين جا ننهن وڏا ٿي مٿي اڀرندا ساڄي پاسي واري دريءَ مان ٻاهر نڪرندا هجن.
ان رات در کڙڪيو ۽ وري سين لڳي.
“ڏي بابا... رب تنهنجو ڀلو ڪري” در ٻاهران ڪيترائي آواز پڙاڏي جيان اڀري رهيا هيا. “رب جي راهه ۾ صدقو ڏي...”
هو سمجهي ويو اهي ساڳيا رمتو آهن. هن اڳيان خيالن ۾ وسندڙ تيز مينهن اندر بيٺل ٻاڦ جهڙا ماڻهو اچي ويا. جيڪي جسم تي اڇي ململ اوڍي اتي ڪشڪول کڻي هن جي ٻاهر نڪرڻ جو انتظار ڪري رهيا هيا. خوف کان ماءُ پنهنجي چئن ٻارن کي ڀاڪر ۾ سوگهو ڪري ڇڏيو. هو اٿيو ۽ کاڌي جو ڀريل ٿانءُ کڻي در ڏانهن وڌيو. هن در کولي ٻاهر ڏٺو، اتي ساڳيا ماڻهو ڪوهيڙي ۾ غير واضح ڏسجي رهيا هيا. هن کاڌو جڏهن رمتوءَ جي ڪشڪول ۾ وڌو ته وري ڄڻ هوا مان ٽپي هيٺ وڃي ڪريو. پري کان ڪوهيڙي مان ساڳيو ڪتو نروار ٿيو ۽ اتي اچي پٽ تي پيل کاڌو کائڻ لڳو.
“تون ڳالهه نه سمجهي... تون ڳالهه نه سمجهي” هڪ رمتوءَ ناراضگيءَ مان چيو ۽ پوءِ پورو وفد واپس وري ڪوهيڙي ۾ گم ٿي ويو.
هو جڏهن واپس اندر آيو ته ٻرندڙ چلهه جي هيڊي روشنيءَ ۾ هن ڏٺو اتي هيٺ هن جو وڏو پٽ ليٽيل هيو. اهو بي حد بيمار هيو. ان جي منهن تي زخم هيا جن مان رت رسجي ٻاهر نڪري رهيو هيو. ماءُ بورچيخاني ۾ پاڻي گرم ڪري رهي هئي جيئن ان سان هن جي زخمن جي صفائيءَ ڪري سگهي. هڪ ڀيڻ هن جي ڀرسان روئي هن کي دلاسا ڏئي رهي هئي. ٻي اکيون بند ڪري خدا کان ڀاءُ جي حياتيءَ لاءِ دعا گهري رهي هئي. ننڍو ڀاءُ ڪينچيءَ سان صاف ڪپڙي کي ڪتري اڳڙيون ٺاهي رهيو هيو.
ان ڏينهن کانپوءِ ان گهر ۾ اندر، آس پاس ۽ آسمان مان قرآن پاڪ جي پڙهڻ جو آواز ايندو هيو. اتي ڪوهيڙي اندر ڳوڙهن جا مينهن وسندا هيا ۽ خوف جي وڄ چمڪندي هئي.
هڪ ڏينهن کاڌي جي ٽيبل ڀرسان ٻرندڙ باهه وسامي وئي. سڪل ڪاٺيون ٻري ختم ٿي ويون. هيڊي ڄر ۾ لڏندڙ جاءِ هيڪاندي ٿي وئي. گهر جي ساڄي پاسي واري دريءَ مان اٻاريل کاڌي جي ٻاڦ لڪير بڻجي ڪڏهن نه نڪتي. ڪوهيڙو ختم ٿي ويو، هر شيءِ واضح ۽ صاف ٿي وئي.
گهر ڀرسان وهندڙ گرم پاڻيءَ جي واهيءَ مٿان ڌنڌ ختم ٿي ويو، اتي جن وري ڪڏهن پنهنجن ٻچن سان وهنجڻ نه لٿا، هن جڏهن واهيءَ جي پاڻيءَ ۾ هٿ وڌو ته هن جي رڙ نڪري وئي. اهو يخ ٿڌو هيو. هن هٿ ٻاهر ڪڍيو ته هن جون آڱريون نيريون ٿي چڪيون هيون.
ماءُ بورچي خاني مان جڏهن کاڌو پچائي پليٽن ۾ وڌو ته چٻاڙيل گرهه ۾ هن کي ذائقو محسوس نه ٿيو. هن جون آڱريون سڙيل هيون.
بورچي خاني ۾ بيٺل ماءُ جي اکين جو لوڻ ختم ٿي چڪو هيو، ٽي ٻار ڪنڌ هيٺ ڪري کائي رهيا هيا ۽ هڪ ڪرسي خالي هئي.